Bu sayımızda öğrendiğimiz harflerden “ ر ” (Ra)’ın diğer harflerle birlikte nasıl yazılacağını göreceğiz. Harfleri yazarken, daha önce öğrendiğimiz başlama ve bitiş şekillerini unutmayalım.

ايشته  بويله  بر ذاتكه، اَلسَّبَبُ كَالْفَاعِل  سرنجه ، بتون امّتڭ ايشله دیگي حسناتڭ بر مثلي، اونڭ كفۀ ميزاننده  بولنان و عموم امّتڭ صلواتي، اونڭ معنوي كمالاتنه  امداد ويرن و رسالتنده  كورديگي وظائفڭ نتائجنى و معنوي اجرتلريله  برابر رحمت و محبّت الهيه نڭ نهايتسز فيضنه  مظهر اولان بر ذات، البته  معراج مرديونيله  جنّته ، سدرة المنتهايه ، عرشه  و قاب قوسينه  قدر كيتمك عين حق، نفس حقيقت و محض حكمتدر. İşte böyle bir zât ki,اَلسَّبَبُ كَالْفَاعِلِ  sırrınca, bütün ümmetin işlediği hasenâtın bir misli, onun kefe-i mîzânında bulu­nan ve umum ümmetin salavâtı, onun ma‘nevî kemâlâtına imdâd veren ve risâletinde gördüğü vezâifin netâicini ve ma‘nevî ücretleriyle beraber rahmet ve muhabbet-i İlâhiyenin nihâyetsiz feyzine mazhar olan bir zât, elbette Mi‘râc merdiveniyle cennete, Sidretü’l-Müntehâ’ya, Arş’a ve Kāb-ı Kavseyn’e kadar gitmek ayn-ı hak, nefs-i hakîkat ve mahz-ı hikmettir. (Osmanlıca Sözler, s.259) 1. Beyit موسي يه  لن تراني ديدي حق حبيبنڭما زاغ چشم پاكنه  خاص ایتدي رؤيتي  Mûsâ'ya len-terânî dedi Hak habîbininMâ-zâg-ı çeşm-i pâkine hassetdi rü’yeti Harputlu Rahmi * Cenab-ı Hak, (Allah’ı görme arzusu ile dolu olan) Hz. Musa’ya “lenterânî” (beni göremezsin) dedi (dağ dayanamayıp parçalandı ve kendisi de bayılıp yere düştü). Rü’yetini, cemalini görmeyi Habibinin (gözlerin kamaşacağı, akıllara sığmayacak ve insanı hayretler içinde bırakacak şeyler gördüğü o gecede, o haşmetli makamda) sağa sola, başka şeylere kaymayan tertemiz gözlerine has kıldı. Lenterani: Beni göremezsin (Araf suresi, 143. ayet)Mâ-zâga’l basar: Gözü kaymadı (Necm suresi, 17. ayet)Pâk: Temiz, kusursuz, günahsızRü’yet: Allah’ın görülmesi 2. Beyit سنسڭ اول بحر كرامت كيم شب معراجده شب نم فيضڭ يترمش ثابت و سيّاره  صو  Sensin ol bahr-ı kerâmet kim Şeb-i Mi’râc’daŞeb-nem-i feyzün yetürmiş sâbit ü seyyâre su Fuzuli * Sen (Ey Muhammed!) o (öyle bir) keramet denizisin (sonsuz rahmet kaynağısın) ki Miraç Gecesi feyzinin şebnemi (bereketinin bir damlacık çiy tanesi) sabit ve seyyare (bütün göklerdeki yıldızlara yetecek kadar) su ulaştırmış. * Bahr-i keramet: Keramet deniziSabit: Duran (yıldızlar)Seyyar: Gezen (yıldızlar)Şeb: GeceŞebnem: Çiy tanesi 3. Beyit حق حبيبي اولماسه  اولورميدي معراج آنهاولماسه  سلطان عالم كيم ويروردي تاج آنه  Hak habibi olmasa olur mıdı Mi’râc anaOlmasa sultan-ı âlem kim virürdi tâc ana Muhibbi * Cenab-ı Hakkın habibi (en sevdiği kulu) olmasa, ona (Yüce Allah’ın hem kelamıyla hem rü’yetiyle mazhar olduğu) Miraç (nasip) olur muydu; âlemin sultanı olmasa, ona kim (âlemlere rahmet olarak gönderildin) tac (ını) verirdi? * Tac: Üstünlük, kudret ve kuvvet alameti olarak başa konan başlık 4. Beyit نورڭ اشراق ايتدي كشف سر اسرار أيله دڭليلۀ اسرايي اول اشراقه  آستار أيله دڭ  Nurun işrâk etdi keşf-i sırr-ı esrâr eyledünLeyle-i isrâyı ol işrâka astâr eyledün Naili * Nurun aydınlattı, sırların sırrını ortaya çıkardın. İsra gecesini o aydınlığa örtü eyledin. * Astâr: Örtü, örtücüİşrâk etme: Aydınlatma, ışıklandırmaKeşf-i sırr-ı esrâr: Gizli sırların keşfiLeyle-i isrâ: İsra gecesi İsrâ: Peygamberimizin Mescid-i Harâm'dan Mescid-i Aksâ'ya götürüldüğü gece yürüyüşü 5. Beyit ديدي بني ايله دي حق رهنماايتمگه سير ملكوت و سما  Didi beni eyledi Haķ reh-nümâİtmege seyr-i melekût ü semâ Süleyman Nahifi * (Hz. Cebrail) Dedi, Hak beni [Senin (asm.) Yüce Allah’ın habibi olduğunun kendilerine gösterileceği] sema ve melekler âlemini seyretmek için (sana) kılavuz eyledi (Böylece gök ehli de peygamberliğine şahit olsun). * Melekût: Melekler âlemi, zaman ve mekânla sınırlı olmayan, beş duyu ile idrak edilemeyen ruhlar, ilahi kuvvetler ve mücerret varlıklar âlemi Reh-nüma: Yol gösteren, kılavuz 6. Beyit ورق حوصلۀ وهم و خياله  صيغمازآنده  جلوه كر اولان مسئلۀ بي پايان يعني فيّاض ازل اول شب معراجنده ايله دي كنديني پيغمبرينه  كشف و عيان  Varak-ı havsala-i vehm ü hayâle sığmazAnda cilve-ger olan mes’ele-i bî-pâyân Ya‘ni Feyyâz-ı ezel ol şeb-i mi‘râcındaEyledi kendini peygamberine keşf ü ‘ayânÇerkeşîzâde Mehmed Tevfîk Efendi * Hayal ve düş anlayışının yaprağına sığmaz. Çünkü onda gezinmek tükenmez bir meseledir. Ziyade feyiz ve bereket veren Allah, Miraç Gecesinde kendini peygamberine gösterdi. * Ehl-i behişt: Cennet ehliRıdvân: Cennet’in kapıcısı olan melek Kaynakça AKBAŞ, Sıddıka (2006), Süleyman Nahifi’nin Mi’râciyyesi (Metin-Muhtevâ-Tahlil), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir: Yayımlanmamış YLT (s.49)BEDİÜZZAMAN, Said Nursi, (2011 ), Osmanlıca Sözler, İstanbul: Altınbaşak Neşriyat.ÇALIŞKAN, Adem, (2004), Fuzuli’nin Su Kasidesi ve Şerhi,  Ankara: DİB Yayınları. (s.58)İPEKTEN, Haluk (1990). Nâilî Divânı, Ankara: Akçağ Yayınları. (s.147)ŞENER, Hasan, (2016), Türk Edebiyatında Mi’râciyye Geleneği ve Harputlu Rahmî’nin Beyân-ı Mi’râc Başlıklı Manzumesi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 2, 77-91. (s.85)YAVUZ, Kemal, YAVUZ, Orhan, (2016), Muhibbi Divanı, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı. (c.1, s.180)YÖRÜR,  Ali, (2018), Çerkeşîzâde Mehmed Tevfîk Efendi’nin Mi’raciyyesi, Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, 8, 229-241. (s.237)

