استانبوله  ويزه  اويغولانيرمي؟ شهرلر انسانلرله ، انسانلر شهرلرله  بويور. ساده جه  بنا و آر اچ اولمادن أوڭجه  شهرلر؛ صيغينديغمز، قورونديغمز، كنديمزي، كولتوريمزي و اينانجمزي ويرديگمز مكانلردي. مدنيت دينيلديگنده  ايلك خاطره  كلن و اسملري حالا ياشايان نيجه  شهرلرله  طوليدي تاريخمز. مزوپوتاميه ، حرّان، شام، مصر، مكّه ، مدينه ، استانبول، اندلس و هكذا… انسانلري و ايچنده كيلري بيوتن شهرلر. مدنيته  مدينه لك ياپمش متمدّن مكانلر. أوڭجه  طوپلايان، صوڭره  يايان مبلّغلر. كندينه  چكوب، كنديني شكللنديروب، تشكيل ايتدكلريله  اقطار عالمه  سنبل اكن و طاشييان مركزلر. شهر بر باشقه  آڭيليردي اسكيدن. مدينه يه  كيتمك مدنيته ، حضور و سكونه ، علم و عشقه  طاشينمق ديمكدي. بر اوقولدي شهرلر. برر علم مركزي. صنعت ديمكدي بر طرفيله . بر طرفيله  امك و أورتكنلك و دخي ترقّي ديمكدي. مركز ديمكدي علمه ، عرفانه ، صنعته ، عشقه ، ايمانه … بر طرفيله  خلافت ديمكدي. طوپلايان و برلشديرن ديمكدي يتمش ايكي ملّتي باغرنده . فرقليلقلري بر ايدن، بر تملده  توحيد ايدن ديمكدي شهر. شهر چوق معنايه  كلمك ديمكدي حاصل كلام. فقط شيمديلرده  أوزللكله  بيوك شهرلر چله  ديمك، ترافيك ديمك، اسراف ديمك، بطون ديمك، اويونسز آلانلر ديمك، قيرساله  أوزلم ديمك اولدي مع الاسف. مدينه سني ييتيرن، مدنيتنى ناصل طوتاجق النده ؟ ايچنده  انساني بيوتن شهرلري غائب ايدوب، بالعكس انساننى أوگوتن اولمشسه  شهرلري، مدنيت تصوّرندن بحث ايتمك نه  قدر ممكندر؟ صوڭ زمانلرده  صايين باش باقان استانبول حقّنده  بعض آچيقلامه لرده  بولوندي. ان شاء اللّٰه ديدك هپ برابر. اوموتلاندق. بز ده  تاريخه  چويردك كوزيمزي. نهايتنده  بر المز آناختاري طوتاركن، ديگر المز ده  قاپيسني آرالييور زمان زمان معلومڭز. بز عثمانليجه  اگيتيم و كولتور دركيسي يز، دگلمي؟ كوزيمزه  عثمانليده  استانبوله  ويزه  اويغولانديغني كوردك. هر نه  قدر –-سياستًا- ئولكه لر آراسي ويزه  اويغولامه لرينڭ قالقمه سنه  يوڭليك چاليشمه لر خيزله  دوام ايتسه  ده ، او كونڭ شرطلرنده  بعض خصوصلردن طولايي ويزه نڭ اويغولانديغني كوریيورز. استانبول ايچون كونمزده  ده  اولورمي طرزي بعض قونوشمه لر اولمدي دگل. هله  استانبولده  ترافيك و سائر صيقينتيلري ياشايان انسانلر همن قولاق قبارتاجقلردر. بز كوندممزه  بورادن باقارق تاريخدن بر صحيفه  آچمق و طوروب دوشونديرمك ايسته دك. هم بلگه  اوقويالم هم ده  او كوندن بر دوشونجه  و اويغولامه يي تفكّر ايده لم ايسته دك. بويورڭ بلگه لر سزي بكلر. ديگر طرفدن درگيده  يينه  زنگين ايچريكلي يازيلرله  بولوشاجقسڭز. اوقومه ڭزي ايلرلتيركن بر طرفدن ده  فرقلي معلوماتلره  صاحب اولابيله جكسڭز. ميوه يي دوشيرمك ايچون كوكلريمزه  يول آراياجغز. بزي بولديغمز نسبتده  ده  اطرافمزي و دنيايي طانيياجغز ان شاء اللّٰه. بو آي درگي فوآرينه  قاتيلييورز. سزلري ده  بكلييورز. استانبولده  سركه جي ترن غارنده  اولاجغز. سمينر طرزنده  فعاليتلريمز ده  خيز كسمه دن دوام ايدييور شكر. أونيورسيته لرده  آچيلان عثمانلي تركجه سي طوپليلقلري، ليسه لرده  أوگرنجيلريمزڭ غيرتلريله  چيقان درگيلر بزلري سوينديرييور. اكسيك فقط آز ده  اولسه  هر طرفده  بر چاليشمه  وار. داها ايي و داها كوزلي ايچون هپ برابر چاليشمه يه  دوام. Şehirler insanlarla, insanlar şehirlerle büyür. Sadece bina ve araç olmadan önce şehirler; sığındığımız, korunduğumuz, kendimizi, kültürümüzü ve inancımızı verdiğimiz mekânlardı. Medeniyet denildiğinde ilk hatıra gelen ve isimleri hala yaşayan nice şehirlerle doluydu tarihimiz. Mezopotamya, Harran, Şam, Mısır, Mekke, Medine, İstanbul, Endülüs ve hakeza… İnsanları ve içindekileri büyüten şehirler. Medeniyete medinelik yapmış mütemeddin mekânlar. Önce toplayan, sonra yayan mübelliğler. Kendine çekip, kendini şekillendirip, teşkil ettikleriyle aktar-ı âleme sümbül eken ve taşıyan merkezler. Şehir bir başka anılırdı eskiden. Medineye gitmek medeniyete, huzur ve sükûna, ilim ve aşka taşınmak demekti. Bir okuldu şehirler. Birer ilim merkezi. Sanat demekti bir tarafıyla. Bir tarafıyla emek ve üretkenlik ve dahi terakki demekti. Merkez demekti ilme, irfana, sanata, aşka, imana… Bir tarafıyla hilafet demekti. Toplayan ve birleştiren demekti yetmiş iki milleti bağrında. Farklılıkları bir eden, bir temelde tevhid eden demekti şehir. Şehir çok manaya gelmek demekti hâsıl-ı kelam. Fakat şimdilerde özellikle büyük şehirler çile demek, trafik demek, israf demek, beton demek, oyunsuz alanlar demek, kırsala özlem demek oldu maalesef. Medinesini yitiren, medeniyetini nasıl tutacak elinde? İçinde insanı büyüten şehirleri kaybedip, bilakis insanını öğüten olmuşsa şehirleri, medeniyet tasavvurundan bahsetmek ne kadar mümkündür? Son zamanlarda Sayın Başbakan İstanbul hakkında bazı açıklamalarda bulundu. İnşallah dedik hep beraber. Umutlandık. Biz de tarihe çevirdik gözümüzü. Nihayetinde bir elimiz anahtarı tutarken, diğer elimiz de kapısını aralıyor zaman zaman malumunuz. Biz Osmanlıca Eğitim ve Kültür Dergisiyiz, değil mi? Gözümüze Osmanlıda İstanbul’a vize uygulandığını gördük. Her ne kadar –siyaseten- ülkeler arası vize uygulamalarının kalkmasına yönelik çalışmalar hızla devam etse de, o günün şartlarında bazı hususlardan dolayı vizenin uygulandığını görüyoruz. İstanbul için günümüzde de olur mu tarzı bazı konuşmalar olmadı değil. Hele İstanbul’da trafik ve sair sıkıntıları yaşayan insanlar hemen kulak kabartacaklardır. Biz gündemimize buradan bakarak tarihten bir sayfa açmak ve durup düşündürmek istedik. Hem belge okuyalım hem de o günden bir düşünce ve uygulamayı tefekkür edelim istedik. Buyurun belgeler sizi bekler. Diğer taraftan dergide yine zengin içerikli yazılarla buluşacaksınız. Okumanızı ilerletirken bir taraftan da farklı malumatlara sahip olabileceksiniz. Meyveyi devşirmek için köklerimize yol arayacağız. Bizi bulduğumuz nispette de etrafımızı ve dünyayı tanıyacağız inşallah. Bu ay dergi fuarına katılıyoruz. Sizleri de bekliyoruz. İstanbul’da Sirkeci Tren Garı’nda olacağız. Seminer tarzında faaliyetlerimiz de hız kesmeden devam ediyor şükür. Üniversitelerde açılan Osmanlı Türkçesi Toplulukları, liselerde öğrencilerimizin gayretleriyle çıkan dergiler bizleri sevindiriyor. Eksik fakat az da olsa her tarafta bir çalışma var. Daha iyi ve daha güzeli için hep beraber çalışmaya devam.

Haydi bakalım biz ikisinin de Osmanlıca nasıl yazılır kısmına bakalım. Fakat bununla birlikte Türkçe asılları varken İngilizcesini kullanmak biraz garip değil mi? perspektif: bakış açısı پرسپكتيف: باقيش آچيسي  entegre olmak: bütünleşmek انتگره  اولمق: بتونلشمك  nick name: takma ad نيك نَیم : طاقمه  اسم  partner: eş پارتنر: اش  okeylemek: onaylamak اوكيله مك: اونايلامق  antipatik: sevimsiz, itici آنتي پاتيك: سويمسز، ايتيجي  mantalite: anlayış, zihniyet مانته ليته : آڭلايش، ذهنيت  exıt: çıkış أكسيت: چيقيش  check etmek: kontrol etmek چَك ايتمك: قونترول ايتمك  feedback: geribildirim فيدبك: كري بيلديریم  full-time: tam gün فول تایم : تام كون  koordinasyon: eşgüdüm قوئورديناسيون: اویوم  absürt: saçma آبسورت: صاچمه   adapte olmak: uyum sağlamak آداپته  اولمق: اويوم صاغلامق  laptop: dizüstü, dizüstü bilgisayar لاپتوپ: ديز ئوستي، ديز ئوستي بيلگيصايار  provoke etmek: kışkırtmak پروووكه  ايتمك: قيشقيرتمق  jenerasyon: nesil, kuşak ژنراسيون: نسل، قوشاق  start almak: başlamak صتارت آلمق: باشلامق  center: merkez سنتیر: مركز  relax olmak: rahatlamak رلاكس اولمق: راحتلامق  e-mail: e-posta ء-ميل: ء-پوسته   komünikasyon: iletişim قومونيقاسيون: ايلتيشيم  cv: özgeçmiş ج و: أوزكچمش  okey: tamam اوكَي: تمام  trend: eğilim تیرند: اگيليم  spontane: kendiliğinden سپونتانه : كنديلگندن  link: bağlantı لينك: باغلانتي  imitasyon: taklit ايميتاسيون: تقليد  save etmek: kaydetmek سَو ايتمك: قيد ايتمك  optimist: iyimser اوپتيميست: اييمسر  adisyon: hesap fişi آديسيون: حساب فيشي  print out: çıktı پرینت آووت: چيقدي  anons etmek: duyurmak آنونس ايتمك: دويورمق  bodyguard: koruma باديغارد: قورومه   doküman: belge دوكومان: بلگه   izolasyon: yalıtım ايزولاسيون: ياليتيم  data: veri داته : ويري  prezantasyon: sunum پرزانتاسيون: صونوم  finish: bitiş, varış فینیش: بيتيش، واريش  download etmek: indirmek داونلود ايتمك: اينديرمك  monoton: tekdüze مونوطون: تك دوزه   konsensus: uzlaşma قونسنسوس: اوزلاشمه   full: tam, dolu فول: تام، طولو  emergency: acil امرگنسي: عاجل  ambiyans: hava, ortam آمبييانس: هوا، اورتام  illegal: yasadışı ايللَغال: ياسه طيشي  timing (tayming): zamanlama تايمینك): زمانلامه   catering: bölüm قاته رینك: بولوم revize etmek: yenilemek رَويزه  ايتمك: يڭيله مك  global: kürevi غلوبال: كره وی  sempatik: sevimli, cana yakın سمپاتيك: سويملي، جانه یاقين  security: güvenlik سَكوريتي: كوگنلك  printer: yazıcı پرینتیر: يازيجي  elimine etmek: elemek الیمینه  ايتمك: اله مك  objektif: tarafsız اوبژكتيف: طرفسز  deklare etmek: bildirmek دكلاره  ايتمك: بيلديرمك  star: yıldız صتار: ييلديز  dizayn: tasarım ديزاين: تصاريم  analiz: çözümleme آناليز: چوزومله مه   online: çevrimiçi, bağlantılı اونلاین: چوريم ايچي، باغلانتیلی  kriter: ölçü قريتر: أولچو  part-time: yarı zamanlı پارت تايم: ياري زمانلي  pesimist: karamsar پسيميست: قرامسار  empoze etmek: dayatmak امپوزه  ايتمك: طاياتمق  driver: sürücü درايوير: سوروجي  bye bye: hoşça kal باي باي: خوشچه  قال  versiyon: sürüm, uyarlama ورسييون: سوروم، اويارلامه   ekstra: fazladan اكستره : فضله دن  

