اولیلك قولای، دوگون زور! صوڭ ییللرده كنجلرله یاپیلان همن هر صمیمی صحبتده عین سرزنش يانقيلانييور: ” اولنمك ایستەیورم اما دوگون چوق مصرفلی...  “ بو جمله، آرتیق فردی بر مسئله دگل؛ طوپلومڭ اورتاق یارەسنه دونوشمش طورومده. اولنمك، یعنی حیاتڭ اڭ ساده و اڭ كركلی آدیمی؛ أویله بر كوستري و مالیت یوكیله قوشاتيلديكه اوليلگه كیدن یول دوگون صالونلرندن دگل، عادتا بورچ تونللرندن كچییور. بو صاييمزده، تام ده بو مسئلەيي مركزه آلدق. بوكون ”ملّت نه دیر؟“ كبی جملەلرله عادتا قوتسانمش بر اسراف كلەنگي، دوگونلريمزي قوشاتييور. كچمشده، أوزللكله عثمانلی صوڭ دونمنده قلمه آلینان یازیلر، كوی كوی طولاشان مفتّشلرڭ راپورلری و دونمڭ آیدین قلملری، عین اسرافه و عین كوستریشه قارشی اوياريلر ياپمشدي. بو صاييمزده، صوڭ دونم تاریخی بلكەلرله كونمزي یان یانه كتیردك. كوردككه، دوشونجه عیني، یوك عیني: كوستریشلی اولسون، اما نه بهاسنه اولورسه اولسون. بو صاييمزده صورمق ایستەدك: كوستریشلی بر دوگونمي دگرلی، یوقسه عمرلك بر حضورمي؟ و بو صورويه سادەجه تاریخی بلكەلرله دگل، صاغ دویولی بر وجدانله ده جواب ویرمگه چالیشدق. بو یازیلر، صوچلامق ایچون دگل؛ هپ برلكده بر شیلری یڭیدن دوشونمك، حتّي یڭیدن باشلاتمق ایچون یازیلدی. چونكه بز اینانییورزكه، دوگون سادەلشدكجه اولیلك قولایلاشیر؛ اولیلك قولايلاشدقجه طوپلوم حضور بولور. هپ برلكده داها ساده، داها صمیمی، داها بركتلی يارينلر ایچون...Son yıllarda gençlerle yapılan hemen her samimi sohbette aynı serzeniş yankılanıyor: “Evlenmek istiyorum ama düğün çok masraflı...”Bu cümle, artık ferdi bir mesele değil; toplumun ortak yarasına dönüşmüş durumda. Evlenmek, yani hayatın en sade ve en gerekli adımı; öyle bir gösteri ve maliyet yüküyle kuşatıldı ki evliliğe giden yol düğün salonlarından değil, adeta borç tünellerinden geçiyor.Bu sayımızda, tam da bu meseleyi merkeze aldık.Bugün “Millet ne der?” gibi cümlelerle adeta kutsanmış bir israf geleneği, düğünlerimizi kuşatıyor. Geçmişte, özellikle Osmanlı son döneminde kaleme alınan yazılar, köy köy dolaşan müfettişlerin raporları ve dönemin aydın kalemleri, aynı israfa ve aynı gösterişe karşı uyarılar yapmıştı.Bu sayımızda, son dönem tarihi belgelerle günümüzü yan yana getirdik. Gördük ki, düşünce aynı, yük aynı: Gösterişli olsun, ama ne pahasına olursa olsun.Bu sayımızda sormak istedik: Gösterişli bir düğün mü değerli, yoksa ömürlük bir huzur mu? Ve bu soruya sadece tarihî belgelerle değil, sağduyulu bir vicdanla da cevap vermeye çalıştık.Bu yazılar, suçlamak için değil; hep birlikte bir şeyleri yeniden düşünmek, hatta yeniden başlatmak için yazıldı. Çünkü biz inanıyoruz ki, düğün sadeleştikçe evlilik kolaylaşır; evlilik kolaylaştıkça toplum huzur bulur.Hep birlikte daha sade, daha samimi, daha bereketli yarınlar için…

بر ملّتڭ قدري، اوقوللرڭ لابوراتووارلرنده  دگل؛ أولرڭ كوچك اوطه لرنده ، آننه لرڭ ديزينڭ ديبنده ، بابالرڭ وقارنده  و أوگرتمنلرڭ وجداننده  يازيلير. بيان الحق دركيسنده  ١٩٢١ ييلنده  ياييملانان “تربيۀ اطفال” باشلقلي يازي، بو كرچگي ١٠٠ ييل أوڭجه سندن بوكونه  طاشييور.م. شكري، مقاله سنده  شوني نت بيچيمده  افاده  ايدييور:“بر ملّتڭ ترقّي سويه سي، اولادلرينڭ اخلاق و عرفان سويه سنڭ آينه سيدر.”بوكون ده  بڭزر بر اشيكده يز. تكنولوژيده  ايلرله يه بيليرز، ياپاي ذكا چاغنى ياقه لايابيليرز. فقط تربيه ده  كري قاليرسه ق، انساني غائب ايدرز. انساني غائب ايدن بر طوپلومڭ النده كي اڭ ايي آراچلر بيله ، ياڭليش يوللره  صاورولور.تربيه  نره ده  باشلار؟يازاره  كوره  چوجق تربيه سي ايكي تمل صفحه دن اولوشور:١. والدين (آننه - بابا) تربيه سي،٢. مكتب (اوقول) تربيه سي.هنوز مكتبه  كيتمدن چوجق، أوده  كوركو و اخلاقي أوگرنير. أوزللكله  آننه نڭ شفقتي، ايلك اگيتيمڭ زميننى اولوشديرور. بوراده  چوجغه  “ايي نه در، كوتو نه در” أوگرتيلمزسه ، اوقولده  ويريلن بيلكي باشي بوش قالير.بوكون چوجقلريمز صوسيال مديه دن، ديژيتال اويونلردن، ركلاملردن سوركلي بر تلقين آلييور. بو تلقينڭ يوڭي و ايچريگي، چوغي زمان اخلاقي دگل، توكتيمجي، بنجيللگي أودوللنديرن، كوستريشه  طايالي دگرلر ايچرييور. بو يوزدن آرتيق أوده  باشلايان تربيه  مسئله سي، ساده جه  عائله لرڭ دگل، طوپلومڭ تمامنڭ مسئله سيدر.ديني تربيه  و وطنپرورلكيازارڭ أوزرنده  اصرارله  طورديغي مسئله لردن بري ده  شودر:“دينه  باغليلق، وطنه  باغليلغي طوغورور.”چوجقلره  داها كوچك ياشده  دينڭ امر و ياساقلري أوگرتيليرسه ، او چوجقلر بويوديگنده  هم اخلاقي بر بيرَي هم ده  ئولكه سنه  قارشي صورومليلق صاحبي بر وطنداش اولور. عكس حالده ، دييور م. شكري، چوجقلر “فرانماسون لوجه لرنده  كوشه  قاپمه جه  اوينامقدن” باشقه  بر شي ياپماز حاله  كلير.بو سوز بوكونڭ شرطلرنده  شويله  اوقونابيلير: كيملكسزلشديريلن، كوكلرندن قوپاريلان چوجقلر؛ عائد اولماديغي بر دنياده  يوڭسز بويور. و صوڭنده  نه  اخلاقي ايلكه لره  نه  ده  طوپلومسال دگرلره  صاحب اولور.اخلاق زميننده  يوكسلن نسللرمقاله نڭ اڭ جان آليجي قسمي، اخلاق اگيتيمي أوزرينه  سويله دكلريدر.يازار دييوركه : “قيز چوجقلري، كوزل اخلاقڭ أته  كميگه  بورونمش جانلي حالي اولمليدر.”بوكون، چوجقلريمزڭ بيوك بر قسمي؛ اكران باغيمليلغي، صايغي اكسيكلگي، صبر ضعفيتي و يوزيسللك كبي صورونلرله  بويويور. بو اخلاقي غائبلر ساده جه  بيرَيي دگل، طوپلومڭ بتون طوقوسني ضعيفلاتييور.اويسه ، كوزل اخلاق بر ملّتڭ آياقده  قالمه  سببيدر. اخلاقي چوكن بر طوپلوم، بناسني سوسله سه  ده  چوكمكدن قورتولاماز.وقت تربيه يه  دونمكدربوكون حالا چوجقلرڭ النه  تابلت ويرمكله ، بهالي اوقوللره  يازديرمقله ، انگليزجه  أوگرتديرمكله  كورويمزي تماملاديغمزي ظنّ ايدييورز. اويسه  م. شكري، بر عصر أوڭجه سندن سسلنييور:“كوزل بر تربيۀ دينيه  ايله  بويوين چوجقلر، حقيقي وطنپرور اولورلر.”أولريمزده  دعا اكسيكسه ، اوقوللريمزده  صايغي آزسه ، صوقاقلريمزده  ادب يوقسه ؛ چوجقلريمزي نه  ايله  تربيه  ايدييورز؟شيمدي صورمق كركييور:چوجقلريمزله  نه يي قونوشويورز؟نه يي أوگرتييورز، نه يي أودوللنديرييورز؟اونلرڭ كوزلرنده  نه  كورويورز: اخلاقمي، حرصمي؟اونوتمايالم:انساني انسان ياپان، تربيه در.ملّتي ملّت ياپان ده  او تربيه نڭ قوشاقلر بويي دوام ايتمه سيدر.Bir milletin kaderi, okulların laboratuvarlarında değil; evlerin küçük odalarında, annelerin dizinin dibinde, babaların vakarında ve öğretmenlerin vicdanında yazılır. Beyanü’l-Hak dergisinde 1921 yılında yayımlanan “Terbiye-i Etfal” başlıklı yazı, bu gerçeği 100 yıl öncesinden bugüne taşıyor.M. Şükrü, makalesinde şunu net biçimde ifade ediyor:“Bir milletin terakki seviyesi, evlatlarının ahlak ve irfan seviyesinin aynasıdır.”Bugün de benzer bir eşikteyiz. Teknolojide ilerleyebiliriz, yapay zekâ çağını yakalayabiliriz. Fakat terbiyede geri kalırsak, insanı kaybederiz. İnsanı kaybeden bir toplumun elindeki en iyi araçlar bile, yanlış yollara savrulur.Terbiye Nerede Başlar?Yazara göre çocuk terbiyesi iki temel safhadan oluşur:1. Valideyn (anne-baba) terbiyesi,2. Mekteb (okul) terbiyesi.Henüz mektebe gitmeden çocuk, evde görgü ve ahlakı öğrenir. Özellikle annenin şefkati, ilk eğitimin zeminini oluşturur. Burada çocuğa “iyi nedir, kötü nedir” öğretilmezse, okulda verilen bilgi başıboş kalır.Bugün çocuklarımız sosyal medyadan, dijital oyunlardan, reklamlardan sürekli bir telkin alıyor. Bu telkinin yönü ve içeriği, çoğu zaman ahlaki değil, tüketimci, bencilliği ödüllendiren, gösterişe dayalı değerler içeriyor. Bu yüzden artık evde başlayan terbiye meselesi, sadece ailelerin değil, toplumun tamamının meselesidir.Dinî Terbiye ve VatanperverlikYazarın üzerinde ısrarla durduğu meselelerden biri de şudur:“Dine bağlılık, vatana bağlılığı doğurur.”Çocuklara daha küçük yaşta dinin emir ve yasakları öğretilirse, o çocuklar büyüdüğünde hem ahlaki bir birey hem de ülkesine karşı sorumluluk sahibi bir vatandaş olur. Aksi hâlde, diyor M. Şükrü, çocuklar “Franmason localarında köşe kapmaca oynamaktan” başka bir şey yapmaz hâle gelir.Bu söz bugünün şartlarında şöyle okunabilir: Kimliksizleştirilen, köklerinden koparılan çocuklar; ait olmadığı bir dünyada yönsüz büyür. Ve sonunda ne ahlaki ilkelere ne de toplumsal değerlere sahip olur.Ahlak Zemininde Yükselen NesillerMakalenin en can alıcı kısmı, ahlak eğitimi üzerine söyledikleridir. Yazar diyor ki: “Kız çocukları, güzel ahlakın ete kemiğe bürünmüş canlı hali olmalıdır.”Bugün, çocuklarımızın büyük bir kısmı; ekran bağımlılığı, saygı eksikliği, sabır zafiyeti ve yüzeysellik gibi sorunlarla büyüyor. Bu ahlaki kayıplar sadece bireyi değil, toplumun bütün dokusunu zayıflatıyor.Oysa, güzel ahlak bir milletin ayakta kalma sebebidir. Ahlakı çöken bir toplum, binasını süslese de çökmekten kurtulamaz.Vakit Terbiyeye DönmektirBugün hâlâ çocukların eline tablet vermekle, pahalı okullara yazdırmakla, İngilizce öğrettirmekle görevimizi tamamladığımızı zannediyoruz. Oysa M. Şükrü, bir asır öncesinden sesleniyor:“Güzel bir terbiye-i diniye ile büyüyen çocuklar, hakiki vatanperver olurlar.”Evlerimizde dua eksikse, okullarımızda saygı azsa, sokaklarımızda edep yoksa; çocuklarımızı ne ile terbiye ediyoruz?Şimdi sormak gerekiyor: Çocuklarımızla neyi konuşuyoruz? Neyi öğretiyoruz, neyi ödüllendiriyoruz? Onların gözlerinde ne görüyoruz: Ahlak mı, hırs mı?Unutmayalım:İnsanı insan yapan, terbiyedir. Milleti millet yapan da o terbiyenin kuşaklar boyu devam etmesidir.