١٩نجی يوز ييلڭ اورته لرنده  عثمانلي طوپراقلرنده  برچوق چشيت معدنڭ أورتيمي سوز قونوسيدر. آنجق، معدن چشيتلرينڭ بر قسمي مستقل معدن اوجاقلرندن دگل ده  برقاچ معدن أورتيمي ياپيلان بعض اوجاقلردن الده  ايديلمكده در. بو نقطه دن حركتله ، المزده كي دفتره  كوز آتديغمزده ، ١٨٥٧ ييلنده  عثمانلي ئولكه سنده  موجود اولان معدن ياتاقلرينڭ صاييسنڭ ٧٢ اولديغي اورته يه  چيقمقده در. طولاييسيله  بو صايي آز كورونه بيلير. بونڭ يكانه  سببي، يوقاريده  دگينمش اولديغمز خصوصدر، يعني بر معدن اوجاغندن چشيتلي جنسده  معدنڭ أورتيلمه سي طوروميدر. سوز قونوسي دونمده  عثمانلي ئولكه سنده  موجود اولان معدن اوجاقلرينڭ كنل طوروملري حقّنده  كوزه  چارپان باشليجه  خصوصلر شونلردر: قالان ٥٢ عدد معدن اوجاغنڭ ٣٣ عددي، ”خمس نظامي“  كرگنجه  باشقه لرنجه  ايشلتيلمكده در. يعني، ايشلتمه جي اولان كيشي ويا غروپلر، أورتدكلري معدنڭ ١/٥’لك بر بولومني قارشيلقسز اولارق دولته  ويرمك صورتي ايله  ايشلتمه  امتيازينى آلمشلردر. سوز قونوسي معدن اوجاقلرندن ١٢ عددي ايسه ، بليرلي بر سوره  ايچون يينه  بليرلي بدللر قارشيلغنده  طالب اولانلره  ويريله رك ايشلتديريلمه كده در. آنجق كرك خمس نظامي أوزره  و كركسه  بليرلي بر بدل قارشيلغنده  اولمق أوزره  ايشلتديريلن ٤٥ عدد معدن اوجاغنڭ ايشلتمه  امتيازينى آلانلره  باقديغمزده  دقّت چكيجي بر طوروم اورته يه  چيقمقده در. شويله كه ، بو معدن اوجاقلرينڭ بيوك بر قسمنڭ ايشلتمه  امتيازينڭ غير مسلملر طرفندن آلينمش اولديغي كورولمكده در. بوني صايي ايله  ويره جك اولورسه ق، ٢٦ عدد معدن اوجاغنڭ غير مسلملر طرفندن ايشلتيلمكده  اولديغني بليرتملي يز.كه ، بو اوران مسلمانلر طرفندن ايشله تيلنلره  كوره ، ٪٥٠’دن فضله در. و يينه ، بو معدن اوجاقلرينڭ كرك مسلم و كركسه  غير مسلملره  ايشلتمه  امتيازلرينڭ بر بچوق ايله  يگرمي ييل آراسنده  دگيشن اما كنلده  اون ييل جوارنده  سير ايدن سوره لر ايچون احاله  ايديله رك ويريلمش اولديغي كورولمكده در. بو ايسه ، قلاسيك عثمانلي معدنجيلك رژيمنده  معدن ايشلتمه جيلگي آچيسندن بيوك اورانلرده  صاپمه يي افاده  ايتمكده در. چونكه ، قلاسيك عثمانلي معدنجيلك رژيمنده  معدنلر، كنللكله  دولت طرفندن اداره  ايديلمكده  و ايشلتيلمكده  ايدي. صوڭوچ عثمانلي طوپراقلري، بيوك بر قسمي آناطوليده  اولمق أوزره  أونملي بر معدن زنكينلگنه  صاحبدر و بو زنگينلك هم معدنلرڭ چشيتليلگي هم ده  اوجاق صاييسي آچيسندن كچرليدر. طولاييسيله ، بر آراشديرمه ده ، عثمانلي دولتنڭ معدنجيلك آچيسندن قلاي طيشنده  كندي كندينه  يتر طورومده  اولديغي شكلنده  بليرتيلن كوروشڭ  كچرليلگي بر داها آچيقجه  اورته يه  چيقمش بولونمقده در. چونكه  ويرمش اولديغمز ليسته لرده  عثمانلي دولتنڭ قلاي طيشنده  هر توردن معدني أورتير طورومده  اولديغي آچيقجه  اورته ده در. آنجق، دگينديگمز بو مثبت طوروم قارشيسنده ، ١٩نجی يوز ييلڭ اورته لرنده  عثمانلي معدنجيلگي آچيسندن كنديسني حسّ ايتديرن بعض پروبلملر ده  يوق دگلدر. نيته كيم، المزده كي دفترده  ير آلان قيدلرده  ير آلديغي قدريله  بو دونمده ، معدن ايشلتمه جيلگي آچيسندن قلاسيك طرزدن برطاقيم صاپمه لر اورته يه  چيقمه يه  باشلامش و عثمانلي ئولكه سنده كي معدنلرڭ بعضلرينڭ آغيرلغنى غير مسلملرڭ اولوشديرديغي أوزل متشبّثلر طرفندن ايشله تيلمسي اويغولامه سنه  كچيلمه يه  باشلانمشدر. بو ده  كاري برنجي پلانده  كورن بعض متشبّثلرڭ، ايشله تيلمسي ايچون براز فضله  ياتيريمي كركلي قيلان معدن اوجاقلريني سرمايه  بولاماماق كبي سببلرله  باشقه لرينه  بيراقمه لري صوڭوجني طوغورمشدر.كه  بونده ، معدن اوجاقلرينڭ ويريمسزلگي ده  سبب اولارق كوستريلمشدر. يينه ، المزده كي دفتردن آڭلاشيلديغي قدريله  ١٩نجی يوز ييلڭ اورته لري، عثمانلي معدنجيلك سكتورينه  يبانجي ياتيريمجيلرڭ و طولاييسيله  يبانجي سرمايه نڭ كيرمه يه  باشلادیغي بر دونم اولمشدر. بونده  قناعتمزجه ، عثمانلي دولتنڭ ايچريسنده  بولونديغي اقونوميك بوڭاليمڭ اتكيسي بيوك اولمشدر. چونكه  دفترده  ده  بليرتيلديگي كبي، معدن ايشلتمه  امتيازينى آلان بعض متشبّثلر، بو دونمده  ايشلتمه  سرمايه سني بولاماماقده درلر و بو يوزدن ايشلتمه  حقّنى الده  ايتدكلري معدنلري باشقه لرينه  دور ايتمكده درلر.كه  ذاتًا عثمانلي دولتنڭ قيريم صاواشي نه دنيله  ايلك دفعه  ١٨٥٣’ده  يبانجيلردن بورج پاره  آلمه يه  باشلادیغي ده  بيلينمكده در. بويله  اولنجه ، المزده كي دفترڭ قلمه  آلينديغي تاريخ ده  دولتڭ جدّي بويوتلي بر اقونوميك بوڭاليمي ياشامه يه  باشلادیغي دونم ايچريسنده  قالمقده در. طولاييسيله ، عثمانلي دولتنڭ و طوپلومنڭ اقونوميك بوڭاليم نه دنيله  بوش بيراقديغي ويا تام اولارق ايلكيلنه مدیگي بويله  بر آلانڭ يبانجيلر طرفندن طولديرولمسي سورجي باشلامشدر. 19. yüzyılın ortalarında Osmanlı topraklarında birçok çeşit madenin üretimi söz konusudur. Ancak, maden çeşitlerinin bir kısmı müstakil maden ocaklarından değil de birkaç maden üretimi yapılan bazı ocaklardan elde edilmektedir. Bu noktadan hareketle, elimizdeki deftere göz attığımızda, 1857 yılında Osmanlı ülkesinde mevcut olan maden yataklarının sayısının 72 olduğu ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bu sayı az görünebilir. Bunun yegâne sebebi, yukarıda değinmiş olduğumuz husustur, yani bir maden ocağından çeşitli cinste madenin üretilmesi durumudur. Söz konusu dönemde Osmanlı ülkesinde mevcut olan maden ocaklarının genel durumları hakkında göze çarpan başlıca hususlar şunlardır: kalan 52 adet maden ocağının 33 adedi, “hums nizamı”[1] gereğince başkalarınca işletilmektedir. Yani, işletmeci olan kişi veya gruplar, ürettikleri madenin 1/5’lik bir bölümünü karşılıksız olarak devlete vermek sureti ile işletme imtiyazını almışlardır. Söz konusu maden ocaklarından 12 adeti ise, belirli bir süre için yine belirli bedeller karşılığında talip olanlara verilerek işlettirilmektedir. Ancak gerek hums nizamı üzere ve gerekse belirli bir bedel karşılığında olmak üzere işlettirilen 45 adet maden ocağının işletme imtiyazını alanlara baktığımızda dikkat çekici bir durum ortaya çıkmaktadır. Şöyle ki, bu maden ocaklarının büyük bir kısmının işletme imtiyazının gayr-i Müslimler tarafından alınmış olduğu görülmektedir. Bunu sayı ile verecek olursak, 26 adet maden ocağının gayr-i Müslimler tarafından işletilmekte olduğunu belirtmeliyiz. Ki, bu oran Müslümanlar tarafından işletilenlere göre, %50’den fazladır. Ve yine, bu maden ocaklarının gerek Müslim ve gerekse gayr-i Müslimlere işletme imtiyazlarının bir buçuk ile yirmi yıl arasında değişen ama genelde on yıl civarında seyreden süreler için ihale edilerek verilmiş olduğu görülmektedir. Bu ise, klasik Osmanlı madencilik rejiminde maden işletmeciliği açısından büyük oranlarda sapmayı ifade etmektedir. Çünkü, klasik Osmanlı madencilik rejiminde madenler, genellikle devlet tarafından idare edilmekte ve işletilmekte idi. Sonuç Osmanlı toprakları, büyük bir kısmı Anadolu’da olmak üzere önemli bir maden zenginliğine sahiptir ve bu zenginlik hem madenlerin çeşitliliği hem de ocak sayısı açısından geçerlidir. Dolayısıyla, bir araştırmada, Osmanlı Devleti’nin madencilik açısından kalay dışında kendi kendine yeter durumda olduğu şeklinde belirtilen görüşün[2] geçerliliği bir daha açıkça ortaya çıkmış bulunmaktadır. Çünkü vermiş olduğumuz listelerde Osmanlı Devleti’nin kalay dışında her türden madeni üretir durumda olduğu açıkça ortadadır. Ancak, değindiğimiz bu müspet durum karşısında, 19. yüzyılın ortalarında Osmanlı madenciliği açısından kendisini hissettiren bazı problemler de yok değildir. Nitekim, elimizdeki defterde yer alan kayıtlarda yer aldığı kadarıyla bu dönemde, maden işletmeciliği açısından klasik tarzdan birtakım sapmalar ortaya çıkmaya başlamış ve Osmanlı ülkesindeki madenlerin bazılarının ağırlığını gayr-i Müslimlerin oluşturduğu özel müteşebbisler tarafından işletilmesi uygulamasına geçilmeye başlanmıştır. Bu da kârı birinci plânda gören bazı müteşebbislerin, işletilmesi için biraz fazla yatırımı gerekli kılan maden ocaklarını sermaye bulamamak gibi sebeplerle başkalarına bırakmaları sonucunu doğurmuştur. Ki bunda, maden ocaklarının verimsizliği de sebep olarak gösterilmiştir. Yine, elimizdeki defterden anlaşıldığı kadarıyla 19. yüzyılın ortaları, Osmanlı madencilik sektörüne yabancı yatırımcıların ve dolayısıyla yabancı sermayenin girmeye başladığı bir dönem olmuştur. Bunda kanaatimizce, Osmanlı Devleti’nin içerisinde bulunduğu ekonomik bunalımın etkisi büyük olmuştur. Çünkü defterde de belirtildiği gibi, maden işletme imtiyazını alan bazı müteşebbisler, bu dönemde işletme sermayesini bulamamaktadırlar ve bu yüzden işletme hakkını elde ettikleri madenleri başkalarına devretmektedirler. Ki zaten Osmanlı Devleti’nin Kırım Savaşı nedeniyle ilk defa 1853’te yabancılardan borç para almaya başladığı da bilinmektedir. Böyle olunca, elimizdeki defterin kaleme alındığı tarih de devletin ciddî boyutlu bir ekonomik bunalımı yaşamaya başladığı dönem içerisinde kalmaktadır. Dolayısıyla, Osmanlı Devleti’nin ve toplumunun ekonomik bunalım nedeniyle boş bıraktığı veya tam olarak ilgilenemediği böyle bir alanın yabancılar tarafından doldurulması süreci başlamıştır. *Hums nizamı, madenlerde üretimi gerçekleştiren madencilerin üretmiş oldukları ürünün beşte birlik bir kısmını devlete vergi olarak vermeleri şartıyla faaliyette bulunmalarına ruhsat verilmesinden ibarettir. Bu konuda bilgi için bkz., Başbakanlık Arşivi Hatt-ı Hümayun Tasnifi, belge nu. 27774. [2].  Roads Murphy, “Mineral Exploation in the Ottoman Empire”, The Encylopaedia of İslam, olume V, Leiden, 1986, s. 980.  

١٩نجی يوز ييلده  عثمانلي معدنلرينڭ جغرافي طاغيليشي كچمشده  اولديغي كبي كونمزده  و كله جكده  ده  برچوق آلانده  قوللانيلان معدنلر، باشده  اقونوميك اولمق أوزره  صوسيال، كولتورل، عسكري وب. برچوق آچيدن طوپلوملرڭ واز كچيلمز قايناغيدر. طوپلوملرڭ ير يوزنده كي تاريخی سرواني قدر اسكي بر كچمشه  صاحب اولان معدنلر برچوق سياسي اورغانيزاسيونده  اولديغي كبي عثمانلي ايمپراطورلغنڭ ده  أونملي بر ثروت قايناغنى اولوشديرمشدر. زمانله  تكنولوژيك امكانلرڭ آرتمسي، اقونوميك و سياسي سيستملرڭ ير يوزنده  ير دگيشديرمسي، بر باشقه  دييشله  بولكه لره  كوره  كوچ دنكه لرينڭ فرقليلقلر كوسترمسي، باشده  اقونوميك اولمق أوزره  برچوق اتكينلگڭ جغرافي طاغيليشنده  دگيشيم ميدانه  كتيرمكده در. بو دگيشيم؛ بعضًا بر آرتيش، بعضًا بر آزالمه ، بعضًا ده  بر يڭيلك اولارق كوزلنه بيلير. بو چاليشمه ده ، ١٩نجی يوز ييلده  عثمانلي صينيرلري ايچنده  قالان طوپراقلرده  ير آلان معدنلر ولايت بازنده  اله  آلينارق طاغيليشلري اينجه لنمشدر. ١٨٥٧ ايله  ١٩١٦ ييللري آراسنده  معدنلرڭ ولايتلره  كوره  طاغيليشنى ياپديغمزده  آشاغيده كي كبي بر طابلو اورته يه  چيقمقده در. آطنه  ولايتي: آلتون، باقير، دمير، كوموش، كومور، قروم، قورشون، سيملي قورشون آنقره  ولايتي: كوموش، قروم، قورشون، سيملي قورشون آيدين ولايتي: آنتيمون، آرسه نيك، باقير، جيوا، چينقو، كوموش، كومور، قروم، قورشون، ليكنيت، ماغنزيوم، مانغانز، سيملي قورشون، زيمپاره . بولي ولايتي: چينقو، سيملي قورشون، كومور، مانغانز ارضروم ولايتي: كوموش، كومور. حلب ولايتي (اسكندرون سنجاغي): پترول ديار بكر: آلتون، باقير، كوموش، قورشون، مرده سنك، زفتلي كومور. ادرنه  ولايتي: آلتون، آنتيمون، باقير، كوموش، كومور، ليكنيت، پترول، آصفالت، زفت خرپوط ولايتي: باقير. خداوند كار ولايتي: آنتيمون، آرسه نيك، باقير، بوراسيت، چينقو، دمير، دميرلي مقناطيس، كوموش، قلاي، كيرج، كومور، قروم، قورشون، كوكورت، ليكنيت، لوله طاشي، مانغانز، سيملي قورشون، زيمپاره ، زرنق. استانبول ولايتي: آق طوپراق، آلچي طاشي، آلتون، باقير، بياض بويا، دمير، كوموش، قرمزي بويا، قورشون، صاري بويا، صاري طوپراق. قسطموني ولايتي: آلتون، باقير، دمير، كوموش، كومور، قروم، قورشون، نيكل. قونيه  ولايتي: آلتون، آرسه نيك، جيوه ، كوموش، قروم، قورشون، ليكنيت، مانغانز. سيواس ولايتي: آلتون، باقير، دمير، كوموش، قورشون، سيملي قورشون. طرابزون ولايتي: آنتيمون، باقير، چينقو، كوموش، قروم، قورشون، مانغانز، سيملي قورشون. وان ولايتي: قورشون بغداد ولايتي: پترول بوسنه  ولايتي: آلتون، باقير، كوموش، زرنق. جزائر بحر سفيد ولايتي: باقير، چينقو، دمير، قورشون، كوكورت، سيملي قورشون، زيمپاره . حلب ولايتي: زفت قوصوه  ولايتي: كوموش، قرمزي بويا، قروم، قورشون، سيملي قورشون، زرنق. مناستير ولايتي: باقير، قروم. موصل ولايتي: پترول، زفت. سلانيك ولايتي: آلتون، آنتيمون، آرسه نيك، باقير، چينقو، دمير، كوموش، قروم، قورشون، مانغانز، سيملي قورشون. طونه  ولايتي: كوموش. يانيه  ايالتي: باقير، كوموش، زيرنيق. Geçmişte olduğu gibi günümüzde ve gelecekte de birçok alanda kullanılan madenler, başta ekonomik olmak üzere sosyal, kültürel, askeri vb. birçok açıdan toplumların vazgeçilmez kaynağıdır. Toplumların yeryüzündeki tarihsel serüveni kadar eski bir geçmişe sahip olan madenler birçok siyasi organizasyonda olduğu gibi Osmanlı imparatorluğunun da önemli bir servet kaynağını oluşturmuştur. Zamanla teknolojik imkânların artması, ekonomik ve siyasi sistemlerin yeryüzünde yer değiştirmesi, bir başka deyişle bölgelere göre güç dengelerinin farklılıklar göstermesi, başta ekonomik olmak üzere birçok etkinliğin coğrafi dağılışında değişim meydana getirmektedir. Bu değişim; bazen bir artış, bazen bir azalma, bazen de bir yenilik olarak gözlenebilir. Bu çalışmada, 19. yüzyılda Osmanlı sınırları içinde kalan topraklarda yer alan madenler vilayet bazında ele alınarak dağılışları incelenmiştir. 1857 ile 1916 yılları arasında madenlerin vilayetlere göre dağılışını yaptığımızda aşağıdaki gibi bir tablo ortaya çıkmaktadır. Adana Vilayeti: Altın, Bakır, Demir, Gümüş, Kömür, Krom, Kurşun, Simli Kurşun Ankara Vilayeti: Gümüş, Krom, Kurşun, Simli Kurşun Aydın Vilayeti: Antimon, Arsenik, Bakır, Civa, Çinko, Gümüş, Kömür, Krom, Kurşun, Linyit, Magnezyum, Manganez, Simli Kurşun, Zımpara. Bolu Vilayeti: Çinko, Simli Kurşun, Kömür, Manganez Erzurum Vilayeti: Gümüş, Kömür. Halep Vilayeti (İskenderun Sancağı): Petrol Diyar-ı Bekr: Altın, Bakır, Gümüş, Kurşun, Mürdeseng, Ziftli Kömür. Edirne Vilayeti: Altın, Antimon, Bakır, Gümüş, Kömür, Linyit, Petrol, Asfalt, Zift Harput Vilayeti: Bakır. Hüdavendigar Vilayeti: Antimon, Arsenik, Bakır, Borasit, Çinko, Demir, Demirli Mıknatıs, Gümüş, Kalay, Kireç, Kömür, Krom, Kurşun, Kükürt, Linyit, Lületaşı, Manganez, Simli Kurşun, Zımpara, Zırnık. İstanbul Vilayeti: Ak Toprak, Alçıtaşı, Altın, Bakır, Beyaz Boya, Demir, Gümüş, Kırmızı Boya, Kurşun, Sarı Boya, Sarı Toprak. Kastamonu Vilayeti: Altın, Bakır, Demir, Gümüş, Kömür, Krom, Kurşun, Nikel. Konya Vilayeti: Altın, Arsenik, Cıva, Gümüş, Krom, Kurşun, Linyit, Manganez. Sivas Vilayeti: Altın, Bakır, Demir, Gümüş, Kurşun, Simli Kurşun. Trabzon Vilayeti: Antimon, Bakır, Çinko, Gümüş, Krom, Kurşun, Manganez, Simli Kurşun. Van Vilayeti: Kurşun Bağdat Vilayeti: Petrol Bosna Vilayeti: Altın, Bakır, Gümüş, Zırnık. Cezair-i Bahr-i Sefid Vilayeti: Bakır, Çinko, Demir, Kurşun, Kükürt, Simli Kurşun, Zımpara. Halep Vilayeti: Zift Kosova Vilayeti: Gümüş, Kırmızı Boya, Krom, Kurşun, Simli Kurşun, Zırnık. Manastır Vilayeti: Bakır, Krom. Musul Vilayeti: Petrol, Zift. Selanik Vilayeti: Altın, Antimon, Arsenik, Bakır, Çinko, Demir, Gümüş, Krom, Kurşun, Manganez, Simli Kurşun. Tuna Vilayeti: Gümüş. Yanya Eyaleti: Bakır, Gümüş, Zırnık. * Dergipark.org.tr, Osmanlı Bilimi Araştırmaları X-1 (2008), s. 150-151