كوت العماره  سنّي و شيعيلر ايچون برر جامع، بر هاوره ، ايكي خان، چوق صاييده  ايش يري، مغازه  و دكّانله  ايكي حمام بولونیيوردي. ١٣٢٩ (١٩١١) ييلي بغداد سالنامه سنده  ١٥٠٠ أو، ١٥٠ دكّان و اون خانڭ قيدلي اولديغي كورولمكده در. ٢نجی دنيا صاواشي صيره سنده  كوت العماره  چوق حركتلي كونلر ياشادي. ١٩١٥ ييلي ايلول صوڭلرينه  طوغري انكليز كنرالي طوونشند دجله  نهري بوينده  حركته  كچدي؛ عثمانلي دولتنڭ ترك و عربلردن اولوشان قوتلري آلباي يوسف نورالدّين بگڭ قومانده سنده  بولونیيوردي. هدفلري بغدادي آلمق اولان انكليزلر يول أوزرنده كي كوت العماره يي اشغال ايتديلر (٢٦ ايلول ١٩١٥). بونڭ أوزرينه  بولگه ده كي آلتنجي اوردونڭ باشنه  برنجي اوردو قومانداني آلمان مارشالي غولتز پاشا كتيريلدي (٢٢ اكيم ١٩١٥). ٢٢-٢٦ قاسم ١٩١٥’ده  كنرال طوونشند، بغداده  ٣٠ كم. اوزاقلقده كي سلمان پاك دينيلن بولكه ده  تعرّضه  باشلادى. ميدانه  كلن چارپيشمه لر، بغدادي أله  كچيرمه يه  چاليشان انكليزلرله  اونلري طورديرمه يه  چاليشان تركلر آراسنده  بيوك بر مجادله يه  دونوشدي. چوق صاييده  غائب ويرن انكليزلر كوت العماره يه  چكيليركن عثمانلي قوتلري قلعه يي قوشاتمه  آلتنه  آلديلر (٥ آرالق ١٩١٥). خليل پاشا قومانده سنده كي بو قوشاتمه  و انكليزلرڭ ويردكلري قارشي مجادله  ٢نجی دنيا صواشنڭ اڭ أونملي چارپيشمه لري آراسنده  ير آلير. ١٩١٦ ييلنڭ باشلرنده  انكليزلرڭ ايراق جبهه سي قوماندانلغنده  بولونان كنرال نيكسونڭ يرينه  كنرال پرسي لاك  تعيين ايديلدي. كنرال پرسي لاكڭ امريله  بصره  طرفنده كي انكليز قوتلرينڭ قوشاتمه  آلتنده كي كنرال طوونشنده  يارديم تشبّثلري صوڭوچ ويرمدي و انكليزلر، هندستاندن بصره يه  كوندريلن يڭي توغايلرڭ دستگنده  ٥ نيسان ١٩١٦’ده  فلاحيه ده  باشلاتدقلري درت كون سورن تعرّضه  رغمًا قوشاتمه يي ياره مديلر. قلعه ده كي ييه جك صتوقلرينڭ توكنمسي أوزرينه  اوچاقلرله  آتيلان ييه جك پاكتلرينڭ چوغي نهره  دوشديگندن ياپيلان يارديملر يرينه  اولاشمدي. انكليزلر، ٢١-٢٢ نيسان ١٩١٦’ده  ٤نجی فلاحيه  محاربه سي دينيلن بر صالديري داها كرچكلشديرديلرسه  ده  كري پوسكورتولديلر. باشقه  چاره سي قالمايان كنرال پرسي لاك، ٢٦ نيسان ١٩١٦’ده  قوشاتمه  آلتنده كي كنرال طوونشنده  تركلرله  تسليم مذاكره لريني باشلاتمه سني بيلديردي. ياقلاشيق بش آي سورن قوشاتمه نڭ قالديريلمسي قارشيلغنده  انكليزلر بتون سلاحلريني و ١ ميليون سترلين تضمينات ويرمه يي تكليف ايتديلر و قارشيلغنده  عماره  يولي ايله  هندستانه  كيتمك ايچون مساعده  ايسته ديلر؛ ترك طرفي ايسه  انكليزلرڭ قيدسز شرطسز تسليم اولمه سنده  ديرندي. نهايت ٢٧ نيسان ١٩١٦’ده  كوت العماره نڭ ٤ كم. قوزَي باتيسنده  نهر أوزرنده  خليل پاشا ايله  كنرال طوونشند آراسنده  ياپيلان كوروشمه ده  انكليزلر تضميناتي ٢ ميليون سترلينه  چيقارديلر. ٢٩ نيسان ١٩١٦ كوني پروطوقول امضالانمه سنڭ آردندن خلقڭ جوشقولي كوستريلري آراسنده  ترك قوتلري كوت العماره يه  كيردي و ١٣ بیڭ ٣٠٩ كيشيلك انكليز اوردوسني تسليم آلدي. كوت العماره  ظفري كنلده  ٢نجی دنيا صواشني اتكيله مش و بغدادي أله  كچيرمه يه  يوڭليك پلانلر ياپان انكليزلره  بيوك بر ضربه  اورمشدر. آنجق بو عسكري باشاري، حزيران ١٩١٦’ده  حجازده  اورته يه  چيقاجق اولان انكليزلرڭ پلانلادیغي شريف حسين آياقلانمه سني انگلله يه مه دي. ١٩١٦ و ١٩١٧ ييللرنده كي صواشلر عثمانلي دولتنڭ باغلي بولونديغي طرفڭ باشاريسزلغي ايله  صوڭوچلانديغندن اورته طوغي تمامًا غائب ايديلدي؛ شباط ١٩١٧’ده  كوت العماره  و مارت آينده  بغداد انكليزلرڭ ألنه  كچدي. بولكه يه  كلن انكليز مانده  اداره سنڭ ياپديغي اداري تقسيماته  كوره  كوت العماره  يڭي قورولان اون درت لوانڭ (محافظه) آنا شهرلرندن بري، داها صوڭره  ده  ايراق دولتنڭ قورولمسيله  (آغستوس ١٩٢١) بو اون درت لوادن برينڭ مركزي اولدي. Sünnî ve Şiîler için birer cami, bir havra, iki han, çok sayıda iş yeri, mağaza ve dükkânla iki hamam bulunuyordu. 1329 (1911) yılı Bağdat salnâmesinde 1500 ev, 150 dükkân ve on hanın kayıtlı olduğu görülmektedir. 1. Dünya Savaşı sırasında Kûtül‘amâre çok hareketli günler yaşadı. 1915 yılı Eylül sonlarına doğru İngiliz Generali Townshend Dicle nehri boyunda harekete geçti; Osmanlı Devleti’nin Türk ve Araplar’dan oluşan kuvvetleri Albay Yûsuf Nûreddin Bey’in kumandasında bulunuyordu. Hedefleri Bağdat’ı almak olan İngilizler yol üzerindeki Kûtül‘amâre’yi işgal ettiler (26 Eylül 1915). Bunun üzerine bölgedeki Altıncı Ordu’nun başına Birinci Ordu kumandanı Alman Mareşali Goltz Paşa getirildi (22 Ekim 1915). 22-26 Kasım 1915’te General Townshend, Bağdat’a 30 km. uzaklıktaki Selmânıpâk denilen bölgede taarruza başladı. Meydana gelen çarpışmalar, Bağdat’ı ele geçirmeye çalışan İngilizlerle onları durdurmaya çalışan Türkler arasında büyük bir mücadeleye dönüştü. Çok sayıda kayıp veren İngilizler Kûtül‘amâre’ye çekilirken Osmanlı kuvvetleri kaleyi kuşatma altına aldılar (5 Aralık 1915). Halil Paşa kumandasındaki bu kuşatma ve İngilizlerin verdikleri karşı mücadele I. Dünya Savaşı’nın en önemli çarpışmaları arasında yer alır. 1916 yılının başlarında İngilizler’in Irak cephesi kumandanlığında bulunan General Nixon’un yerine General Percy Lake tayin edildi. General Percy Lake’in emriyle Basra tarafındaki İngiliz kuvvetlerinin kuşatma altındaki General Townshend’e yardım teşebbüsleri sonuç vermedi ve İngilizler, Hindistan’dan Basra’ya gönderilen yeni tugayların desteğinde 5 Nisan 1916’da Felâhiye’de başlattıkları dört gün süren taarruza rağmen kuşatmayı yaramadılar. Kaledeki yiyecek stoklarının tükenmesi üzerine uçaklarla atılan yiyecek paketlerinin çoğu nehre düştüğünden yapılan yardımlar yerine ulaşmadı. İngilizler, 21-22 Nisan 1916’da IV. Felâhiye Muharebesi denilen bir saldırı daha gerçekleştirdilerse de geri püskürtüldüler. Başka çaresi kalmayan General Percy Lake, 26 Nisan 1916’da kuşatma altındaki General Townshend’e Türklerle teslim müzakerelerini başlatmasını bildirdi. Yaklaşık beş ay süren kuşatmanın kaldırılması karşılığında İngilizler bütün silâhlarını ve 1 milyon sterlin tazminat vermeyi teklif ettiler ve karşılığında Amâre yolu ile Hindistan’a gitmek için müsaade istediler; Türk tarafı ise İngilizlerin kayıtsız şartsız teslim olmasında direndi. Nihayet 27 Nisan 1916’da Kûtül‘amâre’nin 4 km. kuzeybatısında nehir üzerinde Halil Paşa ile General Townshend arasında yapılan görüşmede İngilizler tazminatı 2 milyon sterline çıkardılar. 29 Nisan 1916 günü protokol imzalanmasının ardından halkın coşkulu gösterileri arasında Türk kuvvetleri Kûtül‘amâre’ye girdi ve 13.309 kişilik İngiliz ordusunu teslim aldı. Kûtül‘amâre zaferi genelde I. Dünya Savaşı’nı etkilemiş ve Bağdat’ı ele geçirmeye yönelik planlar yapan İngilizlere büyük bir darbe vurmuştur. Ancak bu askerî başarı, Haziran 1916’da Hicaz’da ortaya çıkacak olan İngilizlerin planladığı Şerif Hüseyin ayaklanmasını engelleyemedi. 1916 ve 1917 yıllarındaki savaşlar Osmanlı Devleti’nin bağlı bulunduğu tarafın başarısızlığı ile sonuçlandığından Ortadoğu tamamen kaybedildi; Şubat 1917’de Kūtül‘amâre ve Mart ayında Bağdat İngilizlerin eline geçti. Bölgeye gelen İngiliz manda idaresinin yaptığı idarî taksimata göre Kûtül‘amâre yeni kurulan on dört livânın (muhafaza) ana şehirlerinden biri, daha sonra da Irak Devleti’nin kurulmasıyla (Ağustos 1921) bu on dört livâdan birinin merkezi oldu. *TDV İslam Ansiklopedisi, c. 26, s. 503.Mustafa L. Bilge

طانه نڭ آلتنده  بوزاغي آرامق دييم، باشقه سني صوچلامق ايچون بهانه لر بولمق آڭلامنه  كلير. قصورسز قول يوقدر. هركسڭ بر قصوري واردر. باشقه لريني حقسز يره  برطاقيم بهانه لرله  صوچلامق طوغري دگلدر. بز باشقه لريني يارغيلامه  يتكيسنه  صاحب دگلز. باشقه لريني هله  هله  حقسز يره  يارغيلامه  نه  انسانلغه  نه  ده  وجدانه  صیغار. اسكيدن زنگين بر آغا، صاحب اولديغي بتون حيوانلري، ياورولريني ياري ياري يه  پايلاشمق ايچون ويرر، هر ييل حيوانلر ياورولادقدن صوڭره  كويه  كيدر، ياورولري اييجه  صايار، قولاقلرينه  أوزل طامغه سني اورارق بونلري دفترينه  قيد ايدرمش. كويليلره  ده  عكسيلنير، هر حيواني ياورولريله  كورمك ايستر، كويليلره ، ”هاني بونڭ قوزوسي، هاني بونڭ اوغلاغي، هاني بونڭ مالاغي؟“ دييه  باغيروب چاغيريرمش. صاييم ياپديغي بر كون، اينك ظن ایتدیگی بر طانه نڭ آلتنده  بوزاغيسني كوره مه ينجه  بوينوزندن طوتوب، ”هاني بونڭ بوزاغيسي؟“ دييه  باغيرمه يه  باشلامش. آغا بر خيرسزلق ياقه لادم دييه  شماته يي آرتيرمش. كويليلردن بري طورومي آڭلايوب، ”آغام، آغام!“ ديمش: ”او حيوان اينك دگل، طانه در. اركك حيوانڭ بوزاغيسي اولورمي؟“ ديينجه ، آغانڭ ده  هوسي قورساغنده  قالمش. Dananın Altında Buzağı Aramak Deyim, başkasını suçlamak için bahaneler bulmak anlamına gelir. Kusursuz kul yoktur. Herkesin bir kusuru vardır. Başkalarını haksız yere birtakım bahanelerle suçlamak doğru değildir. Biz başkalarını yargılama yetkisine sahip değiliz. Başkalarını hele hele haksız yere yargılama ne insanlığa ne de vicdana sığar. Eskiden zengin bir ağa, sahip olduğu bütün hayvanları, yavrularını yarı yarıya paylaşmak için verir, her yıl hayvanlar yavruladıktan sonra köye gider, yavruları iyice sayar, kulaklarına özel damgasını vurarak bunları defterine kaydedermiş. Köylülere de aksilenir, her hayvanı yavrularıyla görmek ister, köylülere, “Hani bunun kuzusu, hani bunun oğlağı, hani bunun malağı?” diye bağırıp çağırırmış. Sayım yaptığı bir gün, inek sandığı bir dananın altında buzağısını göremeyince boynuzundan tutup, “Hani bunun buzağısı?” diye bağırmaya başlamış. Ağa bir hırsızlık yakaladım diye şamatayı artırmış. Köylülerden biri durumu anlayıp, “Ağam, ağam!” demiş: “O hayvan inek değil, danadır. Erkek hayvanın buzağısı olur mu?” deyince, ağanın da hevesi kursağında kalmış.  