بوكون “مودرنلشمه ” آدي آلتنده  قادينلق يڭيدن طانيملانييور. اكرانلرده ، دركيلرده ، صوقاقلرده  و حتّي اگيتيمده  قادينه  دائر چيزيلن ايماژ، چوغي زمان كندي فطرتندن قوپمش، ايچي بوشالتيلمش بر شكل حالنه  كتيريلييور. اويسه  بر طوپلومڭ تمل ديرگي، حالا قاديندر. حسن حكمت، ١٩٢١ ييلنده  صراط مستقيمده  ياييملانان يازيسنده  بو حقيقتي يوكسك بر سسله  خاطرلاتييور:“قاديني كندي طبيعي، انساني و فطري وظيفه سندن آييرمق؛ عائله يي چوكرتير، طوپلومي ضعيفلاتير، انسانلغي استقرارسزلاشديرر. ”غربجي تقليدجيلگي و أوچنجي جنس تهلكه سيحسن حكمت، او ييللرده  آوروپه ده  ياييملانان ايكي فرقلي مقاله يه  عطفده  بولونور. بونلردن بري انكليز دوقتور دانيلد قلارقه  عائددر. قلارق، قادينلرڭ كندي فطرتلرندن اوزاقلاشديريلارق ارككلشمه يه  زورلانديغني و بونڭ صوڭوجنده  “نه  قادين نه  اركك اولان بر أوچنجي جنسڭ” اورته يه  چيقاجغنى سويلر. بو طورومڭ، ايلريده  ايمپراطورلقلري چوكوشه  كوتوره جك بيوك بر صوسيال فلاكته  يول آچاجغنى صاوونور.بوكون باقيلديغنده ، بو أوڭ كوري بر فانتزي دگل، كرچگه  دونوشمش بر قريزدر. قادينله  اركگي بربرينه  بڭزتمه  ياريشي، اونلري تماملايان ايكي وارلق اولمقدن چيقاروب قارشيت و رقيب قيلمقده در. صوڭوچ: كيملك قارماشه سي، عائديت صورونلري، پارچه لانمش عائله  ياپيلري.اسلام قاديني و كرچك حريتحسن حكمتڭ اڭ چارپيجي تثبيتي شودر:“مسلمان قاديني نه  اسيردر نه  ده  اويونجاقدر. ”اوني ذلّته  دوشورن عصريلشمه  دگل، عصريلگي ياڭليش آڭلايانلردر. كرچك مدنيت؛ قاديني سوس اشياسنه  چويرمك دگل، شخصيت قزانديرمق ديمكدر. اسلام، قادينه  هم وقار ويرمش هم ده  اوني أوڭ ديرگي قيلمشدر. أوسته لك بو حق، او دونمده  آوروپه ده  بيله  هنوز طانينمامش بر امتيازدر.بوكون قادينه  حريت آدي آلتنده  صونولان شيئڭ چوغي، كورونورلك اوغرينه  سيلينمش قادينلقدر. ركلامده ، شووده ، صوسيال مديه ده  قادين بر كوستري نسنه سنه  دونوشويور. بو طورومڭ صوڭوچلريني ده  حسن حكمت ١٠٠ ييل أوڭجه دن شويله  تعريف ايدر:• اوليلكلرڭ نره ده يسه  ياريسي برقاچ ييل ايچنده  بوشانمه يله  صوڭوچلانييور.• سرخوشلق، اخلاقسزلق و سفاهت نورماللشييور.• موده  و توكتيم چيلغينلغيله  ملّي ثروتمز الدن كيدييور.• قادين، اوندن، چوجغندن، عائله سندن قوپاريلارق ساده جه  ويترينه  يرلشديريلييور.تردّد دگل، تذكّر زمانيبو يازي، ساده جه  بر محافظه كار سرزنيش دگلدر. عين زمانده  بر ايچ محاسبه  چاغريسيدر. حسن حكمت دييوركه :“قادينڭ دوشوشنده  اصل صورومليلق ارككلرده  كيزليدر. ”قاديني عائله سندن، آننه لگندن، يووه دن قوپاروب كوستريشڭ و سفاهتڭ نسنه سي حالنه  كتيرن ذهنيت، اصل قريزڭ معماريدر. و بو قريز، يالڭز قاديني دگل، ملّتي چوكرتير.بوكون اصل مسئله ، قادينڭ چاليشوب چاليشمامسي دگل؛ نه يه  دونوشديگي، ناصل قونوملانديغيدر. قادينڭ كوجي، اكران سوره سندن دگل، قراقتر درينلگندن كلير. بر ملّتي كله جگه  طاشيياجق اولان؛ دويارلي، بيلكيلي، وقارلي، اردملي آننه لردر. اگر قادين، طوپلومڭ اڭ قيمتلي وارلغي اولمقدن چيقوب سوس ياريشنڭ بر فيگوري حالنه  كلمشسه ، تهلكه  چاڭلري چوقدن چالمه يه  باشلامشدر.قادين طوپلومڭ قلبيدربوكون حسن حكمتڭ ديله  كتيرديگي تثبيتلري كوچومسه ينلر اولابيلير. اما ايچنده  ياشاديغمز اخلاقي، عائلوي، شخصيت بوڭاليمنڭ تملنده  او ييللرده  آتيلان آديملرڭ ايزلري وار. مودرنلشمه ، قاديني غائب ايتمك دگل؛ قادينڭ فطرتنى بولديغي يرده  كوچلنمه سني صاغلامقدر.بو طوپراقلرده  ياشايان قادين، اسلامڭ كنديسنه  ويرديگي حيثيت و شخصيتي آرارسه  هم كنديسني هم ده  طوپلومي ديريلتير. عكس تقديرده ، افكاري قاريشمش بر طوپلومڭ آياقده  قالمسي ممكن دگلدر.مدنيت؛ ماقياژله  دگل، مزاجله ؛ كوستريله  دگل، وقار ايله  قورولابيلير.Bugün “modernleşme” adı altında kadınlık yeniden tanımlanıyor. Ekranlarda, dergilerde, sokaklarda ve hatta eğitimde kadına dair çizilen imaj, çoğu zaman kendi fıtratından kopmuş, içi boşaltılmış bir şekil hâline getiriliyor. Oysa bir toplumun temel direği, hâlâ kadındır. Hasan Hikmet, 1921 yılında Sırat-ı Müstakim’de yayımlanan yazısında bu hakikati yüksek bir sesle hatırlatıyor:“Kadını kendi tabii, insanî ve fıtrî vazifesinden ayırmak; aileyi çökertir, toplumu zayıflatır, insanlığı istikrarsızlaştırır.”Garpçı Taklitçiliği ve Üçüncü Cins TehlikesiHasan Hikmet, o yıllarda Avrupa’da yayımlanan iki farklı makaleye atıfta bulunur. Bunlardan biri İngiliz doktor Donald Clark’a aittir. Clark, kadınların kendi fıtratlarından uzaklaştırılarak erkekleşmeye zorlandığını ve bunun sonucunda “ne kadın ne erkek olan bir üçüncü cinsin” ortaya çıkacağını söyler. Bu durumun, ileride imparatorlukları çöküşe götürecek büyük bir sosyal felakete yol açacağını savunur.Bugün bakıldığında, bu öngörü bir fantezi değil, gerçeğe dönüşmüş bir krizdir. Kadınla erkeği birbirine benzetme yarışı, onları tamamlayan iki varlık olmaktan çıkarıp karşıt ve rakip kılmaktadır. Sonuç: Kimlik karmaşası, aidiyet sorunları, parçalanmış aile yapıları.İslam Kadını ve Gerçek HürriyetHasan Hikmet’in en çarpıcı tespiti şudur:“Müslüman kadını ne esirdir ne de oyuncaktır.”Onu zillete düşüren asrileşme değil, asriliği yanlış anlayanlardır. Gerçek medeniyet; kadını süs eşyasına çevirmek değil, şahsiyet kazandırmak demektir. İslam, kadına hem vakar vermiş hem de onu evin direği kılmıştır. Üstelik bu hak, o dönemde Avrupa’da bile henüz tanınmamış bir imtiyazdır.Bugün kadına hürriyet adı altında sunulan şeyin çoğu, görünürlük uğruna silinmiş kadınlıktır. Reklamda, şovda, sosyal medyada kadın bir gösteri nesnesine dönüşüyor. Bu durumun sonuçlarını da Hasan Hikmet 100 yıl önceden şöyle tarif eder:• Evliliklerin neredeyse yarısı birkaç yıl içinde boşanmayla sonuçlanıyor.• Sarhoşluk, ahlaksızlık ve sefahat normalleşiyor.• Moda ve tüketim çılgınlığıyla millî servetimiz elden gidiyor.• Kadın, evinden, çocuğundan, ailesinden koparılarak sadece vitrine yerleştiriliyor.Tereddüt Değil, Tezekkür ZamanıBu yazı, sadece bir muhafazakâr serzeniş değildir. Aynı zamanda bir iç muhasebe çağrısıdır. Hasan Hikmet diyor ki:“Kadının düşüşünde asıl sorumluluk erkeklerde gizlidir.”Kadını ailesinden, anneliğinden, yuvadan koparıp gösterişin ve sefahatin nesnesi hâline getiren zihniyet, asıl krizin mimarıdır. Ve bu kriz, yalnız kadını değil, milleti çökertir.Bugün asıl mesele, kadının çalışıp çalışmaması değil; neye dönüştüğü, nasıl konumlandığıdır. Kadının gücü, ekran süresinden değil, karakter derinliğinden gelir. Bir milleti geleceğe taşıyacak olan; duyarlı, bilgili, vakarlı, erdemli annelerdir. Eğer kadın, toplumun en kıymetli varlığı olmaktan çıkıp süs yarışının bir figürü hâline gelmişse, tehlike çanları çoktan çalmaya başlamıştır.Kadın Toplumun KalbidirBugün Hasan Hikmet’in dile getirdiği tespitleri küçümseyenler olabilir. Ama içinde yaşadığımız ahlakî, ailevî, şahsiyet bunalımının temelinde o yıllarda atılan adımların izleri var. Modernleşme, kadını kaybetmek değil; kadının fıtratını bulduğu yerde güçlenmesini sağlamaktır.Bu topraklarda yaşayan kadın, İslam’ın kendisine verdiği haysiyet ve şahsiyeti ararsa hem kendisini hem de toplumu diriltir. Aksi takdirde, efkârı karışmış bir toplumun ayakta kalması mümkün değildir.Medeniyet; makyajla değil, mizaçla; gösteriyle değil, vakar ile kurulabilir.

