قادينڭ فندي… ”كوزلريڭزي آچڭ! ياقينده ، ئولومده  ذاتًا قاپاناجقلر.“ دييور حضرت مولانا، قونيه  خلقنڭ نزدنده  هركسه . اوت، هركسڭ بر وقت مرهوني، بر وقت اجلي وار. او زمان كلديگنده  تسليم روح ايدوب ترك دنيا ايله يه جگز. كوزلريمز قاپانديغنده  آچيلاجغي و حقيقتي كوره جگمز او كون كلمزدن أوّل، كوزلريمز آچيقكن قپايوب كنديمزده  درينلشمك و اولان بيتني آڭلامق مجبوريتنده يز. ”اولنيڭز، چوغاليڭز“ دير پيغمبر افنديمز. انسان نوعنڭ ايكي جنس اولارق ياراتيلمه سنڭ أونملي بر حكمتي اولارق بورايي كوسترير. تاكه  ياراتيلانلرڭ ايچنده  اڭ مميّز وصفلره  حائز و اللّٰهڭ اسماسنه  اڭ پارلاق آيينه  اولان انسان نسلي قيامته  قدر دوام ايتسين. بو دوامڭ صاغلانابيلمه سي، عائله نڭ صاغلقلي و دواملي اولمه سنه  باغليدر البته . بو سببله  هر ملّت ايچون عائله  تمل طاش و اڭ محافظه كار قوروم اولمشدر، اولمليدر. نه  زمان بو محافظه  قيريلمش، اشلر آراسنده  صيقينتيلر چيقمه يه  باشلامش، او زمانلر دولتلرڭ و ملّتلرڭ هر تورلي صيقينتي ياشادقلري دونملر اولمشدر. عائله نڭ صاغلقلي دوامي طوپلومڭ حضورلي دوامنه  اڭ مهم عاملدر. اقونوميك اولارق كوچلي اولمق چوزوم دگلدر. او ملّتڭ قودلرندن يتيشمش نسللر اولمادقجه ، ديگر وارلقلري بر سوره  صوڭره  أونمسزلشه جك، ياسلاندقلري ديوارلر ييقيلاجقدر. بوكونلرده  يوغون اولارق قادينه  شدّتي قونوشويورز. أوڭه  چيقاريلان قونو أوزرندن افراط قرارلر آلوب اويغولامه يه  چاليشييورز. اكرانلرڭ كوزيمزه  صوقارق أوڭجله دىگي و أوزللكله  كورمه مزي ايسته ديگي طرفيله  طولیيورز. حالبوكه  عائله  بر بتوندر. قادينه  شدّت وارسه  ده  چوزوم بورايي اوطاغه  آلوب ديگر هر شيئي بو نقطه دن تورپوله مه يه  چاليشمق اولمامليدر. بو آي دركي يه  آلديغمز و قپاغه  طاشيديغمز قونو ده  بو اولدي. دقّت چكمك ايسته ديگمز مسئله  ايسه ، هر دورده  بويله  شيلرڭ اولابيلديگي. عثمانليده  ده  قادينه  صاحب چيقيلديغي و محكمه ده  اولمسي كركنلرڭ ياپيلديغيدر. الّا بر شيلر ياپاجقسه ق، آوروپه  قانونلري و طاياتمه لري ايله  ياپمامق، كندي كولتوريمزڭ اورته يه  قويديغي ياقلاشيملرله  ساده جه  قادينه  دگل، عائله يه  بر بتون اولارق صاحب چيقمقدر. قادينڭ، قاضينڭ، باتینڭ فندينه  كلمه يه لم… “Gözlerinizi açın! Yakında, ölümde zaten kapanacaklar.” diyor Hazret-i Mevlana, Konya halkının nezdinde herkese. Evet, herkesin bir vakt-i merhunu, bir vakt-i eceli var. O zaman geldiğinde teslim-i ruh edip terk-i dünya eyleyeceğiz. Gözlerimiz kapandığında açılacağı ve hakikati göreceğimiz o gün gelmezden evvel, gözlerimiz açıkken kapayıp kendimizde derinleşmek ve olan biteni anlamak mecburiyetindeyiz. “Evleniniz, çoğalınız” der Peygamber Efendimiz. İnsan nevinin iki cins olarak yaratılmasının önemli bir hikmeti olarak burayı gösterir. Ta ki yaratılanların içinde en mümeyyiz vasıflara haiz ve Allah’ın esmasına en parlak ayine olan insan nesli kıyamete kadar devam etsin. Bu devamın sağlanabilmesi, ailenin sağlıklı ve devamlı olmasına bağlıdır elbette. Bu sebeple her millet için aile temel taş ve en muhafazakâr kurum olmuştur, olmalıdır. Ne zaman bu muhafaza kırılmış, eşler arasında sıkıntılar çıkmaya başlamış, o zamanlar devletlerin ve milletlerin her türlü sıkıntı yaşadıkları dönemler olmuştur. Ailenin sağlıklı devamı toplumun huzurlu devamına en mühim amildir. Ekonomik olarak güçlü olmak çözüm değildir. O milletin kodlarından yetişmiş nesiller olmadıkça, diğer varlıkları bir süre sonra önemsizleşecek, yaslandıkları duvarlar yıkılacaktır. Bugünlerde yoğun olarak kadına şiddeti konuşuyoruz. Öne çıkarılan konu üzerinden ifrat kararlar alıp uygulamaya çalışıyoruz. Ekranların gözümüze sokarak öncelediği ve özellikle görmemizi istediği tarafıyla doluyoruz. Hâlbuki aile bir bütündür. Kadına şiddet varsa da çözüm burayı odağa alıp diğer her şeyi bu noktadan törpülemeye çalışmak olmamalıdır. Bu ay dergiye aldığımız ve kapağa taşıdığımız konu da bu oldu. Dikkat çekmek istediğimiz mesele ise, her devirde böyle şeylerin olabildiği. Osmanlıda da kadına sahip çıkıldığı ve mahkemede olması gerekenlerin yapıldığıdır. İlla bir şeyler yapacaksak, Avrupa kanunları ve dayatmaları ile yapmamak, kendi kültürümüzün ortaya koyduğu yaklaşımlarla sadece kadına değil, aileye bir bütün olarak sahip çıkmaktır. Kadının, kâdı’nın, Batının fendine gelmeyelim…

استانبوله  كلن يبانجي كزكينلرڭ مزارلقلرله  ايلكيلي كوروشلري فرانسز يازار، غزته جي، رومانجي، شاعر، اويون يازاري و پارناسیزم آقيمنڭ قوروجيسي اولان Théophıle Gautıer  (١٨١١-١٨٧٢) برچوق ئولكه يي كزمشدر. كزديگي يرلر ايچنده  اڭ چوق اتكيلنديگي شهرلردن بري ده  استانبولدر. قوستانتیناپول  آدلي اثري استانبول اولارق تركجه يه  چوريلن Gautier ، مسلمانلرڭ ئولومه  باقيشني شو دويغولرله  آڭلاتمقده در: ”نه دن بيلمم، خرستيان مزارلقلرنده  دويديغم حزني ترك مزارلقلرنده  دويمام. Pere-Lachaise’e  بر زيارت، بنده ، برقاچ كون سورن بر ملانقولي اويانديرر؛ بوڭا قارشيلق بك اوغلي و اسكدار بيوك ئولولر آلاننده  كچيرديگم اوزون ساعتلر، ايچمده ، طاتلي بر خياله  طالمقدن باشقه  هيچ بر دويغو اويانديرمدي. ترك مزارلغنده كي بو قيدسزلغم عجبا كوك يوزينڭ كوزللگندن، ايشيغڭ پارلاقلغندن، چوره نڭ رومانتيك سحرندنمي كلييور؟ يا ده ، ايچ كودوڭزه  سز فرقنه  وارمادن ايشله يه رك، أوته كي دنياده  هيچ بر ايليشكيڭز اولماياجق اولان باشقه  ديندن كيمسه لرڭ مزارلرينه  قارشي دويديغمز بر چشيد نفرتمي؟ چوق دوشونديگم حالده  بو صوروني چوزه مدم؛ دويدقلرم، بلكه  ده  ساده جه  پلاستيك، يعني بيچيم، كورونوشده نمي كلييور؟ قاتوليك ديني، ئولومي، پاغانيزمڭ و مسلمانلغڭ بيلمدكلري، قورقويله  طولی و دهشت ويره جك بيچيملرده  تصارلامش؛ حزين، قورقونج موتيف و هيكللرله  كييديرمشدر. اويسه  ئولو كللرینڭ صاقلانديغي آنتيك أورونلر، وازولر ياپراقلر آراسنده  اويناشان ظريف الٰهلري جانلانديران قبارتمه لرله  سوسلي اولديغي كبي، مسلمان مزار طاشلري ماوي و آلتين رنكلريله  ياتديغي كوزل آغاجلر كولگه سنده  بر ئولو اوندن چوق ابدي استراحتڭ برر كوشكي كبيدرلر. قاچ كره  او مزارلقلرده ، بر مزار أوستنده  چوبوغمي ايچمشمدر؛ بويله  بر طوتوم كندي مملكتمده  بيوك صايغيسزلق بيلينير. اويسه  بنمله  طوپراغڭ آلتنده كي وجود آراسنده  ساده جه  اينجه  بر مرمر طبقه سي واردي. چوق كره، اڭ فانتاستيك مهتابلرده ، ئولو ستونلرينڭ، مزار طاشلرينڭ كولگه لرده  بليرديگي ساعتلرده  پرانڭ مزارلغندن كچدم. روبرت له  ديیابله  اوپَراسنڭ أوچنجي پرده سنده  كورولن سایینت - روسَلي  مرا بتلرينه  بڭزه ين بو مزار طاشلري آراسندن كچركن قلبمڭ اوروشلرنده  اڭ كوچك خيزلانمه  بليرمدي؛ اويسه  بو جسارتي، مونما رت  مزارلغندن كچركن كنديمده  بولامازدم؛ كزيجي حياتمده  بويله سنه  خيالي دگل، كرچك قورقو آنلريني يوز كره  ياشامش اولمامه  قارشيلق، مونما رت مزارلغندن آنجق دهشته  قاپيلارق صيرتمده  صوغوق ترلرله ، اڭ اوفاق كورولتودن ايركيله رك كچه بيليردم. اما طوغوده  ئولوم أويله سنه  بر ياقينلقده  حياتله  قاريشيركه ، هيچ بر شكلده  قورقوسي دويولماز او ئولومڭ. أوستلرنده  قهوه  ايچيلن، چوبوق توتديريلن ئولولر هيچ بر زمان خيال حالنه  كلوب قورقوتمازلر كيشي يي. بوني بيلديگم ايچون، هايقيران