شرف الدین صابونجي اوغلي (١٣٨٥ - ١٤٦٨) عثمانلي دونمنده  طب آلاننده  أونملي اثرلر ويرمش ترك حكيم و جرّاحدر. عين زمانده  ايلك تركجه  جرّاحي اثرڭ صاحبيدر. ١٣٨٥ ييلنده  آماسيه ده  طوغمشدر. دده سي صابونجي اوغلي حاجي الياس چلبي و باباسي علي چلبي ده  حكيم باشيلق ياپمش اولان صابونجي اوغلي، آماسيه ده كي بيمارخانه ده  برهان الدّين احمددن طب اگيتيمي آلدقدن صوڭره  يينه  بوراده  ١٧ ياشنده  حكيملك ياپمه يه  باشلامشدر. ١٤ ييل بوينجه  ده  بيمارخانه ده  چاليشمه لرينى سورديرمشدر. ياپديغي چاليشمه لر صوڭوجنده  زمانله  آدي بتون آناطوليده  دويولمشدر. آماسياده  آدينه  ياپديريلمش بر خسته خانه  بولونمقده در. بر خسته لغي تداوي ايده مديگنده ، بو قونوده  بيلگيسي اولان كيشيلرڭ يونتمنى و او قونوده كي اكسيگنى آلچاق كوڭلليلكله  قبول ايده بيلمش و او كيشيلردن تداوي يي أوگرنمش، حكيملك اخلاقنه  صاحب بر كيشيدر. اثرلري اثرلرنده  دونمڭ يايغين بيليم ديلي يرينه  تركجه يي ترجيح ايتمش و ساده جه  طب آلاننده  اثرلر ويرمش اولان صابونجي اوغلینڭ طب و جرّاحي ايله  ايلگيلي بري ترجمه  آغيرلقلي، ديگر أوچي تأليف اولمق أوزره  درت اثرينڭ وارلغي بيلينمكده در. اقربادین ترجمه سي ٢نجی بايزيدڭ واليلگي دونمنده  حكيم باشي و ديگر حكيملرڭ طلبي أوزرينه  شرف الدّين زين الدين بن اسماعيل الجرجانينڭ "ذخيرۀ خوارزم شاهي" آدلي اثرنده كي اقربادین بولومنڭ چويريسيدر. صابونجي اوغلي ترجمه يه  ايكي بولوم اكلميشدر. صابونجي اوغلنڭ تكليف ايتديگي تركجه  طب تريملري ترجمه يه  آيري بر أونم قاتمقده در. طانينمش اولان ايكنجي اثري جرّاحيت الحانيه در. اثرڭ بيلينن أوچ قوپيه سندن ايكيسي استانبول فاتح ملّت كتبخانه سنده  ديگري ده  پاريس بيبليوتیك  نَیشينیلده در. اثرده  ١٣٨ رسم و ١٦٨ آلت رسمي بولونمقده در. مجرّب نامه  آدلي اثري صابونجي اوغلنڭ حيوانلر و كندي أوزرنده  دڭه ديگي علاجلردن اولوشان أوزگون بر اثردر. يازارڭ بر ديگر أونملي اثري جرّاحنامه در. بيليم دنياسنه  ايلك دفعه  ١٩٢٠ ييلنده  دوقتور حقّي اوز أل طرفندن يايينلانان بر مقاله ده  طانيتيلان صابونجي اوغلنڭ اثرلري كونمز ديلنه  ايلتر اوز أل طرفندن آقتاريلمشدر. مجرّب نامه  شرف الدین صابونجي اوغلي طرفندن ١٤٦٨ (ﮬ.٨٧٣) ييلنده  يازيلمشدر. چوره سنده كي حكيملرڭ ده  ايستگي أوزرينه  ٦٠ ييلدن فضله  سورن حكيملگنده  ياشاديغي دڭه ييملريني و دڭيلريني تركجه  اولارق قلمه  آلديغي مجرّب نامه ، بر ’ دڭيسل (تجربی) طب‘ كتابيدر. كتابدن برقاچ أورنك: بر كون زهرلي بر ييلاني (انگه رك) اولديغني سويله ين ييلانجي كلير و صابونجي اوغلي ياپمش اولديغي ترياقه  كوگنير، آنجق تست ايتمك ايستر. بونڭ أوزرينه  ييلاني كتيرتديرر (أوڭجه دن ترياقي ايچمشدر) و صول النڭ اورته  پارماغنى ايصيرتديرر. صوڭره  بو ترياقدن شربت ياپوب ايچر و ييلانڭ ايصيرديغي يره  ده  ترياقدن سورر و ييلان زهرينڭ پارماغنده  يا ده  وجودنده  بر اتكيسي قالمديغني سويلر. زهري كندي أوزرنده  دڭه مسي اونڭ علاجنه  نه  قدر كوگنديگنڭ و جسارتنڭ ده  بر دليلي اولمشدر. صابونجي اوغلي و يارديمجيسي استانبولدن آماسيه يه  دونركن بيتلنمشلر. تداوي ايچون جيوه  و چام رچينه سني قاريشديروب، كتان ايپلگندن ده  فتيلي حاضرلايوب علاجي سوررك بويننه  باغلامش، قالاننى ده  قولتوق آلتلرينه  سورمشدر. داها صوڭره  بو يونتمڭ داها أوڭجه  اوموزنده  وار اولان آغري يي ده  كيدرديگني كورمشدر. آماسيه يه  دونديگنده  بو تداوي يي ده  قوللانمشدر. بونلرڭ ياننده  مجرّب نامه  علاجلردن بحث ايدر. علاجلرڭ حاضرلانيشي، خسته لقلره  كوره  قوللانيليشي و قوللانديغي مالزمه لري آڭلاتمسي باقيمندن بر علاج رهبرينه  بڭزر. يگرميدن فضله  دیروغ قوللانارق حاضرلادیغي علاج تركيبلريني اڭ چوق قوللانيلانلره  أوڭجه لك ويره جك شكلده  صيره لادیغي بو اثري ١٧ بولومدن اولوشمقده در. صابونجي اوغلي بونلري حاضرلاركن هيپوكرات، غالن، ابن سينا كبي أونملي أونملي حكيملرڭ اثرلرندن أوگرنديگني، قايناغنى بليرته رك يازمشدر. تركيبلري حاضرلاركن قوللانديغي كنل يونتم، أوڭجه  دیروغلري هاونده  دوگوب توز حالنه  كتيرمش، اله يه رك ديگر قاتي ماده لرله  قاريشديرمشدر. بو قاريشيملر يا طوغريدن قوللانيلان يا ده  قايناتيلارق يوغونلاشديريلان ويا أوز صويي آلينان پره پراتلردر. صابونجي اوغلي علاجلري حاضرلاركن اتكي و قوللانيم آلانلريني آڭلاتمش، هانگي صورونه  هانگي علاج، علاجڭ ايچنده كي دروكلرڭ طوزي و هانگي علاجلرله  برلكده  قوللانيلمسي كركديگني آچيقلامش. خسته لرده  كورديگي اولوملي- اولومسز اتكيلري بليرتمشدر. تركيبلرده  قوللانديغي بيتكيسل دیروغلره  برقاچ أورنك: بذر بصل (صوغان): غاز سوكديريجي، آتش دوشوريجي، سيڭديريمي قولايلاشديريجي. زعفران (صافران): آغري كسيجي، معدوي و ترياق تركيبلرنده  قوللانيلير. گل: يوموشاتيجي، سيڭديريمي قولايلاشديريجي، كوز خسته لقلرنده  و ترياق تركيبلرنده  قوللانيلير. صوڭوچ اولارق صابونجي اوغلنڭ قلمه  آلديغي بو اثر، عثمانلي دونمنڭ ايلك تركجه  دڭيسل طب كتابي اولمه  أوزللگي طاشير. Osmanlı döneminde tıp alanında önemli eserler vermiş Türk hekim ve cerrahtır. Aynı zamanda ilk Türkçe cerrahi eserin sahibidir. 1385 yılında Amasya’da doğmuştur. Dedesi Sabuncuoğlu Hacı İlyas Çelebi ve babası Ali Çelebi de hekimbaşılık yapmış olan Sabuncuoğlu, Amasya'daki Bimarhane'de Burhaneddin Ahmed’den tıp eğitimi aldıktan sonra yine burada 17 yaşında hekimlik yapmaya başlamıştır. 14 yıl boyunca da Bimarhane'de çalışmalarını sürdürmüştür. Yaptığı çalışmalar sonucunda zamanla adı bütün Anadolu'da duyulmuştur. Amasya’da adına yaptırılmış bir hastahane bulunmaktadır. Bir hastalığı tedavi edemediğinde, bu konuda bilgisi olan kişilerin yöntemini ve o konudaki eksiğini alçakgönüllülükle kabul edebilmiş ve o kişilerden tedaviyi öğrenmiş, hekimlik ahlakına sahip bir kişidir. Eserleri Eserlerinde dönemin yaygın bilim dili yerine Türkçeyi tercih etmiş ve sadece tıp alanında eserler vermiş olan Sabuncuoğlu'nun tıp ve cerrahi ile ilgili biri tercüme ağırlıklı, diğer üçü telif olmak üzere dört eserinin varlığı bilinmektedir. Akrabadin Tercümesi II. Beyazıt'ın valiliği döneminde hekimbaşı ve diğer hekimlerin talebi üzerine Şerafeddin Zeyneddin bin İsmailü’l-Cürcani'nin "Zahire-i Harzemşahi" adlı eserindeki Akrabadin bölümünün çevirisidir. Sabuncuoğlu tercümeye iki bölüm eklemiştir. Sabuncuoğlu'nun teklif ettiği Türkçe tıp terimleri tercümeye ayrı bir önem katmaktadır. Tanınmış olan ikinci eseri Cerrahiyet-i al Haniye'dir. Eserin bilinen üç kopyasından ikisi İstanbul Fatih Millet Kütüphanesinde diğeri de Paris Bibliotheque National'dedir. Eserde 138 resim ve 168 alet resmi bulunmaktadır. Mücerrebname adlı eseri Sabuncuoğlu'nun hayvanlar ve kendi üzerinde denediği ilaçlardan oluşan özgün bir eserdir. Yazarın bir diğer önemli eseri Cerrahname'dir. Bilim dünyasına ilk defa 1920 yılında Doktor Hakkı Uzel tarafından yayınlanan bir makalede tanıtılan Sabuncuoğlu'nun eserleri günümüz diline İlter Uzel tarafından aktarılmıştır. Mücerrebname Şerefeddin Sabuncuoğlu tarafından 1468 (h. 873) yılında yazılmıştır. Çevresindeki hekimlerin de isteği üzerine 60 yıldan fazla süren hekimliğinde yaşadığı deneyimlerini ve deneylerini Türkçe olarak kaleme aldığı Mücerrebname, bir ‘deneysel tıp’ kitabıdır. Kitaptan birkaç örnek: Bir gün zehirli bir yılanı (engerek) olduğunu söyleyen yılancı gelir ve Sabuncuoğlu yapmış olduğu tiryaka güvenir, ancak test etmek ister. Bunun üzerine yılanı getirttirir (önceden tiryakı içmiştir) ve sol elinin orta parmağını ısırttırır. Sonra bu tiryaktan şerbet yapıp içer ve yılanın ısırdığı yere de tiryaktan sürer ve yılan zehrinin parmağında ya da vücudunda bir etkisi kalmadığını söyler. Zehri kendi üzerinde denemesi onun ilacına ne kadar güvendiğinin ve cesaretinin de bir delili olmuştur. Sabuncuoğlu ve yardımcısı İstanbul’dan Amasya’ya dönerken bitlenmişler. Tedavi için cıva ve çam reçinesini karıştırıp, keten ipliğinden de fitili hazırlayıp ilacı sürerek boynuna bağlamış, kalanını da koltuk altlarına sürmüştür. Daha sonra bu yöntemin daha önce omzunda var olan ağrıyı da giderdiğini görmüştür. Amasya’ya döndüğünde bu tedaviyi de kullanmıştır. Bunların yanında Mücerrebname ilaçlardan bahseder. İlaçların hazırlanışı, hastalıklara göre kullanılışı ve kullandığı malzemeleri anlatması bakımından bir ilaç rehberine benzer. Yirmiden fazla drog[1] kullanarak hazırladığı ilaç terkiplerini en çok kullanılanlara öncelik verecek şekilde sıraladığı bu eseri 17 bölümden oluşmaktadır. Sabuncuoğlu bunları hazırlarken Hipokrat, Galen, İbn-i Sina gibi önemli önemli hekimlerin eserlerinden öğrendiğini, kaynağını belirterek yazmıştır. Terkipleri hazırlarken kullandığı genel yöntem, önce drogları havanda dövüp toz haline getirmiş, eleyerek diğer katı maddelerle karıştırmıştır. Bu karışımlar ya doğrudan kullanılan ya da kaynatılarak yoğunlaştırılan veya öz suyu alınan preperatlardır. Sabuncuoğlu ilaçları hazırlarken etki ve kullanım alanlarını anlatmış, hangi soruna hangi ilaç, ilacın içindeki drogların dozu ve hangi ilaçlarla birlikte kullanılması gerektiğini açıklamış. Hastalarda gördüğü olumlu-olumsuz etkileri belirtmiştir. Terkiplerde kullandığı bitkisel droglara birkaç örnek: Bezr-i Bassal (soğan): Gaz söktürücü, ateş düşürücü, sindirimi kolaylaştırıcı. Zaferan (safran): Ağrı kesici, midevi ve tiryak terkiplerinde kullanılır. Gül: Yumuşatıcı, sindirimi kolaylaştırıcı, göz hastalıklarında ve tiryak terkiplerinde kullanılır. Sonuç olarak Sabuncuoğlu’nun kaleme aldığı bu eser, Osmanlı Dönemi’nin ilk Türkçe Deneysel Tıp Kitabı olma özelliği taşır. [1] Doğal maddelerden elde edilen ve tedavi amacıyla kullanılan ilaç ham maddesi