٢٨ شباط ١٣٣٦ (١٩٢٠) تاريخلي بر عثمانلي بلكه سنده ، كوي كوي كزوب خلقله  استشاره  ايدن بر دولت كوروليسي، شيخ الاسلاملق مقامنه  حزنلي بر تثبيتده  بولونويور:صواشڭ آردندن كلن يوقسوللق يتمزمش كبي، طوپلومده  يرلشمش بعض ضررلي عادتلر يوزندن آرتيق اوليلكلر ياپيلاماز حاله  كلمش. كنجلر اوليلك ياشنه  كلمش، نشانليلر بربريني بكله مكده ؛ اما دوگون ياپاجق قدرت يوق. چونكه  طوپلوم، اولنمه يي بر حيات باشلانغيجي اولارق دگل، بر كوستري ياريشي اولارق كورمه يه  باشلامش.او دونمڭ بلكه سي، يالڭزجه  بر بوروقراتيك تثبيت دگل، عين زمانده  بر مدنيتڭ ايچ محاسبه سيدر. حربڭ ييقديغي جغرافيه ده ، انسانڭ يڭيدن آياغه  قالقمسي بكلنيركن، دوگون آدي آلتنده  ياپيلان اسراف، طوپلومڭ بلني بوكمه يه  دوام ايتمشدر.شيخ الاسلاملق مقامي بو بلكه  أوزرينه  بر قرار آلير: وليمه  (دوگون ييمگي) و ختان (سنّت) جمعيتلرنده  ياپيلان آشيري مصرف و اسرافلرڭ أوڭنه  كچيلمه سي ايچون امر يايينلانير. چونكه  بيلييورلركه ، بر طوپلومڭ تملي عائله در؛ عائله  ايسه  اوليلكله  قورولور. اگر اوليلك زورلاشيرسه ، طوپلومڭ كله جگي ده  تهلكه يه  كيرر.بوكون، أوزرندن بر عصر كچمش اولمه سنه  رغمًا، او بلكه نڭ سطرلرنده  يازان درد حالا كونجللگنى قورويور.كونمزده  ده  نيجه  كنج، يالڭزجه  “دوگون مصرفي” يوزندن اوليلگي ايرته له مكده ، حتّي بعضًا تمامًا واز كچمكده در. طاقيلر، صالونلر، اكراملر، شوولر… هر بري طوپلوم باصقيسي، كله نك يا ده  كوستريش قايغيسيله  ياپيلمقده . اما چوغي زمان، سوكيله  باشلامسي كركن بر يووه نڭ تملنه ، بورج يوكي و قيرغينلقلر دوشنمكده در.حالبوكه  اوليلك، بر مراسم دگل، بر نيت و مسئوليت يولجيلغيدر. دوگون، كوستري دگل؛ دعا ايله  آچيلان بر قاپيدر. اوني زوره  صوقان هر كله نك، اصلنده  طوپلومڭ كله جگنه  قونمش بر انكلدر.بو يوزدن، او بلكه ده  اولديغي كبي بوكون ده  عين چاغري تكرار ايديلملي:اوليلك قولايلاشديريلملي، دوگون ساده لشديريلمليدر.دولت، سيويل طوپلوم، ديني ليدرلر، قناعت أوڭدرلري، هر بري بو چاغري يي يڭيدن سسلنديرملي. كنجلر ساده جه  مادي امكانلرله  دگل؛ آڭلايشله ، دستكله ، طوپلومسال بيلينچله  اولنملي.اونوتولمامه ليدركه ؛اسرافه  خرجانان هر غروش، حضوردن اكسيلير.آغير كلن هر توره ، بر كنجڭ يووه سنه  انكل اولور.اوليلك زورلاشدقجه ، طوپلومده  يالڭزلق آرتار، كوگن آزالير، اخلاقي چوزولمه  خيزلانير.يوز ييل أوڭجه  يازيلمش بر بلكه ، بوكون حالا هايقيرييور:“كويلره  قدر سرايت ايدن مضر عادتلر يوزندن دوگون ياپيلامامقده در. ”بوكون ده  شهرلرده ، كويلرده ، حتّي ذهنلرده  حالا عين انكللر وارسه ؛ مسئله  دوگون دگل، كله جگمزي ناصل قورديغمزدر.و بزلر يڭيدن صورملي يز:بر دوگونمي أونملي، يوقسه  بر يووه نڭ قورولمسيمي؟28 Şubat 1336 (1920) tarihli bir Osmanlı belgesinde, köy köy gezip halkla istişare eden bir devlet görevlisi, Şeyhülislamlık makamına hüzünlü bir tespitte bulunuyor: Savaşın ardından gelen yoksulluk yetmezmiş gibi, toplumda yerleşmiş bazı “zararlı adetler” yüzünden artık evlilikler yapılamaz hale gelmiş. Gençler evlilik yaşına gelmiş, nişanlılar birbirini beklemekte; ama düğün yapacak kudret yok. Çünkü toplum, evlenmeyi bir hayat başlangıcı olarak değil, bir gösteri yarışı olarak görmeye başlamış.O dönemin belgesi, yalnızca bir bürokratik tespit değil, aynı zamanda bir medeniyetin iç muhasebesidir. Harbin yıktığı coğrafyada, insanın yeniden ayağa kalkması beklenirken, düğün adı altında yapılan israf, toplumun belini bükmeye devam etmiştir.Şeyhülislamlık makamı bu belge üzerine bir karar alır: Velîme (düğün yemeği) ve hıtân (sünnet) cemiyetlerinde yapılan aşırı masraf ve israfların önüne geçilmesi için emir yayınlanır. Çünkü biliyorlar ki, bir toplumun temeli ailedir; aile ise evlilikle kurulur. Eğer evlilik zorlaşırsa, toplumun geleceği de tehlikeye girer.Bugün, üzerinden bir asır geçmiş olmasına rağmen, o belgenin satırlarında yazan dert hâlâ güncelliğini koruyor.Günümüzde de nice genç, yalnızca “düğün masrafı” yüzünden evliliği ertelemekte, hatta bazen tamamen vazgeçmektedir. Takılar, salonlar, ikramlar, şovlar… Her biri toplum baskısı, gelenek ya da gösteriş kaygısıyla yapılmakta. Ama çoğu zaman, sevgiyle başlaması gereken bir yuvanın temeline, borç yükü ve kırgınlıklar döşenmektedir.Hâlbuki evlilik, bir merasim değil, bir niyet ve mesuliyet yolculuğudur. Düğün, gösteri değil; dua ile açılan bir kapıdır. Onu zora sokan her gelenek, aslında toplumun geleceğine konmuş bir engeldir.Bu yüzden, o belgede olduğu gibi bugün de aynı çağrı tekrar edilmeli:Evlilik kolaylaştırılmalı, düğün sadeleştirilmelidir.Devlet, sivil toplum, dinî liderler, kanaat önderleri, her biri bu çağrıyı yeniden seslendirmeli. Gençler sadece maddi imkanlarla değil; anlayışla, destekle, toplumsal bilinçle evlenmeli.Unutulmamalıdır ki;İsrafa harcanan her kuruş, huzurdan eksilir.Ağır gelen her töre, bir gencin yuvasına engel olur.Evlilik zorlaştıkça, toplumda yalnızlık artar, güven azalır, ahlakî çözülme hızlanır.Yüz yıl önce yazılmış bir belge, bugün hâlâ haykırıyor:“Köylere kadar sirayet eden muzır âdetler yüzünden düğün yapılamamaktadır.”Bugün de şehirlerde, köylerde, hatta zihinlerde hâlâ aynı engeller varsa; mesele düğün değil, geleceğimizi nasıl kurduğumuzdur.Ve bizler yeniden sormalıyız:Bir düğün mü önemli, yoksa bir yuvanın kurulması mı?

دوگونلر، هر طوپلومده اولدیغی كبی عثمانليده ده یالڭزجه بر اگلنجه دگل؛ عین زمانده طوپلومڭ دگرلرینی، آليشقانلقلريني و اخلاق آڭلایشنی كوسترن بر صوسیال آينەيدي. نه واركه زمانله بو قوتلامەلر، كلەنك صينيرلريني زورلامەيه باشلاینجه دولت ده بو آلانی دوزنلەمه احتیاجی حسّ ایتدی. ایلك جدّی مداخله، ١٧٩٤ ییلنده صدر اعظمڭ أوڭريسيله ٣ نجی سلیم دونمنده كرچكلشدي. استانبول و بوغاز چورەسندەكي صوقاق دوگونلرينڭ كونلرجه سورمەسی، قادین و ارككلرڭ ایچ ایچه اگلنمسي قامو دوزني و طوپلومسال اخلاق آچيسندن بر تهدید اولارق كورولمگه باشلاندی. صدر اعظم، بو طورومی “فساده قاپی آرالامه” شكلنده طانيملايارق پادشاهدن دوزنلەمه طلب ایتدی. ٣نجی سلیم ده بو تكليفي اویغون بولارق بر خط همایون ایله بو تور دوگونلرڭ ياساقلانمەسني امر ایتدی. بو یاساق، یالڭزجه “اگلنجەيي قيصيتلامه” قراری دگلدی. صدر اعظم مسئلەيي طوغریدن قرآنی بر ایلكه اولان “امر بالمعروف، نهی عن المنكر” ایله ايليشكيلنديرمشدي. یعنی اییلگی امر ایتمك، كوتولگی انكللەمك كبی دینی بر صوروملیلق كرگي اولارق كوريیوردی. مسلمانلرڭ خليفەسي اولان پادشاه ده بو اخلاقي صورومليلغڭ كرگنى یرینه كتيرمليدي. بوراده دقّت چكن نقطه، دولتڭ خلقڭ اگلنجەسنه سادەجه اداری دگل؛ عین زمانده دینی و اخلاقي بر چرچوەدن ياقلاشمسيدر. دولت سادەجه طوپراقلرڭ دگل، عین زمانده طوپلومڭ دگرلرينڭ و اورتاق وجداننڭ ده قوروييجيسيدي. بو یاقلاشیم سادەجه ١٨نجی يوز ييله مخصوص دگلدی. ١٩١٩ ییلنده قیصری حاجي قيليچ محلەسنده یاپیلان بر دوگونده، قادینلره رقص ایتدیریلمەسی صوڭوجي چیقان عربدەده پولیس مداخلەسی یاشانمش و بر پولیس مأموري حیاتنی غائب ايتمشدي. بو ده كوسترییوركه دولت، اخلاقي چيزكينڭ طیشنه طاشان طوپلومسال ايلملرده مداخلەیه دوام ایتمشدی. بوگون ده... كونمزده دوگونلر حالا شخصی سوينچلرڭ أوتەسنده، طوپلومڭ كولتورل و اخلاقي فوطوغرافنى يانسيتان صوسیال اولايلردر. آنجق آرتیق بو قوتلامەلر، یالڭزجه “اظهار سرور” دگل؛ چوغی زمان كوستريشڭ، اسرافڭ و محرميتڭ ييپرانديغي صحنەلره دونوشمكدەدر. صوسیال مديەيە دونوك پرفورمانسلر، یوكسك سسلی اگلنجەلر و دینی حسّاسيتلري كوزتمەين پروغراملر بو دونوشومڭ اشارتیدر. طبقی عثمانلی دونمنده اولدیغی كبی بوكون ده بعض دوگونلرده اخلاقي صينيرلرڭ آشيلديغنه، قادین - اركك قاریشیق اگلنجەلرده حیا دويغوسنڭ ييپرانديغنه شاهد اولویورز. دولت بونی مودرن آراچلرله صینیرلی ده اولسه دڭتلەمەيه چالیشییور. آنجق اصل احتیاج، تكنیك مداخلەلر دگل، دگر تمللی بر طوپلوم بيلينجيدر. دوگونلريمز، بوكون نەیه دونوشديگمزي كوسترییور. اسكينڭ ساده قینا كیجەلری، بوكونڭ شوولره دونوشن اورغانيزاسيونلرينه ينيلمش طورومده. اویسه مدنیت، سادەجه ايلرلەمه دگل؛ عین زمانده أولچو، حیا و ظرافتله ياشانير. عثمانلی، طوپلومڭ اخلاق چيزكيسني قورویان بر وجدان كبی داورانمشدي. بوكون او وجدان بزه شونی فيصيلدييور: دوگونلر، سادەجه أو قورمق دگل؛ ناصل یاشامق ايستەديگمزي ده اعلان ایتمكدر. بو اعلان، كوستریشه دگل؛ حكمته، حيايه و نزاكته ياصلانمليدر.Düğünler, her toplumda olduğu gibi Osmanlı’da da yalnızca bir eğlence değil; aynı zamanda toplumun değerlerini, alışkanlıklarını ve ahlak anlayışını gösteren bir sosyal aynaydı. Ne var ki zamanla bu kutlamalar, gelenek sınırlarını zorlamaya başlayınca devlet de bu alanı düzenleme ihtiyacı hissetti. İlk ciddi müdahale, 1794 yılında Sadrazamın önerisiyle 3. Selim döneminde gerçekleşti.İstanbul ve Boğaz çevresindeki sokak düğünlerinin günlerce sürmesi, kadın ve erkeklerin iç içe eğlenmesi kamu düzeni ve toplumsal ahlak açısından bir tehdit olarak görülmeye başlandı. Sadrazam, bu durumu “fesada kapı aralama” şeklinde tanımlayarak padişahtan düzenleme talep etti. 3. Selim de bu teklifi uygun bularak bir hatt-ı hümayun ile bu tür düğünlerin yasaklanmasını emretti.Bu yasak, yalnızca “eğlenceyi kısıtlama” kararı değildi. Sadrazam meseleyi doğrudan Kur’anî bir ilke olan “emr bi’l-ma‘rûf, nehy ani’l-münker” ile ilişkilendirmişti. Yani iyiliği emretmek, kötülüğü engellemek gibi dinî bir sorumluluk gereği olarak görüyordu. Müslümanların halifesi olan padişah da bu ahlaki sorumluluğun gereğini yerine getirmeliydi.Burada dikkat çeken nokta, devletin halkın eğlencesine sadece idarî değil; aynı zamanda dinî ve ahlaki bir çerçeveden yaklaşmasıdır. Devlet sadece toprakların değil, aynı zamanda toplumun değerlerinin ve ortak vicdanının da koruyucusuydu.Bu yaklaşım sadece 18. yüzyıla mahsus değildi. 1919 yılında Kayseri Hacıkılıç Mahallesi’nde yapılan bir düğünde, kadınlara raks ettirilmesi sonucu çıkan arbedede polis müdahalesi yaşanmış ve bir polis memuru hayatını kaybetmişti. Bu da gösteriyor ki devlet, ahlaki çizginin dışına taşan toplumsal eylemlerde müdahaleye devam etmişti.1Bugün de…Günümüzde düğünler hâlâ şahsi sevinçlerin ötesinde, toplumun kültürel ve ahlaki fotoğrafını yansıtan sosyal olaylardır. Ancak artık bu kutlamalar, yalnızca “izhar-ı sürur” değil; çoğu zaman gösterişin, israfın ve mahremiyetin yıprandığı sahnelere dönüşmektedir. Sosyal medyaya dönük performanslar, yüksek sesli eğlenceler ve dinî hassasiyetleri gözetmeyen programlar bu dönüşümün işaretidir.Tıpkı Osmanlı döneminde olduğu gibi bugün de bazı düğünlerde ahlaki sınırların aşıldığına, kadın-erkek karışık eğlencelerde hayâ duygusunun yıprandığına şahit oluyoruz. Devlet bunu modern araçlarla sınırlı da olsa denetlemeye çalışıyor. Ancak asıl ihtiyaç, teknik müdahaleler değil, değer temelli bir toplum bilincidir.Düğünlerimiz, bugün neye dönüştüğümüzü gösteriyor. Eskinin sade kına geceleri, bugünün şovlara dönüşen organizasyonlarına yenilmiş durumda. Oysa medeniyet, sadece ilerleme değil; aynı zamanda ölçü, hayâ ve zarafetle yaşanır.Osmanlı, toplumun ahlak çizgisini koruyan bir vicdan gibi davranmıştı. Bugün o vicdan bize şunu fısıldıyor: Düğünler, sadece ev kurmak değil; nasıl yaşamak istediğimizi de ilan etmektir. Bu ilan, gösterişe değil; hikmete, hayâya ve nezakete yaslanmalıdır.