درويشلرڭ تورنندن چيقدقدن صوڭره  اسكدار مزارلغنى كزمه  تكليفنى قبول ايتدم. طوغونڭ اڭ بيوك، اڭ غلبه لك و سمت اولارق اڭ كوزل مزارلغي اولان بوراسني كزمكله  آز أوڭجه  سير ايتمش اولديغم دهشت ويريجي و خيلي ايگرنچ صحنه لرڭ اتكيسندن قورتولمش اولاجقدم. بوراسي يوكسكجه  و كنيش بر سد أوستنه  قورولي قوجامان بر سروي اورماني؛ بر فرسخدن كنيش آلان، كنيش يوللره  آيريلمشدر و هر ياندن مزار طاشلري يوكسلمكده در. قوزي مملكتلرنده  سروي دينيلن او اينجه جك داللره  باقانلر، مزار دوستي بو آغاجڭ داها صيجاق اقليملرده  نه  درجه  كوزللشوب كليشديگني تصوّر ايده مزلر. مزار دوستي بو آغاج، طوغوده  هيچ بر قراڭلق دوشونجه  اويانديرمديغي و مزارلقلري سوسله دیگي كبي، باغچه لري ده  سوسلر… سروينڭ صاغلام، قويو يشيللگي كونشڭ ياقيجي ايشيقلري آلتنده  صولماز و كوك يوزينڭ قويو ماويسي أوستنده كي بليرتيسني محافظه  ايدر. هيچ بر آغاج، سروي قدر، هم حشمتلي هم ده  آغيرباشلي كورونوشه  صاحب دگلدر. ايتاليان ويللالرينڭ معماري اسلوبنه  خارق العاده  بر شكلده  اويمقده ، سيوري اوچلريني مناره لرڭ بياض ستونلريله  باريشديرمقده در. بو آغاجڭ بيتويه لگي، بربرينه  فضله  بڭزرلگي، كنل دوزني بوزماز و رسّاملر، اونده  كورولن دگيشيك بيچيملرله  ايلگيلنيرلر. سروي كومه لرينڭ اسمر رنكلريله  تپه لرڭ أوستنده  كريليشي، ترك اخشاب أولرينڭ پيريلتيلي رنكلرينه  كوزل بر فون قورار… ياشايان شهرڭ ياننده كي ئولولر شهري صوڭسز كنيشلر و اوني طولديران سسسز ساكنلري هيچ بر زمان كوچ ايتمزلر. مرمره نڭ توكنمز اوجاقلري بو ديلسز وطنداشلرڭ هر برينه ، آدينى و شاننى بيلديرن مرمر ستوني صاغلار. بر تابوت نه  قدر آز ير قاپلاسه ، مزارلر بربرينه  نه  قدر ياقين بولونسه ، ئولولر شهري، ياشايانلر شهرندن داها كنيش بر آلاني قاپلار. بيزانسڭ فاتح سلطان محمد طرفندن آلينديغي زماندنبري حياته  كوز يوممش ميليونلرجه  ئولو بوراده  ياتار. هر شيئي، حتّی صوڭسزلغي محو ايدن زمان، مزار طاشلريني ييقماسه ، كلاه و صاريقلريني قوپارماسه ، سسسز مزارجيلر اولان ييللرڭ توزي او قوپوق، او پارچه لانمش مزارلري ياواش ياواش أورتمه سه ، او مزارلري حسابلايان صبرلي بر ايستاتيستيكجي روم ايمپراطورلغنڭ دوشوش ييلي اولان ١٤٥٣’دن بو يانه  استانبولڭ نفوسني حسابلايابيلير… آز صوڭره  طوپراق يولدن آيريلدم و آرقداشلريمي بيراقارق ئولومڭ طوغولي نيته ليگنى ياقيندن اينجه له مك أوزره  مزارلرڭ آراسنه  راست كله  دالدم. پرانڭ چمپسی مناسبتيله  داها يازمشدمكه ، تورك مزارلرينڭ باش اوجنده ، خيال ميال بر انسان يوزيني خاطرلاتان، قيوريم و بيچيملري ئولونڭ نيته ليگنى كوسترن بر صاريقله  أورتولي مرمر ستونلر بولونور. بوكون صاريق يرينه  قرمزي يه  بويانمش بر فس كورولور؛ بر لوطوس چيچگي دالي يا ده  قبارتملي، رنكلنديريلمش أوزوم صالقيملريله  بزنمش چوبوقلر ئولونڭ قادين اولديغني كوسترير. يالديز و رنكلرينڭ آز يا ده  چوق اولمسيله  بربرندن آيريلان مزار طاشلرينڭ آلتنده ، كنللكله ، طاشدن مرمرلردن بر قپاق بولونور. اورته سنده كي برقاچ پارماق درينلگنده كي چوقوره  ئولونڭ اقربا و دوستلري چيچك قويار، سوت يا ده  قوقولر طولديرورلر. بر كون كليركه  چيچكلر صولار و آرتيق تازه لنمز، چونكه  صوڭسز آجي يوقدر و اونوتمق اولماسه ، ياشامه  امكانسز اولور. گل صويي يرينه  او كوچك چوقوره  ياغمور صولري طولار، كوچك قوشلر، قلبڭ كوز ياشلرينڭ دوكولديگي يرده  ياغمورڭ كوز ياشلريني ايچرلر. كوگرجينلر أوتوشه رك بو مرمر كوچك بانيويه  قناتلريني باطيرير، يانده كي مزار طاشنه  قونارق ده  كونشده  قورولانير و ئولو، آلدانارق، بر ياقيننڭ ايچ چكمه سني دويديغني صانير. مزارلر أوستنده  اوچوشوب أوتوشن بو قناتلي حيات قدر ظريف و تازه  بر شي تصوّر ايديله مز. ير ير، عرب اسلوبنده  كمرلي بر تربه  آڭيتسال هيبتيله  يوكسلير؛ بليرن بو تربه ، عائله سي افراديله  چوريلي بر پاشانڭ صوڭ كوشكيدر. آغير باشلي، ياواش حركتلي، حياتڭ هر آقسييوننده  حشمتلي اولان تركلر آنجق ئولوم حالنده  عجله جيدرلر. ييقانيلديغندن همن صوڭره  ئولو قوشار آديمله  مزارلغه  كوتورولور. مكّه يه  طوغري اوزاتيلير و برقاچ آووچ توزله  أورتوله رك چارچابوق كومولور. مسلمانلرڭ اينانجنه  كوره  قاداوره ، چيقمش اولديغي طوپراغه  اعاده  ايديلمدكجه  آجي دويار. قرآنڭ كيمي آيتلرينه  طايانارق امام، بو آيتلرڭ آڭلامنى ئولودن صورار و ئولومڭ سسسزلگي اونڭ، صوريلري مثبت جوابلادیغي آڭلامنه  كلير، حاضر بولونانلر ’آمین‘ ديرلر و هيئت ئولويي صوڭسزلقله  يالڭز بيراقارق طاغيلير.“   Fransız yazar, gazeteci, romancı, şair, oyun yazarı ve Parnasizm akımının kurucusu olan Théophıle Gautıer (1811-1872) birçok ülkeyi gezmiştir. Gezdiği yerler içinde en çok etkilendiği şehirlerden biri de İstanbul’dur. Constantinople adlı eseri İstanbul olarak Türkçeye çevrilen Gautier, Müslümanların ölüme bakışını şu duygularla anlatmaktadır: “Neden bilmem, Hristiyan mezarlıklarında duyduğum hüznü Türk mezarlıklarında duymam. Pere-Lachaise’e bir ziyaret, bende, birkaç gün süren bir melankoli uyandırır; buna karşılık Beyoğlu ve Üsküdar Büyük Ölüler Alanı’nda geçirdiğim uzun saatler, içimde, tatlı bir hayale dalmaktan başka hiçbir duygu uyandırmadı. Türk mezarlığındaki bu kayıtsızlığım acaba gökyüzünün güzelliğinden, ışığın parlaklığından, çevrenin romantik sihrinden mi geliyor? Ya da, içgüdünüze siz farkına varmadan işleyerek, öteki dünyada hiçbir ilişkiniz olmayacak olan başka dinden kimselerin mezarlarına karşı duyduğumuz bir çeşit nefret mi? Çok düşündüğüm hâlde bu sorunu çözemedim; duyduklarım, belki de sadece plastik, yani biçim, görünüşten mi geliyor? Katolik dini, ölümü, paganizmin ve Müslümanlığın bilmedikleri, korkuyla dolu ve dehşet verecek biçimlerde tasarlamış; hazin, korkunç motif ve heykellerle giydirmiştir. Oysa ölü küllerinin saklandığı antik ürünler, vazolar yapraklar arasında oynaşan zarif ilahları canlandıran kabartmalarla süslü olduğu gibi, Müslüman mezar taşları mavi ve altın renkleriyle yattığı güzel ağaçlar gölgesinde bir ölü evinden çok ebedî istirahatin birer köşkü gibidirler. Kaç kere o mezarlıklarda, bir mezar üstünde çubuğumu içmişimdir; böyle bir tutum kendi memleketimde büyük saygısızlık bilinir. Oysa benimle toprağın altındaki vücut arasında sadece ince bir mermer tabakası vardı. Çok kere, en fantastik mehtaplarda, ölü sütunlarının, mezar taşlarının gölgelerde belirdiği saatlerde Pera’nın mezarlığından geçtim. Robert le Diable Operası’nın üçüncü perdesinde görülen Sainte-Rosalie marabetlerine benzeyen bu mezar taşları arasından geçerken kalbimin vuruşlarında en küçük hızlanma belirmedi; oysa bu cesareti, Montmartre Mezarlığı’ndan geçerken kendimde bulamazdım; gezici hayatımda böylesine hayali değil, gerçek korku anlarını yüz kere yaşamış olmama karşılık, Montmartre mezarlığından ancak dehşete kapılarak sırtımda soğuk terlerle, en ufak gürültüden irkilerek geçebilirdim. Ama Doğu’da ölüm öylesine bir yakınlıkta hayatla karışır ki, hiçbir şekilde korkusu duyulmaz o ölümün. Üstlerinde kahve içilen, çubuk tüttürülen ölüler hiçbir zaman hayal hâline gelip korkutmazlar kişiyi. Bunu bildiğim için, haykıran dervişlerin töreninden