حرص دگل ايمان! سلطان ايكنجي محمد هنوز يدي ياشلرنده  ايكن خواجه سي ملّا آق شمس الدین قولاغنه  اگيلدي و باشارينڭ اڭ أونملي قورالنى فيصيلدادي: ”هدفڭى تثبيت ايتمليسڭ.“ أوڭجه  هدف بليرلندي: ”قسطنطنيه  مطلقا فتح ايديله جكدر.“ آق شمس الدین هدف تثبيتندن صوڭره سني ده  سويله دي: ”طاغ نه  قدر يوكسك اولورسه  اولسون، يول اونڭ أوزرندن كچر. سن طاغ اولمه يه  هوسلنمه ، اصلا غرورلانمه ؛ يول اول كه ، هركس سنڭ أوزرڭدن كچركن، سن طاغلرڭ بيله  أوزرندن كچه سڭ.“ ”خواجه م، يا شرطلر الويريشلي اولمازسه ؟“ دييه  صوردي. آق شمس الدین هيچ طوراقسامادن جواب ويردي: ”شرطلره  تسليم اولمازسه ڭ شرطلر دگيشير، سڭا تسليم اولورلر. چوق چاليشير، چوق دعا ايدر و چوق ايسترسه ڭ اللّٰهڭ رحمتي تجلّي ايدر، رحمت تجلّي ايتديگنده  نيجه  اولمازلر تحقّق ايدر.“ و كوني كلنجه ، چوجق ياشنه  باقمادن بزانسڭ فتحنى دوشونمه يه  باشلادى. چندرلی خليل پاشا، كنجه جك پادشاهڭ نيتنى دويار دويماز تلاشلاندي. صدر اعظمدي. صدر اعظم اولارق كنج پادشاهه  يول كوسترمك كبي بر صورومليلغي واردي. بو چوجق (پادشاه) بر چوجقلق ايدوب بزانسڭ أوزرينه  يورومه يه  قالقارسه ، عليم اللّٰه عثمانلي ملكي پايمال اولابيلير، حتّی ألدن كيده بيليردي. امّت محمّدي بر عجمينڭ عجميلگنه  قربان ايتمه يه جكدي. ايقاظ كوروينى ياپاجق، كله  بهاسنه  اولسه  بيله  پادشاهي بو ماجرادن واز كچيره جكدي. بر كون خشمله  كنج پادشاهڭ حضورينه  كيردي و سلامي بيله  اونوتوب صوردي: ”سن امّت محمّدي حصار أوڭنده  تلف ايتمكمي ايسترسڭ؟“ كنج خنكار، بابا يادگاري صدر اعظمنڭ أوفكه لنمه سنڭ سببنى آز چوق تخمين ايتمشدي. فقط آغزندن دويمق ايستييوردي: ”هانگي سببدن امّت تلف اولوبدر قوجه  وزيرم؟“ ”بزانسي فتح ايتمگه  آند ويرمشسڭ. امّتڭ تلفاتنه  باشقه جه  سبب نه  لازم؟“ ”بلي، آند ويردك. يا بز بزانسي، يا بزانس بزي آلاجق ديدك! بر محذوريمي وار؟“ ”البته !“ دييه  جواب ويردي صدر اعظم، قونوشوركن اوزونجه  صقالي تيترييوردي: ”البته كه  محذوري وار، اولماياجق دعادركه ، عقل سليم اولماياجق دعايه  هيچ بر وقت آمين ديمز.“ سلطان ايكنجي محمد كولومسه دي: ”هانگي دعايي قبول ايده جگني آنجق حق تعالي بيلير. بز ساده جه  عرضمزي ياپار حكم الٰهي يي بكلرز.“ قالقدي، صدر اعظمنه  طوغري برقاچ كوچك آديم آتدي. كوزلرينه  باقدي: ”هر دائم ديمزميسڭ كه ، قول قسمي غزا يولنده  الندن كلني ياپمقله  مكلّفدر. بز دخي موشتونڭ (فتح مژده سنڭ) تحقّقي جهتنده  سعي ايده جگز. ان شاء اللّٰه تعالي فتح مقرّردر.“ ”نره دن بللي كه ؟“ ”طوغري، هنوز بللي دگل. ذاتًا تشبّث اولمادن تحقّق اولماز. بز دخي تشبّث أوزره يز.“ قوجه  صدر اعظمڭ عقلي بو ايشه  بر تورلي ياتمييوردي. اقناع اولمامشدي. ”باباڭ آلامادي، اوندن أوڭجه كيلر ده  آلامامشدى، سن ناصل آلاجقسڭ؟“ ديدي خفيفدن آلايجي. كنج حكمدار خشمله  پنجره يه  دوندي. بر سوره  يڭيچريلرڭ قوشديرمه سني سير ايتدي. اونلر فتحه  اينانييوردي. اما ياشلي صدر اعظمنى هنوز اينانديرامامشدي. يورگنه  اينجه  بر صيزي كيردي. بر آن ايچون انديشه لندي. نه  ده  اولسه  ياشلي صدر اعظمڭ مدهش بر تجربه  بريكيمي واردي. اون بش ياشندن بري دولت خدمتنده يدي. كنديسي ايسه  اون بش ياشنى كچه لي آنجق برقاچ ييل اولمشدي. بو آچيدن شرطلر عليهنه  كورونیيوردي. فقط شرطلره  تسليم اولماياجقدي. چندرلی يه  دوندي: ”باق آ وزيرم“ دييه  سوزه  باشلادى، أوفكه سني تردّدينه  صاروب يوتقونارق؛ ”بن نه  بابامه  بڭزرم، نه  بابامدن أوڭجه كيلره . شيمديكي زمان باشقه جه  زماندر. چاره سي يوق فتح اولاجق.“ اختيار صدر اعظم، تزيني صاوونمه  قرارليلغي ايچنده  تك كري آديم آتمدي: ”او زمان بيلكه ، بونڭ مسئوليتي تماميله  سڭا عائددر، چونكه  عاقبتي خير كورمييورم. بزانس ايمپراطوري عنواننى آلايم ديركن، قورقارم پادشاهلقدن ده  اولاجقسڭ. بو نه  حرص!“ پادشاه ايلك دفعه  أوفكه لندي: ”حرص دگل ايمان!..“ دييه  باغيردي، ”ديدك يا بز اوني، يا او بزي! حقيقتلي حكمدار اولمه نڭ باشقه جه  چاره سي يوقدر.“ ”النده  اولانله  يتين سنه !“ ”المده كيله  يتينيرسه م المده  اولان ده  كيدر چندرلی، نه  بلله دڭ. ذروه ده  طورولماز، يا دواملي طيرمانيرسڭز، يا ده  آشاغي قايارسڭز. بن كنجم، طيرماناجغم.“ چندرلی چيقمق ايچون طوپارلانيركن: ”بن سويله مش اولايم، حق تعالي و قولی نزدنده  مسئوليتدن قورتولايم ده ، سن يينه  نه كه  ايسترسه ڭ ياپ، پادشاه سنسڭ.“ ”شكر اولسون بز پادشاه جهانز و قسطنطنيه يي فتح ايده جگز.“ ”امكانسز“ دييه  دوداق بوزدي چندرلی خليل پاشا. ”نه دن قوجه  وزير؟“ ”چونكه  سورلر چوق محكمدر، محكم سورلري ييقاجق جسامتده  (بيوكلكده ) طوپمز يوقدر.“ كنج حكمدارڭ قارشيسنه  يينه  شرطلر و سببلر چيقمشدي. آق شمس الدین خواجه نڭ سوزلرينى خاطرلادى. كولومسه يه رك صوردي: ”سورلري ييقاجق طوپلر كونڭ برنده  ياپيلاجقمي؟“ ”اوت“ ديدي صدر اعظم، ”كونڭ برنده  هر حال ياپيلير.“ كنج حكمدار كوكره دي: ”ايشته  بو كون او كوندر وزيرم! طوپلري قوللانارق سورلري تارمار ايده جك پادشاه ده  قارشوڭده  طوریيور.“ نه  ديمشدي آق خواجه : ”شرطلره  تسليم اولمازسه ڭ شرطلر دگيشير، سڭا تسليم اولورلر. چوق چاليشير، چوق دعا ايدر و چوق ايسترسه ڭ اللّٰهڭ رحمتي تجلّي ايدر، رحمت تجلّي ايتديگنده  نيجه  اولمازلر تحقّق ايدر.“ Sultan İkinci Mehmed henüz yedi yaşlarında iken hocası Molla Ak Şemsüddin kulağına eğildi ve başarının en önemli kuralını fısıldadı: “Hedefini tespit etmelisin.” Önce hedef belirlendi: “Kostantiniyye mutlaka fethedilecektir.” Ak Şemsüddin hedef tespitinden sonrasını da söyledi: “Dağ ne kadar yüksek olursa olsun, yol onun üzerinden geçer. Sen dağ olmaya heveslenme, asla gururlanma; yol ol ki, herkes senin üzerinden geçerken, sen dağların bile üzerinden geçesin.” “Hocam, ya şartlar elverişli olmazsa?” diye sordu. Ak Şemsüddin hiç duraksamadan cevap verdi: “Şartlara teslim olmazsan şartlar değişir, sana teslim olurlar. Çok çalışır, çok dua eder ve çok istersen Allah’ın rahmeti tecelli eder, rahmet tecelli ettiğinde nice olmazlar tahakkuk eder.” Ve günü gelince, çocuk yaşına bakmadan Bizans’ın fethini düşünmeye başladı. Çandarlı Halil Paşa, gencecik padişahın niyetini duyar duymaz telaşlandı. Sadrazamdı. Sadrazam olarak genç padişaha yol göstermek gibi bir sorumluluğu vardı. Bu çocuk (Padişah) bir çocukluk edip Bizans’ın üzerine yürümeye kalkarsa, alimallah Osmanlı mülkü pâymâl olabilir, hatta elden gidebilirdi. Ümmet-i Muhammed’i bir aceminin acemiliğine kurban etmeyecekti. İkaz görevini yapacak, kelle pahasına olsa bile Padişahı bu maceradan vaz geçirecekti. Bir gün hışımla genç padişahın huzuruna girdi ve selamı bile unutup sordu: “Sen ümmet-i Muhammed’i hisar önünde telef etmek mi istersin?” Genç Hünkâr, baba yadigârı Sadrazamının öfkelenmesinin sebebini az çok tahmin etmişti. Fakat ağzından duymak istiyordu: “Hangi sebepten ümmet telef olubdur koca vezirim?” “Bizans’ı feth itmeğe and vermişsin. Ümmetin telefatine başkaca sebep ne lâzım?” “Beli, and verdik. Ya biz Bizans’ı, ya Bizans bizi alacak dedik! Bir mahzuru mu var?” “Elbette!” diye cevap verdi Sadrazam, konuşurken uzunca sakalı titriyordu: “Elbette ki mahzuru var, olmayacak duadır ki, akl-ı selim olmayacak duaya hiç bir vakit âmin demez.” Sultan İkinci Mehmed gülümsedi: “Hangi duayı kabul edeceğini ancak Hak Teâlâ bilir. Biz sadece arzımızı yapar hükm-i İlâhiyi bekleriz.” Kalktı, Sadrazamına doğru birkaç küçük adım attı. Gözlerine baktı: “Her daim demez misin ki, kul kısmı gaza yolunda elinden geleni yapmakla mükelleftir. Biz dahi muştunun (fetih müjdesinin) tahakkuku cihetinde say edeceğiz. İnşaallahu Teâlâ fetih mukarrerdir.” “Nereden belli ki?” “Doğru, henüz belli değil. Zaten teşebbüs olmadan tahakkuk olmaz. Biz dahi teşebbüs üzereyiz.” Koca Sadrazamın aklı bu işe bir türlü yatmıyordu. İkna olmamıştı. “Baban alamadı, ondan öncekiler de alamamıştı, sen nasıl alacaksın?” dedi hafiften alaycı. Genç hükümdar hışımla pencereye döndü. Bir süre yeniçerilerin koşturmasını seyretti. Onlar fethe inanıyordu. Ama yaşlı Sadrazamını henüz inandıramamıştı. Yüreğine ince bir sızı girdi. Bir an için endişelendi. Ne de olsa yaşlı Sadrazamın müthiş bir tecrübe birikimi vardı. On beş yaşından beri devlet hizmetindeydi. Kendisi ise on beş yaşını geçeli ancak birkaç yıl olmuştu. Bu açıdan şartlar aleyhine görünüyordu. Fakat şartlara teslim olmayacaktı. Çandarlı’ya döndü: “Bak a vezirim” diye söze başladı, öfkesini tereddüdüne sarıp yutkunarak; “ben ne babama benzerim, ne babamdan öncekilere. Şimdiki zaman başkaca zamandır. Çaresi yok fetih olacak.” İhtiyar Sadrazam, tezini savunma kararlılığı içinde tek geri adım atmadı: “O zaman bil ki, bunun mesuliyeti tamamıyla sana aittir, çünkü akıbeti hayır görmüyorum. Bizans İmparatoru unvanını alayım derken, korkarım padişahlıktan da olacaksın. Bu ne hırs!” Padişah ilk defa öfkelendi: “Hırs değil iman!..” diye bağırdı, “dedik ya biz onu, ya o bizi! Hakikatli hükümdar olmanın başkaca çaresi yoktur.” “Elinde olanla yetinsene!” “Elimdekiyle yetinirsem elimde olan da gider Çandarlı, ne belledin. Zirvede durulmaz, ya devamlı tırmanırsınız, ya da aşağı kayarsınız. Ben gencim, tırmanacağım.” Çandarlı çıkmak için toparlanırken: “Ben söylemiş olayım, Hak Teâlâ ve kulu nezdinde mesuliyetten kurtulayım da, sen yine ne ki istersen yap, padişah sensin.” “Şükr olsun biz padişah-ı cihanız ve Kostantiniyye’yi fethedeceğiz.” “İmkânsız” diye dudak büzdü Çandarlı Halil Paşa. “Neden koca vezir?” “Çünkü surlar çok muhkemdir, muhkem surları yıkacak cesamette (büyüklükte) topumuz yoktur.” Genç hükümdarın karşısına yine şartlar ve sebepler çıkmıştı. Ak Şemsüddin Hoca’nın sözlerini hatırladı. Gülümseyerek sordu: “Surları yıkacak toplar günün birinde yapılacak mı?” “Evet” dedi Sadrazam, “günün birinde her hal yapılır.” Genç hükümdar kükredi: “İşte bu gün o gündür vezirim! Topları kullanarak surları tar ü mar edecek Padişah da karşında duruyor.” Ne demişti Ak Hoca: “Şartlara teslim olmazsan şartlar değişir, sana teslim olurlar. Çok çalışır, çok dua eder ve çok istersen Allah’ın rahmeti tecelli eder, rahmet tecelli ettiğinde nice olmazlar tahakkuk eder.”