استقلال حربي ييللريدي. عسكره  و ملّته  مورال اولمسي ايچون بر ملّي مارش بليرله مه  قراري آلينمش و بونڭ ايچون بر ياريشمه  باشلاتيلمشدي. معارف وكالتنجه  آچيلان ياريشمه يه  ٧٠٠’ڭ أوزرنده  اثر قاتيلمه سنه  رغمًا هيچ بري قوميسيونجه  اويغون بولونمامشدي. محمد عاكف اوجنده  پاره  أودولي اولديغي ايچون بو ياريشمه يه  قاتيلمامش، بويله  بر ايشڭ پاره  ايچون ياپيلماياجغني افاده  ايتمشدي. باشقه  چاره نڭ قالمديغني بيلن معارف وكيلي حمدالله صبحي افندي، محمد عاكفه  خطابًا يازديغي مكتوبده  اونڭ ده  ياريشمه يه  قاتيلمه سني استرحام ايتمش و “اصل انديشه سي ايچون نه  كركيرسه  ياپيلاجغني” بليرتمش، پاره  أودولي سوز قونوسي اولمادن بو مسئله يي حل ايده بيله جكلريني بيلديرمشدي. عاكفڭ كيمي ديزلريني تاج الدّين دركاهنڭ ديوارلرينه  و اڭ چوق ده  ملّتڭ قلبنه  و دماغنه  يازارق يينه  ملّته  و قهرمان اوردومزه  آرمغان ايتديگي استقلال مارشيمز، ١٢ مارت ١٩٢١ تاريخنده  مجلسڭ بيوك بر التفاتنه  مظهر اولمش و ملّي مارش اولارق قبول ايديلمشدي. “قورقما” خطابيله  باشلايان و بر چنار كبي ٩٧ ييلدير ملّته  هيجان آشيلايان بو مارش سینه سنده  چوق درين خاطره لر، معنالر و مساژلر طاشيمقده در.  غربڭ آفاقنڭ چليك زرهليلرله  قوشاتيلمه سنه  و چيلغينجه ، حياسزجه  آقينلره  ملّتجه  كوگسني سپر ايدن قهرمان ييغينلرڭ بر هايقيريشيدر. “اتمكسز ياشارم، حريتسز ياشايامام.” ديين بديع الزمان سعيد نورسي كبي منوّرلره  صاحب بر ملّتڭ احتشاملي بر مانيفستوسيدر بو مصراعلر. اللّٰهڭ وعد ايتديگي ظفرڭ كله جگنه ، اللّٰهڭ نورينڭ مطلقا تماملاناجغنه  اولان ايمانڭ اقراريدر. بو ملّت قورقاقميديكه  اوني تسكين ايتمك ايچون بويله  بر خطابي اويغون كوردي محمد عاكف؟ اصلا! بوراده  موضوع بحث اولان انساني بر ضعفي كوسترن قورقو دگل داها چوق علوي قايناقلي بر محزون اولمه ، انديشه لنمه … “قورقما!” خطابنده  صاقلي اولان معنايي كلڭ بوندن ١٤٠٠ ييل أوڭجه سنه  اوزانارق أوچنجيسي الله اولان ايكي يول آرقداشنڭ او مبارك يولجيلقلرنده  آرايالم: افاده لره  صيغمايان بيوك ظلملر قارشيسنده  الٰهي امره  قولاق ويره رك آنا، بابا، قرداش، مال، ملك و مملكتنى آرقه سنده  بيراقان مهاجرلر بر بر مدينه يه  هجرت ايدييورلردي. يانلرينه  آلدقلري أوچ بش پارچه  اشيا ايله  بتون وارلقلريني و اڭ چوق ده  شهرلرڭ سلطاني و اڭ سوكيليسي اولان مكّه يي آرقه لرندن بيراقارق كيدييورلردي. اڭ صوڭ قالانلردن بري رسول الله (ص ع و) و صادق دوستي ابو بكر (رض) ايدي. اونلر ايچون ده  هجرت امرينڭ كلمسيله  حاضرلقلر تماملاندي و ايكي يول آرقداشي يوله  قويولدي. هوا صيجاق، شرطلر چتيندي. حضرت ابوبكر (رض)  پيغمبره  ضرر كلير قورقوسيله  اونڭ بعضًا صاغنده ، بعضًا صولنده ، بعضًا أوڭنده ، بعضًا آرقه سنده  كيدييور، اونڭ اطرافنده  عادتا پروانه  اولويوردي. بر مغاره يه  راستلادقلرنده  هم دشمانلردن كيزلنمك هم ده  استراحت ايتمك ايسته دكلرنده  حضرت ابوبكر (رض)  پيغمبريمزه : “يا رسول الله، مساعده  بويورڭ بن أوڭدن كيروب بر قونترول ايده يم. استراحت ايچون اويغون بر يرميدر، باقايم.” ديدي. مغاره يه  كيرديگنده  اوڭا ضرر ويره بيله جك بر شيئڭ اولوب اولماديغني قونترول ايتدي. ديوارلرده  پك چوق دليك واردي. بورالردن حشرات چيقابيلير دوشونجه سي ايله  جبّه سندن ييرتديغي بزلرله  اورالري قپاتدي. ايچري كيردكلرنده  مبارك نبي باشني حضرت ابو بكرڭ ديزلرينه  قويارق اويقويه  دالديغنده  حضرت ابوبكرڭ اڭ بيوك قورقوسي اوني اويقوسنده  راحتسز ايتمكدي. جبّه سندن ييرتديغي بزلرله  قپاتمه يي اونوتديغي بر دليكدن چيقان ييلاني كورنجه  هيچ قورقمدن آياغيله  او دليگي قپاتديغنده  آياغنى ييلان صوقمشدي ده  يينه  ده  قوتلي نبي اويانماسين دييه  كنديني صيقمشدي. تام عزيز و صدّيق بر دوست اولمه نڭ كرگي بويدي. كوزلرندن دوكولن بر طامله  ياش او مبارك ياناغه  دوشونجه  اويانديرمشدي رسول اللّٰهي. دشمان مغاره نڭ آغزينه  طايانديغنده  حضرت ابوبكرڭ كوزلرنده  يينه  او علوي انديشه  واردي. زيرا اگيلسه يدي قاپي يه  كلن دشمانلر اونلري بولاجق و بلكه  ده  پيغمبر افنديمزه  ضررلري طوقوناجقدي. يول آرقداشنڭ كوزلرنده كي انديشه يي كورن افنديمز: لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللهَ مَعَنَا اي ابوبكر، محزون اولما! الله بزمله در.” دييه رك اونڭ بتون قورقولريني كيدرمشدي. بو اولاي هجرتڭ ٨نجی ييلنده  نازل اولاجق اولان توبه  سوره سنڭ ٤٠نجی آيتنده  شويله  كچمكده در: “اگر اوڭا (محمّده ) يارديم ايتمزسه ڭز او تقديرده  (بيلڭكه )، محقّق او انكار ايدنلر، ( ابو بكرله  برابر) ايكي كيشيدن بري اولارق اوني (مكّه دن) چيقاردقلرنده  الله اوڭا يارديم ايتمشدي. او زمان او ايكيسي مغاره ده يديلر ده  هاني آرقداشنه : ‘اوزولمه ، شبهه سزكه  الله بزمله  برابردر!’ دييوردي. آرتيق الله، اوڭا سكينتنى (قلبلرينه  سكونت و حضور ويرن رحمتنى) اينديرمش، سزڭ كورمديگڭز اوردولرله  ده  اوڭا (رسولنه ) قوت ويرمش و انكار ايدنلرڭ سوزيني (كفر دعوالريني) اڭ آلچاق قيلمشدي. اڭ يوجه  اولان، آنجق اللّٰهڭ سوزيدر. چونكه  الله، عزيزدر، حكیمدر.”  عاكفڭ “قورقما” ايله  باشلايان استقلال مارشني بو تفكّر و شعورله  يازديغني سويله مك ممكندر. جانه ويا ماله  كله بيله جك ضررلردن زياده  خلافتڭ مركزي، اسلامڭ سنجاقداري و خادمي اولان بو طوپراقلره  نامحرم النڭ اوزانمسيله  اسلامه  كله بيله جك تهلكه لردن اورته يه  چيقان بر قورقو، انديشه  و حزن… آيت كريمه نڭ اشارت ايتديگي بر باشقه  شي داها واركه  او ده  شودر: ناصلكه  بدرده ، احدده  “كورولمه ين اوردولر” مسلمانلرڭ يارديمنه  يتيشديسه ، عين اوردولر چاناق قلعه ده  سيد اونباشيلره ، قبريسده  مجاهدلره  اوموز ويرديلر و حريم ناموسي چيگنتمديلر. هر شيئه  مقتدر اولان الله وعديني بويله لكله  تماملادى. بوكون ده  كورمدیگمز اوردولرڭ عنايتنه  شاهد اولمقده يز. İstiklal Harbi yıllarıydı. Askere ve millete moral olması için bir milli marş belirleme kararı alınmış ve bunun için bir yarışma başlatılmıştı. Maarif vekâletince açılan yarışmaya 700’ün üzerinde eser katılmasına rağmen hiçbiri komisyonca uygun bulunmamıştı. Mehmet Akif ucunda para ödülü olduğu için bu yarışmaya katılmamış, böyle bir işin para için yapılmayacağını ifade etmişti. Başka çarenin kalmadığını bilen Maarif Vekili Hamdullah Suphi Efendi, Mehmet Akif’e hitaben yazdığı mektupta onun da yarışmaya katılmasını istirham etmiş ve “asil endişesi için ne gerekirse yapılacağını” belirtmiş, para ödülü söz konusu olmadan bu meseleyi halledebileceklerini bildirmişti. Akif’in kimi dizelerini Taceddin Dergâhı’nın duvarlarına ve en çok da milletin kalbine ve dimağına yazarak yine millete ve kahraman ordumuza armağan ettiği İstiklal Marşı’mız, 12 Mart 1921 tarihinde Meclis’in büyük bir iltifatına mazhar olmuş ve milli marş olarak kabul edilmişti. “Korkma” hitabıyla başlayan ve bir çınar gibi 97 yıldır millete heyecan aşılayan bu marş sinesinde çok derin hatıralar, manalar ve mesajlar taşımaktadır.  Garbın afakının çelik zırhlılarla kuşatılmasına ve çılgınca, hayâsızca akınlara milletçe göğsünü siper eden kahraman yığınların bir haykırışıdır. “Ekmeksiz yaşarım, hürriyetsiz yaşayamam.” diyen Bediüzzaman Said Nursi gibi münevverlere sahip bir milletin ihtişamlı bir manifestosudur bu mısralar. Allah’ın vaat ettiği zaferin geleceğine, Allah’ın nurunun mutlaka tamamlanacağına olan imanın ikrarıdır. Bu millet korkak mıydı ki onu teskin etmek için böyle bir hitabı uygun gördü Mehmet Akif? Asla! Burada mevzubahis olan insani bir zaafı gösteren korku değil daha çok ulvi kaynaklı bir mahzun olma, endişelenme…  “Korkma!” hitabında saklı olan manayı gelin bundan 1400 yıl öncesine uzanarak üçüncüsü Allah olan iki yol arkadaşının o mübarek yolculuklarında arayalım: İfadelere sığmayan büyük zulümler karşısında ilahi emre kulak vererek ana, baba, kardeş, mal, mülk ve memleketini arkasında bırakan muhacirler bir bir Medine’ye hicret ediyorlardı. Yanlarına aldıkları üç beş parça eşya ile bütün varlıklarını ve en çok da şehirlerin sultanı ve en sevgilisi olan Mekke’yi arkalarından bırakarak gidiyorlardı. En son kalanlardan biri Rasulullah (sav) ve sadık dostu Ebu Bekir (ra) idi. Onlar için de hicret emrinin gelmesiyle hazırlıklar tamamlandı ve iki yol arkadaşı yola koyuldu. Hava sıcak, şartlar çetindi. Hz. Ebubekir (ra)  peygambere zarar gelir korkusuyla ile onun bazen sağında, bazen solunda, bazen önünde, bazen arkasında gidiyor, onun etrafında adeta pervane oluyordu. Bir mağaraya rastladıklarında hem düşmanlardan gizlenmek hem de istirahat etmek istediklerinde Hz. Ebubekir (ra)  peygamberimize: “Ya Rasulallah, müsaade buyurun ben önden girip bir kontrol edeyim. İstirahat için uygun bir yer midir, bakayım.” dedi. Mağaraya girdiğinde ona zarar verebilecek bir şeyin olup olmadığını kontrol etti. Duvarlarda pek çok delik vardı. Buralardan haşerat çıkabilir düşüncesi ile cüppesinden yırttığı bezlerle oraları kapattı. İçeri girdiklerinde mübarek nebi başını Hz. Ebu Bekir’in dizlerine koyarak uykuya daldığında Hz. Ebubekir’in en büyük korkusu onu uykusunda rahatsız etmekti. Cüppesinden yırttığı bezlerle kapatmayı unuttuğu bir delikten çıkan yılanı görünce hiç korkmadan ayağıyla o deliği kapattığında ayağını yılan sokmuştu da yine de kutlu nebi uyanmasın diye kendini sıkmıştı. Tam aziz ve sıddık bir dost olmanın gereği buydu. Gözlerinden dökülen bir damla yaş o mübarek yanağa düşünce uyandırmıştı Rasulallah’ı. Düşman mağaranın ağzına dayandığında Hz. Ebubekir’in gözlerinde yine o ulvi endişe vardı. Zira eğilseydi kapıya gelen düşmanlar onları bulacak ve belki de Peygamber Efendimize zararları dokunacaktı. Yol arkadaşının gözlerindeki endişeyi gören Efendimiz: لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللّهَ مَعَنَا Ey Ebubekir, mahzun olma! Allah bizimledir.” diyerek onun bütün korkularını gidermişti. Bu olay hicretin 8. yılında nazil olacak olan Tevbe suresinin 40. ayetinde şöyle geçmektedir:  “Eğer ona (Muhammed’e) yardım etmezseniz o takdirde (bilin ki), muhakkak o inkâr edenler, (Ebû Bekir’le berâber) iki kişiden biri olarak onu (Mekke’den) çıkardıklarında Allah ona yardım etmişti. O zaman o ikisi mağaradaydılar da hani arkadaşına: ‘Üzülme, şübhesiz ki Allah bizimle berâberdir!’ diyordu. Artık Allah, ona sekînetini (kalblerine sükûnet ve huzur veren rahmetini) indirmiş, sizin görmediğiniz ordularla da ona (Resûlüne) kuvvet vermiş ve inkâr edenlerin sözünü (küfür da’vâlarını) en alçak kılmıştı. En yüce olan, ancak Allah’ın sözüdür. Çünki Allah, Azîz (kudreti herşeye üstün gelen)dir, Hakîm (her işi hikmetli olan)dır.”  Akif’in “Korkma” ile başlayan İstiklal Marşı’nı bu tefekkür ve şuurla yazdığını söylemek mümkündür. Cana veya mala gelebilecek zararlardan ziyade hilafetin merkezi, İslam’ın sancaktarı ve hadimi olan bu topraklara namahrem elinin uzanmasıyla İslam’a gelebilecek tehlikelerden ortaya çıkan bir korku, endişe ve hüzün… Ayet-i kerimenin işaret ettiği bir başka şey daha var ki o da şudur: Nasıl ki Bedir’de, Uhud’da “görülmeyen ordular” Müslümanların yardımına yetiştiyse, aynı ordular Çanakkale’de Seyit Onbaşılara, Kıbrıs’ta mücahitlere omuz verdiler ve harim-i namusu çiğnetmediler. Her şeye muktedir olan Allah (c.c.) vadini böylelikle tamamladı. Bugün de görmediğimiz orduların inayetine şahit olmaktayız.