و او ايكي طلسم ايسه ، جناب حقّه ايمان و آخرته ايماندر. اوت، شو قدسي طلسم ايله ئولوم، انسان مؤمني زندان دنيادن بوستان جنانه ، حضور رحمنه كوتورن بر مسخّر آت و براق صورتنى آلير. اونڭ ايچوندركه ، ئولومڭ حقيقتنى كورن كامل انسانلر، ئولومي سومشلر. داها اولوم كلمدن اولمك ايسته مشلر.Ve o iki tılsım ise, Cenâb-ı Hakk’a îmân ve âhirete îmândır. Evet, şu kudsî tılsım ile ölüm, insan-ı mü’mini zindân-ı dünyâdan bostân-ı cinâna, huzûr-u Rahmân’a götüren bir musahhar at ve burâk sûretini alır. Onun içindir ki, ölümün hakîkatini gören kâmil insanlar, ölümü sevmişler. Daha ölüm gelmeden ölmek istemişler.(Osmanlıca Sözler. s. 16)1.  Beyitموتوا قبل ان تموتوا سرّينه مظهر اولانبونده كوردی حشر و نشری نفخۀ صور اولمادنMûtû kable en temûtû sırrına mazhar olanBunda gördü haşr u neşri nefha-i sûr olmadanŞemseddin Sivasi(4)*Nefha: Can veren, ihya eden üfürme*Elbette ki büyük haşrin insandaki numunesi nefis ve malını Cenâb-ı Hakk’a satmakla, ona abd olmakla ve asker olmakla mümkün. Kalbde ve latifelerde başka türlü ihya gayr-i mümkün. 2. Beyitچون بیوردی اول رسول موتوا قبل ان تموتوااولمزدن اوك عشقله اولديگم میدرخطاÇün buyurdı ol Resûl mûtû kable en-temûtÖlmezden ön ‘aşkıla öldügüm midür hatâÜmmi Sinan(5)*مُوتُوا قَبْلَ أَنْ تَمُوتُواُ hadis-i şerifi… Peygamber Efendimizin mübarek dilinden dökülmedi mi? Kavli sünneti, fiili sünnete rabt eylemiyor mu? Mahz-ı istikamet olan sünnet-i seniyeye sahiplikle dünya cadusunun göbeğine bağlı maddi menfaatleri, bugün aşk makamında oturan bir başı şefkat olan dört başlı keskin makasla kesenlere ne mutlu!3. Beyitكوكلدن چقدی دنیا سوكوسی موتوا خطابندناكر دنیای حافظ ترك ایتدی دنیه واقعدرGönülden çıkdı dünyâ sevgüsi mûtû hitâbındanEger dünyâyı Hâfız terk itdi dünye vâki’dirHafız Ahmed Paşa(7)*Unutma, bu hayatına ve dünyana, çekemedikleri ve kaldıramadıkları yükleri yükletme! Gayet muvakkat dünyayı, lâyemût ve daimî görüyorsun: Galat-ı his… Oysa sen de ve senin hususi dünyan da, daimî zeval ve fena darbesine ma’ruzsunuz. Fani mülkün sahibi Baki-i Zü’l-celali bulmaya bak!4. Beyitفارغ اولغل غیریدن اقصای مقصودی بولوبهم حیات باقی یه ایر اولمه دن اوّل اولوبكل بوشال أفكار غیریدن لدنّیله طولوبعبرت ایسترسه ك جهانده عاقبت اندیش اولوبقیصر و فغفر و جم إسكندر و دارا یترFâriğ olgıl gayrıdan aksâ-yı maksûdı bulubHem hayât-ı bâkîye ir ölmeden evvel ölübGel boşal efkâr-ı gayrîden ledünniyle tolub‘İbret istersen cihânda ‘âkıbet-endîş olubKayser ü Fağfur u Cem İskender ü Dârâ yeterAbdulehad Nuri(3)*El çek ki maksudlarının müntehasına kadar ulaşabilesin… Ölmeden öl ki Baki olandan haber alasın: İbka… Hışhışi fikirleri at ki ledünni verilsin. Akibetini düşünüp ibret kollarsan mezkûr isimlerin ölmez bir hırsla dünyaya bağlılıklarının neticesine bak, gör. Kıssa-i Kur’âni’nin hakikatlerine teveccühen… 5. Beyitیوری بر پیر كامل بول طریق حقّه اولدر یولچالش اولمكدن اوكدین اول او دم هرشیده ظاهردرYüri bir pîr-i kâmil bul tarîk-i Hakka oldur yolÇalış ölmekden öndin öl o dem her şeyde zâhirdürAhmed Nami (2)*Hem Hak yolunda kâmil mürşid bul yürü. Ölmeden öl, kendini ona teslim et. Gör, o vakit Cenab-ı Hakkın bir tarif edicisi olan Kâinat kitabındaki sırlar saklı mevcudat ayineleri, beka parıltılarını kalbinin gözüne nasıl da saçıyor. Aaah, tecelli-i Hak; Mürşid-i Mutlaksız (asm.) olmaz mutlak…6. Beyitاقتلونی اقتلونی یا ثقاتان فی قتلی حیات فی حیاتUktulûnî uktulûnî yâ sikâtİnne fî katlî hayâtün fî hayâtLâ (8)*Ey emin kimseler! (Size kendimi teslim ediyorum.) Beni öldürünüz, beni öldürünüz. Ölümümde hayat içinde hayat vardır. Hayat-ı tabiiyeyi memat-ı nefiste bilmek ve şehid-i tığ-ı aşk olmağı cana minnet saymak: Büyük kâr! Manevi kazanç!7. Beyitكیشی عاشق اولمق كرك معشوقنی بولمق كركبونده ایكن اولمك كرك واروب انده اولمز اولهKişi âşık olmak gerek Ma’şûkunu bulmak gerekBunda iken ölmek gerek varub anda ölmez olaYunus Emre(6)*Beyt-i diğerde ise der ki Yunus, Kişi Hakkı bilmek gerek Hak haberin almak gerek/Zinde iken ölmek gerek varub orda ölmez ola: Fırsatı fevt etmemek önemli… Kaynakça1. BEDİÜZZAMÂN, Saîd Nursî, (2009), Sözler, İstanbul: Altınbaşak Neşriyât2. Divan-ı Ahmed Nami, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, No: 3519/3 (v. 108B)3. Divan-ı Nuri, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hüseyin Şemsi-Fatih Güneren, No: 89 (v. 87A)4. Divan-ı Şemseddin Sivasi, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Uşşaki Tekkesi, No: 95/2 (v. 79A)5. Divan-ı Ümmi Sinan, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Mikrofilm, No: 3014/1 (s. 84)6. Divan-ı Yûnus Emre, Milli Kütüphane, Yazmalar, No: A5360/2 (v. 158B)7. Eş’âr, Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Nuruosmaniye, No: 4957/51 (v. 246A)8. İsmail Hakkı Bursevi, (1286), Minhâcü’l-Fukarâ’, İstanbul: Rıza Efendi Matbaası (s. 136)9.  https://kulliyat.risale.online/10. http://lugatim.com/11.  https://portal.yek.gov.tr/