عثمان غازينڭ اورخان غازی يه  نصيحتلري اي اوغول! هر ايشدن أوڭجه  دين ايشلرينه  دقّت ايت. زيرا فريضه يه  (فرضلره ) دقّت، دين و دولتڭ كوچلنمه سنه  سببدر. دين ايشلرينى؛ دقّتلي اولمايان، اعتقادي بوزوق و طوغري يولدن آيريلمه يه  يوڭلن، بيوك كناهلردن قاچينمايان، حلاله -حرامه  دقّت ايتمه ين سفيهلره  و آيريجه  تجربه سز كيشيلره  بيراقما. دولت اداره سنده  بو كبي كيشيلره  ايش ويرمه ! زيرا ياراداندن قورقمايان، ياراتيلاندن هيچ قورقماز. بيوك كناه ايشله ين و بوني دوام ايتديرن كيمسه ده  صداقت اولماز. بويله  كيشيلرڭ صداقتي اولسه  امّتي اولديغي پيغمبر ذي شانڭ صادق تبليغاتي أوزره  حركت ايدر ده  شرع شريفڭ طيشنه  چيقمازدي. ظلمدن، بدعتدن صاقين. ظلمه  و بدعته  تشويق ايدنلري دولتندن اوزاقلاشدير. چونكه  بويله لري سني زواله  اوغراتمش اولورلر. دائما جهاد ايله  دولتڭى كنيشلتمه يه  چاليش. چونكه  اوزون زمان سفر اولونمازسه  عسكرڭ شجاعتنه ؛ رئيسلرڭ و قوماندانلرڭ بيلگي، تدبير و معلوماتنه  آغيرلق و نقصانلق كلير. بويله  سفر ايشلرينى بيلنلر ئولور كيدر ده  يرينه  تجربه سز كيمسه لر كلير، بو يوزدن ده  برچوق خطالر ميدانه  كليركه ، بوندن ده  دولت بيوك ضررلر كورور. بيت المالي قورو! دولتڭ ثروتنى چوغالتمه يه  چاليش! شرع شريفڭ أولچوسنه  كوره  سڭا عائد اولانه  قناعتله ، احتياجلرندن و كركلي اولانلردن باشقه  لزومسز يره  تلف ايتمه ، اسرافدن قاچين. عسكرڭله ، مالڭله  غرورلانما. زيرا اونلر اللّٰه يولنده  جهاد ايچون ملّتڭ ايشلرينڭ يرلي يرنده  كورولمسي و جهانه  عدالت و فضيلتي يايمه ڭ ايچون واسطه درلر. صداقتله  اللّٰه رضاسي ايچون چاليشان دولت اركاننى قورو! وفاتلرندن صوڭره  بويله  كيمسه لرڭ چولوق-چوجغنه  باق، احتياجلريني قارشيلا! خلقڭدن هيچ كيمسه نڭ مالنه  تجاوز ايتمه ! حق ايدنلره  يارديم ايله  التفات الڭى اوزات، بويله لرينڭ ياقينلريني صيقينتيدن قورتار. عسكري اركاني ايي قورو! عالملر، فاضللر، صنعتكارلر، ادیبلر؛ دولتڭ بدننڭ كوجيدر. بونلره  التفات و اكرامده  بولون. بر كمال صاحبي ايشيتنجه  اونڭله  ياقينلق قور، ديرلكلر وير و احسان ايله ! حكومتڭده  علما، فاضل كيمسه لر، ارباب معارف چوغالسين، سياست و دين ايشلري نظام بولسون! بندن عبرت آل كه ، بو ديارلره  ضعيف بر بگ اولارق كلوب حق ايتمديگم حالده  بونجه  عنايت جليلۀ ربّانيه يه  مظهر اولدم. سن ده  بنم يولمدن كيت و بو دين محمّدي يي و اصحابنى، باشقه  سڭا تابع اولانلري قورو. اللّٰهڭ حقّنى و قوللرڭ حقوقني كوزت! و سندن صوڭره كيلره  بويله  نصيحت ايتمكدن كري طورما. و عدالت و انصافه  رعايت ايله  ظلمي قالديرمه يه  دوام ايله  هر بر ايشه  تشبّثده  اللّٰهڭ يارديمنه  كوگن.  خلقڭى دشمان استيلاسندن و ظلمه  اوغراتيلمقدن قورو! حقسز يره  هيچ بر فرده  لايق اولمايان معامله ده  بولونما! خلقي تلطيف ايت، هپسنڭ رضاسني قازان. Ey oğul! Her işten önce din işlerine dikkat et. Zira farizaya (farzlara) dikkat, din ve devletin güçlenmesine sebeptir. Din işlerini; dikkatli olmayan, itikadı bozuk ve doğru yoldan ayrılmaya yönelen, büyük günahlardan kaçınmayan, helala-harama dikkat etmeyen sefihlere ve ayrıca tecrübesiz kişilere bırakma. Devlet idaresinde bu gibi kişilere iş verme! Zira yaratandan korkmayan, yaratılandan hiç korkmaz. Büyük günah işleyen ve bunu devam ettiren kimsede sadakat olmaz. Böyle kişilerin sadakati olsa ümmeti olduğu Peygamber-i Zişan’ın sadık tebligatı üzere hareket eder de şer’-i şerifin dışına çıkmazdı. Zulümden, bidatten sakın. Zulme ve bidate teşvik edenleri devletinden uzaklaştır. Çünkü böyleleri seni zevale uğratmış olurlar. Daima cihad ile devletini genişletmeye çalış. Çünkü uzun zaman sefer olunmazsa askerin şecaatine; reislerin ve kumandanların bilgi, tedbir ve malumatına ağırlık ve noksanlık gelir. Böyle sefer işlerini bilenler ölür gider de yerine tecrübesiz kimseler gelir, bu yüzden de birçok hatalar meydana gelir ki, bundan da devlet büyük zararlar görür. Beytü’l-mali koru! Devletin servetini çoğaltmaya çalış! Şer’-i şerifin ölçüsüne göre sana ait olana kanaatle, ihtiyaçlarından ve gerekli olanlardan başka lüzumsuz yere telef etme, israftan kaçın. Askerinle, malınla gururlanma. Zira onlar Allah yolunda cihad için milletin işlerinin yerli yerinde görülmesi ve cihana adalet ve fazileti yayman için vasıtadırlar. Sadakatle Allah rızası için çalışan devlet erkânını koru! Vefatlarından sonra böyle kimselerin çoluk-çocuğuna bak, ihtiyaçlarını karşıla! Halkından hiç kimsenin malına tecavüz etme! Hak edenlere yardım ile iltifat elini uzat, böylelerinin yakınlarını sıkıntıdan kurtar. Askeri erkânı iyi koru! Âlimler, fazıllar, sanatkârlar, edipler; devletin bedeninin gücüdür. Bunlara iltifat ve ikramda bulun. Bir kemal sahibi işitince onunla yakınlık kur, dirlikler ver ve ihsan eyle! Hükümetinde ulema, fazıl kimseler, erbab-ı maarif çoğalsın, siyaset ve din işleri nizam bulsun! Benden ibret al ki, bu diyarlara zayıf bir bey olarak gelip hak etmediğim halde bunca inayet-i celile-i Rabbaniye’ye mazhar oldum. Sen de benim yolumdan git ve bu din-i Muhammedi’yi ve ashabını, başka sana tabi olanları koru. Allah’ın hakkını ve kulların hukukunu gözet! Ve senden sonrakilere böyle nasihat etmekten geri durma. Ve adalet ve insafa riayet ile zulmü kaldırmaya devam ile her bir işe teşebbüs de Allah’ın yardımına güven.  Halkını düşman istilasından ve zulme uğratılmaktan koru! Haksız yere hiç bir ferde layık olmayan muamelede bulunma! Halkı taltif et, hepsinin rızasını kazan.

عثمانلي دولتندن ايرلاندايه  يارديم ايرلانداده بيوك قيطلق ايرلانداليلرڭ تمل ييه جك ماده سي اولان پاتاتسه  بولاشان بر مانطار يوزندن، ١٨٤٥ ايله  ١٨٥٢ سنه لري آراسنده  ايرلانداده  بيوك بر قيطلق ياشانمشدر. بو قيطلق زماننده  ياقلاشيق ١ ميليون كيشي حياتنى غائب ايتمش، خسته لانمش يا ده  كوچ ايتمشدر. ١٨٤٥ سنه سنده  اكيمي ياپيلمش اولان پاتاتسلرڭ ٪ ٤٠‘ي مانطار يوزندن يوق اولمشدر. ايرته سي سنه  ايسه  خسته لق، پاتاتس اكينلرينڭ تمامنى اتكيله مشدر. بولاشيجي مانطار، آنبارلرده كي پاتاتسلره  قدر اولاشنجه ، قيطلغڭ تأثيري چوق بيوك بويوتلره  چيقمشدر. عثمانلي دولتنندن زور طورومده كي ايرلاندايه  ٤ ميليون پاره لق يارديم تاريخڭ هر دورنده  اولديغي كبي ملّتمزڭ حميتپرورلگي، زور طورومده  قالان ايرلانداليلر ايچون ده  كوستريلمشدر. سلطان عبدالمجيد، ايرلاندايه  عيني و نقدي يارديملرده  بولونمشدر. بونلردن بريسي ده  ١٨٤٩ سنه سنده  نقدي اولارق ياپيلان يارديمدر. بو يارديم، او دور ايچون جدّي بر مقدار اولان ١٠٠٠ ليره  اولارق ياپيلمشدر. ١ ليره نڭ ١٠٠ غروش و ١ غروشڭ ٤٠ پاره  اولديغي و ١ پاره نڭ ده  قوللانيلديغي حسابه  قاتيليرسه ، يارديم مقدارينڭ ٤ ميليون پاره  اولديغي اورته يه  چيقمقده در. بو يارديم أوزرينه ، ايرلاندالي يونتيجيلر، بر ايلچي واسطه سيله  سلطان عبدالمجيده  بر تشكّر مكتوبي كوندرمشلردر. قونويله  ايلگيلي اولان ٢٣ مايس ١٨٤٩ تاريخلي وثيقه ده  (٥٤/٢٥٣٨)، تشكّر مكتوبني كتيرن كيشي يي، سلطان عبدالمجيدڭ ٢٦ مايس ١٨٤٩ جمعه ايرته سي كوني قبول ايده جگندن بحث ايديلمكده در: İrlanda’da Büyük Kıtlık İrlandalıların temel yiyecek maddesi olan patatese bulaşan bir mantar yüzünden, 1845 ile 1852 seneleri arasında İrlanda’da büyük bir kıtlık yaşanmıştır. Bu kıtlık zamanında yaklaşık 1 milyon kişi hayatını kaybetmiş, hastalanmış ya da göç etmiştir. 1845 senesinde ekimi yapılmış olan patateslerin % 40’ı mantar yüzünden yok olmuştur. Ertesi sene ise hastalık, patates ekinlerinin tamamını etkilemiştir. Bulaşıcı mantar, ambarlardaki patateslere kadar ulaşınca, kıtlığın tesiri çok büyük boyutlara çıkmıştır.  Osmanlı Devleti’nden Zor Durumdaki İrlanda’ya 4 Milyon Paralık Yardım Tarihin her devrinde olduğu gibi milletimizin hamiyetperverliği, zor durumda kalan İrlandalılar için de gösterilmiştir. Sultan Abdülmecid, İrlanda’ya aynî ve nakdî yardımlarda bulunmuştur. Bunlardan birisi de 1849 senesinde nakdî olarak yapılan yardımdır. Bu yardım, o devir için ciddî bir mikdar olan 1000 Lira olarak yapılmıştır. 1 Lira’nın 100 Kuruş ve 1 Kuruş’un 40 Para olduğu ve 1 Para’nın da kullanıldığı hesaba katılırsa, yardım mikdarının 4 Milyon Para olduğu ortaya çıkmaktadır. Bu yardım üzerine, İrlandalı yöneticiler, bir elçi vasıtasıyla Sultan Abdülmecid’e bir teşekkür mektubu göndermişlerdir. Konuyla ilgili olan 23 Mayıs 1849 tarihli vesikada (BOA, İ.HR, 54/2538), teşekkür mektubunu getiren kişiyi, Sultan Abdülmecid’in 26 Mayıs 1849 Cumartesi günü kabul edeceğinden bahsedilmektedir: (1) Atûfetlû Efendim Hazretleri (2) Mukaddemâ İrlanda ahalisine ihsân buyurulan bin lira atiyye-i seniyyeden dolayı teşekkürü mutazammın İrlanda rüesâsı tarafından tanzîm olunan bir kıt’a arzıhâl Mösyö Oberyan nâmında biriyle Dersaâdet’e gönderilmiş (3) olduğundan merkûmun arzıhâl-i mezkûru min gayr-ı resm bizzât hâkipâ-yı âlîye takdîm eylemek şerefine nâil olması Mösyö Fanin tarafından iltimâs olunmuş olduğundan bu sûret-i karîn-i müsâade-i âliyye-i (4) hazret-i Pâdişâhî buyurulur ise merkûmun sefâret tercümânlarından biriyle beraber kangı (hangi) gün ve ne vakit mâbeyn-i hümâyûn-ı cenâb-ı mülûkâne cânib-i eşrefine azîmet eylemesi hakkında her ne vecihle emr u fermân-ı maâlî-nişân-ı (5) hazret-i şehinşâhî müteallik ve şerefsudûr buyurulur ise muktezâ-yı münîfinin icrâsına ibtidâr olunacağı beyânıyla tezkire-i senâverî-i terkîm kılındı efendim (x) Fî 29 Cemaziyelahir sene 1265 (22 Mayıs 1849 Salı) (7) Ma’rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki (8) Enmile-berâ-yı ta’zîm olan işbu tezkire-i sâmiyye-i asafâneleri menzûr-ı âlî-i hazret-i Pâdişâhî buyurulmuş ve bir minvâl-i muharrer-i merkûmun (9) sefâret tercümânlarından biriyle beraber işbu Cumartesi günü mâbeyn-i hümâyûn-ı cenâb-ı mülûkâne cânib-i eşrefine i’zâm olunması (10) maâlî-efzâ-yı sünûh ve sudur buyurulan emr u fermân-ı hümâyûn-ı mekârim-nümûn-ı hazret-i şehinşâhî muktezâ-yı münîfinden bulunmuş olduğu (11) muhât-ı ilm-i sâmî-i sadâretpenâhîleri buyuruldukta ol-bâbda emr u fermân hazret-i veliyyü’l-emrindir Fî 1 Receb sene 1265 (23 Mayıs 1849 Çarşamba)