çıktıktan sonra Üsküdar mezarlığını gezme teklifini kabul ettim. Doğu’nun en büyük, en kalabalık ve semt olarak en güzel mezarlığı olan burasını gezmekle az önce seyretmiş olduğum dehşet verici ve hayli iğrenç sahnelerin etkisinden kurtulmuş olacaktım. Burası yüksekçe ve geniş bir set üstüne kurulu kocaman bir servi ormanı; bir fersahtan geniş alan, geniş yollara ayrılmıştır ve her yandan mezar taşları yükselmektedir. Kuzey memleketlerinde servi denilen o incecik dallara bakanlar, mezar dostu bu ağacın daha sıcak iklimlerde ne derece güzelleşip geliştiğini tasavvur edemezler. Mezar dostu bu ağaç, Doğu’da hiçbir karanlık düşünce uyandırmadığı ve mezarlıkları süslediği gibi, bahçeleri de süsler… Servinin sağlam, koyu yeşilliği güneşin yakıcı ışıkları altında solmaz ve gökyüzünün koyu mavisi üstündeki belirtisini muhafaza eder. Hiçbir ağaç, servi kadar, hem haşmetli hem de ağırbaşlı görünüşe sahip değildir. İtalyan villalarının mimari üslubuna harikulade bir şekilde uymakta, sivri uçlarını minarelerin beyaz sütunlarıyla barıştırmaktadır. Bu ağacın biteviyeliği, birbirine fazla benzerliği, genel düzeni bozmaz ve ressamlar, onda görülen değişik biçimlerle ilgilenirler. Servi kümelerinin esmer renkleriyle tepelerin üstünde gerilişi, Türk ahşap evlerinin pırıltılı renklerine güzel bir fon kurar… Yaşayan şehrin yanındaki ölüler şehri sonsuz genişler ve onu dolduran sessiz sakinleri hiçbir zaman göç etmezler. Marmara’nın tükenmez ocakları bu dilsiz vatandaşların her birine, adını ve şanını bildiren mermer sütunu sağlar. Bir tabut ne kadar az yer kaplasa, mezarlar birbirine ne kadar yakın bulunsa, ölüler şehri, yaşayanlar şehrinden daha geniş bir alanı kaplar. Bizans’ın Fatih Sultan Mehmed tarafından alındığı zamandan beri hayata göz yummuş milyonlarca ölü burada yatar. Her şeyi, hatta sonsuzluğu mahveden zaman, mezar taşlarını yıkmasa, külah ve sarıklarını koparmasa, sessiz mezarcılar olan yılların tozu o kopuk, o parçalanmış mezarları yavaş yavaş örtmese, o mezarları hesaplayan sabırlı bir istatistikçi Rum imparatorluğunun düşüş yılı olan 1453’ten bu yana İstanbul’un nüfusunu hesaplayabilir… Az sonra toprak yoldan ayrıldım ve arkadaşlarımı bırakarak ölümün Doğulu niteliğini yakından incelemek üzere mezarların arasına rastgele daldım. Pera’nın Champs’ı münasebetiyle daha yazmıştım ki, Türk mezarlarının başucunda, hayal meyal bir insan yüzünü hatırlatan, kıvrım ve biçimleri ölünün niteliğini gösteren bir sarıkla örtülü mermer sütunlar bulunur. Bugün sarık yerine kırmızıya boyanmış bir fes görülür; bir lotus çiçeği dalı ya da kabartmalı, renklendirilmiş üzüm salkımlarıyla bezenmiş çubuklar ölünün kadın olduğunu gösterir. Yaldız ve renklerinin az ya da çok olmasıyla birbirinden ayrılan mezar taşlarının altında, genellikle, taştan mermerlerden bir kapak bulunur. Ortasındaki birkaç parmak derinliğindeki çukura ölünün akraba ve dostları çiçek koyar, süt ya da kokular doldururlar. Bir gün gelir ki çiçekler solar ve artık tazelenmez, çünkü sonsuz acı yoktur ve unutmak olmasa, yaşama imkânsız olur. Gül suyu yerine o küçük çukura yağmur suları dolar, küçük kuşlar, kalbin gözyaşlarının döküldüğü yerde yağmurun gözyaşlarını içerler. Güvercinler ötüşerek bu mermer küçük banyoya kanatlarını batırır, yandaki mezar taşına konarak da güneşte kurulanır ve ölü, aldanarak, bir yakınının iç çekmesini duyduğunu sanır. Mezarlar üstünde uçuşup ötüşen bu kanatlı hayat kadar zarif ve taze bir şey tasavvur edilemez. Yer yer, Arap üslubunda kemerli bir türbe anıtsal heybetiyle yükselir; beliren bu türbe, ailesi efradıyla çevrili bir paşanın son köşküdür. Ağırbaşlı, yavaş hareketli, hayatın her aksiyonunda haşmetli olan Türkler ancak ölüm hâlinde acelecidirler. Yıkanıldığından hemen sonra ölü koşar adımla mezarlığa götürülür. Mekke’ye doğru uzatılır ve birkaç avuç tozla örtülerek çarçabuk gömülür. Müslümanların inancına göre kadavra, çıkmış olduğu toprağa iade edilmedikçe acı duyar. Kur’an’ın kimi ayetlerine dayanarak imam, bu ayetlerin anlamını ölüden sorar ve ölümün sessizliği onun, soruları müspet cevapladığı anlamına gelir, hazır bulunanlar ‘Âmin’ derler ve heyet ölüyü sonsuzlukla yalnız bırakarak dağılır.” *Théophile Gautier, “Yabancı Gözüyle Türk Kabristanı”, Çev. Nurullah Berk, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu Belleteni, İstanbul, 1975, Sayı: 49/328, s. 16-17; Théophile Gautier, İstanbul, İstanbul Kitaplığı; s. 161-168.

ليبيانڭ اشغالدن قورتولشي قانوني، ايسپانيه  ايله  ايليشكيلرڭ بوزولمسي أوزرينه  طرابلس غربڭ فتح ايديلوب، مسلمانلرڭ اشغالدن قورتاريلمسي ايچون حاضرلقلرڭ باشلامسي امرينى ويردي. طورغود رئيسه  ده  بر قرآن و بر آلتين قيليچ كوندروب، طرابلس غربڭ فتحنه  يارديمجي اولمسي امر ايديلدي. طورغود رئيس، ١٥٥٠’ده  مهديه  و كندي فتح ايتديگي ديگر يرلرڭ واليسي اولارق تعيين ايديلدي. تعيين براتنده  صلح زمانلرده  دڭزلرده  فعاليت كوسترمه مسي امر ايديلمشدي. طرابلس غرب فتح ايديليرسه  بولكه نڭ واليلگنڭ طورغود رئيسه  ويريله جگنڭ وعد ايديلديگي ده  روايت ايديلير. بوكون ليبيا چاتيسي آلتنده  بولونان طرابلس، بنغازي، فزان بولكه لري كچمشده  بربرندن آيري آيري بولگه لردي. بنغازي، مصرڭ فتحندن صوڭره  قونترول آلتنه  كيرمشدي. طورغود رئيس ايله  برلشن عثمانلي طونانمسي أوڭجه  مالطه  آطه سي أوزرينه  حركته  كچدي. ١٥٥١ تمّوزنده  آطه طوپه  طوتولوب، يغمالاندي. مالطه نڭ ياڭنده كي غوزو آطه سي ضبط ايديلدي. مالطه دن صوڭره  طرابلس غربه  كچيلدي. خادم مراد آغانڭ ده  دستگيله  طرابلس غرب قلعه سي قوشاتيلدي. قلعه  سورلرنده  آچيلان بيوك بر كديك ديرنيشي قيردي و قلعه  آغستوس ١٥٥١ آغستوسنده  تسليم اولدي. چوق آز نفوسڭ ياشاديغي فزان بولگه سنده  ده  بر سوره  صوڭره  حاكميت تأسيس ايديلدي. قاپتان دريا سنان پاشا خادم مراد آغايي والي اولارق تعيين ايتدي. خادم مراد آغا طرابلس غرب بگلربگلگنڭ ايلك واليسي اولمشدي. ١٥٥٦’ده  وفات ايدنه  قدر بولگه يي يوڭتدي و كونمزه  قدر آياقده  طوران ايزلر بيراقدي. Kanunî, İspanya ile ilişkilerin bozulması üzerine Trablusgarp’ın fethedilip, Müslümanların işgalden kurtarılması için hazırlıkların başlaması emrini verdi. Turgut Reis'e de bir Kur'an ve bir altın kılıç gönderip, Trablusgarp’ın fethine yardımcı olması emredildi. Turgut Reis, 1550'de Mehdiye ve kendi fethettiği diğer yerlerin valisi olarak tayin edildi. Tayin beratında sulh zamanlarda denizlerde faaliyet göstermemesi emredilmişti. Trablusgarp fethedilirse bölgenin valiliğinin Turgut Reis'e verileceğinin vad edildiği de rivayet edilir.Bugün Libya çatısı altında bulunan Trablus, Bingazi, Fizan bölgeleri geçmişte birbirinden ayrı ayrı bölgelerdi. Bingazi, Mısır'ın fethinden sonra kontrol altına girmişti.Turgut Reis ile birleşen Osmanlı donanması önce Malta Adası üzerine harekete geçti. 1551 Temmuz'unda ada topa tutulup, yağmalandı. Malta'nın yanındaki Gozo Adası zapt edildi. Malta'dan sonra Trablusgarp’a geçildi. Hadım Murad Ağa'nın da desteğiyle Trablusgarp Kalesi kuşatıldı. Kale surlarında açılan büyük bir gedik direnişi kırdı ve kale Ağustos 1551 Ağustos'unda teslim oldu. Çok az nüfusun yaşadığı Fizan bölgesinde de bir süre sonra hâkimiyet tesis edildi.Kaptanıderya Sinan Paşa Hadım Murad Ağa'yı vali olarak tayin etti. Hadım Murad Ağa Trablusgarp beylerbeyliğinin ilk valisi olmuştu. 1556'da vefat edene kadar bölgeyi yönetti ve günümüze kadar ayakta duran izler bıraktı. *Erhan Afyoncu’nun 07 Temmuz 2019 tarihli “Libya’yı Haçlı işgalinden Osmanlılar kurtardı” yazısından