سوكیلی دوستلر، بو صاييمزده اسلام قايناقلي، قرآن كوكنلی دیلمزده حالا جانليلغنى سورديرن شهادت كوكندن توره ين “شهادت، شاهد، شهید، شهدا، شهود، اشهاد، مشهود، مشهودات، مشهد، مشاهده، شاهده، شهادتنامه” كلمه لرینه یولجیلق یاپاجغز. ایشته ایلك كلمه مز “شهادت”Sevgili dostlar, bu sayımızda İslam kaynaklı, Kur’ân kökenli dilimizde hâlâ canlılığını sürdüren şehadet kökünden türeyen “Şehâdet, Şâhid, Şehîd, Şühedâ, Şuhûd, İşhâd, Meşhud, Meşhudat, Meşhed, Müşahede, Şâhide, Şehadetnâme” kelimelerine yolculuk yapacağız. İşte ilk kelimemiz “şehâdet”ŞEHÂDET: “Görülen ve bilinen bir durum veya iş hakkında şâhitlik etme” anlamındaki kelimenin çok farklı kullanım yerleri vardır. Daha ziyade “Bir şeyin gerçekliğini, doğruluğunu tasdik etme” manasında kullanılır. Özellikle kelime-i şehadet anlamında “İslâm dininin beş temel esasından birincisi olup “şahidlik etme ifadesi” demektir. Dinî bir ifade olarak ise “Allah’tan başka ilâh bulunmadığına ve Hz. Muhammed’in O’nun kulu ve elçisi olduğuna gönülden inanır, sözle de ifade ederim” anlamına gelen “Eşhedü en lâ ilâhe illallah ve eşhedü enne Muhammeden abdühû ve resûlüh” cümlesini ifade eder.Diğer yandan “Allah yolunda, millî ve manevi değerler uğrunda ölme, canını feda edip şehit olup şehadet şerbetini içme” manasındaki kullanımı da manidardır. “Şehadet âlemi, Şehadet getirmek, Şehadet şerbeti içmek, Şehadet parmağı, Şehadet mertebesi, rütbesi” halkımızın severek kullandığı deyim ve ifadelerdir.ŞÂHİD: İslami kaynaklı olan bu kelime “şehâdet, şühûd” fiilinden köken alır. “Bir olaya şahid olmak, bildiğini söyleyip tanıklık etmek, bir yerde hazır bulunmak” gibi anlamlara gelir. Günümüzde genelde iki anlamda kullanılır. Birincisi: Bir şeyin olduğu yerde hazır bulunup olanları gören kimseye şahid deriz. “Bu duruma ben de şâhid oldum” örneğinde olduğu gibi. İkincisi: Bir dava sürecinde gördüklerini, bildiklerini anlatarak davanın doğru bir şekilde halledilmesine yardımcı olan kimseye veya bir akdin yapılmasında hazır bulunan kişiye de şahid denir. “Şâhid göstermek, şâhid-i âdil, şâhid aramak, yalancı şâhid” misallerinde olduğu gibi.ŞEHÎD: Çok yüce bir makama sahip olan şehidlerin Allah katındaki derecesinin peygamberler ve sıddıklardan sonra geldiği Rabbimiz tarafından bildirilmiştir. Bu sebeple Kur’ân kökenli olan bu kelime, dilimizin en anlamlı kelimelerinden biridir. Alimler şehid kelimesine mana verirken iki yönden mana vermişlerdir. Birisi, “Canını Allah yolunda feda eden kimsenin hemen cennet nimetlerine erişmesine Allah ve melekler tarafından şahitlik edilmesinden dolayı, “gören, tanıklık eden kimse” demişler. Diğerinde ise, şâhidlik anlamını esas alarak “Allah’ın vaad ettiği nimetleri hazır olarak görüp onlardan yararlandığı yahut kıyamet gününde kendisinden Hz. Peygamber’le birlikte geçmiş ümmetler hakkında şahitlik etmesi isteneceği için ona şehid dendiğini” belirtirler.“Ey şehîd oğlu şehîd, isteme benden makber, Sana aguşunu açmış duruyor Peygamber.” İşte Çanakkale cephesinde şehid olup hakka yürüyen dedelerimiz için yazılan şu ifadeler bu manayı anlatır.ŞÜHEDÂ: Bu güzel kelime de aynı kökten gelir. “Şehid” kelimesinin çoğuludur, “şehidler” anlamındadır. İstiklal marşımızda, vatan toprağının her yerinde, dinimiz ve vatanımız içi canını seve veren şühedanın olduğu ne güzel anlatılır: “Kim bu cennet vatan uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak şu toprağı sıksan şühheda!”ŞUHÛD: Bu kelime üç anlamda kullanılır. Birincisi: “Şâhitler, şahid olan kimseler” anlamındadır. İkincisi ise “Bir yerde hazır bulunup görme, gözle görme” manasındadır. Üçüncüsü ise tasavvuf ve maneviyatta “İlâhî tecellîlere şâhit olma, mana âlemini seyretme” gibi anlamları vardır, bunlara “ehl-i şuhûd” denilir. Mesela “şuhûd-u kalbi, şuhûd-u bilgayb, ehl-i şuhûd, nazar-ı şuhûd, derece-i şuhûd” gibi manevi ilimlerde çok geniş kullanım yerine sahiptir.İŞHÂD: Yine “şehadet” kökünden gelen bu kelime “şahid göstermek, şahid kılmak, delil olarak gösterme” anlamındadır.MEŞHUD: Nesne anlamında kullanılır. Özne olan şâhidin gözüyle gördüğü, şâhit olduğu, müşâhede ettiği şey manasına gelir. Mesela, “Etrafımızda meşhud olan güzelliklerin kendi kendine olması imkansızdır” denir. Bu kelimenin çoğul şekli olan “meşhudat” kelimesi de yaygındır.MEŞHED: Yine şehâdet kökünden türeyen bu kelime mekân ismi olarak kullanılır. “Şehidlik” anlamındaki bu kelime “dinî bir özelliğe sahip veya topluma mal olmuş kimselerin şehid olduğu veya defnedildiği yerler, mezarlık ve türbeler” bu isim ile anılmıştır. Mesela Medine’de bulunan Cennetü’l-Bakî‘ için “Meşhed-i Bakîü’l-Garkad”, Uhud şehidlerinin gömüldüğü yer için “Meşhed-i Uhud” denilmektedir. Burada meşhed kelimesi birden çok şehidin gömüldüğü mekânı ifade eder. Yine 1. Kosova savaşında Sultan Murad Hüdavendigar’ın şehid edildiği yerde “Hüdavendigar Meşhedi” vardır.MÜŞAHEDE: Aynı kökten gelen bu kelimemiz de çok manidardır. “Gözle görme, gözlem” manasında kullanılır. “Doktorlar hastayı müşahede odasında 24 saat takip altında tutacaklarmış” derken bu mana kastedilir. Bazen de bu kelime “Gözlem sonucunda varılan görüş, kanaat, teşhis” anlamında kullanılır. Mesela “Seneler içinde biriken müşahadelerle bu kararı aldık.” Ayrıca bu kelimenin manevi ilimlere ve tasavvufa özgü bir anlamı da vardır. Müşahede “Yaratanın isim ve sıfatlarını yaratılmışta görme, Hakk’ı halkta görme, her zerrede Cenâb-ı hakk’ın varlığına şâhit olmak” demektir.ŞÂHİDE: “Şahidlik eden” anlamındaki bu kelime de güzel kelimelerimizden biridir. Şahid kelimesinin müennes olarak kullanılan şeklidir. Anadolu da pek çok kız çocuğuna bu isim verilmiştir. Ayrıca bu kelimeyi ecdadımız kabristanlarda da kullanmıştır. “Kabirde kimin yattığını belli etmek için kabirlerin baş ve ayak ucuna dikine konan, üzerinde yazı veya çiçek resmi bulunan taşlara” isim olarak verilmiştir.ŞEHADETNAME: Birleşik bir kelimedir. “Diploma” anlamındadır. Bu kelime Arapça “şehâdet” kelimesi ile Farsça yazılı belge anlamındaki “nâme” kelimesinin izdivacından oluşur. “Bir talebenin veya bir kişinin bir şeyi tamamladığına, başardığına şahid olan, şehadet eden belge, ruhsatname” manasında kullanılır. Osmanlıda medrese ve mekteplerde şehadetnameler verilirdi.

بر چوق خسته لغڭ ياييلمادن انكللنمسي ایچون طبّی بر چوزوم اولان آشی، عثمانلی دولتنده اويغولانان بر يوڭتمدي. حتّي آوروپه، آشي يي عثمانليلردن أوگرنمشدر. عثمانلی دولتنده يوز ييللرجه انساندن انسانه آشیلامه يوڭتميله اويغولانان چیچك آشیسی چشيدينه “تورك اصولي آشی” ده دينيلمكده يدي. آوروپه لیلر، بو يوڭتمي ١٨نجی یوز ییلده أوگرنمشلردر. انكلتره حكومتي طرفندن ١٧١٧ سنه سنده ایلچی اولارق استانبوله  كوندريلن وورتلي مونتغونڭ أشی، آوروپه ده كی چیچك خسته لغی صالغينندن اتكيلنمشدي. كندیسی اييلشسه ده قرداشی حیاتنی غائب ايتمشدي. بو یوزدن ادرنه ده كوردیگی آشيدن انكلتره يه یازدیغی بر مكتوبده بحث ايتمشدر. آیریجه مملكتنه دوننجه قیزینه تورك اصولي آشی یاپدیرمشدر. بویله جه آوروپه آشی ایله طانيشمشدر. بوندن صوڭره ١٨نجی يوز ييلڭ صوڭلرینه طوغری ادوارد ژنرڭ حیواندن انسانه آشیلامه يوڭتمنى كشف ايتمسيله برلكده، آشی تاریخنده یڭی بر دونم باشلامشدر. بو یڭی یونتم قیصه زمانده عثمانلی دولتنده ده اويغولانمه يه باشلانمشدر. یڭی يونتمده، آشیلانان كیشینڭ خسته لانمه ريسكي آزالمقده يدي. سلطان عبد العزیز دونمنده توم عثمانلی جغرافیاسنده چوجقلره چیچك آشیسی یاپیلمه سی ایچون بویوك چابه صرف ایدیلمشدر. بوڭا أورنك اولارق كوستريله بيله جك اولان و ١٠ اكیم ١٨٦٥ تاریخلی بر بلكه ده ریزه، آرتوین و باطومي قاپسايان لازستان سنجاغنده جرّاح ثابت أفندینڭ ٦١٨ چوجغی آشیلادیغی بليرتيلمشدر. ثابت أفندینڭ آشیلامه فعالیتنه دوام ایتمه سی، عین بلكه ده طلب ایدیلمشدر.Birçok hastalığın yayılmadan engellenmesi için tıbbî bir çözüm olan aşı, Osmanlı Devleti’nde uygulanan bir yöntemdi. Hatta Avrupa, aşıyı Osmanlılardan öğrenmiştir. Osmanlı Devleti’nde yüzyıllarca insandan insana aşılama yöntemiyle uygulanan çiçek aşısı çeşidine “Türk Usulü Aşı” da denilmekteydi. Avrupalılar, bu yöntemi 18. yüzyılda öğrenmişlerdir. İngiltere hükümeti tarafından 1717 senesinde elçi olarak İstanbul’a gönderilen Wortley Montagu’nun eşi, Avrupa’daki çiçek hastalığı salgınından etkilenmişti. Kendisi iyileşse de kardeşi hayatını kaybetmişti. Bu yüzden Edirne’de gördüğü aşıdan İngiltere’ye yazdığı bir mektupta bahsetmiştir. Ayrıca memleketine dönünce kızına Türk usulü aşı yaptırmıştır. Böylece Avrupa aşı ile tanışmıştır. Bundan sonra 18. yüzyılın sonlarına doğru Edward Jenner’in hayvandan insana aşılama yöntemini keşfetmesiyle birlikte, aşı tarihinde yeni bir dönem başlamıştır. Bu yeni yöntem kısa zamanda Osmanlı Devleti’nde de uygulanmaya başlanmıştır. Yeni yöntemde, aşılanan kişinin hastalanma riski azalmaktaydı. Sultan Abdülaziz döneminde tüm Osmanlı coğrafyasında çocuklara çiçek aşısı yapılması için büyük çaba sarf edilmiştir. Buna örnek olarak gösterilebilecek olan ve 10 Ekim 1865 tarihli bir belgede (BOA, MVL, 714/3-4), Rize, Artvin ve Batum’u kapsayan Lazistan Sancağında Cerrâh Sabit Efendi’nin 618 çocuğu aşıladığı belirtilmiştir. Sâbit Efendi’nin aşılama faaliyetine devam etmesi, aynı belgede talep edilmiştir. Transkripsiyonu: Tarih: 10 Ekim 1865(1)Hû(2)Meclis-i Ahkâm-ı Adliye(3)26(4)Tıbbiye Nezâret-i Behiyyesine(5)Saâdetlû efendim hazretleri (6)Etfâl-i ahalîyi meccânen aşılamak üzere mukaddem ol-tarafa gönderilmiş olan cerrâh Sâbit Efendi’nin icraât-ı vâkıasını mutazammın Lazistan Mutasarrıflığının meclis-i vâlâ-yı ahkâm-ı adliyeye havâle buyurulan (7)tahrîrâtıyla beraber olan mahallî mazbatası leffen irsâl kılındığı beyânıyla tezkire-i mecî terkîm kılındı(8)fî 19 Cemaziyelevvel sene 1282 ve fî 28 Eylül sene 1281(9)Kâmil(10)Ma’rûz-ı çâkerleridir ki(11)Hâme-pîrâ-yı tekrîm ve ibcâl olan işbu fermânname-i sâmî-i cenâb-ı riyâsetpenâhîleri meâl-i âlîsi ve mazbata ve tahrîrât-ı melfûfe müfâdı karîn-i iz’ân-ı çâkerânem olmuş ve sâye-i lütuf-vâye-i cenâb-ı (12)şehinşâhîde sancağ-ı mezkûr dâhilinde kâin Hopa kazâsında altı yüz on sekiz nefer sıbyâna meccânen telkîh-i cüderî ameliyâtı icrâ ettirilmiş olduğu sâbık ve emsâlleri misillü (13)nesh-i takvîm-i vekâyie derc ile i‘lân buyurulmak üzere tabhâne-i âmire cânibine ilm ü haberi verilmiş ise de mûmâ-ileyhin me’mûriyeti bir seneye resîde olup livâ-i mezkûrda (14)henüz dört kazâ etfâline telkîh-i cüderî ameliyâtı icrâ eylediğine dâir inhâ vürûd edip diğer sekiz kazâda icrâ-yı me’mûriyet eylediğine dâir bir iş’âr zuhûr etmemiş (15)ve gerçi inhâ olunduğu vecihle şimdiye kadar ancak dört kazâda icrâ-yı me’mûriyet etmiş ise pek ağır gitmiş olduğundan başka eyyâm-ı şitânın takarrübü ve ol-havâlide (16)şitânın şiddeti mülâbesesiyle vakit geçmeksizin henüz gitmemiş olduğu kazâ ve kasabâta giderek ikmâl-i me’mûriyet ettirilmesine ikdâm ve müsâraat olunmasını hâvî (17)emirnâme tastîri mûcib-i muhassenât olacağı ifâdesine ibtidâr kılındığı ve îfâ-yı muktezâsı herhâlde emr u irâde-i aliyye-i dâverîlerine mütevakkıf bulunduğu muhât-ı ilm-i âlî-i hıdîvîleri buyuruldukta (18)ol-bâbda emr u fermân hazret-i men lehü’l-emrindir fî 23 Cemaziyelevvel sene 1282 ve fî 2 Teşrinievvel sene 1281 (19)Bende (İmza)