بيليملرله  ايلگيلي تريملر بليرلي قاوراملري آچيقلامق أوزره  أوزل اولارق دوشونوله رك تورتيلمش كلمه لردر. ايستر صوسيال بيليملر اولسون، ايستر فن بيليملري اولسون بو كلمه لر او بيليم دالنده  چاليشان انسانلر آراسنده  ايلتيشيمي و آڭلاشمه يي صاغلايان اڭ أونملي آراچلردر. نورمالده  صيره دن اولان بر كلمه ، تريم اولارق قوللانيلديغنده  بعضًا چوق فرقلي بر معنايي ده  افاده  ايده بيلير. تريملر قونوسنده  أونملي بر نقطه  ده  شودر: هر هانگي بر بيليم دالنده  كنديني كليشديرمك ايسته ين انسانلر ايچون تريملرڭ كوكنلري حقّنده  بيلگي صاحبي اولمق، بعض تريملرڭ چيقيش حكايه لريني بيلمك، او مسلگي و بيليمي اجرا ايدركن او كيشي يه  چوق قولايلقلر صاغلاديغي كرچگيدر. بز ده  بو يازيمزده  بعض طبّي تريملرڭ كوكنلرينه  بر يولجيلق ياپالم ايسته دك. ايشته  ايلك كلمه مز ”قورنه “ Bilimlerle ilgili terimler belirli kavramları açıklamak üzere özel olarak düşünülerek türetilmiş kelimelerdir. İster sosyal bilimler olsun, ister fen bilimleri olsun bu kelimeler o bilim dalında çalışan insanlar arasında iletişimi ve anlaşmayı sağlayan en önemli araçlardır. Normalde sıradan olan bir kelime, terim olarak kullanıldığında bazen çok farklı bir manayı da ifade edebilir. Terimler konusunda önemli bir nokta da şudur: Herhangi bir bilim dalında kendini geliştirmek isteyen insanlar için terimlerin kökenleri hakkında bilgi sahibi olmak, bazı terimlerin çıkış hikâyelerini bilmek, o mesleği ve bilimi icra ederken o kişiye çok kolaylıklar sağladığı gerçeğidir. Biz de bu yazımızda bazı tıbbi terimlerin kökenlerine bir yolculuk yapalım istedik. İşte ilk kelimemiz “korna” KORNA: Bu kelime İtalyancadan dilimize geçmiştir. Bu kelime Latincede “cornu” şeklinde kullanılır. Her iki dilde de “boynuz, boynuz şeklinde olan üflemeli çalgı ya da borazan” anlamları ile kullanılır. Her ne kadar dilimizde motorlu taşıt ve bisikletlerde sesle işâret vermek için kullanılan ve elle basılıp içinden hava geçirilerek çalınan boru, klakson anlamına gelse de kelimenin kökünden başka kelimelerde türetilmiştir. Mesela kelimenin kökü, tıp terim biliminde gözün ön bölümündeki sert saydam tabakayı isimlendirmek için “kornea” şeklinde de kullanılmıştır. AKNE: Yunanca kökenli olan bu kelime günümüzde özellikle ergen gençler tarafından çok kullanılıyor. Yunancada “aknas” çoğul bir kelimedir. “sivri uçlular” manasına gelmektedir. Çıkıntılı, sivri bir yapıya sahip sivilceler için kullanılan akne” kelimesi derideki yağ bezlerinin iltihâbı sonucunda ciltte oluşan yapının adıdır. AFYON: Bu kelime latince “opium” kelimesinden köken alır, “uyarıcı bir madde” anlamındadır. Latince “opium” kelimesi, Arapçaya “efyun” olarak geçmiş, buradan da dilimize “afyon” olarak girmiştir. Bugün ilaç sanayinde bu kelimeden köken alan “opiat” denilen opiumdan elde edilen uyuşturucu ilaçlar grubu vardır. Bu kelime aynı zamanda Afyonkarahisar ilimizin isminin de ilk yarısında bulunmaktadır. Bunun sebebi ise Afyon ili tarihi bir yerleşim yeri olarak ismini çok eski çağlardan beri ekilen “haşhaş” bitkisinin Latince ismi olan “Opium” dan alır. EGZAMA: Latince “ekzein” kelimesinden yapılmıştır. “ısıyla, kızarıklıkla dışarı atılan şey” anlamındadır. Halk arasında bilinen “mayasıl” hastalığının diğer adıdır. Bu hastalık kaşınma, sulanma, kızarıklık gibi belirtilerle kendini gösteren, bulaşıcı olmayan, fakat kolay geçmeyip genellikle uzun süre devam eden yaygın deri hastalığıdır. DAKTİLO: Bu sözcük kökenini Grekçe “daktylos” kelimesinden almaktadır. “Parmak” anlamına gelen sözcük, dilimize küçük bir şekil değişikliği ile geçmiş ve parmaklar kullanılarak yazı yazdırılan bir makinenin adı olmuştur. Bu kelime tıp terimlerinde de kullanılmıştır. Mesela doğuştan gelen yapışık parmaklılık hali için “sindaktili”, kısa parmaklılık durumu için de “brakidaktili” terimleri kullanılır. FOSEPTİK: Bu kelime Fransızcadan dilimize geçmiştir. “lağım çukuru” manasına gelmektedir. Bu kelime aslında bileşik bir kelimedir. “Fossa” ve “septique” kelimelerinin birleşmesi ile meydana gelmiştir. “Fossa” kelimesi Latincede “çukur” anlamına gelmekte, Fransızca “septique” kelimesi de “lağım” anlamıyla kullanılmaktadır. Kelimenin ilk yarısı olan fossa kelimesi ile tıbbi terminolojide 100’den fazla birleşik yapılı kelime vardır. Mesela Koltuk altı çukuru için “fossa aksillaris”, beyin çukuru için “fossa cerebralis” denilir. Kelimenin ikinci kısmını oluşturan ve Fransızca kökene dayanan ‘septik’ kelimesi incelendiğinde Grekçe ‘Septikos’ kelimesinin değişimi ile oluşmuş bir sözcük olduğu görülür. Grekçede çürümüş, kokuşmuş anlamlarına gelir. Mesela mikropları etkisizleştiren, “antimikrobiyal” anlamındaki “antiseptik” kelimesi buradan türetilmiştir. APSE: Bu kelime latince kökenli bir kelimedir. Latince “öteye giden şey” anlamındaki “abscessus”tan köken alır. Şiş ve sert olan apse dokusu içindeki iltihabın vücuttan uzaklaşması manasına gelir.

Dergiyi takip edenler, yazmanın da zevkine ulaşıyorlar. Her ay ilerlediğinizi sizler de fark ediyorsunuz. Her işte olduğu gibi, bu işte de bizzat kendimizin gayret göstermesi önemli olacaktır. Bu ay da aşağıdaki metni Osmanlı Türkçesi/Kur’an harfleri ile yazmanızı istiyoruz. Şair Baki Şair Baki, 1526 senesinde İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Asıl ismi Mahmûd Abdülbaki’dir. Babası Fatih Câmiinde müezzin olarak görev yapıyordu. Kendisi de, küçüklüğünde serrâc çıraklığı yapmaktaydı. Fıtratındaki okuma ve öğrenme arzusu sebebiyle Karamanîzâde Mehmed Efendi’den medresede ilim tahsiline başladı. Bir yandan da şiir yazmaya başladı. Süleymaniye Medresesinde aldığı eğitimin ardından birçok devlet görevinde bulundu. Mekke ve İstanbul Kadılıkları ile Anadolu ve Rumeli Kazaskerlikleri görevlerini ifa etti. En meşhur eseri, aruz vezniyle yazdığı şiirlerinin toplandığı ve Kanunî Sultan Süleyman’a arz ettiği Dîvânı’dır. Divan Edebiyatının en parlak ve meşhur ismidir. Bu sebeple Sultanü’ş-Şuarâ diye anılmıştır.                   Ç Ö Z Ü M       شاعر باقي شاعر باقي، ١٥٢٦ سنه سنده  استانبولده  دنيايه  كلمشدر. اصل اسمي محمود عبدالباقيدر. باباسي فاتح جامعنده  مؤذّن اولارق كورَو ياپييوردي. كنديسي ده ، كوچكلگنده  سرّاج چيراقلغي ياپمقده يدي. فطرتنده كي اوقومه  و أوگرنمه  آرزوسي سببيله  قره مانی زاده  محمد افنديدن مدرسه ده  علم تحصيلنه  باشلادى. بر ياندن ده  شعر يازمه يه  باشلادى. سليمانيه  مدرسه سنده  آلديغي اگيتيمڭ آردندن برچوق دولت كورَونده  بولوندي. مكّه  و استانبول قاضيلقلري ايله  آناطولي و روم ايلي قضيعسكرلكلري كورولريني ايفا ايتدي. اڭ مشهور اثري، عروض وزنيله  يازديغي شعرلرينڭ طوپلانديغي و قانوني سلطان سليمانه  عرض ايتديگي ديواندر. ديوان ادبياتنڭ اڭ پارلاق و مشهور اسمیدر. بو سببله  سلطان الشعرا دييه  آڭيلمشدر.    

Güvenlik ve göç kontrolü amacıyla eskiden beri birçok devlette yürürlükte olan vize uygulaması, Osmanlı Devleti toprakları için de geçerli olmuş, yurt dışına çıkışlardaki pasaport uygulamasının bir benzeri ülke içinde de tatbik edilmiştir. Buna göre, bir şehirden başka bir şehre yolculuk etmek isteyen vatandaşlar veya yabancılar, izin belgesi almak zorundaydı. Eski adı Yol Hükmü olan bu belgeler, Tanzimat döneminden itibaren Mürûr (Geçiş) Tezkiresi olarak adlandırılmıştır. Özellikle 1826′da Yeniçeri Ocağı′nın kaldırılmasından sonra memleketlerine gönderilmiş olan ocak mensuplarının tekrar payitahta dönerek güvenlik problemi oluşturmasına, ayrıca işsiz birtakım kimselerin İstanbul′a gelerek ekonomik düzeni bozmalarına önlem olarak bu tedbire başvurulmuştur. Geçiş belgesi uygulaması sadece İstanbul′da değil, Tanzimat kanunlarının uygulandığı her bölgede geçerli olmuştur. 1841′de yurt içi yolculukları denetim altına almak için çıkarılan Menʻ-i Mürûr Nizamnâmesi ve 1867′de yurt dışına çıkışları kontrol etmek amacıyla yürürlüğe giren Pasaport Odası Nizamnâmesi′yle, ülkedeki asayiş ve şehir düzeni muhafaza edilmeye çalışılmıştır. Nizamname ve uygulamalardan anladığımız kadarıyla, bir şehirden başka bir şehre seyahatte, şahıs hangi mahalden gelmişse oradan bir izin belgesi getirmek zorundaydı. Bu belgeler idare ve mahkeme görevlileri tarafından verilirdi. Tezkire alabilmek için kişi, hangi amaçla seyahat edeceğini makul bir şekilde açıklamalı, güvenilir bir kefil göstermeli ve çıkış yaptığı idari birimde mali bir problemi olmamalıydı. Osmanlı vatandaşı olup da çıkış yaptığı şehrin yerlisi olmayanlar, ayrıca oranın halkından iki şahit göstermek zorundaydı. Bir öğrenci şehir dışı seyahat yapmak istediğinde öğretmenlerinin kendilerine kefil olma şartı aranırdı. Harç karşılığında alınan bu izin belgelerinde seyahat süresi de yazmaktaydı. Bu süre zarfında izin alınan şehre birden fazla olan gidiş gelişlerdeki yoklamalardan ücret alınmazdı. Kaza sınırları içindeki köyler arası geçişlerde ise herhangi bir izne gerek yoktu. Bu tedbirler, o zamanda bile büyük bir metropol olan İstanbul için bilhassa önem taşımaktaydı. İstanbul′a Anadolu ve Rumeli cihetinden yapılan girişlerde kara ve denizde belli noktalarda kontroller yapılırdı. Geçerlilik süresi bir yıl olan mürûr tezkirelerinde şahsın bağlı olduğu devlet, ikamet yeri, kendisinin ve babasının ismi, yaş, boy ve fiziki özellikleriyle, nereden nereye hangi amaçla gideceği yazılırdı. Belgenin yetkililere her ibraz edildiği yerde, tezkireye tarih ve resmî mühür basılırdı. Ecdadımızın özellikle İstanbul için tatbik ettiği bu vize uygulaması; günümüzde de İstanbul′un ulaşım, şehirleşme ve güvenlik meseleleri ele alındığında hala tartışılmaktadır. Biz de bu sayımızda, sizlerle İstanbul ile ilgili mürûr tezkiresi belgelerini paylaşmak istedik. İncelediğimiz üç belgenin birincisi, mürûr tezkiresi olmayanlarla, diğer iki belge ise tezkire başvurularıyla