Yerleşmek, ikamet etmek, merkez, ocak anlamlarına gelen maden kelimesi, daha çok yer altında bulunan değerli mineral şeklindeki terim anlamıyla bilinmektedir. Eski devirlerden beri hem değişim aracı hem sermaye hem de süs eşyası olarak kullanılan madenler, tüm devletler gibi Osmanlı ekonomisinin de başlıca gelir kaynaklarından biri olmuştur. İslamiyet’te (tartışmalı olmakla birlikte) rikâz yani yer altında gömülü eşya sınıfına giren madenler beşte bir oranında vergiye tâbidir. Bu kapsamda 1839 yılına kadar Osmanlı Devleti hazine adına madenlerden hums-ı şerʻî denilen beşte bir oranındaki vergi toplamış, 1857’de çıkarılan kanunla mîrî ve vakıf arazide çıkan madenlerin tamamının devlete, diğer arazilerde çıkan madenlerin yine beşte birinin devlete ait olması öngörülmüştür. Günümüzde Türkiye’de madencilik faaliyeti, velev ki özel mülk dahi olsa izne tâbidir ve ruhsat olmadan yapılan üretimlerde çıkarılan madenlere devlet tarafından el konulmakta, ayrıca idari para cezası uygulanmaktadır. Zira madenler içinde bulunduğu arsanın niteliği fark etmeksizin yararı kamuya ait mal hükmündedir ve devletin tasarrufu altındadır. Ancak mülkiyet devlette kalmak şartıyla ruhsat alınarak maden işletilebilir. Ülkemizde altın ve gümüş madeninde güncel devlet hakkı, uluslararası kütle birim fiyatına bağlı olarak 100 birim üzerinden %1,25 ila %18,75 oranında değişmektedir. Osmanlı Devleti’nde maden 19. yüzyıla kadar merkez para birimi olarak kullanılmış, madenlerin çıkarılması, üretilmesi ve işletilmesine büyük önem verilmiştir. Ancak 1861 Nizamnamesi ile devletin maden işletmeciliğinden çekilip bu işi maden girişimcilerine bırakması, ayrıca teknoloji, altyapı ve bilgi eksikliğinden ötürü dünya şartlarının gerisinde kalınması, şahıs ve şirketlerin imtiyazına kapı aralamıştır. İncelediğimiz vesikaların ikincisinde Erbil ve Kerkük bölgesine Belçikalı bir mühendisin maden incelemesi için gönderilmek istenmesi bu eksikliği ortaya koymaktadır. Bununla birlikte Osmanlı Devleti ekonomik, askerî, siyasi ve kültürel açıdan son derece önemli gördüğü demiryollarını tüm ülkede yaygınlaştırmak için yatırım yapabilecek yabancı şirketlere bazı imtiyazlar vermiş, demiryolu hatlarının geçtiği güzergâhın 20 ila 40-45 km alan içerisinde kalan madenlerin işletmesini de bu imtiyazlardan sayarak işletmesini mezkûr şirketlere vermiştir. Bunun tek istisnası, Sultan Abdülhamid’in inşa ettirdiği Hicaz Demiryolu’dur. Bir ülkenin bağımsızlığının en temel unsurlarından birinin ekonomik özgürlük olduğunu biliyoruz. Osmanlı Devleti bu gerçeğin geç de olsa farkına varmış, Sultan Abdülhamid döneminde devletin borcu, akıllı ekonomik ve diplomatik hamlelerle 300 milyon altından 30 milyona indirilmiştir. Bunda hiç şüphesiz ülke zenginliklerinin yerli ve milli politikalarla işletilmesi vizyonu önemli rol oynamıştır. Duamız, Türkiye’nin zengin yer altı ve yer üstü kaynaklarını yerli ve milli ekonomik adımlarla yine yerli ve milli hedefler doğrultusunda kullanmasıdır. Vesika 1 Bosna ve Hersek’te yeni keşfedilen maden numunelerinin kontrol için İstanbul’a gönderilmesi hakkında Rumeli Ordu müşirine merkezden yazılan şukka (4 Mayıs 1851) Transkripsiyonu: (1) Rumeli Ordu-yı Hümâyûnu müşîrine (2) Bosna eyâleti ve Hersek sancağı dâhilinde kâin tuzlalar civârında ve mahâll-i sâirede vâkiʻ cibâlde zuhûr idüp (3) taraf-ı müşîrîlerinden gönderilen gümüş ve altun ve bakır maʻdenleriyle eyâlet-i merkûmede Srebreniçe kazâsı civârında (4) bulunan gümüş cevheri numûnelerinin Darbhâne-i Âmire’de çâşnîlerine bakdırılarak ol bâbda Mâliye Nezâret-i (5) celîlesinden bâ-takrîr takdîm kılınan Maʻâdin-i Hümâyûn Meclisinin mazbatası Meclis-i Vâlâ’ya virilerek siyâk-ı işʻâra (6) nazaran zikr olunan maʻdenler imâle şâyân bir şey olmayup ancak üçüncü ve dördüncü numero ile olan kurşun (7) ve nühâs maʻdenlerinin cevherleri i‘mâle şâyân görünmüş ise de biraz topraklı olduğundan civârlarında su ve orman (8) olarak cevher-i mezbûr yıkanup ifrâz olundukdan sonra izâbe kılınabileceğinin ve onuncu numerolu olan (9) zirnîh maʻdeni hâsılâtının dahi mahallinde geçimi ve sürümü olup olmadığının evvel emirde savb-ı devletlerinden istiʻlâmıyla (10) gelecek cevaba göre iktizâsına bakılması tensîb ve hâk-i pây-i hümâyûn-ı hazret-i şehinşâdîden istîzân olunarak (11) irâde-i isâbet-ifâde-i cenâb-ı cihândârî dahi ol merkeze müteʻallik ve şeref-sudûr buyurulup keyfiyyet nezâret-i (12) celîle-i müşârun-ileyhâya bildirilmiş olmağla emr ü fermân-ı hümâyûn-ı hazret-i şâhâne mantûk-ı âlîsi (13) üzere tahkîkât-ı lâzımenin icrâsıyla keyfiyyetin îzâhan  işʻârı husûsuna himmet buyurmaları siyâkında şukka. Fî 3 B (Receb) sene 67  Vesika 2 Erbil ve Kerkük havalisinde bulunan altın madeninin işletilmesi için gerekli çalışmalar yapılması hakkında Meclis-i Tanzimat tarafından Sadaret makamına yazılan tezkire-i aliyye (21 Temmuz 1856) Transkripsiyonu: Hüve (1) Musul mutasarrıfı saʻâdetlü paşa hazretlerinin bi’l-vürûd  Meclis-i Âlî-i Tanzîmât’a iʻtâ buyurulan bir kıtʻa tahrîrâtı meâlinde Fransa beyzâdelerinden olup Musul ve Bağdad havâlîsini dolaşarak Musul’a (2) gelmiş olan bir zât Kerkük ve Erbil taraflarında toprak ve taş altun maʻdeni cevheri olduğunu müşâhede eylediğini ve Amerika’dan çıkarılmış olan altun maʻdenlerine muʻâdil ve mümâsil bulunduğunu ve cüz’î masrafla (3) vücûda gelerek menfaʻat-ı külliye husûlü me’mûl idüğünü kaviyen ifâde eylemiş ve bu bâda iʻtâ eylediği Fransızca ibârelü bir kıtʻa varaka tercümesiyle beraber gönderildiği ve zeyl-i varakada Erbil kazâsında bulunan (4) çayda baʻzı vakitlerde kâğıd inceliğinde altun parçaları çıkarıldığı bahsinde olan işʻârât-ı vâkıʻayı diğer tarafdan oluna mesmûʻât ve rivâyât-ı sahîha dahi tasdîk eylediği ve keyfiyyetin tahkîkiyle icrâ-yı (5) tecrübesi lâzımeden bulunduğu beyân ve inhâ olunmağla keyfiyyet lede’l-mütâlaʻa siyâk-ı işʻâr ve ifâdeye göre ol havâlîde nemâdâr toprak ve altun maʻdenleri bulunarak az masrafla ihrâcı mümkün olacağı ve hattâ (6) mezkûr çayın suyu azaldığı vakitlerde kenârlarında tasfiye olunmuş şeyler bulunduğu anlaşılmış ve böyle sûret-i kaviyede rivâyet ve inhâ olunan nemâlu ve menfaʻatlü maʻâdinin tahkîk-i keyfiyyâtıyla baʻdehû iktizâsının (7) icrâsı lâzımeden bulunmuş olduğundan Hazîne-i Hâssa Nezâret-i celîlesi maʻrifetiyle Belçikalu mühendis Mösyö Doyan ve bu olamaz ise buna mümâsil maʻâdin fenninde maʻlûmâtlı ve mahâretli diğer birisi intihâb ve münâsib (8) mikdâr harc-ı râh iʻtâ ile havâlî-i mezûreye iʻzâm olunarak işbu maʻdenleri muʻâyene ve keyfiyyetlerini tahkîk iderek numûneleri götürüldükden sonra bi’l-izâbe fi’l-hakîka bunlar nemâlu şeyler olduğu anlaşılır ise (9) îcâbının icrâsına bakılması ve sûret-i hâlin tahrîrât-ı sâmiye-i sadâretpenâhîlerine mahalline dahi emr ü işʻâr buyurulması münâsib gibi tahattur olunmağla muvâfık-ı irâde-i seniyye-i âsafâneleri buyurulduğu hâlde îcâbının icrâsı bâbında (10) emr ü fermân-ı hazret-i men lehü’l-emrindir. Fî 18 ZA (Zi’l-kaʻde) sene 72   Meclis-i Tanzîmât (Mühür) Vesika 3 İran’ın Zencan bölgesinde bulunan gümüş ve kurşun madeninin işlettirilmesi için İran devleti tarafından yapılan girişimler hakkında Tahran maslahatgüzarlığından Hariciye Nezaretine yazılan rapor (25 Aralık 1877) Transkripsiyonu: HüveHâriciye Nezâret-i CelîlesineAded 139Devletlü efendim hazretleri (1) Mukaddemleri arz ve işʻâr olunduğu vechile Zencan taraflarında zuhûr iden altun maʻdeni hakkında şimdiye kadar pek çok rivâyetler olunmuş ise de hakîkati maʻlûm olamamış idi. İran Telgraf İdâresi (2) nâzırı Muhbirüddevle vâsıtasıyla bâ-irâde-i şâhî bundan beş ay mukaddem mahsûsan Avrupa’dan celb olunmuş olan maʻdenci Mösyö Müler maʻd[en]-i mezkûrun bulunduğu mahalleri muʻâyene eylemek üzere geçenlerde (3) Zencan’a gönderilmişidi. Bu kerre avdetle virdiği raporta nazaran maʻd[en]-i mezkûrda altun mevcûd olmayup fakat kesret üzere gümüş ve kurşun bulunduğu anlaşılmış olduğundan birinci sene otuz bin, (4) ikinci sene altmış bin üçüncü sene beş yüz bin tuman virilmek ve üç sene hitâmından sonra her sene bir milyon tuman iʻtâ kılınmak ve maʻdenin işletdirilmesi zımnında vukûʻ bulacak kâffe-i (5) mesârifât kendüsi tarafından tesviye olunmak şartıyla maʻd[en]-i mezkûr müşârun-ileyh Muhbirüddevle derʻuhde ve iltizâm eylemişdir. Rivâyât-ı vâkıʻaya nazaran maʻden-i mezkûrda yevmiye iki bin amele istihdâm (6) olunacak ve çend nefer mühendis Avrupa’dan celb kılınacak imiş erbâb-ı vukûf Muhbirüddevle’nin öyle ağır şerâitle maʻden-i mezkûru derʻuhde eyledikden sonra vukûʻ bulacak mesârifâtı dahi (7) mütehammil olması bi’l-âhire kendüsinin büyük zarar ve ziyânını mûcib olacakdır diyorlar. Ol bâbda emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. (8) Fî 19 Zi’l-hicce sene 94 ve fî 13 Kânûn-ı evvel sene 93(9) Bende  Maslahatgüzâr-ı Tahranİsmail Zühdü (Mühür) Vesika 4 Hicaz’da keşfedilen halis yaldız altını madeni hakkında inceleme yapılmasına dair Merkez’den Hicaz Valiliğine yazılan şukka (30 Ağustos 1893) Transkripsiyonu: Hüve (1) Hicaz vilâyet-i celîlesine (2) Mekke-i Mükerreme’ye altı sâʻat mesâfede kâin Ciʻrâne tesmiye olunan (3) mahalde yed-i saʻâdetle hâzır idilen bi’rin kıble cihetinde ve sekiz on (4) hatve mesâfede kâin mescid-i şerîf-i Nebevîye tahmînen iki yüz adım (5) buʻdunda vâkiʻ bir cebelin Taif cihetine nâzır olan mahallinde birtakım (6) hafriyât icrâ olunduğu görülmekle mahall-i mezkûrdan sekiz on kıyye (7) mikdârı numûneliğin altmış dokuz sene-i hicriyesinde (8) makâm-ı sadâretde bulunan Giridli Mustafa Paşa’ya takdîmiyle (9) analiz itdirildikde hâlis yaldız altunu maʻdeni olduğu (10) tahakkuk itdiği hâlde bu maʻdenin mevkiʻi urbân içinde bulunduğundan (11) bahisle idâresi müşkil olacağı o sırada Ahkâm-ı Adliye aʻzâsından (12) bulunan müteveffâ Şerif Abdullah Paşa tarafından dermiyân olunmasına binâen (13) işin tafsîlinden sarf-ı nazar idildiği ve maʻa hâzâ hakîkat-ı hâl (14) Abdullah Paşa’nın didiği gibi olmayup maʻden-i mezkûr (15) ber-vech-i bâlâ Mekke’ye altı sâʻat mesâfede bulunduğu mevsûkan (16) istihbâr buyurulmağla bu bâbda tahkîkât-ı lâzıme icrâsıyla netîcesinin (17) arz ve işʻârı emr ü fermân buyurulmuşdur, ol bâbda. Fî 18 Ağustos sene 309 (İmzâ) Kelimeler Bâ-irâde-i şâhî: Şahın emriyleBâ-takrîr: Resmi yazı ile birlikteBer-vech-i bâlâ: Yukarıdaki gibiBi’l-izâbe: EriterekBi’r: KuyuBuʻd: UzaklıkCebel: DağCibâl: DağlarÇâşnî: Tat, lezzetÇend: Ne kadarDermiyân: AçıklamaHarc-ı râh: Yol parasıHatve: Adımİfrâz: Ayırmakİstihbâr: Haber almaİstiʻlâm: Yazı ile bilgi istemeİstîzân: İzin istemekİşʻâr: Yazı ile bildirmeİzâbe: EritmeKâffe: BütünKâin: OlanKeyfiyyet: DurumKıyye: Okka, 1.282 gramLede’l-mütâlaʻa: İncelendikten sonraMaʻa hâzâ: Bununla birlikteMaʻâdin: MadenlerMantûk-ı âlî: Yüce anlamMe’mûl: Ümit edilenMesmûʻât: İşitilenlerMevsûkan: Kanıta dayalı, doğru olarakMuʻâdil: DenkMümâsil: BenzerMüşârun-ileyh[â]: Adı geçen kişi veya kurumMüşîr: MareşalMüteveffâ: Ölmüş kişiNemâdâr: Artan, büyüyenNemâlu: Gelir getiren, büyüyenNühâs: BakırSavb: TarafSiyâk: Şekil, biçim, ifade tarzıŞukka: Üstten alta yazılan resmi yazıTahattur: HatırlamakTensîb: Uygun görmekTesmiye: İsimlendirmeTuman: Tümen, İran para birimiYed-i saʻâdet: Peygamberimizin (sav) mübarek eliZeyl: EkeZımnında: Maksadıyla