Nikâh, İslâmiyet’te hem dinî hem içtimaî yönleriyle vazgeçilmez bir kurumdur. Kur’ân-ı Kerîm’de evlilik, “mîsâk-ı galîz” yani ağır bir sözleşme olarak tanımlanmış; Resûlullah Efendimiz (sav) de “Nikâh benim sünnetimdir.” buyurarak bu müessesenin önemini vurgulamıştır. Dolayısıyla nikâh akdi, sadece iki şahsın hayatlarını birleştirmesi değil, aynı zamanda toplumun devamı, neslin muhafazası ve ahlâkın temini bakımından hayati bir nitelik taşımaktadır.Ancak tarih içinde, evliliğin bu asli ve sade yapısından sapmalar yaşanmıştır. İslâm’ın kolaylaştırıcı ve ölçülülüğü esas alan prensiplerine rağmen düğünler çoğu zaman bir gösteri alanına dönüşmüş; dinî ve geleneksel unsurlar iç içe geçerek maddî yüklerin ağırlaşmasına sebep olmuştur. Bu durum, iffetli ve huzurlu bir yuva kurmak isteyen gençlerin evlenme kararlarını ertelemesine ya da imkânsız görmesine yol açmıştır.Osmanlı toplumunda düğünler yalnızca iki kişinin evlenme anı değil, aynı zamanda sosyal statünün, mahallenin, hatta mezhep ve meşrebin bir yansıması olarak görülmüştür. Fakat 19. yüzyıla gelindiğinde düğünler öylesine kapsamlı ve masraflı bir hal almıştır ki devletin dikkatini çekmiş ve müdahale gerektirmiştir. Çünkü evlenemeyen kişilerin artması sadece aileleri değil, tüm toplumu ilgilendiren ciddi sonuçlar doğurmuş; nüfusun azalması, toplumsal çözülmeler ve ahlâkî bozulmalar gündeme gelmiştir.Osmanlı Devleti bu risklere karşı hem yasaklama hem teşvik ve yönlendirme yoluyla müdahalede bulunmuştur. Aşırı harcamaları sınırlamak, daha sade merasimlere yönlendirmek gibi tedbirlerle hem ekonomik dengeyi hem de sosyal adaleti sağlamaya çalışmıştır. Çünkü birçok aile, geleneklerin baskısıyla kendi imkânlarını aşan düğünler yapmak zorunda kalmış, bu da toplumda borçlanmaların ve dolayısıyla fakirleşmenin artmasına sebep olmuştur.Hâlbuki İslâmiyet’te evlilik, kolaylaştırılması gereken bir ibadet olarak görülmektedir. Peygamberimiz (sav), sadelik ve kolaylık üzerinde durmuş; mehir gibi konularda ağır taleplerin evliliği güçleştireceğini belirtmiştir. Ne var ki tarih boyunca düğünler etrafında oluşan gelenekler, İslâm’ın tavsiyelerinin önüne geçmiş; meşru olanla örfî olan arasındaki sınırlar belirsiz hâle gelmiştir. Bu da hem kişisel hem toplumsal düzeyde yeni sorunların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.Günümüzde de benzer şikâyetler devam etmektedir: Düğünlerin pahalı oluşu, evlenememe sorunu, artan borçlar ve sade merasimlerin çevre baskısıyla mümkün olmaması, yalnızca ekonomik şartların değil, yüzyıllardır süregelen geleneksel yapıların da bir sonucudur. İşte bu yüzden, nikâhın asıl ruhuna ve İslâm’ın kolaylaştırıcı ölçülerine dönmek, sadece bireylerin değil, nüfus artış hızının yavaşlaması nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalan toplumun da geleceğini kurtarmanın en temel yoludur. Vesika 1 Düğünlerde ziyade masraf edilmesi evlenmeye ve tenasüle mani olduğundan izdivaçlar dört sınıfa taksim olunarak her sınıf için tayin olunan mihr-i müeccelden ziyade alınmamak lazım geleceğine ve düğünlerde ne derecelere kadar sarfiyatta bulunulacağına dair emr-i âli (29 Aralık 1845).Fî 29 Z sene [12]61Kapu çukadârı Sâbit Efendi’ye verilmiştir.(1) Mîr-i mîrândan Bolu eyâleti mutasarrıfı Mehmed Tayyâr Paşa’ya ve defterdârı Bâkî efendiye ve nâib ve sâire beyândan müstağni olduğu üzere her bir mahalde âdet-i (2) belde iktizâsınca velîme ve tenâküh cemʻiyetlerinin tarafeynden mesârif-i zâide vukûʻ bulmakda ve bu keyfiyet teehhüle mâniʻ ve kıllet-i tenâsüle bâdî olmakda olduğundan (3) bir nizâma rabtı husûsî irâde-i seniyye-i mülûkâne iktizasından olduğuna mebnî işbu mesârif-i izdivâciyye dört sınıfa bi’t-taksîm sınıf-ı evvel (4) zevcin dört bin dört yüz yirmi zevcenin bin ve mihr-i müecceli beş yüz ve sınıf-ı sânî zevcin bin beş yüz kırk zevcenin beş yüz ve mihr-i müeccele (5) iki yüz elli ve sınıf-ı sâlis zevcin beş yüz on zevcenin yüz elli ve mihr-i müecceli yüz yirmi beş ve sınıf-ı râbiʻ zevcin yüz altmış (6) zevcenin elli ve mihr-i müecceli dahi elli gurûş ile tesviye olunmak üzere beyne’l-ahâlî karârlaşdırılmış olduğu makâm-ı Sadâret’den yazılan tahrîrâta (7) cevâben bu defʻa vârid olan mazbata meâlinde beyân ve inhâ kılınmış ve mesârif-i mezkûrenin ol vechile sunûf-ı erbaʻaya tahsîsiyle mikdârı (8) hadd-i nisâbda olarak nizâma dahi tevâfuk etmiş ve nizâm-ı mezkûrun dâimen tatarruk-ı halelden vikâyesi husûsuna iʻtinâ olunmak üzere (9) emsâli misillü emr-i şerîf ısdârı lâzım geleceği Meclis-i Vâlâ’dan bâ-mazbata ifâde olunmuş ve ol vechile icrâsı husûsuna irâde-i ʻaliyye şeref-(10)taʻalluk etmiş olmağla bundan böyle velîme cemʻiyetleri vukûʻunda beyân olunduğu vechile sunûf-ı erbaʻa iʻtibârıyla mesârif-i lâzımeleri tesviye (11) olunarak ziyâde masraf eder ise sınıfında mûcib-i mes’ûliyet olacağı ve aşağı masrafla icrâ eylediği hâlde bir şey denilmek (12) yaʻnî beher hâl mikdâr-ı muʻayyeni kadar akçe sarf ettirilmek lâzım geleceğinden ona göre ihtimâm ve dikkat ve hilâf-ı emr-i nizâm vukûʻa (13) getürülmekden tevakki olunmak bâbında bin iki yüz altmış bir senesi evâhir-i şehr-i Zi’l-hice târîhiyle dîvândır. Emr-i âlî. Vesika 2 Taşra ahalisi izdivaç ve nikah hususunda ahkam-ı şer’iyeye aykırı olarak fazla masrafta bulunup çeşitli olumsuzluklara sebep olduklarından, bunun engellenmesi (5 Mart 1903).HüveBâb-ı Âlî / Dâire-i Sadâret-i Uzmâ / Mektûbî Kalemi / Aded 3931(1) Dâhiliye Nezâret-i Celîlesine (2) Devletlü efendim hazretleri(3) İzdivâc ve tenâküh husûsâtında taşra ahâlîsinin ahkâm-ı şerʻiye ve nizâmiye hilâfına olarak vüsʻ ve iktidârlarından ziyâde akçe sarf etmekde olduklarından ve bunun (4) netîcesi olmak üzere pek çok kimseler teehhül edemeyerek turuk-ı gayr-ı meşrûʻaya sülûk ile envâʻ-ı cerâim îkâʻ ettiklerinden bahisle bu bâdaki nizâmât (5) ve mukarrerât ahkâmının hüsn-i muhâfazası lüzûmu Kayseriyeli Ovakim Kuyumcuyan mührüyle Şûrâ-yı Devlet’e verilen varakada beyân edilmiş olup izdivâc ve tenâküh mâddesinde (6) vukûʻa gelen isrâfât ve telefâtın menʻ ve ıslâhı içün iki defʻâ emr-i âlî sâdır olduğu gibi bu bâbda tenbîhâtı hâvî neşr olunan iʻlânnâmede izdivâc (7) mâddesi dört sınıfa taksîm ile her sınıfın hâl ve şânına ve servet ve iktidârına göre tarafeynden verilmesi ve yapılması câiz görünen şeyler taʻyîn ve tahdîd kılınmasına (8) ve ahâlînin bu yüzden dûçâr oldukları zarar ve ziyân hâiz-i ehemmiyet bulunmasına mebnî zikr olunan evâmir-i aliyye ve iʻlânnâme ahkâmının tamâmen icrâ ve hüsn-i muhâfazası (9) lâbüdd bulunduğundan o vechile îfâ-yı mukteziyâtının îcâb edenlere tavsiyesi tezekkür olunduğu Mülkiye dairesinden bâ-mazbata ifâde kılınmağla mûcebince icrâ-yı îcâbına himmet (10) buyurulması siyâkında tezkire-i senâverî terkîm kılındı efendim.(11) Fî 5 Zi’l-hicce sene 320, fî 19 Şubat sene 318 (12) Sadr-ı aʻzam (Ferîd)KELİMELERCerâim: Cürümler, günahlar Hadd-i nisâb: İstenilen miktar sınırında Isdâr: Çıkarma Îkâʻ: Meydana getirme Kıllet-i tenâsül: Üreme azlığı Lâbüdd: Mutlaka gerekli olan Mukarrerât: Alınan kararlar Sunûf: Sınıflar Tarafeyn: İki taraf Tatarruk: Yol bulup ortaya çıkma Teehhül: Evlenme Tenâküh: Birbiriyle nikâhlanmak Tevakkî: Sakınmak Tezekkür: Müzakere etme, konuşma Turuk: Yollar Velîme: Düğün merasimi, düğün ziyafeti Vüsʻ: Güç, kuvvet

EL-HADÎSÜ’L-HÂDÎ ʻAŞERKāle Resûlullâh sallallâhu ʻaleyhi ve sellem: “Küllü şeyʼin harace mineʼl-ardi fîhi dâün ve şifâün ve illeʼl-erüzze şifâün lâ dâʼe fîhi ”Her şey ki arzdan nâbit ola, anda dâʼ ve şifâ mukarrerdir. İllâ pirinç ki mahz-ı şifâdır. Anda maraz yokdur. Yaʻnî nebâtât ve hubûbât makūlesi biʼl-hāssa bir mizâca nâfiʻ ise mizâc-ı âhara muzır ve bir ʻillete sebeb-i şifâ ise ʻillet-i uhrâya sebeb-i izdiyâd-ı renc ve sekamdır. Ammâ pirinç cemîʻ-i emziceye muvâfıkdır. Mercimekde dahi menâfiʻ-i kesîre olduğun İmâm Kurtubî “ve fûmihâ ve ʻadesihâ” kavl-i kerîmi tefsîrinde tahrîr idüb “ʻaleyküm biʼl-ʻadesi fe innehû mübârekün mukaddesün” hadîs-i şerîfi ile isbât eylemişdir. Taberânî rivâyetinde “Kaddeseʼl-ʻadese ʻalâ lisâni sebʻîne nebiyyen âhirihum ʻÎsâ bin Meryem” vâkiʻ olmuşdur.KıtʻaNefâyis ekline rağbet ne hâcetPirinç ve mercimek aʻlâ gıdâdırHadîs ile olubdur nefʻi sâbitMübârekdir mukaddesdir şifâdır***KELİMELER:Âhar: DiğerDâʼ: HastalıkEmzice: Mizaçlarİzdiyâd: ÇoğalmakMakūle: Tür, çeşitNâbit: Yerden çıkıp büyüyenRenc: Ağrı, sızıSekam: HastalıkUhrâ: Diğer*Kaynak: Osmanzâde Tâib Ahmed (v.1136/1724)

Bu sayımızda öğrendiğimiz harflerden “ط” (Tı)’nın diğer harflerle birlikte nasıl yazılacağını göreceğiz. Harfleri yazarken, daha önce öğrendiğimiz başlama ve bitiş şekillerini unutmayalım.