ilgilidir. Sare Hanımın 6 Ay Süreyle İstanbul'a Gidebileceğine Dair Belge Belgenin Özeti Amasya’da Bağ-ı Helkıs Mahallesi’nde oturan Sare Hanım’ın kızını görmek amacıyla 6 ay müddetle İstanbul’a gitmesinde, bu süre zarfında döneceğine ilişkin kefil bulduğu, ayrıca vergi borcu olmadığından dolayı bir sakınca görülmediğine dair Meclis-i Ahkâm-ı Adliye mührüyle hazırlanan mazbata (16 Eylül 1850). Belgenin Transkripsiyonu Amasya Sancağında Bağ-ı Helkıs Mahallesi sekenelerinden müteveffî Şerif Mehmed Bey’in ıyâli Sare Hanım’ın altı mâh müddetle muvakkaten Dersaâdet’e mürûruna ruhsat i‘tâsı husûsu mahdûmu Ali nâm kimesne tarafından bâ-arzuhâl istid‘â olunduğuna mebnî mezbûrenin sebeb-i azîmeti lâyıkıyla tahkîk ve müddet-i mu‘ayyenede avdet ideceği mu‘teber kefîle rabt ve tevsîk olunarak keyfiyetin iş‘ârı zımnında tastîr buyurulan emirnâme-i sâmîye cevâben vârid olup Meclis-i Vâlâ’ya i‘tâ buyurulan Amasya meclisinin mazbatasıyla nâibinin i‘lâmı meâllerinde mezbûrenin sebeb-i azîmeti Dersaâdet’de sâkine kerîmesini görmekden ibâret olarak Amasya’da vergi ve sâir gûne ilişiği olmadığı ve müddet-i mu‘ayyenede dahi avdet ideceği kefîle rabt olunduğu beyân ve inhâ olunup siyâk-ı iş‘âra nazaran mezbûrenin bu tarafa gelmesinde mahallince bir gûne mahzûr olmayıp müddet-i merkûme zarfında yine avdet ideceğine dahi kefîl vermiş olmağla mezbûrenin ber-mûceb-i istid‘â muvakkaten bu tarafa azîmetine ruhsat i‘tâsıçün Amasya mutasarrıfı sa‘âdetlü paşa bendelerine emirnâme-i sâmî-i vekâlet-penâhîleri tastîri Meclis-i Vâlâ’da tezekkür kılınmış ise de ol bâbda ne vechile irâde-i seniyye-i sadâret-penâhîleri müte‘allik ve şeref-sudûr buyurulur ise ana göre icrâ-yı muktezâsı bâbında emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. Fî 9 Zi’l-ka‘de sene (12)66. Mühür (Meclis-i Ahkâm-ı Adliye) Belgede Geçen Bazı Kelimelerin Yazılış Şekilleri Mürur Tezkiresi Olmayanların İstanbul'a Gelmelerine İzin Verilmeyeceğine Dair Belge Belgenin Özeti Mürûr tezkiresi olmaksızın İstanbul’a gelenlerin arasında yankesici ve hırsızların olduğu ve bunların asayişi bozdukları Zabtiye Nezareti tarafından bildirildiği için, vizesi ve mürûr tezkiresi olmayanların İstanbul’a gelmelerine izin verilmemesi hususunda Dahiliye Nezareti tarafından Selanik Vâliliğine yazılan şukka (Şubat 1909).    (1) Bâb-ı Âlî (2) Dâire-i Umûr-ı Dâhiliye (3) Mektûbî Kalemi (4) Selanik Vilâyet-i Aliyyesine (5) Atûfetlü efendim hazretleri, (6) Bazı vilâyâtca mürûr u pasaport nizâmnâmelerinin tatbîkince müsâmaha edilmekte bulunmasından dolayı birçok kimseler tezkire almaksızın (7) Dersaâdet’e geldikde ve bunlar meyânında bulunan serseri ve mechûlü’l-ahvâl birtakım eşhâs yankesicilik ve sirkat gibi (8) muhill-i inzibât ve emniyet ef‘âle cür’et etmekde oldukları Zabtiye Nezâret-i behiyyesinin iş‘ârından anlaşılmasıyla mürûr tezkiresi (9) olmayanlar yahud vizesiz bulunanların mürûrlarına meydân verilmemesi ta‘mîmen teblîğ kılındığından oraca da bu vecih ile mu‘âmele (10) îfâsına himem-i aliyyeleri masrûf buyurulmak bâbında emr ü irâde hazret-i men lehü’l-emrindir. (11) Fî Muharrem sene (1)327 ve fî Şubat sene (1)324 (12) Dâhiliye Nezâreti nâmına müsteşâr bende (13) [Çok yerleri okunmamakda olduğundan tekrâr yazılarak bir nüshası tab‘ ve mu‘âyene olundukdan sonra (14) teksîri.] Oğlunu Görmek İçin İstanbul'a Gelmek İsteyen Anneye İzin Verilmesi Hususunda Belge Belgenin Özeti Trabzon’un Kavak Meydan Mahallesi’nde oturan Züleyha Hatun’un, İstanbul’da Tıp Mektebi’nde okuyan oğlunu görmek için iki aylık müddetle İstanbul’a gidiş dönüşünde bir sakınca görülmeyip vergi borcu olmadığına dair vilâyet eyalet meclisinden merkeze yazılan mazbata (17 Nisan 1859). (1) Nefs-i Trabzon’da Kavak Meydan Mahallesinde sâkine Züleyha Hatun Dersaâdet’de Mekteb-i Tıbbiye’de mahdûmunu görmek üzere iki mâh müddetle Dersaâdet’e azîmet ideceğinden bahisle ruhsat i‘tâsı husûsunu bâ-arzuhâl istid‘â eylemiş (2) ve keyfiyet mahalle-i mezbûre imâm ve muhtârânı taraflarından lede’s-suâl mezbûrenin ol vechile iki mâh müddetle azîmet ve avdetinde vergiye dokunur bir mahzûr add olunur bir şey olmadığı ifâde kılınmış olmağla sûret-i hâle (3) nazaran icrâ-yı muktezâsı emr ü irâde-i aliyye-i cenâb-ı vekâlet-penâhîlerine mütevakkıf bulunmağın ol bâbda ve her halde emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. Fî 14 N (Ramazan) sene (12)75 (4) Bende vâlî-i eyâlet-i Trabzon Ahmed İzzet (5) Bende defterdâr ve reîs-i meclis es-Seyyid Mehmed Câzim (6) ed-Dâ‘î Kadı es-Seyyid Mehmed Said ed-Dâ‘î Müftü Mustafa (7) Bende a‘zâ Mesud Mahmud (8) Bende a‘zâ (mühür) (10) Bende serkâtib-i mâl es-Seyyid Abdullah (11) Bende vekîl-i kâtib-i tahrîrât es-Seyyid İsmail İzzet (12) Bende a‘zâ nâzır-ı nüfûs Mehmed Asım (13) Bende a‘zâ an müderrisîn Salih Rasim (14) Bende a‘zâ müdîr-i muâmelât Mehmed (15) Bende a‘zâ Ahmed Fehmi (16) Bende a‘zâ (mühür) (17) Bende a‘zâ emîn-i sandık (mühür) (18) Bende a‘zâ el-Hâcc Derviş Mehmed (19) Bende vekîl-i millet-i Rum (mühür) (20) Bende vekîl-i millet-i Ermeni (mühür) (21) Bende vekîl-i millet-i Katolik (mühür) 1. BELGE ___________________________Müteveffî: ÖlmüşIyâl: Kişinin geçindirmekle mükellef olduğu insanlarMâh: AyMürûr: Geçmek, gitmekİ‘tâ: VermekMahdûm: EvlatBâ-arzuhâl: Dilekçeyle birlikteİstid‘â: Rica ile istemekMebnî: …den dolayıMezbûre: Adı geçenAzîmet: GitmekMüddet-i mu‘ayyene: Belirli müddetAvdet: Geri dönmekTevsîk: BelgelemekKeyfiyet: Hal, durumİş‘âr: Yazı ile bildirmekZımnında: MaksadıylaTastîr: Yazı yazmaEmirnâme-i sâmî: Yüce emirname (sadrazama ait)İ‘lâm: BildirmekGûne: Tarz, şekilSiyâk: İfade tarzı, üslupMerkûme: Adı geçenBer-mûceb: GereğinceVekâlet-penâh: Vekilliğin sığınağıTezekkür: Toplanıp görüşmekMüte‘allik: AlakalıŞeref-sudûr: Şerefle ortaya çıkmakMuktezâ: Lazım gelenMen lehü’l-emr: Emir sahibiMeclis-i Ahkâm-ı Adliye: II. Mahmud’un kurduğu, reformları denetleyen yüksek yasama ve yargı organı2. BELGE ___________________________Aliyye: YüceAtûfet: ŞefkatMürûr: Geçmek, gitmekTezkire: İzin kağıdıMeyânında: ArasındaMechûlü’l-ahvâl: Halleri bilinmeyenSirkat: HırsızlıkMuhill-i inzibât: Asayişi bozanBehiyye: Güzelİş‘âr: Yazı ile bildirmekTa‘mîmen: Genelge ileHimem: GayretlerMasrûf buyurulmak: SarfedilmekMen lehü’l-emr: Emir sahibiTeksîr: Çoğaltmak3. BELGE ___________________________Mahdûm: EvlatMâh: AyAzîmet: Gitmekİ‘tâ: VermekBâ-arzuhâl: Dilekçeyle birlikteİstid‘â: Rica ile istemekKeyfiyet: Hal, durumMezbûre: Adı geçenLede’s-suâl: Sual olunuduğundaAvdet: Geri dönmekMuktezâ: Lazım gelenİrâde-i aliyye: Yüce buyrukVekâlet-penâh: Vekilliğin sığınağıMütevakkıf: BağlıMen lehü’l-emr: Emir sahibiDâ‘î: DuacıTahrîrât: Resmi yazı

Harf ve kelime çalışmalarına devam ediyoruz. Silik harflerin üzerinden geçerken dikkatle yazmaya ve acele etmemeye çalışalım. Elinizin alışması ve yazınızın güzelleşmesi için bu dikkat ve sabır önemli olacaktır.

Mezar Taşı / Edirne   Bina Kitabesi Kitab Tetimmesi Hilye: Hz. Muhammed’in üstün yaratılışını, dış görünüşünü, vücut yapısını ve güzel sıfatlarını anlatan manzum ve mensur eserlere verilen isimTîz: Çabuk, seri, tezTîr: OkŞemşîr: KılıçKalem-i afv: Af kalemiGüft u gû: DedikoduEhl-i kulûb: Kalplerin ehliEser-i kilk: Kaleminin eseriKethûda: Eskiden büyük devlet adamlarının, zenginlerin işlerini gören kimse, kâhyaSemiyy: Aynı adı taşıyan kimselerden her biri, adaş Hıdivv: VezirKâm-rân: Arzusuna, murâdına ermiş, bahtiyarBuk’a: Yer, ülke, toprak, memleketBünyâd: Yapı, binâTüllab-ı ulûm: İlim talebeleriRâhat-resân: Rahata ulaştıranMişkat-i a’mâl: Amellerin kovuğuMüstefîz: Feyiz alan, feyizlenenZümre-i dânişveran: Alimler zümresiTâîbâ: Tevbe edenHâtif: Gaybdan seslenir gibi haber veren melekDâru’l-hadis: Hadis eviSahn-ı cinân: Cennet avlusuResm-i kadem-i Hazret-i Fahr-ı Âlem: Efendimiz (sav)’in ayağının resmiTâc-ı vehhâc-ı ser-i cümle-i ehl-i îmân: Ehl-i imanın cümlesinin başında parlak bir tacTayy: Aşma, üzerinden geçme, katetmeSidre: Hz. Muhammed (sav)’in Miraç gecesinde Cebrâil (as) ile birlikte yükseldiği yedinci kat semâda bir makamŞeb-i İsrâ: İsra gecesi (Hz. Muhammed (sav)’in Miraca çıktığı gece)Ayân: Açık, âşikâr, gözle görülür, belliİstişfâ‘: Şefâat dileme, birinin aracılığını istemeMazhar-ı afv u gufrân: Af ve bağışlamaya mazhar