دگرلي دوستلر، أوچ آيلر ايچنده  بولونديغمز بو كونلرده  ايسته دككه ، ديلمزده  قوللانديغمز ايوالله، حي الله، ان شاء الله، علم الله كبي معنويات طولی عباره  و افاده لرڭ كوكنلرينه  يولجيلق ياپالم. ربّمز هپمزڭ أوچ آيلرينى مبارك و قوتلي ايله سين و سوكيلي پيغمبريمزڭ “اللّٰهم! بزه  رجب و شعباني مبارك قيل و بزي رمضانه  اولاشدير.” دعاسني حقّمزده  نيجه  أوچ آيلر ايچون قبول بويورسون. اوت، يولجيلغمز باشلايور ايلك كلمه مز “علم الله” Değerli dostlar, üç aylar içinde bulunduğumuz bu günlerde istedik ki, dilimizde kullandığımız eyvallah, Hayallah, inşallah, alimallah gibi maneviyat dolu ibare ve ifadelerin kökenlerine yolculuk yapalım. Rabbimiz hepimizin üç aylarını mübarek ve kutlu eylesin ve sevgili Peygamberimizin “Allah’ım! Bize Receb ve Şaban’ı mübarek kıl ve bizi Ramazan’a ulaştır.” duasını hakkımızda nice üç aylar için kabul buyursun. Evet, yolculuğumuz başlıyor ilk kelimemiz “Alimallah” ALİMALLAH: Dilimizde çok kullanılan bir ifadedir. Arapça “bildi” manasındaki “alime” fiili ve Allah lafzının bir araya gelmesi ile oluşur. “Allah bilir, Rabbimiz olan Allah hiç şüphe etmeyiniz hakkıyla bilendir” anlamındadır. Bu ifade ile bir hadiseyi her yönüyle bilen, o şeyin gayesini ve hikmetini en iyi takdir eden Rabbimiz olduğu ifade edilir. Bazen şaşkınlıkla, bazen hayretle, bazen de yemin olsun ki manasında da bu ifade kullanılır. Muhatabın inanması güçlendirilir. Mesela “Alimallah! Bu sene yağmur yağmazsa ne yaparız.” “Düğünüme gelmeseydin Alimallah! Gönül koyardım” “Alimallah! Düşman gelirse işte o zaman gününü görür.” HAFAZANALLAH: Günlük hayatta Müslümanların sıklıkla kullandığı birleşik kelimelerden bir tanesidir. Aslında bu kelime muhafaza eden, koruyan, kollayan Allaha yönelik çok güzel bir duadır. Mana olarak kötü bir ihtimal karşısında, “Allah bizi korusun, Allah muhafaza etsin” anlamında söylenir. Kötü bir durumdan uzak bulunmayı dileyip istemek için kullanılır. Bir başka yönden de sonsuz merhametiyle muhafaza ve himaye edici olan Cenab-ı Allaha sığınmayı ifade eder. Mesela “Bu deprem hafazanallah daha fazla sürseydi halimiz nice olurdu.” MAŞALLAH: Bu muhteşem ifade Kur’an’dan köken alan bir kelimedir. “Allah’ın dilediği olur” anlamındadır. Rabbimize olan teslimiyeti ve tevekkülü ifade eder. Arapça “şey” anlamındaki “mâ” ile “diledi” manasındaki “şâ’e” ifadesinin bir araya gelmesi ile oluşmuştur. Beğenme ve övme ile birlikte nazardan sakındırma sözü olarak “Ne iyi, ne kadar güzel, Allah nazardan saklasın!” manasında kullanılır. Bazen de sevinç ve memnuniyet ifadesi olarak kullanılır. Mesela “Ooo, mâşallah evladım, buyurunuz bakalım” gibi. Bazen de üzüntü ve sitem belirtir. Geç gelen birisine “Mâşallah! erken geldiniz” gibi. Gerçekten olgun, güzel sıfatlara sahip birine durumu çok iyi, Allah nazardan saklasın manasında “Mâşallahı var” denilir. İNŞALLAH: Bu harika ifade de Kur’an ve iman kökenlidir. “Eğer Allah isterse, eğer Allah dilerse” anlamında kişinin bir konudaki dileğini ifade eder. “Eğer, şayet” anlamındaki “in” ibaresi ile “diler, diledi” manasındaki “ “şâ’e”  ifadesinin Allah lafzı ile bir araya gelmesiyle oluşur. Ecdadımız bir iş yapmadan önce bu ifadeyi mutlaka kullanırlardı. Mesela “İnşallah selâmetle şu muharebeden dönersem senin yanına geleceğim” derlerdi. Ve şu hakikati birbirlerine hatırlatırlardı. “Bir emrin (işin) icrâsına himmet ve kast eylediğin vakit inşâallah de. Zira bu kavlin telaffuzu (bu sözün söylenmesi) meşiyyet-i ilâhiyyeden (Allahın sonsuz dileme ve istemesinden) adem-i gafletine delâlet eyler (gaflet etmediğine delil olur).” EYVALLAH: Arapça “evet” manasındaki “iy” ve “va’llahi” ile “iyva’llahi” den meydana gelmiştir. “Teşekkür ederim, Allah razı olsun” gibi manalara gelir. Mesela “Getirdiklerim işinize yaradı mı?” “Eyvallah, çok makbule geçti.” Bazen de “Allah’a ısmarladık” manasında kullanılır. “Haydi eyvallah, yarın gene görüşürüz.”. Tasavvufta ise el kalbe götürülüp Allah hatırlanarak “teslîmiyet, itâat, tasdik” ifadesi olarak kullanılır. Deyim olarak kullanıldığında ise, “Eyvallah demek” kalıbı vardır. Yani razı olmak, kabul etmek, boyun eğip tevekkül etmek manasına gelir. Ayrıca “Kimseye eyvallah etmemek” ise minnet etmemek, boyun eğmemek anlamındadır. SÜBHANALLAH: Bu ifade Kur’anî bir ifade olup namazın üç çekirdek kelimesinden biridir. Allah’ı teşbih etmek manasındadır. “Allah’ın her türlü kusur ve noksanlıktan, beşerî sıfat ve zaaflardan uzak olduğunu” ifade eder. Toplumda ise hayret ve şaşkınlık ifadesi olarak kullanılır. Yani “umulmadık, beklenmedik, olağanüstü bir olay veya davranış karşısında, “Allah Allah! Bu nasıl iştir! Nasıl olur! Nasıl yapılır!” anlamında hayret ve şaşkınlık belirtmek için kullanılır. Mesela “Sübhanalah! Ne güzel yaratılmış” gibi. Ayrıca kızgınlık hâlinde nefse hâkim olmayı sağlamak üzere kendi kendine sabır telkin etmek için söylenir, “Fesübhânallah!”. BAREKALLAH: Bereket kökünden gelen Kur’an kökenli bir kelimedir. Allah mübarek etsin, hayırlı uğurlu olsun anlamında bir sözdür. Halk arasında Beğenilen, takdir edilen bir şey karşısında kullanılan “mâşallah, âferin, ne güzel” anlamında övgü ifadesi olarak kullanılır. HAY ALLAH: Hayy, Rabbimizin güzel isimlerindendir. “Diri, canlı, sonsuz hayat sâhibi, ölümsüz olan ” anlamındadır. Kişi bu sözü söylediğinde bütün varlıkların hayat kaynağı, ebedî ve hakiki hayat sâhibi olan Allah’ı hatırlayarak söyler. İnsanın faniliğini, unutkanlığını ölümlülüğünü hatırlar. Ve kendisinin acizliğini, zayıflığını itiraf etmiş olur. Yine “Haydan gelen huya gider” sözü de “Hayy” olan Allah’tan gelen nimetler, imkanlar, insanlar “Hu”ya yani Allah’a gider, ona döner” manasındadır. İLLALLAH: İnsanın tahammül edemez hâle geldiği zaman, “Sadece Allah var, gerisi boş” manasında Allah’a sığınıp bezginliğinin, bıkkınlığının önüne geçmek için kendisine telkin yapması hâlini anlatan söyleyiştir. Aslında bu ibare Allah’ın birliğini anlatan kelime-i tevhid cümlesinin son kısmıdır. “Ancak, sâdece Allah var” manasındadır. Halk arasında kullanılırken ise, “Bir konudaki Allaha sığınılacak derecede bıkkınlığı, bezginliği” ifade eder. İllallah demek veya illallah dedirtmek” deyimleri de tahammülünün son derecesine gelmek, yeter artık, bıktım usandım diyecek duruma gelmeyi veya başkasını getirmeyi ifade eder.