قانوني سلطان سليمان دورنده  قرق چشمه  صو يولي تماملانمش، استانبول صويه  قاووشمشدي. صو حيات، تميزلك و مدنيتدي. بو آڭلايشله  جامعلر، مدرسه لر، كوپرولر قدر چشمه لر، شادروانلر و حماملر ده  ياپيلمه يه  باشلاندي.او دونمده  خيرده ياريشمق هم سلطانلرڭ هم خانملرينڭ شعاريدي. خرم سلطان ده  بو خدمت حلقه سنه  داخل اولدي. آياصوفيه  جوارنده  بر حمام اولماديغني فرق ايدرك، خلقڭ و مسافرلرڭ تميزلنمه  احتياجنه  جواب ويرمك ايسته دي. قيزي مهرماه سلطانله  ياپديغي بر صحبتده  بو فكرينى ديله  كتيردي و شويله  ديدي:- صو كبي عزيز بر نعمتله  خلقي بولوشديرمق نه  بويوك شرفدر! شيمدي ده  جنّتي آڭديران بر حمام انشا ايتمه يي آرزو ايدييورم. تميزلك، دينمزڭ ايكنجي امري؛ صدقۀ جاريه  ايسه  ابدي قزانچدر.مهرماه سلطان ده  بو دوشونجه يه  كوڭلدن قاتيلدي. بويله جه  خرم سلطانڭ وقفي واسطه سيله ، معمار سنانه  بر حمام انشا ايتديريلدي. بيزانس خرابه لري أوزرينه  ياپيلان بو بويوك حمام قيصه  سوره ده  تماملاندي.حمامڭ كتابه سي، او دورڭ مؤذّني و شاعري هدايي افندي طرفندن يازيلدي. كتابه ، بو ياپينڭ ساده جه  بر تميزلك مكاني دگل، عادتا برجنّت كولكه سي اولديغني مئالاً شويله  افاده  ايدر:“جنّتي كورمك ايسترسه ڭ بو سلطان حمامنه  كل،ايچنده كي صو، كوثر و سلسبيل كبيدر.شاعر هدايي كوردي و ديديكه :بو حمام، جنّت باغچه سنڭ بر آينه سيدر. ”كتابه :اگر كورمه يي ديلرسڭ روضۀ فردوس رضوانيكلوب حمّام سلطانه  صفا بول ايله  سيرانيروان اولمش ايچنده  سلسبيل و كوثر ايرماغي’سقيهم ربّهمدر ايچنه  اول آبڭ الحانيهدايي كيردي، كوردي باغ عدنڭ عينيدر آنيديدي تاريخ: حمّام بهشت آباد سلطانيKanuni Sultan Süleyman devrinde Kırkçeşme su yolu tamamlanmış, İstanbul suya kavuşmuştu. Su hayat, temizlik ve medeniyetti. Bu anlayışla camiler, medreseler, köprüler kadar çeşmeler, şadırvanlar ve hamamlar da yapılmaya başlandı.O dönemde hayırda yarışmak hem sultanların hem hanımlarının şiarıydı. Hürrem Sultan da bu hizmet halkasına dahil oldu. Ayasofya civarında bir hamam olmadığını fark ederek, halkın ve misafirlerin temizlenme ihtiyacına cevap vermek istedi. Kızı Mihrimah Sultan’la yaptığı bir sohbette bu fikrini dile getirdi ve şöyle dedi:— Su gibi aziz bir nimetle halkı buluşturmak ne büyük şereftir! Şimdi de cenneti andıran bir hamam inşa etmeyi arzu ediyorum. Temizlik, dinimizin ikinci emri; sadaka-i câriye ise ebedi kazançtır.Mihrimah Sultan da bu düşünceye gönülden katıldı. Böylece Hürrem Sultan’ın vakfı vasıtasıyla, Mimar Sinan’a bir hamam inşa ettirildi. Bizans harabeleri üzerine yapılan bu büyük hamam kısa sürede tamamlandı.Hamamın kitabesi, o devrin müezzini ve şairi Hüdayî Efendi tarafından yazıldı. Kitabe, bu yapının sadece bir temizlik mekânı değil, adeta bir cennet gölgesi olduğunu mealen şöyle ifade eder:“Cenneti görmek istersen bu sultan hamamına gel,İçindeki su, Kevser ve Selsebil gibidir.Şair Hüdayî gördü ve dedi ki:Bu hamam, cennet bahçesinin bir aynasıdır.”Kitabe:Eğer görmeyi dilersen Ravza-i Firdevs-i RıdvânıGelüp hammâm-ı Sultân’a safâ bul eyle seyrânıRevân olmuş içinde Selsebîl ü Kevser ırmağı‘Sekâhüm Rabbühüm’dür içene ol âbın elhânıHüdayî girdi, gördü bağ-ı Adn’in aynıdır anıDedi târîh: hammâm-ı behişt-âbâd-ı Sultânı

Aşcızâde Merhûm Elhâc Mustafa AğaLillâhi’l-FâtihaKuvve-i satvet-i bahriyye ferîkânındanKomodor yani Cihangirli Mehmed PaşaKeşti-i rahmet-i Mevlâ’ya binüb oldı revânSahil-i cennet ola ruhuna mersây-ı safâKıldı tersanede kırk beş sene hüsn-ü hizmetSıdk u iffetde dirâyetde idi bî-hemtâBende-i hâsı idi pâdişeh-i devrânınÖmrini hidmet-i şâhânede kılmışdı fedâKomodor idi donanma-yı hümâyûnundaHidmet itdi nice yıl sıdk ile ber-vefk-i rızâBî-bedel söyledi târîh-i vefâtın Muhtâr“Kulzüm-i merhamete daldı Mehmed Paşa”sene 1313*KELİMELER:bende: kul, hizmetkârber-vefk-i rızâ: rızâya uygun şekilde, uygun olarak bî-bedel: eşsiz, emsalsiz, paha biçilmez / bî-hemtâ: eşi benzeri olmayan, yegâne dirâyet: akıllılık, basiret, idrak ferîk: Osmanlı ordusunda tümgeneral (deniz kuvvetlerinde karşılığı: komodor / amiral yardımcısı) ifet (iffet): namus, hayâ, temiz ahlak keştî: gemi komodor: Osmanlı donanmasında kaptan-ı deryadan sonraki rütbe (bayrak kaptanı) kulzüm: deniz mersâ: liman, sığınak Muhtâr: Seçici, tercih eden (burada tarih manzumesini söyleyen kişi anlamında kullanılmış) revân: gitmiş, yol almış (ölmüş anlamında) satvet: kudret, kuvvet vefk: uygunluk şâhâne: padişaha aitFâtıma Kerîme Hânım Mezar KitabesiHüve’l-BâkîMüşîran-ı ‘izâmSaltanât-ı SeniyyedenYâver-i Ekrem Plevneli merhûmAhmed Eyyûb Paşa kerîmesiAhmed ‘Afîf PaşaHalîlesi Fâtıma Kerîme hânımRûhuna li’llâhi’l-FâtihaFî yevm 22 Mart sene 1328Ve fî 17 Rabî’u’l-âhir sene 1330*KELİMELER:Hüve’l-Bâkî: O bâkîdir (ebedî olan yalnız O’dur) Müşîran-ı ‘izâm: Büyük müşirler, yüksek rütbeli paşalar Saltanât-ı Seniyye: Yüce Osmanlı Saltanatı Yâver-i Ekrem: En değerli yaver, üstün hizmetli yardımcı merhûm: vefat etmiş kişi kerîmesi: kızı Halîlesi: eşi, hanımı Rûhuna li’llâhi’l-Fâtiha: Ruhu için Allah rızası için Fâtiha (okunsun) Yevm: Gün Rabî’u’l-âhir: Hicrî takvime göre dördüncü ay (Rebî’ü’l-âhir)Şerîfe ‘Aişe Sıddîka Hânım Mezar KitabesiFenâdan bekâya eyledi rıhletHak ede kabrini Ravza-i CennetMusallî (Musallâ) Câmi‘-i ŞerîfiMüezzini es-Seyyid AhmedEfendi’nin zevcesiMerhûme ve mağfûrun lehâŞerîfe ‘Âişe SıddîkaHânım rûhiçûnFâtihaFî 17 Cemâziye’l-âhir sene 1257*KELİMELER:rıhlet: yolculuk, göç; burada: ölüm ravza: bahçe zevce: kadın eş, hanım merhûme: rahmete kavuşmuş kadın mağfûrun lehâ: bağışlanması umulan kadın

عثمانلی دونمنده استانبول، آرتان نفوس و كوچلرله برلكده خيزله بویوین بر شهر حالنه كلمشدی. بو بويومه، أوزللكله تمل آلت یاپی خدمتلرنده یڭی دوزنله مه لري و ياتيريملري كركلی قیلمش؛ اڭ حياتي احتیاجلردن بری اولان صو تأميني، جدّی بر مسئله حالنه كلمشدر. بو سببله یڭی صو قایناقلری آرانمش، موجود سيستملر ایسه كليشديريلمشدر. ایشته بو چابه لرڭ بر أورونی اولان حمیدیه صو ترازوسی، ٢نجی عبد الحمید دونمنده كاغدخانه بولكه سنده انشا ایدیلن أونملی بر ياپيدر. استه تیك معماريسيله دقّت چكن بو یاپی، حمیدیه صو خطّنڭ بر پارچه سی اولارق تاصارلانمشدر. بر صو قله سی كورونومنده اولان صو ترازوسی، صویڭ دبيسنڭ أولچولمسي، بللی بر یوكسكلگه چيقاريلارق يرچكيميله چشیتلی خطلره و دپولره اولاشدريلمه سي كبی ايشلولره صاحب اولاجق شكلده انشا ایدیلمشدر. یاپی، دونمڭ مهندسلك و معمارلق آڭلایشنی يانسيتان أورنكلردن بریدر. معماري آچیدن دقّت چكیجی عنصرلر بارينديران صو ترازوسی، غوتیك طرزی بر كلاه ایله تاجلانديريلمش اولسه ده بو كلاه كونمزه اولاشامامشدر. یاقلاشیق ٨،٧٥ متره يوكسكلگنده كي بو ظریف یاپی، زمانله ايشلوينى ييتيرمش و بوكون مودرن بنالرڭ آراسنده صیقیشوب قالمشدر. استانبولده تثبیت ایدیلن طوپلام ٨٧ عدد صو ترازوسی بولونمقده اولوب حمیدیه صو ترازوسی، بو سيستمڭ أونملی بر پارچه سنی تشكیل ایدر. شهرده كی صو ترازولري، یالڭزجه تكنیك ياپيلر دگل؛ عین زمانده شهر استه تيگنڭ و مهندسلك ذكاسنڭ برر كوستركه سیدر. نته كم عثمانلی، صو كبی صیره دن كورونن بر نعمتڭ دخی آقتاريمنى صنعته دونوشديرمه يي بیلمش بر مدنيتدر. بوكون ایسه بو نادیده اثر، نه یازیقكه كنیش كتله لرجه طانينمامقده و قورومه قونوسنده یترنجه ایلكی كورمه مكده در. اویسه كه بو تور ياپيلر، استانبولڭ آلت یاپی حافظه سني، معماري ميراثنى و صو مدنیتنی آڭلامه مز ایچون اشسز امكانلر صونمقده در.Osmanlı döneminde İstanbul, artan nüfus ve göçlerle birlikte hızla büyüyen bir şehir haline gelmişti. Bu büyüme, özellikle temel altyapı hizmetlerinde yeni düzenlemeleri ve yatırımları gerekli kılmış; en hayati ihtiyaçlardan biri olan su temini, ciddi bir mesele haline gelmiştir. Bu sebeple yeni su kaynakları aranmış, mevcut sistemler ise geliştirilmiştir.İşte bu çabaların bir ürünü olan Hamidiye Su Terazisi, 2. Abdülhamid döneminde Kağıthane bölgesinde inşa edilen önemli bir yapıdır. Estetik mimarisiyle dikkat çeken bu yapı, Hamidiye su hattının bir parçası olarak tasarlanmıştır. Bir su kulesi görünümünde olan su terazisi, suyun debisinin ölçülmesi, belli bir yüksekliğe çıkarılarak yerçekimiyle çeşitli hatlara ve depolara ulaştırılması gibi işlevlere sahip olacak şekilde inşa edilmiştir.Yapı, dönemin mühendislik ve mimarlık anlayışını yansıtan örneklerden biridir. Mimari açıdan dikkat çekici unsurlar barındıran su terazisi, Gotik tarzı bir külah ile taçlandırılmış olsa da bu külah günümüze ulaşamamıştır. Yaklaşık 8,75 metre yüksekliğindeki bu zarif yapı, zamanla işlevini yitirmiş ve bugün modern binaların arasında sıkışıp kalmıştır.İstanbul’da tespit edilen toplam 87 adet su terazisi bulunmakta olup Hamidiye Su Terazisi, bu sistemin önemli bir parçasını teşkil eder. Şehirdeki su terazileri, yalnızca teknik yapılar değil; aynı zamanda şehir estetiğinin ve mühendislik zekâsının birer göstergesidir. Nitekim Osmanlı, su gibi sıradan görünen bir nimetin dahi aktarımını sanata dönüştürmeyi bilmiş bir medeniyettir.Bugün ise bu nadide eser, ne yazık ki geniş kitlelerce tanınmamakta ve koruma konusunda yeterince ilgi görmemektedir. Oysaki bu tür yapılar, İstanbul’un altyapı hafızasını, mimari mirasını ve su medeniyetini anlamamız için eşsiz imkânlar sunmaktadır.