“Müminlerin iman bakımından en iyisi, ahlâkı en güzel olanıdır. Ahlâkı en güzel olanınız da kadınlarına en güzel davrananınızdır.” (Hadis-i Şerif) İslamiyet’te kadına, ailenin yapı taşı, şefkatin ve nezaketin simgesi olması hasebiyle şerefli ve büyük bir makam verilmiş, bu konu birçok nasla desteklenmiştir. Ancak İslam’ın kadına verdiği değer, son yüzyılda Batı tarafından ya görmezden gelinmekte ya da hor görülmektedir. Son yüzyılda diyoruz, zira önceki yüzyıllarda Avrupa medeniyetinin kadın algısı asgari insanlık anlayışının bile altındaydı. Orta Çağ Avrupa’sında kadınları şeytanla eş değer tutan, esir gibi gören, ikinci sınıf bir statüde kabul eden bir düşünce hâkimdi. Günümüzde ise bu yanlışlara tepki olarak kadın kavramı Batı’da farklı bir boyut kazanmış, kadın hakları ve feminizm gibi zahiren kadını savunan ancak özünde bu sefer de kadını ekonomik ve cinsel bir obje olmaya iten bir sömürü düzeni ortaya çıkmıştır. İslamiyet, bu tefrit ile ifratın arasında itidali tercih etmiş, kadına hak ettiği değeri vererek onu yaradılış, hak ve sorumluluklar yönünden müstakil ve eşit bir kul olarak kabul etmiştir. Bunun yanında erkek ve kadına birtakım görevler yüklemesi ve bunu fıtrat özelliklerine uygun olarak belirlemesi, sanıldığı gibi eşitsizlik değil adaletin gereğidir. Mesela Nisa suresi 4. ayette geçen “Allah’ın insanlardan bir kısmını diğerlerine üstün kılmasına bağlı olarak ve mallarından harcama yapmaları sebebiyle erkekler kadınların yöneticisi ve koruyucusudurlar.” hükmü, yaradılıştan gelen bir üstünlüğü değil fonksiyonel bir yetki ayrıcalığını belirtmektedir. Resulullah aleyhisselamın “Ey İnsanlar! Kadınların haklarını gözetmenizi ve bu hususta Allah’tan korkmanızı tavsiye ederim... Sizin kadınlar üzerinde hakkınız, kadınların da sizin üzerinizde hakları vardır…” buyruğu, kadın ile erkek arasındaki hukuki bağın karşılıklı olduğunu anlatması bakımından konumuza açıklık getirmektedir. Bununla birlikte her ne kadar Asr-ı Saadet’ten günümüze kadarki uygulamalarda suiistimaller olmuşsa da, İslam’ın genel kuralları içerisinde kadın, toplumsal, ticari ve hukuki anlamda hür ve serbest şerefli bir varlıktır. Osmanlı arşivleri, kadının bahsettiğimiz çizgide bir statüsünün olduğuna ve bunun resmî kayıtlara yansıdığına dair güzel bir örnek teşkil eder. Kaza ve sancaklarda tutulan şer’iyye sicilleri dediğimiz mahkeme kayıtlarında konu ile ilgili yüzlerce vakıa ve hüküm yer almaktadır. Mahkemeler kadınların müracaatına sonuna kadar açıktır ve kadınlar ticaretten mirasa, boşanmadan nafakaya, vakıftan vekâlete kadar birçok hukuki durumda hakkını savunabilir. Öte yandan Osmanlı Devleti’ni ziyaret eden birçok Batılı seyyah, kadınların toplumsal statüsüne dair müsbet görüş beyan etmiştir. 18. yüzyılda İstanbul’daki izlenimlerini memleketindeki arkadaşlarına yazdığı mektuplarda dile getiren İngiliz Lady Montagu, Türk kadınlarını övmüş, onların hür ve serbest olarak rahat bir şekilde yaşadıklarını yazmıştır. 19. asırda ülkemize ziyarete gelen Edmondo de Amicis de, İstanbul’da kadınların esaretinden bahsetmenin gülünç olduğunu dile getirmiştir. Bu sayımızda, son zamanlarda ülkemizde artan kadınlara karşı şiddet olaylarının asıl probleminin ahlaki yozlaşmaya bağlı olduğunu, İslam’da kadına veya herhangi bir varlığa şiddetin hiçbir şekilde müsamaha gösterilemeyeceğini ortaya koyan iki mahkeme kaydını (iʻlâm) ele alacağız. İstanbul’da 1652 ve 1740 yıllarına ait olan iki ayrı mahkeme kaydında, kadınlar kendilerini dövdükleri ve yaraladıkları gerekçesiyle kocalarına dava açmış, durum şahitlerin beyanlarıyla kayıt altına alınmıştır. Birinci belgemizde aleyhine dava açılan Mehmed, mahalle sakinlerinin de ikrarlarıyla namaza devam etmeyen, sürekli sarhoş olarak bozgunculuk çıkaran kötü bir kişidir. İkinci vesikadaki Ahmed ise karısını bıçakla yaralayacak derecede şiddete meyilli bir karakterdir. Dikkat edilirse bu iki vakıa, problemin ahlaki olduğuna ve ideal bir müminin bu davranışlardan uzak duracağına, en önemlisi de hukukun bu gibi zulümlere cevaz vermeyeceğine işaret etmektedir. VESİKA-1 Beşiktaş’taki Maçka köyünde oturan Ayşe Hatun’un, kendisini dövmesinden ötürü zevci Mehmed aleyhinde dava açması ve kazanması. (27 Temmuz 1652)   (1) Mahmiye-i (2) Galata muzâfâtından (3) kasaba-i Beşiktaş’a tâbi‘ Maçuka (4) nâm karye sâkinelerinden Âişe binti Mustafa (5) nâm hatun mahfil-i kazâda zevci Mehmed bin Şemsi nâm (6) kimesne mahzarında üzerine da‘vâ ve takrîr-i kelâm idüp târih-i kitâb (7) gicesi mezbûr Mehmed bi-gayrı vechin yumruğu ile başıma ve yüzüme darb-ı şedîd (8) ile darb itmeğin suâl olunup mûcib-i şer‘îsi icrâ olunmak matlûbumdur (9) didikde gıbbe’s-suâl merkûm Mehmed cevâbında zevcem mezbûre Âişe bana asılacak (10) deyü şetm idüp ben dahi mezbûreyi yumruğum ile başına ve yüzüne darb (11) eyledim deyicek gıbbe’l-istintâk mezbûre Âişe zevci merkûm Mehmed’e asılacak (12) deyü şetm eylediğini inkâr eylemeğin mezbûr Mehmed’den takrîrine mutâbık beyyine (13) taleb olundukda ityân-ı beyyineden izhâr-ı acz idüp tahlîf dahi (14) taleb itmediğinden karye-i mezbûre ahâlîsinden olup zeyl-i kitâbda mestûru’ (15) l-esâmî cemâ‘at-i Müslimîn dahi li-ecli’l-ihbâr meclis-i şer‘e hâzırûn (16) olup merkûm Mehmed aslâ cemâ‘atiyle salâta hâzır olmayup ekser (17) evkâtda sekrânen fesâddan hâlî olmadığı ecilden her birimiz (18) sû’-i hâlinden müte’ezzîleriz deyü ihbâr eylediklerinde mûcibiyle mâ-vaka‘a (19) bi’t-taleb ketb olundu. Tahrîren fi’l-yevmi’l-işrîn min-Şa‘bâni’l-mu‘azzam (20) li-seneti isneyn ve sittîn ve elf. Şühûdü’l-hâl: Ali Bey ibn Hâşimî,İbrahim Çelebi ibn MehmedÖmer Çelebi ibn SüleymanAhmed Beşe ibn MehmedUsta Süleyman TerziŞaban Beşe ibn MahmudMustafa