عثمانلي دولتنده  بر شهردن باشقه  بر شهره  يولجيلق ايچون ويريلن سياحت اذن بلكه لرينه  مرور تذكره سي دينيلمكده يدي. عثمانلي دولتنڭ ايلك دونملرنده  ايسه  يولجيلق ايچون آلينان بو بلكه لرڭ آدي يول حكميدي. مرور تذكره لرينڭ أوزرنده  سياحت اذني ويريلن كيشينڭ طيش كورونوشي ايله  ايلكيلي بيلكيلر بولونمقده يدي. ياشي و بويي ايله  صقالنڭ، بييغنڭ و كوزينڭ رنكي بو معلومات آراسنده يدي. بونڭ طيشنده  ديگر انسانلردن آييرت ايديجي بر أوزللگي وارسه  او ده  بليرتيليردي. كيمي بلكه لر تمامًا أللههه يازيليركن، زمانله  مطبوع حالي ده  باصيلمشدر. مطبوع مرور تذكره لرنده  شخصي بيلكيلرڭ بولونديغي قسملر، كركديگنده  يازيلمق ايچون بوش بيراقيلمشدر. بلكه نڭ صاغ و صول أوست كوشه لرنده  هلال و يدي كوشه لي ييلديز واردي. مرور تذكره لرينڭ سوره سي ١ ييلدي. بو بلكه نڭ ويريلديگي كيشيلر سياحتلريني تماملايوب دوننه  قدر، تذكره يي أوزرلرنده  طاشيرلردي. يول أوزرنده  قارشيلاشدقلري ضبطيه لره  بلكه يي كوستريرلردي. كيتدكلري يردن دونركن مرور تذكره لرينڭ أوزرينه  شرح قونولور، دونوش تاريخي يازيلير و مهر باصيليردي. مرور تذكره لري عثمانلي وطنداشلرينه  ويريلديگي كبي يبانجيلره  ده  ويريليردي. سلطان عبدالمجيد دونمنه  عائد آشاغيده كي مرور تذكره سنده  (آ.) دون، ٦/٩٥)، صاييلان بتون أوزللكلري كورمك ممكندر. Osmanlı Devleti’nde bir şehirden başka bir şehre yolculuk için verilen seyahat izin belgelerine mürûr tezkiresi denilmekteydi. Osmanlı Devleti’nin ilk dönemlerinde ise yolculuk için alınan bu belgelerin adı yol hükmüydü. Mürûr tezkirelerinin üzerinde seyahat izni verilen kişinin dış görünüşü ile ilgili bilgiler bulunmaktaydı. Yaşı ve boyu ile sakalının, bıyığının ve gözünün rengi bu malumat arasındaydı. Bunun dışında diğer insanlardan ayırt edici bir özelliği varsa o da belirtilirdi. Kimi belgeler tamamen elle yazılırken, zamanla matbu hali de basılmıştır. Matbu mürûr tezkirelerinde şahsî bilgilerin bulunduğu kısımlar, gerektiğinde yazılmak için boş bırakılmıştır. Belgenin sağ ve sol üst köşelerinde hilal ve yedi köşeli yıldız vardı. Mürûr tezkirelerinin süresi 1 yıldı. Bu belgenin verildiği kişiler seyahatlerini tamamlayıp dönene kadar, tezkireyi üzerlerinde taşırlardı. Yol üzerinde karşılaştıkları zabtiyelere belgeyi gösterirlerdi. Gittikleri yerden dönerken mürûr tezkirelerinin üzerine şerh konulur, dönüş tarihi yazılır ve mühür basılırdı. Mürûr tezkireleri Osmanlı vatandaşlarına verildiği gibi yabancılara da verilirdi. Sultan Abdülmecid dönemine ait aşağıdaki mürûr tezkiresinde (A.)DVN, 6/95), sayılan bütün özellikleri görmek mümkündür. Belge no: Devlet Arşivleri Başkanlığı, A.)DVN, 6/95 Belge Türü: Mürûr Tezkiresi Tarih: Hicrî 8 Ramazan 1260 (Miladî 21 Eylül 1844) (1)Mürûr Tezkiresi (2)Numara 28 (3)Eşkâl (4)Sin 30 (5)Boy orta (6)Sakal (7)Bıyık sarı (8)Göz sarı (9)Eşkâl-i mahsûsa (10)Defter numarası 13 (11)Devlet-i Aliyye teb’asından Dimetoka kazâsı mütemekkinlerinden (12)Kütahya’da bulunan piyâde asâkir-i hazret-i şâhâneden İsmail nâm İbn-i (13)Ahmed bu def’a Kütahya’da tebdîl-i hava için vilâyetine azîmet (14)edeceğinden esnâ-yı râhda zabtiye me’mûru ve sâire (15)taraflarından mürûruna mümânaat olunmamak ve lede’l-iktizâ iânet (16)ve himâyet kılınmak bâbında işbu mürûr tezkiresi verildi (17)Fî 8 Ramazan sene 1260

صاحبنى بكله ين خزينه  ١٣نجی يوز ييل صوڭلرنده  آناطوليده  قورولان، فرقلي كولتور و ملّتلري بنيه سنده  طوپلايان و ياقلاشيق آلتي يوز ييل دوام ايدن عثمانلي دولتي، صينيرلري، بوكونكي آرناؤدلق، يونانستان، بولغارستان، يوغوسلاويه ، رومانيه  و آق دڭزڭ طوغوسنده كي آطه لري، مجارستان و روسيه نڭ بعض كسيملريني، قفقاسيه ، ايراق، سوريه ، فلسطين و مصري؛ جزايره  قدر توم قوزي آفريقه يي و عربستانڭ بر بولومني ايچنه  آلان و أوچنجي مراد دونمنده  طوپراقلري ٢٠ ميليون كم٢’يه  قدر اولاشان بر دولت عاليدر. بو قدر كنيش بر جغرافيه ده ، برچوق كولتوردن انساني و ملّتلري كندي أوزندن آييرمادن بر آراده  طوتابيلمش، ير أوستنده  اينانيلماز بر خزينه  ميدانه  كتيرمشدر. بر آراده  و برابرجه  ياشامه  كولتورينه  دائر داها چيزيله مه ين خارقه  بر طابلو رسم ايتمشدر. ظاهري تاريخڭ قيد ايتديگنه  كوره  قارلوفجه  ايله  برابر فرقلي سببلردن بحثله  بوزولمه لر باشلامش، برلك مايه سي ضرر كورور اولمش و صنايع ايله  آتاغه  كچن آوروپه  قارشوسنده  ضعيفلامه  باشلامشدر. ظاهري سببلر تختنده  باقيلديغنده ، مركزي ياپي ايله  باغلر قوپمه يه ، باتینڭ پومپه لادىغي ملّيتجيلك آقيملريله  آيريشمه يه  و طاغيلمه يه  طوغري كيتمشدر. آوروپه  بوزوق فكرياتي ايله  برلكده  صنايع ايچون خام ماده ، بوڭا اولاشمق ايچون اولاشيم آراچلري، آيريشمه لري كوروكله مكله  يڭي اولوشوملره  فائضلي پاره  و بورج باتاغي كبي سلاحلرله  و تأسيس ايديلن بانقه جيلق فعاليتلريله  هم كندي ياپيسنه  ماده  صاغلامق غايه سنه  معطوف سوموركه جيلك هم ده  كيتديگي يره  فاسد فكرلر طاشیمشدر. عثمانلينڭ رسم ايتديگي خزينه يي طاغيتمقله  ير أوستنده كي كورونتويه  ضرر ويرديگي كبي، ير آلتنه  ال آتمش و نه  زنكينلك وارسه  تالان ايتمشدر و ايتمه يه  دوام ايتمكده در. تركيه  جمهوريتي دولتي قورولوشنڭ يوزنجي ييلنه  ياقلاشديغي شو زمان ديليمنده  بر طرفدن باتینڭ پرانغه لرندن قورتولوركن، ديگر طرفدن ده  ير أوستي و ير آلتي زنكينلكلريني فرق و كشف ايتمه يه ، ملّي طوروشي ايله  كندينه  دونمه يه  باشلامشدر. صاوونمه  صنايعي ايله  باشلايان چاليشمه لر خام ماده  ايريشيمنه  آرزو و چاليشمه يي آرتيرمش، ايشله مه  و قوللانيمه  حاضر حاله  كتيرمه  چاليشمه لرينه  خيز ويرمشدر. دركي يه  آلديغمز بلكه لرله  بو قونويه  ايشيق طوتمق و خضر عليه السّلامڭ خزينه نڭ زمانسز آچيغه  چيقوب تالان ايديلمه سنه  انكل اولمق ايچون تعمير ايتديگي ديوار مثللو بكله ين ير آلتي زنكينلكلريمزڭ يڭيدن سيلكينوب طوغمه مز ايچون بر وسيله  اولاجغنى ده  دعا و تمنّي ايدرز. بيلييورزكه  عثمانلينڭ رسم ايتديگي طابلونڭ بو زمانده  اظهاري مادةً ترقّي يه  باغليدر. بو طابلونڭ اولوشمه سنه  وسيله  اولاجق پوتانسييل ده  بو ملّتده  واردر. 13. Y.Y. yüzyıl sonlarında Anadolu’da kurulan, farklı kültür ve milletleri bünyesinde toplayan ve yaklaşık altı yüz yıl devam eden Osmanlı Devleti, sınırları, bugünkü Arnavutluk, Yunanistan, Bulgaristan, Yugoslavya, Romanya ve Akdeniz’in doğusundaki adaları, Macaristan ve Rusya’nın bazı kesimlerini, Kafkasya, Irak, Suriye, Filistin ve Mısır’ı; Cezayir’e kadar tüm Kuzey Afrika’yı ve Arabistan’ın bir bölümünü içine alan ve Üçüncü Murat döneminde toprakları 20 milyon km2’ye kadar ulaşan bir devlet-i âlîdir. Bu kadar geniş bir coğrafyada, birçok kültürden insanı ve milletleri kendi özünden ayırmadan bir arada tutabilmiş, yer üstünde inanılmaz bir hazine meydana getirmiştir. Bir arada ve beraberce yaşama kültürüne dair daha çizilemeyen harika bir tablo resmetmiştir. Zahiri tarihin kaydettiğine göre Karlofça ile beraber farklı sebeplerden bahisle bozulmalar başlamış, birlik mayası zarar görür olmuş ve sanayi ile atağa geçen Avrupa karşısında zayıflama başlamıştır. Zahiri sebepler tahtında bakıldığında, merkezi yapı ile bağlar kopmaya, batının pompaladığı milliyetçilik akımlarıyla ayrışmaya ve dağılmaya doğru gitmiştir. Avrupa bozuk fikriyatı ile birlikte sanayi için hammadde, buna ulaşmak için ulaşım araçları, ayrışmaları körüklemekle yeni oluşumlara faizli para ve borç batağı gibi silahlarla ve tesis edilen bankacılık faaliyetleriyle hem kendi yapısına madde sağlamak gayesine matuf sömürgecilik hem de gittiği yere fasit fikirler taşımıştır. Osmanlının resmettiği hazineyi dağıtmakla yer üstündeki görüntüye zarar verdiği gibi, yer altına el atmış ve ne zenginlik varsa talan etmiştir ve etmeye devam etmektedir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti kuruluşunun yüzüncü yılına yaklaştığı şu zaman diliminde bir taraftan batının prangalarından kurtulurken, diğer taraftan da yer üstü ve yer altı zenginliklerini fark ve keşfetmeye, milli duruşu ile kendine dönmeye başlamıştır. Savunma sanayii ile başlayan çalışmalar hammadde erişimine arzu ve çalışmayı artırmış, işleme ve kullanıma hazır hale getirme çalışmalarına hız vermiştir. Dergiye aldığımız belgelerle bu konuya ışık tutmak ve Hızır Aleyhisselamın hazinenin zamansız açığa çıkıp talan edilmesine engel olmak için tamir ettiği duvar misillü bekleyen yer altı zenginliklerimizin yeniden silkinip doğmamız için bir vesile olacağını da dua ve temenni ederiz. Biliyoruz ki Osmanlının resmettiği tablonun bu zamanda izharı maddeten terakkiye bağlıdır. Bu tablonun oluşmasına vesile olacak potansiyel de bu millette vardır.