زيتون ايچون ياپيلان طلسم بو طلسملي ستون قسطنطين طرفندن طاووق پازارنده  ياپديريلمش. قرمزي رنكلي زيمپاره  طاشندن ياپيلمش اولان بو ستون يووارلاق بر ديرك شكلنده يمش. يوكسكلگي ايسه  ١٠٠ آرشينمش. بو ستون ده  حضرت محمّدڭ طوغديغي بازار ايرتسي كيجه سي ميدانه  كلن دپرمده  ضرر كورمش. اوسته لر چوق قالين، اسكي استانبول دميرندن ياپيلمش دمير كمرلرله  بو طلسملي ديرگي قرق يرندن صارمشلر. بوندن طولايي چوق صاغلام بر ستونمش. بو ستون اسكندر رومي تاريخندن ١٣٠ سنه  أوڭجه  ياپيلمش. داها صوڭره  قسطنطين بو يوكسك ستون أوزرينه  طلسملي بر صيغيرجق قوشي رسمي ياپمش. ييلده  بر كره  او قوش قنات اوروب، فرياد ايتدكجه  بتون قوشلر بو ستونڭ چوره سنه  غاغا و طيرناقلري ايله  أوچر دانه  زيتون كتيريرلرمش. استانبول خلقي ده  بو زيتونلري طوپلايوب یيرلرمش. Zeytin İçin Yapılan Tılsım Bu tılsımlı sütun Kostantin tarafından Tavukpazarı’nda yaptırılmış. Kırmızı renkli zımpara taşından yapılmış olan bu sütun yuvarlak bir direk şeklindeymiş. Yüksekliği ise 100 arşınmış. Bu sütun da Hazret-i Muhammed’in doğduğu Pazartesi gecesi meydana gelen depremde zarar görmüş. Ustalar çok kalın, eski İstanbul demirinden yapılmış demir kemerlerle bu tılsımlı direği kırk yerinden sarmışlar. Bundan dolayı çok sağlam bir sütunmuş. Bu sütun İskender-i Rumî tarihinden 130 sene önce yapılmış. Daha sonra Kostantin bu yüksek sütun üzerine tılsımlı bir sığırcık kuşu resmi yapmış. Yılda bir kere o kuş kanat vurup, feryat ettikçe bütün kuşlar bu sütunun çevresine gaga ve tırnakları ile üçer tane zeytin getirirlermiş. İstanbul halkı da bu zeytinleri toplayıp yerlermiş. غلطه  قله سي و ايلك اوچان ترك استانبولڭ اڭ أونملي سيمگه لرندن بري اولان غلطه  قله سي، جنويزليلر طرفندن ٥٢٨ ييلنده  غلطه  سمتنده  انشا ايديلمشدر. قله ده  كچديگي بليرتيلن شويله  بر افسانه  ده  بولونمقده در: ١٢نجی يوز ييلده  آناطولي سلچوقلي سلطاني و هيئتي، بيزانس ايمپراطوري طرفندن استانبوله  دعوت ايديلير. سلطان ده  بوڭا اجابت ايدرك استانبوله  كلير. سلطانڭ شرفنه  شنلكلر، كوستريلر دوزنلنير. كوستريلر صيره سنده  بيزانس ايمپراطوري “سزده  بويله  كوستريلر ياپابيلن، يته نكلي انسانلر وارمي؟” دييه  صورار. بو صوري يي هيئتنه  صوران سلطان، معيتنده كي برندن اوچمه  قونوسنده  يته نگي اولديغني أوگرننجه ، اوندن بوني سرگيله مه سني ايستر. آدم ده  اوچوش قيافتلرينڭ ياننده  اولديغني سويله يه رك حاضرلقلره  باشلار. استانبولده كي اڭيوكسكستونلردن (چنبرليطاشاولابيلير) برينڭأوستنه  چيقار. كيديگيقيافتڭأوزللگيايسه ، كونمزڭبالونليدينيلنپاراشوتقيافتلرينه  بڭزه مسيمش. هواده يكن البسه نڭ ايچيروزگارله  طولارقآدمڭدنگه ده  قالمه سني صاغلييورمش. نهايتحاضرلقلرينيبيتيرنآدمستونه  چيقاروآتلامقايچوناويغونروزگارڭاسمه سني بكلر. آشاغيده كي غلبه لك ده  صبرسزجه  آدمڭاوچمه سني بكله مكده در. عكسيلكبوياهواده  پكروزگارليدگلدر. برسوره  داهابكله ين غلبه لك آرتيقخوموردانمه يه  باشلاروآدميچاره سز بيراقير. آدمده  ساده جه  خفيفبرروزگاراولمه سنه  رغمًاكندينيبوشلغه  بيراقير. معالاسفبوجيليزروزگارده  البسه يي تاماولارقطولديرامازوطالعسزآدمهواده  قالامايارقيره  دوشر،حياتنىغائبايدر. بوافسانه  ده  اوچمه يه  چاليشانايلكتركڭافسانه سي اولارقديلدنديله  آڭلاتيلير… Galata Kulesi Ve İlk Uçan Türk İstanbul’un en önemli simgelerinden biri olan Galata Kulesi, Cenevizliler tarafından 528 yılında Galata semtinde inşa edilmiştir. Kulede geçtiği belirtilen şöyle bir efsane de bulunmaktadır: 12. yüzyılda Anadolu Selçuklu sultanı ve heyeti, Bizans imparatoru tarafından İstanbul’a davet edilir. Sultan da buna icabet ederek İstanbul’a gelir. Sultanın şerefine şenlikler, gösteriler düzenlenir. Gösteriler sırasında Bizans imparatoru “Sizde böyle gösteriler yapabilen, yetenekli insanlar var mı?” diye sorar. Bu soruyu heyetine soran sultan, maiyetindeki birinden uçma konusunda yeteneği olduğunu öğrenince, ondan bunu sergilemesini ister. Adam da uçuş kıyafetlerinin yanında olduğunu söyleyerek hazırlıklara başlar. İstanbul’daki en yüksek sütunlardan (Çemberlitaş olabilir) birinin üstüne çıkar. Giydiği kıyafetin özelliği ise, günümüzün balonlu denilen paraşüt kıyafetlerine benzemesiymiş. Havadayken elbisenin içi rüzgârla dolarak adamın dengede kalmasını sağlıyormuş. Nihayet hazırlıklarını bitiren adam sütuna çıkar ve atlamak için uygun rüzgârın esmesini bekler. Aşağıdaki kalabalık da sabırsızca adamın uçmasını beklemektedir. Aksilik bu ya hava da pek rüzgârlı değildir. Bir süre daha bekleyen kalabalık artık homurdanmaya başlar ve adamı çaresiz bırakır. Adam da sadece hafif bir rüzgâr olmasına rağmen kendini boşluğa bırakır. Maalesef bu cılız rüzgâr da elbiseyi tam olarak dolduramaz ve talihsiz adam havada kalamayarak yere düşer, hayatını kaybeder. Bu efsane de uçmaya çalışan ilk Türk’ün efsanesi olarak dilden dile anlatılır… آب حيات، مرمره  دڭزي و اسكندر ديرلركه ، اسكندر، بر كون باليق طوتمق ايچون بر دره نڭ ايچنه  اينمش. دره  أويله  بيلدك بيوك بر دره  دگلمش. صويي ديز بويي يا وار يا يوقمش. طورو صوده  باليقلري كورن اسكندر، او كونه  قدر كورمديگي كوزللكده كي باليقلري طوتوب پيشيرمك ايسته مش. اسكندر اگيلمش اينجه جك دره يه ، صوده  صيرتلري كورونن باليقلري اللريله  ياقه لامق ايسته مش اما ياقه لايامامش. اسكندر، صويونمش، اييجه  صويه  كيرمش اما باليقلري يينه  ياقه لايامامش. چوق أوفكه لنن اسكندر دره نڭ بر كنارندن صويڭ آقيشنى دگيشديره رك، باشقه  بر آلانه  ويرمش. بويله جه  باليقلري صوسز بيراقوب ياقه لامق ايستييورمش فقط بو چابه سي ده  صوڭوچ ويرمه مش. اسكندر او آنده  آرقه سندن كلن بر سسله  ايركيلمش: - اي اسكندر، بوشنه  اوغراشمه  او باليقلري طوتاماياجقسڭ. باليق طوتمق ئولكه لري فتح ايتمه يه  بڭزه مز. هر ايشڭ بر بيلني واردر. بيلييورم، جانڭ بو باليقلري چوق چكدي. بويور آل، ديمش. او آنده ، ياشلي، اوزون صقاللي آدم النى دره يه  طالديروب أوچ دانه  ايري باليغي قاورايوب اسكندره  ويرمش. اسكندر، دميندن بري اوغراشديغنه مي يانسين، يوقسه  بو اختيارڭ اونڭله  آلاي ايدرجه سنه  ياقه لادیغي باليقلره مي؟ اسكندر، أوفكه سني يڭرك: - صاغ اول اختيار! ديمش. همن اوراجقده  بر آتش ياقمش، باليقلري قيزارتمه يه  باشلامش. اما باليقلر بر تورلي پيشمييورلرمش. بوڭا سيڭيرلنن اسكندر اورماندن قوجاق قوجاق اودونلر كسمش كتيرمش، آتشي آلولنديرمش. آلولرڭ بويي طاغلر قدر يوكسلمش. اما باليقلر بر تورلي پيشمييورمش. اسكندر اييجه  أوفكه لنمش. آلمش باليقلري يڭيدن پيشيرمه يه  چاليشمش. اما باليقلر آلولرڭ ايچنده  زيپلايوب طورويورلرمش. او قدر آلوه ، آتشه  رغمًا هيچ برنده  پيشمه  بليرتيسي يوقمش. آرتيق باليق ييمكدن اوموديني كسن اسكندر، باليقلري طوتوب دڭزه  كري فيرلاتمش. صويه  دوشن باليقلر هيچ بر شي اولمامش كبي خيزله  يوزوب صويڭ درينلكلرنده  غائب اولمش. أوفكه سي اييجه  آرتان اسكندر، اختياره  دونمش: - بو باليقلر بوگوليدي، اونلري بنمله  آلاي ايتمك ايچون ويردڭ. بونڭ جزاسني أوده يه جكسڭ، دييوب قليجنى چكمش و اختيارڭ باشني اوچورمش. اختيارڭ قفاسي يووارلانا يووارلانا بر تپنڭ أوزرينه  اولاشمش. او آنده  اختيارڭ بوينندن فيشقيران قانلر صويه  دونوشمش. أويله  بر خيزله  آقمه يه ، فيشقيرمه يه  باشلامشكه  اسكندر نه يه  اوغراديغني شاشيرمش. چوره يي، چوقورلري صولر باصمش. صولر فيشقيرديغنده  اسكندر آتنه  آتلايوب كري چكيلمه يه ، صولردن قاچمه يه  چاليشمش. كري كيده  كيده  كنديني بوگونكي يالوه  قييلرنده  بولمش. آراده  قالان يرلر بردن بره  دڭزه  دونوشمش. او آنده ، اختيارڭ قفاسنڭ بولونديغي تپه دن بر سس ايشيتيلمش: - اي اسكندر، بيوك بر فرصتي قاچيردڭ. او باليق طوتمه يه  چاليشديغڭ دره نڭ صويي آب حيات صوييدي. باليقلري بو يوزدن پيشيره مدڭ. بوني آڭلايامادڭ و ئولومسزلك صويني قاچيردڭ، ديمش. اسكندر كري دونمك ايسته مش اما آرتيق أوڭنده  قوجه  بر دڭز طورويورمش. ديرلركه ، ايشته  او قوجه  دڭز مرمره  دڭزي اولمش. اسكندرڭ آراديغي ئولومسزلك صويی  يعني آب حيات ايسه  مرمره  دڭزينڭ آلتنده  قالمش. Ab-ı Hayat, Marmara Denizi Ve İskender Derler ki, İskender, bir gün balık tutmak için bir derenin içine inmiş. Dere öyle bildik büyük bir dere değilmiş. Suyu diz boyu ya var ya yokmuş. Duru suda balıkları gören İskender, o güne kadar görmediği güzellikteki balıkları tutup pişirmek istemiş. İskender eğilmiş incecik dereye, suda sırtları görünen balıkları elleriyle yakalamak istemiş ama yakalayamamış. İskender, soyunmuş, iyice suya girmiş ama balıkları yine yakalayamamış. Çok öfkelenen İskender derenin bir kenarından suyun akışını değiştirerek, başka bir alana vermiş. Böylece balıkları susuz bırakıp yakalamak istiyormuş fakat bu çabası da sonuç vermemiş. İskender o anda arkasından gelen bir sesle irkilmiş: — Ey İskender, boşuna uğraşma o balıkları tutamayacaksın. Balık tutmak ülkeleri fethetmeye benzemez. Her işin bir bileni vardır. Biliyorum, canın bu balıkları çok çekti. Buyur al, demiş. O anda, yaşlı, uzun sakallı adam elini dereye daldırıp üç tane iri balığı kavrayıp İskender’e vermiş. İskender, deminden beri uğraştığına mı yansın, yoksa bu ihtiyarın onunla alay edercesine yakaladığı balıklara mı? İskender, öfkesini yenerek: — Sağol ihtiyar! demiş. Hemen oracıkta bir ateş yakmış, balıkları kızartmaya başlamış. Ama balıklar bir türlü pişmiyorlarmış. Buna sinirlenen İskender ormandan kucak kucak odunlar kesmiş getirmiş, ateşi alevlendirmiş. Alevlerin boyu dağlar kadar yükselmiş. Ama balıklar bir türlü pişmiyormuş. İskender iyice öfkelenmiş. Almış balıkları yeniden pişirmeye çalışmış. Ama balıklar alevlerin içinde zıplayıp duruyorlarmış. O kadar aleve, ateşe rağmen hiç birinde pişme belirtisi yokmuş. Artık balık yemekten umudunu kesen İskender, balıkları tutup denize geri fırlatmış. Suya düşen balıklar hiçbir şey olmamış gibi hızla yüzüp suyun derinliklerinde kaybolmuş. Öfkesi iyice artan İskender, ihtiyara dönmüş: — Bu balıklar büyülüydü, onları benimle alay etmek için verdin. Bunun cezasını ödeyeceksin, deyip kılıcını çekmiş ve ihtiyarın başını uçurmuş. İhtiyarın kafası yuvarlana yuvarlana bir tepenin üzerine ulaşmış. O anda ihtiyarın boynundan fışkıran kanlar suya dönüşmüş. Öyle bir hızla akmaya, fışkırmaya başlamış ki İskender neye uğradığını şaşırmış. Çevreyi, çukurları sular basmış. Sular fışkırdığında İskender atına atlayıp geri çekilmeye, sulardan kaçmaya çalışmış. Geri gide gide kendini bugünkü Yalova kıyılarında bulmuş. Arada kalan yerler birden bire denize dönüşmüş. O anda, ihtiyarın kafasının bulunduğu tepeden bir ses işitilmiş: — Ey İskender, büyük bir fırsatı kaçırdın. O balık tutmaya çalıştığın derenin suyu Ab-ı hayat suyuydu. Balıkları bu yüzden pişiremedin. Bunu anlayamadın ve ölümsüzlük suyunu kaçırdın, demiş. İskender geri dönmek istemiş ama artık önünde koca bir deniz duruyormuş. Derler ki, işte o koca deniz Marmara Denizi olmuş. İskender’in aradığı ölümsüzlük suya yani Ab-ı hayat ise Marmara Denizi’nin altında kalmış.

Aşağıdaki suallerin cevaplarını bulduktan sonra kutulara rakamlara göre yerleştiriniz. Kırmızı dairelere denk gelen harfleri rakam sırasına göre aşağıdaki kutuya yerleştirdikten sonra çıkan cümleyi Latin harfleri ile yazarak anahtar cümleyi bulunuz. Sayfanın fotoğrafını çektikten sonra cevaplarınızı en geç 25 Mayıs’a kadar mektup@osmanlicadergi.com adresine gönderiniz. Gelen doğru cevaplar arasından yapılacak kur’a ile 5 okuyucumuza Rik’a Hattı Osmanlıca Elifba kitabı hediye edilecektir. Neticeler sosyal medya hesaplarımızdan duyurulacaktır.                 C E V A P