Beşe ibn AbdiMustafa Çelebi ibn MehmedMehmed bin RecebHasan bin MustafaReceb bin MustafaMehmed bin Mustafa VESİKA-2 İstanbul’da, Hacı Ahmed’in eşi Hatice Hatun’u bıçakla yaralaması sonucunda Hatice’nin kocasına dava açması ve Ahmed’in hapsedilmesi. (2 Haziran 1740)   Ma‘rûz (1) Mumcu Mehmed Beşe mübâşeretiyle Bâb Mahkemesi’ne ihzâr olunan el-Hâcc Ahmed’den zevce-i menkûhası Hadîce Hatun meclis-i şer‘de mezbûr (2) el-Hâcc Ahmed târîh-i i‘lâmdan bir gün mukaddem sâkin olduğu menzilinde beyne’s-salâteyn âlet-i cârihadan bıçak ile bi-gayrı hakkın (3) amden sol dizimin bir yerinden darb ve cerh itmekle mûcib-i şer‘îsini mezbûr el-Hâcc Ahmed’den taleb iderim deyü da‘vâ itdikde (4) ol dahi ber-vech-i muharrer zevcesi müdde‘iye-i mezbûreyi bıçak ile sol dizinden darb ve cerh eylediğini ikrâr ve i‘tirâf itmeğin (5) alâ-mûcib-i i‘tirâfihî cerh-i mezkûrun mûcib-i şer‘îsi ber’-i tâmmına tevkîf olunup mezbûr el-Hâcc Ahmed’e habs ve ta‘zîr lâzım geldiği (6) huzûr-ı âlîlerine i‘lâm olundu. Fî 7 Rebî‘ü’l-evvel sene 1153 Kelimeler Alâ-mûcib-i i‘tirâfihî: İtirafı gereğinceÂlet-i câriha: Yaralayıcı, kesici aletAmden: Kasten, isteyerekAsılacak: Asılmayı hak eden, çok kötü adamBer’-i tâmm: Tamamen iyileşmeBer-vech-i muharrer: Yazıldığı üzereBeyne’s-salâteyn: İki namaz arası Beyyine: DelilBi’t-taleb: Talep üzerineBi-gayrı hakkın: Haksız yereBi-gayrı vechin: Sebepsiz yereCerh: YaralamakEcil: SebepElf: BinEvkât: VakitlerGıbbe’l-istintâk: Sorguya çekildikten sonraGıbbe’s-suâl: Soru sorulduktan sonraHabs: HapisHâlî: Boş, uzakHâzırûn: Mahkeme huzuruna çıkanlarHuzûr-ı âlî: Yüce makamİ‘lâm: Bildirmek, mahkeme kararıİhzâr: Hazırlamakİkrâr: Kabul ve tasdik etmekİsneyn: İkiİşrîn: Yirmiİtyân-ı beyyine: Delil getirmekİzhâr-ı acz: Yapamamak, aczini göstermekKarye-i mezbûre: Adı geçen köyKetb: YazmakLi-ecli’l-ihbâr: Olayı ihbar etmek içinMahfil-i kazâ: Hüküm verilen yer, mahkemeMahmiye: Korunmuş, muhafazalı büyük şehirMâ-vaka‘a: Vuku bulan olay Maʻrûz: Arz olunmuş, sunulmuş olan şeyMeclis-i şer‘: Kanun meclisi, mahkemeMenzil: Hane, evMestûru’l-esâmî: İsimleri yazılmışMezbûr: Adı geçenMezkûr: Adı geçenMûcib: GerekMûcib-i şer‘î: Kanunun gereğiMukaddem: ÖnceMuzâfât: İlaveler, kollarMübâşeret: Müjdelemek, mahkemeye çağırmakMüdde‘iye: DavacıMüte’ezzî: Sıkıntı çekenSalât: NamazSekrânen: Sarhoş olarakSittîn: AltmışSû’-i hâl: Kötü hâlŞetm: SövmekŞühûdü’l-hâl: Olaya şahit olanlarTa‘zîr: Suça göre ceza vermeTahlîf: Yemin ettirmekTahrîren: Yazmak suretiyleTakrîr: İfade etmek, ifadeTakrîr-i kelâm: İfade vermeTârîh-i i‘lâm: Dava günüTârih-i kitâb: Davanın görüldüğü günün bir önceki gecesiTevkîf: Durdurmak, hapsetmekYevm: GünZevce-i menkûhası: Nikâhlı karısıZeyl-i kitâb: Dava metninin ek kısmı İstanbul Şer’iyye Sicilleri, 63 Numaralı Sicil, 55b-1İstanbul Şer’iyye Sicilleri, 172 Numaralı Sicil, 81a-4

سلطان ٣نجی سليمڭ كيزلي طوپلانتيسي سلطان برنجی عبدالحميدڭ ٧ نيسان ١٧٨٩’ده  وفاتنڭ آردندن عثمانلي تختنه  يگني سلطان ٣نجی سليم كچدي. سلطان ٣نجی سليم، حليم سليم بر كيشيلگه  صاحبدي. بوڭا قارشين اوسته  بر اوق آتيجيسي اولديغي و سلاح آتيشلري ياپديغي قيدلرده  موجوددر. الهامي مخلصيله  يازديغي شعرلريله  ميدانه  كتيرديگي بر ديواني بولونمقده در. حرب صنعتي ايله  ايلگيلي كنيش بر معلوماته  صاحبدي. بونڭ ايچون صواش تكنيكلريله  ايلگيلي أونملي كورديگي يبانجي اثرلري، تركجه يه  ترجمه  ايتديره رك يايينلاتمشدر. اسكدار حرمده  بيوك بر قيشله  ياپديرمشدي. بو قيشله  حالاً ١نجی اوردو طرفندن قوللانيلمقده  و سليميه  قيشله سي اولارق آڭيلمقده در. مولوي اولديغي بيلينمكله  برلكده ، قاسم پاشا، بشيك طاش و غلطه  مولويخانه لريني تعمير ايتديرمشدر. سلطان ٣نجی سليم، كيمي زمان صدر اعظم و بعض ديوان همايون أويه لري ايله  جمعه  نمازي صوڭره سي كيزلي كوروشمه لر ياپاردي. صدر اعظم، شيخ الاسلام و رئيس الكتا ب كبي دولتڭ ايلري كلن اداره جيلري، تبديل قيافت ايله  سلطانڭ بليرله دیگي يره  كليرلردي. ايشته  بويله  بر كوروشمه  ده  ١٧٩٠ سنه سنده  ياشانمشدي. سلطان ٣نجی سليم، پاشالردن برينى، شيخ الاسلام و رئيس اولارق آدلانديريلان بر كورولي ايله  برلكده  تبديل قيافت چاغيرمشدي، فقط قايناق آلديغمز بلگه ده  كچن ’رئيس‘ افاده سندن رئيس الكتاب اولديغني تخمين ايتديگمز دولت كوروليسي خسته  اولديغي ايچون بو كوروشمه يه  قاتيلاماياجقدي. پاشا، بوني سلطانه  بيلديردي. سلطان ده  پاشايه ، شيخ الاسلام ايله  برلكده  كل دييوردي: Sultan I. Abdülhamid’in 7 Nisan 1789’da vefatının ardından Osmanlı tahtına yeğeni Sultan 3. Selim geçti. Sultan 3. Selim, halim selim bir kişiliğe sahipti. Buna karşın usta bir ok atıcısı olduğu ve silah atışları yaptığı kayıtlarda mevcuttur. İlhami mahlasıyla yazdığı şiirleriyle meydana getirdiği bir Divan’ı bulunmaktadır. Harp sanatı ile ilgili geniş bir malumata sahipti. Bunun için savaş teknikleriyle ilgili önemli gördüğü yabancı eserleri, Türkçeye tercüme ettirerek yayınlatmıştır. Üsküdar Harem’de büyük bir kışla yaptırmıştı. Bu kışla hâlen 1. Ordu tarafından kullanılmakta ve Selimiye Kışlası olarak anılmaktadır. Mevlevî olduğu bilinmekle birlikte, Kasımpaşa, Beşiktaş ve Galata Mevlevihanelerini tamir ettirmiştir. Sultan 3. Selim, kimi zaman Sadrazam ve bazı Divan-ı Hümâyûn üyeleri ile Cuma Namazı sonrası gizli görüşmeler yapardı. Sadrazam, Şeyhülislam ve Reisülküttab gibi devletin ileri gelen idarecileri, tebdil-i kıyafet ile Sultan’ın belirlediği yere gelirlerdi. İşte böyle bir görüşme de 1790 senesinde yaşanmıştı. Sultan 3. Selim, paşalardan birini, Şeyhülislam ve reis olarak adlandırılan bir görevli ile birlikte tebdil-i kıyafet çağırmıştı, fakat kaynak aldığımız belgede geçen ‘Reis’ ifadesinden Reisülküttab olduğunu tahmin ettiğimiz devlet görevlisi hasta olduğu için bu görüşmeye katılamayacaktı. Paşa, bunu Sultan’a bildirdi. Sultan da paşaya, Şeyhülislam ile birlikte gel diyordu: Belge no: Devlet Arşivleri Başkanlığı, HAT, 1388/55237 Tarih: 1204 (1790) (1)Kaymakam Paşa (2)Bugün Şeyhülislâm efendi ile öğleden (3)sonra gelesin reîs efendiye sonra sen (4)cevâbın verirsin (5)Şevketlû kerâmetlû mehâbetlû kudretlû veliyy-i ni’metim efendim Pâdişâhım (6)Bazı husûs müzâkeresi için bugün Cum’a’dan sonra tebdîlen reîs efendi kullarıyla iktizâ ederse semâhatlû efendi   (7)dâîleri dahî bi’r-refâkat hâkipây-ı hümâyûnlarına rûmal olmamız için şeref-yâfte-i sudûr olan hatt-ı hümâyûn-ı (8)şevket-makrûnları mazmûnu karîn-i iz’ân-ı çâkerânem olmuşdur reîs efendi kulları birkaç günden beri (9)münharifü’l-mizâc olub kapıya gelmeğe liyâkat ve iktidârı olmadığına binâen hânesinde müdâvât ile meşgûl (10)olmakla yalnız semâhatlû efendi dâîleriyle çâkerlerinin bi’l-maiyyet atebe-i ulyâlarına ruh-sûde olmamız mı (11)irâde-i seniyyeleri buyurulur yoksa reîs efendi bendeleri birkaç gün zarfında tashîh-i mizâc ile kapıya gelmeğe (12)kesb-i liyâkat eyledikde mûmâ-ileyh bendelerini dahî bi’l-istishâb huzûr-ı hümâyûnlarına varılmak üzere te’hîri (13)buyurulur ne-vechle emr ve irâde-i aliyyeleri sünûh eder ise ol-bâbda ve her hâlde emr u fermân şevketlû kerâmetlû (14)mehâbetlû kudretlû veliyy-i ni’metim efendim Pâdişâhım hazretlerinindir  