Ciğerde ıssı şiş olmak ya sâfi kandan veya safrâ ile karışık kandan olur veya balgam veya sevdâ ile karışık kandan olur. Sebebi ciğerin ziyâde harâreti olmağla ahlât ciğere çekülür veya ciğer zaʻîf olduğundan âna dökülen maddeyi kabul eyler. Alâmeti sağ cânibinde ziyâde ağırlık olur ve ziyâde harâretle ve kuru öksürükle sıtması olur ve nefesi dar olur ve sıtması gece olur ve sağ tarafa yatdukda ağrısı ziyâde olur ve nabzı seriʻ olur ve susar ve dili kurur ve gâhice siyah bile olur ve tabiâtı kabz üzere olur ve bu maraz zatu’l cenbe müşâbihdir. Lâkin hâzik tabîbler katında hafî değildir nabızdan ve öksürükden bilünür. İlâcı:Calinus ider; sağ elin basilikinden bayılmak mertebesine varınca kan alalar. Amma bizim yanımızda kuvvetinin tahammülüne göre akıdub baʻdehû tutub yine almak yaʻni tedriçle az az akıtmak dahi maʻkûldur. Lâkin tizce kan almak te’hîr etmek vâcibdir. Eğer verem muhaddib-i kebedde ise hukne-i leyyine müshilden münâsibdir. Eğer mukaʻarında ise müshil ensebdir. Gül mükerreri şarâbı gibi benefşe mükerreri gibi ve kudret helvası ve hıyarşenbe ve temirhindi gibi ve mürekkebâttan diyâkâtîlîkûn macunu gibi. Eğer balgam alâmeti var ise garikûn ve mecukân ile ishâl eylerler ve eğer sevdâ alâmeti var ise müshiline eftimon ve senâ ve besfâyec katalar ve ciğer üstüne ayva yağı, sandal ve gül sirkesiyle karıştırub koyalar. Metnin Güncel Çevirisi Ciğer Ödemleri ve Tedavisi Ciğerlerde dokunulduğunda sıcaklık hissi veren şişlerin veya ödemler, ya kan sebebiyle ya da kan ile safranın karışmasıyla oluşur. Kanın balgam veya kara safra maddesiyle de karışmasından dolayı bu ödemler oluşabilir. Bu ödemler ciğerlerin sıcaklığının fazlalığıyla güçsüzleşmesi ve vücutta bulunun safra, balgam ve kara safra gibi maddelerin ciğerin bir kısım bölgelerine yerleşmesi sebebiyle de oluşur. Bu durumun belirtileri ciğerlerin sıcak olması, kuru öksürük, gece ateşlenmesi ve nefes darlığıdır. Sağ tarafa yatarken ağrının fazlalaşması, ağız kuruluğu, dil yüzeyinin siyahlaşması, susuzluk hissi ve kabızlık hali bu hastalığın diğer belirtileridir. Bu hastalık zatülcenb’e (plörezi veya plöral efüzyon) benzer bir hastalıktır. Nabız ve öksürük ve nabız hareketleriyle hekimler tarafından tesbit edilebilir. Bu hastalığın tedavisi; Galen’e göre sağ elin baselik(venna baselica) damarından bayılıncaya kadar fast yöntemiyle(damardan) kan alınmalıdır. Ama bize yani İslam hekimlerine göre bu damardan hızlıca ve aralıklı kan almak daha uygun olur. Eğer ödem ciğerin üst bölgesinde ise şırınga yöntemi ile tedavi olunur. Eğer hastalık ciğerin çukur bölgesinde ise, hastaya; gül mükerrer şerbeti, menekşe şerbeti, kudret helvası, hıyarşenbe ve demirhindi şerbetleriyle beraber müshil edici takviyeler verilmelidir. Çoklu bitkilerle yapılan diyakatilikun macunu da verilebilir. Eğer hastalık balgam sebebiyle oluşmuşsa garikun(katran köpüğü) ile beraber ishal edilmelidir. Eğer hastalık kara safradan kaynaklanmış ise müshiline eftimon(gelinsaçı bitkisi), besfayec(çıyanotu) ve sinameki katmalıdırlar. Ayrıca ayva yağı, sandal yağı ve gül sirkesini karıştırıp ödemli bölgeye masaj yapılmalıdır. Kelimeler benefşe: menekşe çiçeğibesfâyec: çıyan otueftimon: gelin saçı bitkisiharâret: ateş, sıcaklıkhâzik: bilgili, ustamukaʻar: çukurte’hîr: ertelemekzatu’l cenb: Göğüs zarının iltihaplanmasından ilerigelen bir hastalıktır. Satlıcan da denir Kaynak; (Gâyetü’l beyân fî Tedbirü’l İnsan, Fazıl Ahmed Paşa Kütüphanesi, nr. 975, vr. 231b, 231a.)

BAŞ PİLAVI Evvela iki üç kuzu başı, bulunmaz ise koyun başlarını ba’de’t-tathir tencerede müherra olunca kaynatıp badehu matlub olduğu miktarı pirinci ayıtlayıp ve üç dört defa yaykayıp ol başlardan baki kalan su ve miktar-ı kifaye rugan-ı sade ve tarçın ve biber ve sakız izafesiyle pilavı tabh edeler. Şöyle ki yağ haşlamak lazım değildir. Hemen zikrolunduğu vecih üzere birden tabh oluna. Badehu ol başların beyinlerini çıkarıp ve bir sahanda ezip, yoğurup yoğurt misali ola ve ol pilavı bir münasip kenarlı tepsiye yahut bir kebir sahana koyup tamam nizam verdikten sonra ol beyni üzerine bir hoşça sıvayıp tekrar fırına koyup üzeri kızarınca tabh olunduktan sonra ol kömletciği çak ve tenavül ve istimaline mübaşeret oluna. Gayetü’l-gayet latif ve kuvvet-i bahide bî nazirdir. KILIÇ BALIĞI Bu dahi evvelki gibi matlup olduğu vecih üzere doğranıp ve miktar-ı kifaye tuzladıktan sonra tavr-ı evvel üzere defne yaprağı ile şişlere dizip mutedil ateşte kemal üzere tabh olunca çevrilip badehu tabağa çıkarıp murad olunur ise üzerine limon sıkıp istimal buyuralar. İNCİR HOŞAFI Bu incir hoşafını herkes yapar ama asıl nezaketi bilmeyip doğrarlar. Kimi kaynatıp ve kimi su ile bir gece ıslatır. Badehu karıştırır, darısı dökülüp suyuna karışmakla bir çirkin şey olur. Hasıl-ı latifi evvela bir defa pak yaykadıktan sonra sapını kesip iğne yahut ince hilal ile beş altı yerinden delip badehu bir kâseye koyup üzerine tezce olsun denir ise sıcak, acelesi yok ise soğuk su koyup bir gece terk oluna. Bu vecihle amel oldukda iki üç gün dursa fasit olmayıp belki dahi latif olup taze incir gibi yumuşak ve gayet letafet kesb eder ve suyu dahi rana olur. Ve şeker ve asel muhtaç olmayıp belki daha su izafesine muhtaç olur. Kelimeler:Ba’de’t-tathir: Temizledikten sonraMüherra: Ufak parçalar halinde dökülünceye kadar pişmiş olanBadehu: Daha sonraMatlub: İstenenAyıtlayıp: AyıklayıpYaykayıp: YıkayıpMiktar-ı kifaye: Yeteri kadarRugan-ı sade: Sade yağİzafesiyle: EklenmesiyleTabh: PişirmeÇak: YırtmaTenavül: Yeme içmeİstimaline: Kullanmaya (yemeye)Mübaşeret: Başlama, girişmeGayetü’l-gayet: Son dereceKuvvet-i bahide: Cinsi arzu kuvvetindeBî nazirdir: BenzersizdirKesb eder: KazanırRana: HoşAsel: BalMutedil: Orta

سياحتنامه نڭ يازاري اوليا چلبينڭ، كورديگي مبارك رؤياده  كچن، امين اوڭنده  بولونان ديك درتگن پلانلي، درت سيوري كمر أوزرينه  قورولي، طاش و توغله  ايله  انشا ايديلمش اخي چلبي جامعي... بانيسي طبيب اخي محمد چلبيدر. جامعي قانلي فرون مسجدي و يمیشجيلر جامعي اولارق ده  بيلينير. بو مبارك اولايه  مكان اولان جامده  كچن رؤيايي اوليا چلبي شويله  آڭلاتير: “عاشوره  كيجه سي قرآن اوقويوب عبادت ايتدكدن صوڭره  ديڭلنمه يه  كچدم. اويقو ايله  اويانيقلق آراسنده ، (عربجه ده  بين النوم و اليقظه  آڭلامنه  كلن بر تركيب)، اخي چلبي جامعي ايچنده  قاپيدن نور يوزلي عسكرلرڭ كيرديگنى كوردم. جامعي اينانيلماز شكلده  آيدينلانمشدي. اونلري سير ايدركن يانمه  اوتوران ييگيده  صوردم، ديگر كلنلر كيمدر؟ او ده  پيغمبرلر، اوليالر، پيغمبر افنديمزڭ دوستلري ديدي. بڭا، پيغمبريمزڭ ده  كله جگي، برابر صباح نمازي قيلاجغمز و سنّتدن صوڭره  قامت كتيرمم كركديگي سويلندي. نماز بيتنجه  ده  همن قوش مبارك اللريني أوپ، شفاعت ديله ، يارديمنى رجا ايت، ديندي. چوق كچمدن جامع قاپيسنده  آپ آچيق بر نور بليردي. صاغنده  حضرت حسن، صولنده  حضرت حسين ايله  پيغمبريمز (ص ع و) كوروندي. ايچريده  بولونانلره  سلام ويروب صباح نمازينڭ سنّتنه  طورديلر. نماز بيتيمنده  همن ياننه  كيتدم. چوق هيجانليدم. طوقونسه لر آغلاياجق كبيدم. هيچ حالمه  باقمادن پيغمبريمزڭ النى أوپیويردم. هيجاندن “شفاعت يا رسول الله” دييه جگمه  “سياحت يا رسول الله” ديدم. پيغمبريمز تبسّم بويورديلر. “سياحت و زيارتي بو قولڭه  قولاي ايله  يا رب!” ديديلر و دعا بويورديلر. اورده  بولونان پيغمبريمزڭ آرقداشلرندن ابو وقّاص ده  بنم ايچون دعا ايتديلر. بوراده  كيمڭ النى أوپديسه ڭ اونلرڭ ئولكه لريني كزوب كوره جكسڭ. آنجق كزوب كورديگڭ يرلرڭ كوزل أوزللكلريني ياز. بوندن بويله  يولڭ آچيق اولسون.” بويله جه  اخي چلبي جامعي، اوليا چلبينڭ رؤياسي ايله  پيغمبريمزله  معنوياتده  صباح نمازينى قيلديغي و قيلديرديغي جامع اولمه  شرفنه  نائل اولمشدر. آيريجه  جامع ايچريسنده  ايكي دانه  محراب وار. بو محرابڭ برنده  نوري تمثيل ايتمك ايچون ٢٤ ساعت ايشيق يانار. ديگر كوچك محراب ايسه  عثمانليلر طرفندن پيغمبريمزڭ نماز قيلديرديغي يرده  امامدن باشقه  كيمسه نڭ نماز قيلديرمامسي ايچون ياپيلمش. حالاً جمعه  خطبه لرنده  اوليا چلبينڭ رؤياسي آڭلاتيلير بو كوزل جامعي ده . كيم بيلير بلكه  بزه  ده  بو زمانڭ سيّاحي اولمق نصيب اولور.. پيغمبريمزڭ شفاعتنه  نائل اولمق دعاسيله … Seyahatnamenin yazarı Evliya Çelebinin, gördüğü mübarek rüyada geçen, Eminönü’nde bulunan dikdörtgen planlı, dört sivri kemer üzerine kurulu, taş ve tuğla ile inşa edilmiş AHİ Çelebi Camii... Banisi Tabip Ahi Mehmet Çelebidir. Camii Kanlı Fırın Mescidi ve Yemişçiler Camii olarak da bilinir. Bu mübarek olaya mekân olan camide geçen rüyayı Evliya Çelebi şöyle anlatır: “Aşure gecesi Kur’an okuyup ibadet ettikten sonra dinlenmeye geçtim. Uyku ile uyanıklık arasında, (Arapçada beyne’n-nevm ve’l-yakaza anlamına gelen bir terkip), Ahi Çelebi Camii içinde kapıdan nur yüzlü askerlerin girdiğini gördüm. Camii inanılmaz şekilde aydınlanmıştı. Onları seyrederken yanıma oturan yiğide sordum, diğer gelenler kimdir? O da peygamberler, evliyalar, Peygamber Efendimizin dostları dedi. Bana, Peygamberimizin de geleceği, beraber sabah namazı kılacağımızı ve sünnetten sonra kamet getirmem gerektiği söylendi. Namaz bitince de hemen koş mübarek ellerini öp, şefaat dile, yardımını rica et, dendi. Çok geçmeden Camii kapısında apaçık bir nur belirdi. Sağında Hz. Hasan, solunda Hz. Hüseyin ile Peygamberimiz (sav) göründü. İçeride bulunanlara selam verip sabah namazının sünnetine durdular. Namaz bitiminde hemen yanına gittim. Çok heyecanlıydım. Dokunsalar ağlayacak gibiydim. Hiç halime bakmadan Peygamberimizin elini öpüverdim. Heyecandan “Şefaat Ya Resulallah” diyeceğime “Seyahat Ya Resulallah” dedim. Peygamberimiz tebessüm buyurdular. “Seyahat ve ziyareti bu kuluna kolay eyle ya Rab!” dediler ve dua buyurdular. Orda bulunan Peygamberimizin arkadaşlarından Ebu Vakkas da benim için dua ettiler. Burada kimin elini öptüysen onların ülkelerini gezip göreceksin. Ancak gezip gördüğün yerlerin güzel özelliklerini yaz. Bundan böyle yolun açık olsun.” Böylece Ahi Çelebi Camii, Evliya Çelebinin Rüyası ile Peygamberimizle maneviyatta sabah namazını kıldığı ve kıldırdığı Camii olma şerefine nail olmuştur. Ayrıca Camii içerisinde iki tane mihrap var. Bu mihrabın birinde nuru temsil etmek için 24 saat ışık yanar. Diğer küçük mihrap ise Osmanlılar tarafından Peygamberimizin namaz kıldırdığı yerde imamdan başka kimsenin namaz kıldırmaması için yapılmış. Halen Cuma hutbelerinde Evliya Çelebinin rüyası anlatılır bu güzel Camii de. Kim bilir belki bize de bu zamanın Seyyahı olmak nasip olur.. Peygamberimizin şefaatine nail olmak duasıyla…