قماش تجّاريعثمانلي دونمنده  يبانجي بر قماش تجّاري، بر قماش آتوليه سنڭ ماللريني بگنير و هپسني صاتین آلمق ايستر.  مال صاحبنڭ قماشلري آييريركن بر طوپ قماشنى آييرديغني كورور.  يبانجي تاجر بو :حركتنڭ سببنى صورار.— اوني سڭا ويره مم، قصورليدر، جوابنى آليريبانجي تاجر، ”أونملي دگل، اوني ده  وير!“  ديسه  ده  مسلمان اصناف او قماشي ويرمه مك ايچون :ديرنير و شويله  دير— بنم مالمڭ قصورلي اولديغني سز بيلييورسڭز.  اما اوني كندي مملكتڭزده  صاتاركن مشتريلر، بنم بوني سزه  سويله ديگمي بيلميه جكلر.  بن اونلره  قصورلي مال صاتمش اولاجغم.  بوندن طولايي أولكه مڭ غروري و حيثيتي رنجيده  اولاجقدر.  بزي ده  حيله كار ظنّ ايده جكلر.  بو يوزدن بو .قصورلي قماش طوپني سزه  ويره ممKumaş TüccarıOsmanlı döneminde yabancı bir kumaş tüccarı, bir kumaş atölyesinin mallarını beğenir ve hepsini satın almak ister. Mal sahibinin kumaşları ayırırken bir top kumaşını ayırdığını görür. Yabancı tacir bu hareketinin sebebini sorar:— Onu sana veremem, kusurludur, cevabını alır.Yabancı tacir, “Önemli değil, onu da ver!” dese de Müslüman esnaf o kumaşı vermemek için direnir ve şöyle der:— Benim malımın kusurlu olduğunu siz biliyorsunuz. Ama onu kendi memleketinizde satarken müşteriler, benim bunu size söylediğimi bilmeyecekler. Ben onlara kusurlu mal satmış olacağım. Bundan dolayı ülkemin gururu ve haysiyeti rencide olacaktır. Bizi de hilekâr zannedecekler. Bu yüzden bu kusurlu kumaş topunu size veremem.غزنه لي محمود و آيازبر چوبان اولان آياز، زمانله  غزنه لي محمودڭ اڭ خاص دولت آدملرندن بري اولور.  ديگر وزيرلري و دولت آدملري، غزنه لي محمودڭ آيازه  اولان توجّهني قيصقانيرلر.  وزيرلرندن بريسي، بو .توجّهڭ سببنى سلطانه  صورار.  سلطان، سؤاله  همن جواب ويرمزبر سوره  صوڭره  سلطان، غلبەلق معيتيله  آوه  چيقار.  آو اثناسنده  اوزاقدن بر كروانڭ كجديگني :كورن سلطان، آدملرندن برينى يوللار.—كيت باقالم، بو كروان نره دن كلييور، أوگرن و كل، دير:آدم كيدر و كري دونر. افنديم، كروان رأيدن كلييور، دير:سلطان آدمه  تكرار صورار— پكي، كروان نره يه  كيدييورمش؟.آدم بو صورويه  جواب ويره مه ينجه ، بر باشقه  آدمنى بو صورونڭ جوابنى أوگرنمسي ايچون كوندرر او آدم كلديگنده ، كروانڭ يمنه  كيتديگني سويلر.  سلطان بو دفعه  كلن آدمه ، كروانڭ يوكني صورار، آنجق بو صورويه  ده  جواب آلاماز.  سلطان برقاچ آدمي داها كروانه  كوندرر.  هركس ساده جه  صورولان ايلك سعالڭ جوابنى أوگرنوب كلير، باشقه  صورولره  جواب ويره مزلر.،بونڭ أوزرينه  سلطان، آيازي ‏ياننه  چاغيرير. آيازه  كروانڭ نره دن كلديگني أوگرنمه سني ايستر.  آياز سلطانه — سلطانم، كرواني كورنجه  سزڭ صورمه  احتمالڭزه  بناءً كروانه  سز كوندرمدن كيتدم.  كروان رأيدن يمنه  كيتمكده در.  شو قدر انسان، بو قدر آت، شو قدر ده  دوه  وار.  شو ماللري صاتاجقلر، شو ماللري ده  آلوب كري دونه جكلر.  يمنده  ده  شو كيشيلرله  تجارت ياپوب كري دونه جكلر… .دييه رك ايدنديگي معلوماتي سلطانه  عرض ايدرآياز قونوشوركن، سلطانڭ اوڭا توجّهنه  اعتراض ايدنلر آغيزلري آچيق ديڭلرلر.  سلطانڭ آيازه  .التفاتنڭ سببنى ادراك ايدرك اوني تصديق ايدرلرGazneli Mahmut Ve AyazBir çoban olan Ayaz, zamanla Gazneli Mahmut’un en has devlet adamlarından biri olur. Diğer vezirleri ve devlet adamları, Gazneli Mahmut’un Ayaz’a olan teveccühünü kıskanırlar. Vezirlerinden birisi, bu teveccühün sebebini sultana sorar. Sultan, suale hemen cevap vermez.Bir süre sonra sultan, kalabalık maiyetiyle ava çıkar. Av esnasında uzaktan bir kervanın geçtiğini gören sultan, adamlarından birini yollar:— Git bakalım, bu kervan nereden geliyor, öğren ve gel, der.Adam gider ve geri döner:— Efendim, kervan Rey’den geliyor, der.Sultan adama tekrar sorar:— Peki, kervan nereye gidiyormuş?Adam bu soruya cevap veremeyince, bir başka adamını bu sorunun cevabını öğrenmesi için gönderir. O adam geldiğinde, kervanın Yemen’e gittiğini söyler. Sultan bu defa gelen adama, kervanın yükünü sorar, ancak bu soruya da cevap alamaz. Sultan birkaç adamı daha kervana gönderir. Herkes sadece sorulan ilk sualin cevabını öğrenip gelir, başka sorulara cevap veremezler.Bunun üzerine sultan, Ayaz’ı yanına çağırır. Ayaz’a kervanın nereden geldiğini öğrenmesini ister. Ayaz, sultana:— Sultanım, kervanı görünce sizin sorma ihtimalinize binaen kervana siz göndermeden gittim. Kervan Rey’den Yemen’e gitmektedir. Şu kadar insan, bu kadar at, şu kadar da deve var. Şu malları satacaklar, şu malları da alıp geri dönecekler. Yemen’de de şu kişilerle ticaret yapıp geri dönecekler… diyerek edindiği malumatı sultana arz eder.Ayaz konuşurken, sultanın ona teveccühüne itiraz edenler ağızları açık dinlerler. Sultanın Ayaz'a iltifatının sebebini idrak ederek onu tasdik ederler.آلتون طاسسلطان ١. مراد زماننده  پلونه  قلعه سندن آلينان غنيمتڭ بشده  بري پادشاهڭ خزينه سنه  كتيريليركن بر آلتون طاس غائب اولور.  طاسي، پادشاهڭ خدمتنده  بولونان ايچ آغالردن بريسي بگنوب آلمش و طاقيه سنڭ آلتينه  صاقلامشدر.  مراد خداوندگار حضرتلري بوني فراستيله  فرق :ايدر و خزينه داره .— غنيمتلر ايچنده  بر ده  آلتين طاس واردي، نه  اولدي؟ دييه  صورار:خزينه دار بيلمديگي ايچون بوڭا جواب ويره مز و تلاش ايدر.  بونڭ أوزرينه  پادشاه تبسّم ايدرك—،راحت اول، طاس غائب اولمامشدر.  بو شاقه جي اوغلان سنڭله  اگلنمك ايچون باشنه  كيمشدر .چيقار ده  آل، ديرAltın TasSultan 1. Murat zamanında Plevne Kalesi’nden alınan ganimetin beşte biri padişahın hazinesine getirilirken bir altın tas kaybolur. Tası, padişahın hizmetinde bulunan iç ağalardan birisi beğenip almış ve takkesinin altına saklamıştır. Murad Hüdavendigar Hazretleri bunu ferasetiyle fark eder ve hazinedara:— Ganimetler içinde bir de altın tas vardı, ne oldu? diye sorar.Hazinedar bilmediği için buna cevap veremez ve telaş eder. Bunun üzerine padişah tebessüm ederek:— Rahat ol, tas kaybolmamıştır. Bu şakacı oğlan seninle eğlenmek için başına giymiştir, çıkar da al, der.عثمانلي ايمپاراطورلغنڭ عظمتياستانبولڭ ضبطندن صوڭره  عثمانلينڭ نامي آلدي يورودي.  جهانڭ هر كوشه سي، هر بوجاغي ,بايراغمزله  طوناندي.  عثمانلي مملكتي ايچنده  آق دڭز، قره دڭز عادتا ايكي كول كبي قالدي.  مصر شام، بغداد، قيريم، قفقاسيه ، عربستان كبي جغرافيه لرده  بايراغمز طالغه لانييوردي.  بونلردن .باشقه ، طونانڭ قارشوسي، مجارستان بيله  هپ برر اسلام يوردي اولمش ايديناصل اولدي ده  دنياده  هيچ بر دولته ، بر ملّته  نصيب اولامايان بو قدر بويوك ظفرلر، ديارلر قازاندق؟ بونڭ برنجي سببي، او زمان اوردومز جهانڭ اوردولرندن داها مكمّلدي.  سلاحلريمز عين درجه ده  اولديغي وقتلر، يورگمز اونلرڭ يورگندن، اونلرڭ بيلگندن داها چوق قوتليدي. حتّی  ”توركڭ قوتي“ بتون آوستوريه  و آلمانيه ده  ضرب مثل حكمنه  كيرمشدي.  حكومت عادل، حكومت آدملري ده  عالم و عاقل ايدي.  تجارتمز چوق كنيش ايدي.  هند دڭزلرينه  قدر كميلريمز ،ايشلر، تجّارلريمز كيدردي.  مصرڭ، هندڭ، بتون شرق جهتنڭ نه  قدر قيمتلي معمولاتي .مصنوعاتي، اشياسي نه  وارسه  هپ بزم كميلريمزله  آوروپه  ليمانلرينه  نقل ايديليرديOsmanlı İmparatorluğu’nun Azametiİstanbul’un zaptından sonra Osmanlı'nın namı aldı yürüdü. Cihanın her köşesi, her bucağı bayrağımızla donandı. Osmanlı memleketi içinde Akdeniz, Karadeniz adeta iki göl gibi kaldı. Mısır, Şam, Bağdat, Kırım, Kafkasya, Arabistan gibi coğrafyalarda bayrağımız dalgalanıyordu. Bunlardan başka, Tuna’nın karşısı, Macaristan bile hep birer İslam yurdu olmuş idi.Nasıl oldu da dünyada hiçbir devlete, bir millete nasip olamayan bu kadar büyük zaferler, diyarlar kazandık? Bunun birinci sebebi, o zaman ordumuz cihanın ordularından daha mükemmeldi. Silahlarımız aynı derecede olduğu vakitler, yüreğimiz onların yüreğinden, onların bileğinden daha çok kuvvetliydi. Hatta “Türk’ün kuvveti” bütün Avusturya ve Almanya’da darb-ı mesel hükmüne girmişti. Hükümet adil, hükümet adamları da âlim ve âkil idi. Ticaretimiz çok geniş idi. Hint denizlerine kadar gemilerimiz işler, tüccarlarımız giderdi. Mısır’ın, Hint’in, bütün şark cihetinin ne kadar kıymetli mamulatı, masnuatı, eşyası ne varsa hep bizim gemilerimizle Avrupa limanlarına nakledilirdi.

Aşağıda evliliğe ait kavramlara dair sorulan soruların cevaplarını günümüz Türkçesiyle yazınız. Numaralandırılmış olan harfleri en alttaki kutuya yerleştirerek şifreyi çözünüz. C E V A P