أوليلك كتابي ’أ وليلگڭ كتابي اولماز!‘ ديدي، آناطولي عرفاني ايچنده  يوغرولديغي بللي آدم. ’ بيلكه لك/عرفان‘ ايرماغنڭ صويندن ايچديگي كون كبي اورته ده يدي. ’أوليلگڭ كتابي اولماز؛ چونكه …‘ اصلنده  بر آيريلق حكايه سيدر بزمكيسي؛ بزمكيسي يعني بز فانيلرڭكي. بر كريده  بيراقيش و كريده  قالانه  قاووشمه  چابه سنڭ آڭلاتيلديغي/ياشانديغي بر حكايه . جنّتدن دنيايه  دوشوشڭ أويكوسيدر بو و روحلر عالمندن آنا رحمنه  دوشوشله  باشلار. وقتي ساعتي كلديگنده  ايسه ، آنا رحمنڭ كوگنلي صيغيناغنى كريده  بيراقيرز.  آنا قوجاغنڭ، بابا اوجاغنڭ هر ايستگمزه  دويارلي اولونان او افسونلي وقتي كلير چاتار. آغلادیغمزده  كلن، كولديگمزده  باقان، يوزيني يوزيمزدن آلامايانلرله  اطرافمزڭ چوريلديگي بر چاغڭ ميوه سي يزدر آرتق.  موتسز ايسه ك، موتلو اولمه مز باشقه سنڭ صورومليغنده ؛ خسته  ايسه ك يوكي، بزدن چوق باشقه سنده … يورويه جكسه ك المزدن طوتاجقلر، قونوشاجقسه ق ديڭله يوب يوزيمزه  باقاجق بري وار. و بتون بو باقيشلر، أوپوشلر، قوجاقده  صيجاجق صاروب صارمه لامه لر، بزي هپ او ’راخمه  كوتورور، اوني خاطرلاتير؛ آنا رحمنه  و رحيم اولان ياراتيجينڭ مرحمتنه  يعني. نه  واركه ، بر آيريلق حكايه سيدر بو و ’آیريلمه يه‘ دوام ايدرز. هر آيريليش، ’قاووشمه يه‘ دائر أوزلممزي بيوتور ساده جه . آيريليش شرطدر؛ زيرا حضرت مولانانڭ ديديگي كبي، ”سوتدن آيريلمادن چوجق، كبابڭ طاديني نردن بيله جك!“ كوگنلي ليماندن آيريلارق، برچوق يڭي ساحلله  طانيشيرز. يڭي كيشيلر طانيرز، يڭي شيلر كورورز و هر يڭيلكله  بز يڭيلنيرز. أوگرنديگمز هر شي حياته  دائر، بزي براز داها بويومش قيلار. هر بيويوشده  براز داها ’ فرد/كيشي‘ اولورز. أوگرنديگمز، طاتديغمز، ذوقنه  وارديغمز هر يڭي شي بزي براز داها ’فرقلي‘ قيلار ديگر كيشيلردن. هر فرقليلق اويسه  براز داها آيريلق ديمك، هر آيريلق ايسه ، براز داها يالڭزلق. بو حكايه ، ’ برلك/بتونلك‘ حالني كريده  بيراقيشڭ ده  أويكوسي آيريجه . هر شيئڭ ’بر/بتون اولوب بزم ده  او بتونه  داخل اولديغمز، اونڭ ايچنده  اولديغمز، طوغديغمز، بليرديگمز، ظهور ايتديگمز‘ حالڭ يرينه  كلن، ’طاغيلوب، بولونوب، پارچه لانوب‘ غائب اولويورمشز كبي اولديغمز بر ’آجيتيجي‘ حالڭ أويكوسي. حاصلي آيريليرز، آيريشيرز، باشقه لاشيرز، آجيرز و الّا هپ ’برلك‘ آرارز. بر برلك سوداسي، برلكده لك آراييشي، يازارڭ ديديگي كبي عادتا قوش اولور هر دائم أوتر يورگمزده . چوجقلق اويونلريمزي سوسلر أوجيليك اولور بو آراييش. كون دونر، بويور و  أوليلك اولور بو سودانڭ طوراغي. ايشته ! اوليلك، قوپوب كلديگمز ديارڭ قوقوسني بارينديران، آيريلغڭ آجيسني بر لحظه  اولسون ديڭديرمه  اميدينى كوگسنده  طاشييان، بزه  ’برلگي‘، ’بتونلگي‘ وعد ایدن جنّتمز اولارق كولومسه ر يوزيمزه . نه  واركه ، جنّتمز اولمه  وعدنده كي اوليلگمزي، ’جهنمه  چويرمك هيچ ده  زور اولماز بز فانيلره . هر فرد كندي كتابيله  كلير أوه ، كندي حكايه سيله . هركسڭ كندي أوي واردر، ئوبورينه  اصرار ايتديگي. قوجه نڭ كتابنده  آيريدر اوليلك، قادينڭ كتابنده  آپ آيري. ’ قادين، شويله  اولور، بوني ياپار، شوني ياپماز‘، ’ اركك شوڭا قاريشماز، بونلري ياپار‘ وسائره نڭ اولديغي. كيمي زمان كندي آنا- بابامزدن ميراث آلديغمز، كيمي زمان ده  اطرافدن دوشيرديگمز بر كتابدر بو. كله جگه  دائر، كله نگه  دائر، نسله ، نفسه  دائر اوموتلريمزي، نيتلريمزي، خياللريمزي بارينديران شيلر يازيليدر بو كتابده .  أوته  ياندن بر ده ، كتابي- قورالي اولمايانلر واردر. سوزم اوڭا، ’ أوزگور، رومانتيك/ديزي(تيك)‘ خوليالرله  بزنمش كندي بنجيل ايستكلريني اوليلگڭ قورالي صايان كتابلر… ’ برلك/بتونلك‘ آراييشمزڭ بر تمثالي، سمبولي، صوموتلاشمش حالي اولان اوليلگي، جهنّم واديسنه  چويرمنڭ پك چوق يولي واردر. حتّی اولي فردلر صاييسنجه  يولي اولديغي سويلنير. بو واديده  ’برلشمك‘ شويله  طورسون، وار اولان بتونلگمز ده  پارچه لانيويرير. قلبلر آيري دوشر، بدنلر آيري دوشر، مكانلر آيري دوشر. ياپيلان آراشديرمه لر، بوشانان چفتلرڭ آيريلمه  قراري آلمادن أوڭجه  اڭ آز ٦ آيلرينى، آيري مكانده  كچيردكلريني سويله مكده در. يعني فيزيكي اولارق آيري يرلرده  اولمق ’آیريلمامزه ‘ كوچلي بر سبب اولابيلمكده در. يا ده  آيريلدقجه ، مكانلريمز ده  آيريشييور.  بو قدر آيريلق واركن، چوجقلرڭ تربيه سي، اگيتيمي كبي امّت محمّدي علاقه دار ايدن خصوصلر اونوتولوب كيتمكده ، چوجغڭ اڭ برنجي اوقولي اولان ’يووه سي، طاغيلمقده ، چوجقلريمز طاغيلمقده در. آراشديرمه لر، ’باغیمليلق‘ تهديدينه  قارشي چوجقلري قورويان اڭ اتكين آشينڭ، ’كوچلي عائلوي ايليشكيلر‘ اولديغني سويله مكده در. آراشديرمه  صوڭوجني ترسدن اوقوديغمزده  ايسه ، ياورولريمزي يووه لرندن طاغيتان، اويوشديروجي، تكنولوژي باغيمليلغنه  ايتن اڭ أونملي شيئڭ، مكانلرڭ، قلبلرڭ آيريلديغي، محبّتسز عائله  اورتاملري اولديغيدر. جنّتمزي جهنّمه  چويرمه ده  اتكيلي ديگر بر يول ايسه ؛ ’ عجبا بو آدم/قادين بنم ايده آل اشممي؟ طوغري كيشيمي؟ روح ايكيزم بومي؟‘ دييه  دوشونه طورمقدر. بو دوشونجه لر اوليلگڭ محبّت باغني ييوب بيتيرن كوف كبيدر. اوليلكده ، بزي بكله ين ’ طوغري كيشي، ايده آل آدم/قادين، روح ايكيزي‘ يوقدر اويسه . ساده جه  ’ طوغري كيشي اولمه يه  چاليشابيليرز. كائناتڭ ايچنده  بزي بكله ين بر روح ايكيزيمز يوقدر ده ، بز اوليلك بوينجه ، تعبيري جائزسه ، ’ايكي بدنده  بر روح‘ مثابه سنه  اولاشمه يه  چاليشابيليرز ساده جه .  روح ايكيزيمز بزي بكله مز، بز برلكده  روحمزي برلشديره بيليرز آنجق. اوليلگي كميرن بر ديگر دوشونجه  ايسه ، ’سن بڭا / بو اوليلگه  نه  ويردڭ / ويرييورسڭ؟‘ دييه  دوشونمكدر. چونكه  بو دوشونجه  بزي، بر ايليشكي يي پاتلاتان درت ديناميته  اولاشديرمقده در. بونلر؛ صوچلامه ، صاوونمه ، الشديرمه  و ديوار أورمه در. بونڭ يرينه ، ’بن بو اوليلگه  نه  قاتدم / قاتييورم؟‘ دييه  دوشونمك اوليلك باغني كوچلنديرن بر افسونه  دونه بيلمكده در. بر قونوشمه ده  بو ’درتلينڭ‘ نه  قدر قوللانيلديغي چفتڭ، آيريلق سوره سني تخمين ايتمه يي بيله  ممكن قيلمقده در. يعني قاري- قوجه مزله  محبّت ايدركن، نه  قدر چوق صوچلييورز، نه  قدر صاوونمه جي اولويورز، نه  قدر الشديرل/قريتيك ايديجي (لاف صوقوجي) قونوشويورز و مخاطبمزله  آرامزه  نه  قدر ديوار أورويور،  عادتا ديوار كبي اولويورسه ق جنّتمز جهنّم اولمشدر بيله . آيريلغه  دوشه  دوشه  كلدك بورالره ؛ طوغريدر! بيليرزكه  هر آيريليش بر ياره در و شاعرڭ ديديگي كبي، ’ كميك كبي، نه  يوڭه  دونسه ك باتار.‘ بونجه  آيريلق و يالڭزلق ايچنده ، نه  چوق احتياجمز واردر قارشيلانمايان. چوجقلغمز، كنجلگمز اصلنده  قارشيلانمامش ايستكلرڭ، آرزولرڭ حكايه سيدر بر پارچه  ده . بو سببله دركه ، ’قاري- قوجه  غوغالريمز چوغي زمان، چوجقلق آغلامه لريمزڭ يتيشكينلگه  ياڭسيمسيدر. بو سببله  براز ده  چوجقلاشيرز اوليلكده . قاري/قوجه مزدن، طبقي چوجقلغمزده  ياپيلديغي كبي هر ايستگمزه  دويارلي، هر ’اغلامامزه ‘ تسلّيكار، بزي دنيانڭ مركزنده  حسّ ايتديره جك بري اولمه سني بكلرز. يالڭزلق و آيريلق اضطرابمزي ديڭديره جك كيشي اولسون دييه  بكلرز. اما او ده  بر فانيدر اويسه . او ده  آيريلقلرله  صاريلوب صارمه لانمشدر. بو كرچگي اونوتيويريرز. بزه  صانكه  حقّمز اولان بر شيئي المزدن آلييورمش كبي كلير. ايشته  او زمان ’ بڭا نه  ويرييوركه !