Dergiyi takip edenler, yazmanın da zevkine ulaşıyorlar. Her ay ilerlediğinizi sizler de fark ediyorsunuz. Her işte olduğu gibi, bu işte de bizzat kendimizin gayret göstermesi önemli olacaktır. Aşağıdaki metni Kur’an hattı ile yazınız. Aşağıdaki kelimeler hem konuyu anlamaya hem de yazmaya yardımcı olacaktır. Onun için dikkatle okumanız önemlidir. Birliğin Sırrı Kalpleri bir fikir etrafında toplama ve kaynaştırma sadece dinini tesis hususunda Allah’tan gelen bir yardımla mümkün olur. Allah Resulüne hitap ederek: “Onların kalplerini kaynaştıran Allah’tır. Yeryüzündeki her şeyi harcamış olsaydın, yine de kalplerini birbirine ülfet ettirmezdin.” (Enfâl, 8/63) buyurmuştur. Bunun sırrı ve hikmeti şudur: Kalpler bâtıl olan arzulara ve dünyayı sevmeye çağrılırsa, insanlar arasında birbiriyle çekişerek yarışma ve bunun bir sonucu olarak da aralarında anlaşmazlık baş gösterir. Kalpler hakikate döner, dünya ve bâtılı bırakır, Allah’ı razı etmek yoluna girerlerse, onlar hedeflerinde birleşirler, bu sayede çekişerek yarışmalar sona erer, anlaşmazlıklar azalır, birbirine yardım etmeye başlarlar, hüküm daireleri genişler. Mukaddime’den          Ç  Ö  Z  Ü  M      برلگڭ سري قلبلري بر فكر اطرافنده  طوپلامه  و قايناشديرمه  ساده جه  ديننى تأسيس خصوصنده  اللّٰهدن كلن بر يارديمله  ممكن اولور. اللّٰه رسولنه  خطاب ايدرك: "اونلرڭ قلبلريني قايناشديران اللّٰهدر. ير يوزنده كي هر شيئي خرجامش اولسه يدڭ، يينه  ده  قلبلريني بربرينه  الفت ايتديره مزدڭ." (انفال، ٨/٦٣) بويورمشدر. بونڭ سري و حكمتي شودر:  قلبلر باطل اولان آرزولره  و دنيايي سومه يه  چاغريليرسه ، انسانلر آراسنده  بربريله  چكيشه رك ياريشمه  و بونڭ بر صوڭوجي اولارق ده  آرالرنده  آڭلاشمازلق باش كوسترير. قلبلر حقيقته  دونر، دنيا و باطلي بيراقير، اللّٰهي راضي ايتمك يولنه  كيررلرسه ، اونلر هدفلرنده  برلشيرلر، بو سايه ده  چكيشه رك ياريشمه لر صوڭه  ايرر، آڭلاشمازلقلر آزالير، بربرينه  يارديم ايتمه يه  باشلارلر، حكم دائره لري كنيشلر.

Fehim Paşanın Mezar Taşı Kitabesi Küllü nefsin zâikatü’l-mevtMüsellem Talat Efendi zâde mutasarrıfîn-i kirâmVe fudalâ-yı benamdan edîb-i nüktedânŞâir-i şirîn-i zebân olupRumeli Beylerbeyi payelilerineHâiz Fehîm Paşanın rûhîçünRızâen lillahi teale’l-FatihaFi 14 Rebiülevvel sene 1325Fi 15 Nisan sene 1323 كل نفس ذائقة الموتمسلّم طلعت افندي زاده  متصرّفين كرامو فضلاي  بنامدن اديب نكته دانشاعر شيرين زبان اولوبروم ايلي بگلربگي پايه لولرينه حائز فهيم پاشانڭ روحيچونرضاءً للّٰه تعالي الفاتحه في ١٤ ربيع الاول سنه  ١٣٢٥في ١٥ نيسان سنه  ١٣٢٣ Havva Reşîde Hanımın Mezar Taşı Kitabesi Küllü nefsin zâikatü’l-mevtŞerbet-i medâret efzâsınıEyyâm-ı civânîde nûşVe evlad yüzünden şehide olarakŞu fenâ dünyayı ferâmuş edenTalat Efendi zâde Fehim BeyinHalilesi Havva Reşîde HanımınRûhîçün el-FatihaSene 1284 كل نفس ذائقة الموتشربت مدارت افزاسنيايّام جوانيده  نوشو اولاد يوزندن شهيده  اوله رقشو فنا دنيايي فراموش ايدنطلعت افندي زاده  فهيم بگڭحليله سي حوّا رشيده  خانمڭروحيچون الفاتحه سنه  ١٢٨٤ Kelimeler: Küllü nefsin zâikatü’l-mevt: Her nefis ölümü tadacaktır (Ankebut Suresi, 57)Müsellem: Osmanlı Devleti’nin kuruluş yıllarında barış zamanı zirâatle uğraşıp savaşlara süvâri olarak katılan ve yeniçeri ocağının kurulmasından sonra geri hizmete alınarak sefer esnâsında yol açmak, köprü yapmak, top çekmek gibi işlerle görevlendirilen vergiden muaf bir çeşit asker veya askerî sınıfMutasarrıf: Osmanlı devlet teşkilatında kaza ve vilâyet arasında kalan sancak yâhut livânın en büyük mülkî âmiri, sancak beyiFudalâ-yı benam: Faziletli kişilerin meşhurlarındanEdîb-i nüktedân: Nükteli edipŞâir-i şirîn-i zebân: Şirin dilli şairŞerbet-i medâret efzâ: (İrciî emrine uyarak) dönüşü hızlandıran şerbetiEyyâm-ı civânî: Gençlik günlerindeNûş: İçmekFerâmuş: UnutmakHalile: Zevce, eş

Çanakkale’ye ait mektupta işaretli kelimeleri günümüz Türkçesiyle sırayla boşluklara yazınız. İşaretli harfleri yine sırasına göre aşağıdaki boşluğa yazıp, çıkan cümleyi günümüz Türkçesine çevirip en geç 25 Mart 2021 tarihine kadar osmanlicadergi@gmail.com adresine gönderebilirsiniz. Yapılan kurada belirlenecek 5 kişiye “Çanakkale Mektupları” isimli kitap hediye edilecektir.                C E V A P           

اسكي يونانستانده  ديلنجيلك مسلگي يونان ديلنجيلگي مشهوردر. ميلاددن أوڭجه  طقوزنجي يوز ييلده  ديلنجيلك و هر هانكي بر صنعت كبي مهم بر مسلك وضعيتنده در! ايشته  بوندن طولايي ديلنجيلر زمره سنڭ ده  بر قادروسي واردر. بونڭ سببي، ديلنجيلرڭ هم مادي هم معنوي ساحه لرده  تميزلك ايشجيلري صاييلمسيدر. ييمكلرله  و بالخاصّه  ضيافتلرده  كنديلرينه  ويريلن آرتيقلرله  ديگر شيلر سفره لرله  اوطه لرڭ تميزلنمه سنه  سبب اولديغي كبي، ديلنجينڭ دعالري ده  معنوي تميزلك عامليدر. اگر بر شهره ، باشقه  بر يردن قادرو طيشي بر ديلنجي كله جك اولورسه ، يريني آلاجغي يرلي ديلنجي ايله  دوئللو ايتمك مجبوريتنده در. موفّق اولامايوب ده  باشقه  بر شهره  كيده جك اولورسه ، آرتيق اوراده  ايي قارشيلانماياجغي محقّقدر. اسكي يونانليلر ايشته  بويله  بر نظام و انتظام طرفداريدر! Eski Yunanistan'da Dilencilik Mesleği Yunan dilenciliği meşhurdur. Milâttan önce dokuzuncu yüzyılda dilencilik ve herhangi bir sanat gibi mühim bir meslek vaziyetindedir! İşte bundan dolayı dilenciler zümresinin de bir kadrosu vardır. Bunun sebebi, dilencilerin hem maddî hem manevî sahalarda temizlik işçileri sayılmasıdır. Yemeklerle ve bilhassa ziyafetlerde kendilerine verilen artıklarla diğer şeyler sofralarla odaların temizlenmesine sebep olduğu gibi, dilencinin duaları da manevî temizlik amilidir. Eğer bir şehre, başka bir yerden kadro dışı bir dilenci gelecek olursa, yerini alacağı yerli dilenci ile düello etmek mecburiyetindedir. Muvaffak olamayıp da başka bir şehre gidecek olursa, artık orada iyi karşılanmayacağı muhakkaktır. Eski Yunanlılar işte böyle bir nizam ve intizam taraftarıdır! صويڭ معرفتلري صوڭ خليفه  عبدالمجيد افنديدن روايتدر: هم شاعر هم بسته كار و عين زمانده  نكته دان بر ذات اولان باباسي سلطان عزيزڭ مابينجيلرندن برينڭ شدّتلي سيل آلتنده  قالان كوشكي ييقيلمش. اشياسيله  كتابلري خراب اولمش، خاطره لري محو اولوب كيتمش. آدمجغز چوق پريشان اولمش: سلطان عزيز اونڭ بو حالني كورنجه  تسلّي ويرمك ايچون فلاكتنى شويله  ايضاح ايتمش: - كنديڭي أوزمه ، بوش يره  جانڭى صيقييورسڭ. صو دينيلن شي هم أل ييقار هم أو ييقار! Suyun Marifetleri Son halife Abdülmecid Efendiden rivayettir: Hem şair hem bestekâr ve aynı zamanda nüktedan bir zat olan babası sultan Aziz’in mabeyncilerinden birinin şiddetli sel altında kalan köşkü yıkılmış. Eşyasıyla kitapları harap olmuş, hatıraları mahvolup gitmiş. Adamcağız çok perişan olmuş: Sultan Aziz onun hu hâlini görünce teselli vermek için felâketini şöyle izah etmiş: - Kendini üzme, boş yere canını sıkıyorsun. Su denilen şey hem el yıkar hem ev yıkar! هانكيسي أوستون؟ انسانمي حيواندن، حيوانمي انساندن أوستوندر؟ تركيه  تاريخنڭ اڭ بيوك عدالت تمثاللرندن بري اولان و ايكنجي بايزيد، ياوز و قانوني دورلرنده  ٢٣ ييل مشيخت مقامنده  بولونان مشهور شيخ الاسلام زنبيللي علي افندينڭ حضورنده  طوپلانان بر صحبت مجلسنده  جنسلرندن بحث ايديليركن ياراندن بري افنديدن، ”اڭ چوق هانكي قوش جنسنه  ميلي اولديغني“ صورمش. او ده  شويله  جواب ويرمش: - بن يالڭز قوشلري دگل، بتون حيوانلري سَورم. چونكه  انسان حيواندن أوستون ياراتيلمش اولمقله  برابر حيوانلرڭ ده  انسانلردن أوستون طرفلري واردر. مثلا اونلرڭ ايچنده  هيچ بر كافر و منكر، هيچ بر يالانجي و طولانديريجي، هيچ بر حيله كار و ساخته كار يوقدر! Hangisi Üstün? İnsan mı hayvandan, hayvan mı insandan üstündür? Türkiye tarihinin en büyük adalet timsallerinden biri olan ve İkinci Bayezid, Yavuz ve Kanunî devirlerinde 23 yıl meşihat makamında bulunan meşhur Şeyhülislâm Zembilli Ali Efendi’nin huzurunda toplanan bir sohbet meclisinde cinslerinden bahsedilirken yarandan biri efendiden, “En çok hangi kuş cinsine meyli olduğunu” sormuş. O da şöyle cevap vermiş: - Ben yalnız kuşları değil, bütün hayvanları severim. Çünkü insan hayvandan üstün yaratılmış olmakla beraber hayvanların da insanlardan üstün tarafları vardır. Meselâ onların içinde hiçbir kâfir ve münkir, hiçbir yalancı ve dolandırıcı, hiçbir hilekâr ve sahtekâr yoktur! ميقروب نه  زمان كشف ايديلمشدر و كاشفي كيمدر؟ بز كنديمزي ده  كندي كشفلريمزي ده  اونوتاجق قدر باتيليلاشدق. ”تحت البحر“ دينيلن دڭز آلتي كميسي، قولوچقه  ماكينه سي و فروني، هله  طب ساحه سنده  آشي و ميقروب كبي كشفلرله  ايجادلر هپ آتالريمزڭ كشفلري ساحه سنه  داخل اولديغي حالده  بز بوكون بتون بونلري آوروپه  كولتورينه  مال ايدرز! ميقروب ١٩نجی يوز ييلده  دگل، ١٥نجی يوز ييلده  كشف ايديلمشدر. حتّی كاشفي ده  فرانسز كيميا كري پاستور دگل، بيوك ترك حكيمي آق شمس الدّيندر. بو معظّم عالمڭ ميقروبلر حقّنده كي ايضاحاتي بر نظريه  دگل، تجربه يه  طايانان بر كشف ماهيتنده در. ”مادة الحيات“ اسمنده كي طبّي اثرنده  خسته لقلرڭ وجوده  كيرن برطاقيم كورونمه ين تخوملردن حاصل اولديغني ”تفريح“ دورلريله  برابر تثبيت و ايضاح ايدرك باقترييولوژي علمنڭ ده  اساسلريني قورمشدر. آق شمس الدّين حضرتلري يالڭز ترك طبابت تاريخنده  دگل، دنيا طب تاريخنده  چوق بيوك و نورلي بر شخصيت ديمكدر. Mikrop Ne Zaman Keşfedilmiştir Ve Kâşifi Kimdir? Biz kendimizi de kendi keşiflerimizi de unutacak kadar Batılılaştık. “Tahtelbahr” denilen denizaltı gemisi, kuluçka makinesi ve fırını, hele tıp sahasında aşı ve mikrop gibi keşiflerle icatlar hep atalarımızın keşifleri sahasına dahil olduğu hâlde biz bugün bütün bunları Avrupa kültürüne mal ederiz! Mikrop 19. yüzyılda değil, 15. yüzyılda keşfedilmiştir. Hatta kâşifi de Fransız kimyageri Pasteur değil, büyük Türk hekimi Ak Şemseddin’dir. Bu muazzam âlimin mikroplar hakkındaki izahatı bir nazariye değil, tecrübeye dayanan bir keşif mahiyetindedir. “Maddetü’l-Hayat” ismindeki tıbbî eserinde hastalıkların vücuda giren birtakım görünmeyen tohumlardan hâsıl olduğunu “tefrih” devirleriyle beraber tespit ve izah ederek bakteriyoloji ilminin de esaslarını kurmuştur. Ak Şemseddin Hazretleri yalnız Türk tababet tarihinde değil, dünya tıp tarihinde çok büyük ve nurlu bir şahsiyet demektir.