‘ دييه رك صوچلامه لره ، الشديريلره  باشلارز. مخاطبمز ده  بونلري صاوونمه يله ، ديوار كبي اولارق جوابلامقده در. موتسز بر اوليلگڭ، اوليلكلر صاييسنجه  أوزللگي واردر. هركسڭ كندينه  كوره  بر موتسزلق شكلي واردر. اويسه  آراشديرمه لر ’ موتلو اوليلكلرڭ بليرلي صاييده  اورتاق أوزللكلري‘ بولونديغني سويله مكده در: جنّتدن بر رايحه  طاشييان اوليلكلرده  قاري- قوجه لر، كندي آننه - بابا و قرداشلريله  باغلريني قوپارمادن، اونلردن آيريلمه يي صاغلايابيلمشلردر. ’ يڭي بر عائله ‘ اولدقلريني بيلمكدر بو. ’ بزه  كيمسه  قاريشاماز!‘ ميدان اوقومه سنه  قاپيلمادن، ’بز هر شيئي كنديمز ياپارز‘ خويراتلغنه  دوشمدن، اونلري اينجيتمدن اصولجه ،  يڭي عائله يي بليركينلشديرمكدر بو. جنّته  دونوش يولجيلري،  طبقي ديگر عائله لرڭ آراسنده  يڭي عائله يي قورومه لري كبي، برلك/بتونلك يولنده  ’بز‘ اولمه يي أوگرنيركن، بني ده  قورومه يي صاغلامشلردير. يعني، برلكده  اولويورز دييه  فرديتدن يوقسونلق كوسترمه مكدر. قاري- قوجه  برچوق قونوده  برلكده  داورانسه لر ده  كركلي كوردكلري يرلرده  فرقلي دوشونه بيلمكده ، آيري قرار ويره بيلمكده  و چوق فرقلي چوره يه  صاحب اولابيلمكده در.  ’بز‘ اولوركن بني قورويابيلمك و ’بن‘ ايله  ’بز‘ اولابيلمك نه  ده  بيوك بر احتياجمزدر. بر اوليلگڭ موتلولغنه  موتلولق قاتان، كوز آيدينلغي اولادلريمز قونوسنده  ده ، ابوينلر آراسنده  فكر برلگي واردر موتلو اوليلرده . اونلر ايچون اورتاق خياللره  صاحب، اونلري بيوتوركن اورتاق قوراللره  تابعدرلر. يوقسه  چوجقلريمزڭ كله جگنڭ (تا جنّته  قدر) حساب ايديلمديگي، كوز آردي ايديلديگي بر اوليلك موتلولق صاغلاماز. موتلولق تك باشنه  كلمز زيرا. حيات يولجيلغنده  ’ رفيق/ه آرقداش‘ صايديغمز أشمزه ، زورلقلرده  دستك صونمه يي باشارابيلمك موتلو بر اوليلكده كي ديگر أوزللكدر. طارتيشمه لر! هر اوليلكده  طارتيشمه  اولور. چوجقلق آغلامه سنڭ بر ياڭسيمه سي كلير بولور بزي بر طارتيشمه ده . بو سببله  چوجقكن ’اغلاماماق‘ نه  قدر ممكن ايسه ، اوليلكده  ده  ’دارديشماماق‘ او درجه  ممكندر. آنجق موتلو اوليلك ياشايان فردلر، طارتيشمه لرنده  أوفكه  پاتلامه سنه  اذن ويرمزلر. طارتيشمه لريني خيرله  نتيجه لنديرمه  غيرتي ايچنده  اولورلر. طارتيشمه لر غرز دويغولري ايچنده  ييقيجي دگل ده ، تام ترسنه  ياپيجي اولمقده در. بو عائله لرده  ياپيلان طارتيشمه لر حقّنده  مطلقا بر صوڭوجه  اولاشيلير و قونو اورته ده  بيراقيلماز.  موتلو اوليلك ياشايان چفتلرده  كورولن اهمّيتلي بر خصوص ايسه ، برلكده  ’كوله بيلمه لريدر. اگر برلكده  كولمه يي صاغلايابيلييور، بوني باشارابيلييور ايسه ك بو ايليشكي يي باشقه  بر افقه  طاشيمه  أوزللگي صونار بزلره . حيات يوكي آغير كله بيلير ويا مخاطبمزه  قيزابيلير و بو يوزدن بوڭالابيليرز. موتلو چفتلر، اشلريني ناصل راحتلاتابيله جگني ده  بيليرلر. اشنڭ احتياجنه  دويارسز، بيكانه  قالمايوب اوني راحتلاتمه يي باشارابيلمكده در. اوليلكلرنده  موتلو اولان كيشيلرڭ اورتاق ديگر أوزللكلري، بربرينه  دائر اوليلگڭ باشنده  وار اولان اولوملي خياللري جانلي طوتمه يه  أوزن كوسترمكدر. ايلك كونلرده  حيات آرقداشيله  ايلگيلي قلبنده  و عقلنده  وار اولان اولوملي شيلري بر يرلرده  ياشاتمه يه  دوام ايتمه  چابه سيدر بو. نه  زمانكي ، ’چانطه ده  ككليك‘ اولارق باقمه يه  باشلادق؛ ’كچمش اولسون!‘ ديمكدر بو. كوزيمزده كي جنّت حوريسي، او لطيف پرنسس، سلطان، اوڭ پاساقلي كاريسي، بورني بيوك، كنديني بگن مشع اولمه يه  باشلاديغنده ، يا ده  او طاغ كبي آدم، قاريزماتيك، ياقيشيقلي دليقانلي كيدوب اونڭ يرينه  سومسوك، بر ايشه  ياراماز آدمڭ بري، بوزطولابي كبي، ديوار كبي كلديگنده  جنّتمزدن خيزله  اوزاقلاشييورز ديمكدر. جنّته  كري دونمه  يولجيلغمزڭ اڭ لطيف دستكجيسي اولابيلمه  اوموديني كوگسنده  طاشييان اوليلكلريمز اوموت ايستر، امك ايستر بيومك ايچون. بر كتابي يوقدر بونڭ. دگلميكه ، باشقه سندن أوگرنيله مز، باشقه سنه  أوگرتيله مز ده  بر شيدر آيريجه . ’اوليلگڭ كتابي اولماز! چونكه  اوليلگڭ كتابي برلكده  يازيلير و هيچ بر كتاب عيني اولماز!‘ ‘Evliliğin kitabı olmaz!’ dedi, Anadolu irfanı içinde yoğrulduğu belli adam. ‘Bilgelik/irfan’ ırmağının suyundan içtiği gün gibi ortadaydı. ‘Evliliğin kitabı olmaz; çünkü …’ Aslında bir ayrılık hikâyesidir bizimkisi; bizimkisi yani biz fanilerinki. Bir geride bırakış ve geride kalana kavuşma çabasının anlatıldığı/yaşandığı bir hikâye. Cennetten dünyaya düşüşün öyküsüdür bu ve ruhlar âleminden ana rahmine düşüşle başlar. Vakti saati geldiğinde ise, ana rahminin güvenli sığınağını geride bırakırız.  Ana kucağının, baba ocağının her isteğimize duyarlı olunan o efsunlu vakti gelir çatar. Ağladığımızda gelen, güldüğümüzde bakan, yüzünü yüzümüzden alamayanlarla etrafımızın çevrildiği bir çağın meyvesiyizdir artık.  Mutsuz isek, mutlu olmamız başkasının sorumluğunda; hasta isek yükü, bizden çok başkasında… Yürüyeceksek elimizden tutacaklar, konuşacaksak dinleyip yüzümüze bakacak biri var. Ve bütün bu bakışlar, öpüşler, kucakta sıcacık sarıp sarmalamalar, bizi hep o ‘rahim’e götürür, onu hatırlatır; ana rahmine ve Rahim olan Yaratıcının merhametine yani. Ne var ki, bir ayrılık hikâyesidir bu ve ‘ayrılmaya’ devam ederiz. Her ayrılış, ‘kavuşmaya’ dair özlemimizi büyütür sadece. Ayrılış şarttır; zira Hz Mevlana’nın dediği gibi, “Sütten ayrılmadan çocuk, kebabın tadını nerden bilecek!” Güvenli limandan ayrılarak, birçok yeni sahille tanışırız. Yeni kişiler tanırız, yeni şeyler görürüz ve her yenilikle biz yenileniriz. Öğrendiğimiz her şey hayata dair, bizi biraz daha büyümüş kılar. Her büyüyüşte biraz daha ‘fert/kişi’ oluruz. Öğrendiğimiz, tattığımız, zevkine vardığımız her yeni şey bizi biraz daha ‘farklı’ kılar diğer ‘kişiler’den. Her farklılık oysa biraz daha ayrılık demek, her ayrılık ise, biraz daha ‘yalnızlık’. Bu hikâye, ‘birlik/bütünlük’ halini geride bırakışın da öyküsü ayrıca. Her şeyin ‘bir/bütün olup bizim de o bütüne dâhil olduğumuz, onun içinde olduğumuz, doğduğumuz, belirdiğimiz, zuhur ettiğimiz’ halin yerine gelen, ‘dağılıp, bölünüp, parçalanıp’ kayboluyormuşuz gibi olduğumuz bir ‘acıtıcı’ halin öyküsü. Hâsılı ayrılırız, ayrışırız, başkalaşırız, acırız ve illa hep ‘birlik’ ararız. Bir birlik sevdası, birliktelik arayışı, yazarın dediği gibi adeta ‘kuş olur her daim öter yüreğimizde’. Çocukluk oyunlarımızı süsler ‘evcilik’ olur bu arayış. Gün döner, büyür ve  ‘evlilik’ olur bu sevdanın durağı. İşte! Evlilik, kopup geldiğimiz diyarın kokusunu barındıran, ayrılığın acısını bir lahza olsun dindirme ümidini göğsünde taşıyan, bize ‘birliği’, ‘bütünlüğü’ vadeden cennetimiz olarak gülümser yüzümüze. Ne var ki, cennetimiz olma vaadindeki evliliğimizi, ‘cehennem’e çevirmek hiç de zor olmaz biz fanilere. Her fert kendi kitabıyla gelir ‘ev’e, kendi hikâyesiyle. Herkesin kendi ‘ev’i vardır, öbürüne ısrar ettiği. Kocanın kitabında ayrıdır evlilik, kadının kitabında apayrı. ‘Kadın, şöyle olur, bunu yapar, şunu yapmaz’, ‘Erkek şuna karışmaz, bunları yapar’ vs.nin olduğu kimi zaman kendi ana-babamızdan miras aldığımız, kimi zaman da etraftan devşirdiğimiz bir kitaptır bu. Geleceğe dair, geleneğe dair, nesle, nefse dair umutlarımızı, niyetlerimizi, hayallerimizi barındıran şeyler yazılıdır bu kitapta.  Öte yandan bir de, kitabı-kuralı olmayanlar vardır. Sözüm ona, ‘özgür, romantik/dizi(tik)’ hülyalarla bezenmiş kendi bencil isteklerini evliliğin kuralı sayan kitaplar… ‘Birlik/bütünlük’ arayışımızın bir timsali, sembolü, somutlaşmış hali olan evliliği, cehennem vadisine çevirmenin pek çok yolu vardır. Hatta evli fertler sayısınca yolu olduğu söylenir. Bu vadide ‘birleşmek’ şöyle dursun, var olan bütünlüğümüz de parçalanıverir. Kalpler ayrı düşer, bedenler ayrı düşer, mekânlar ayrı düşer. Yapılan araştırmalar, boşanan çiftlerin ayrılma kararı almadan önce en az 6 aylarını, ayrı mekânda geçirdiklerini söylemektedir. Yani fiziki olarak ayrı yerlerde olmak ‘ayrılmamıza’ güçlü bir sebep olabilmektedir. Ya da ayrıldıkça, mekânlarımız da ayrışıyor.  Bu kadar ayrılık varken, çocukların terbiyesi, eğitimi gibi ümmet-i Muhammed’i alakadar eden hususlar unutulup gitmekte, çocuğun en birinci okulu olan ‘yuva’sı, dağılmakta, çocuklarımız dağılmaktadır. Araştırmalar, ‘bağımlılık’ tehdidine karşı çocukları koruyan en etkin aşının, ‘güçlü ailevî ilişkiler’ olduğunu söylemektedir. Araştırma sonucunu tersten okuduğumuzda ise, yavrularımızı yuvalarından dağıtan, uyuşturucu, teknoloji bağımlılığına ittiren en önemli şeyin, mekânların, kalplerin ayrıldığı, muhabbetsiz aile ortamları olduğudur. Cennetimizi cehenneme çevirmede etkili diğer bir yol ise; ‘Acaba bu adam/kadın benim ideal eşim mi? Doğru kişi mi? Ruh ikizim bu mu?’ diye düşünedurmaktır. Bu düşünceler evliliğin muhabbet bağını yiyip bitiren küf gibidir. Evlilikte, bizi bekleyen ‘doğru kişi, ideal adam/kadın, ruh ikizi’ yoktur oysa. Sadece ‘doğru kişi olmaya çalışabiliriz’. Kâinatın içinde bizi bekleyen bir ruh ikizimiz yoktur da, biz evlilik boyunca, tabiri caizse, ‘iki bedende bir ruh’ mesabesine ulaşmaya çalışabiliriz sadece.  Ruh ikizimiz bizi beklemez, biz birlikte ruhumuzu birleştirebiliriz ancak. Evliliği kemiren bir diğer düşünce ise, ‘Sen bana/bu evliliğe ne verdin/veriyorsun?’ diye düşünmektir. Çünkü bu düşünce bizi, bir ilişkiyi patlatan dört dinamite ulaştırmaktadır. Bunlar; Suçlama, savunma, eleştirme ve duvar örmedir. Bunun yerine, ‘Ben bu evliliğe ne kattım/katıyorum?’ diye düşünmek evlilik bağını güçlendiren bir efsuna dönebilmektedir. Bir konuşmada bu ‘dörtlünün’ ne kadar kullanıldığı çiftin, ayrılık süresini tahmin etmeyi bile mümkün kılmaktadır. Yani karı-kocamızla muhabbet ederken, ne kadar çok suçluyoruz, ne kadar savunmacı oluyoruz, ne kadar eleştirel/kritik edici (laf sokucu) konuşuyoruz ve muhatabımızla aramıza ne kadar duvar örüyor,  adeta duvar gibi oluyorsak cennetimiz cehennem olmuştur bile. Ayrılığa düşe düşe geldik buralara; doğrudur! Biliriz ki her ayrılış bir yaradır ve şairin dediği gibi, ‘kemik gibi, ne yöne dönsek batar.’ Bunca ayrılık ve yalnızlık içinde, ne çok ihtiyacımız vardır karşılanmayan. Çocukluğumuz, gençliğimiz aslında karşılanmamış isteklerin, arzuların hikâyesidir bir parça da. Bu sebepledir ki, ‘karı-koca kavgalarımız çoğu zaman, çocukluk ağlamalarımızın yetişkinliğe yansımasıdır’. Bu sebeple biraz da çocuklaşırız evlilikte. Karı/kocamızdan, tıpkı çocukluğumuzda yapıldığı gibi her isteğimize duyarlı, her ‘ağlamamıza’ tesellikâr, bizi dünyanın merkezinde hissettirecek biri olmasını bekleriz. Yalnızlık ve ayrılık ızdırabımızı dindirecek kişi olsun diye bekleriz. Ama o da bir fanidir oysa. O da ayrılıklarla sarılıp sarmalanmıştır. Bu gerçeği unutuveririz. Bize sanki hakkımız olan bir şeyi elimizden alıyormuş gibi gelir. İşte o zaman ‘bana ne veriyor ki!’ diyerek suçlamalara, eleştirilere başlarız. Muhatabımız da bunları savunmayla, duvar gibi olarak cevaplamaktadır. Mutsuz bir evliliğin, evlilikler sayısınca özelliği vardır. Herkesin kendine göre bir mutsuzluk şekli vardır. Oysa araştırmalar ‘mutlu evliliklerin belirli sayıda ortak özellikleri’ bulunduğunu söylemektedir: Cennetten bir rayiha taşıyan evliliklerde karı-kocalar, kendi anne-baba ve kardeşleriyle bağlarını koparmadan, onlardan ayrılmayı sağlayabilmişlerdir. ‘Yeni bir aile’ olduklarını bilmektir bu. ‘Bize kimse karışamaz!’ meydan okumasına kapılmadan, ‘Biz her şeyi kendimiz yaparız’ hoyratlığına düşmeden, onları incitmeden usulce, ‘Yeni Aile’yi belirginleştirmektir bu. Cennete dönüş yolcuları,  tıpkı diğer ailelerin arasında yeni aileyi korumaları gibi, birlik/bütünlük yolunda ‘biz’ olmayı öğrenirken, ‘ben’i de korumayı sağlamışlardır. Yani, birlikte oluyoruz diye ferdiyetten yoksunluk göstermemektir. Karı-koca birçok konuda birlikte davransalar da gerekli gördükleri yerlerde farklı düşünebilmekte, ayrı karar verebilmekte ve çok farklı çevreye sahip olabilmektedir.  ‘Biz’ olurken ‘ben’i koruyabilmek ve ‘ben’ ile ‘biz’ olabilmek ne de büyük bir ihtiyacımızdır. Bir evliliğin mutluluğuna mutluluk katan, göz aydınlığı evlatlarımız konusunda da, ebeveynler arasında fikir birliği vardır mutlu evlilerde. Onlar için ortak hayallere sahip, onları büyütürken ortak kurallara tabidirler. Yoksa çocuklarımızın geleceğinin (ta cennete kadar) hesap edilmediği, göz ardı edildiği bir evlilik mutluluk sağlamaz. Mutluluk tek başına gelmez zira. Hayat yolculuğunda ‘refik/a-arkadaş’ saydığımız eşimize, zorluklarda destek sunmayı başarabilmek mutlu bir evlilikteki diğer özelliktir. Tartışmalar! Her evlilikte tartışma olur. Çocukluk ağlamasının bir yansıması gelir bulur bizi bir tartışmada. Bu sebeple çocukken ‘ağlamamak’ ne kadar mümkün ise, evlilikte de ‘tartışmamak’ o derece mümkündür. Ancak mutlu evlilik yaşayan fertler, tartışmalarında öfke patlamasına izin vermezler. Tartışmalarını hayırla neticelendirme gayreti içinde olurlar. Tartışmalar garez duyguları içinde yıkıcı değil de, tam tersine yapıcı olmaktadır. Bu ailelerde yapılan tartışmalar hakkında mutlaka bir sonuca ulaşılır ve konu ortada bırakılmaz.  Mutlu evlilik yaşayan çiftlerde görülen ehemmiyetli bir husus ise, birlikte ‘gülebilmeleridir’. Eğer birlikte gülmeyi sağlayabiliyor, bunu başarabiliyor isek bu ilişkiyi başka bir ufka taşıma özelliği sunar bizlere. Hayat yükü ağır gelebilir veya muhatabımıza kızabilir ve bu yüzden bunalabiliriz. Mutlu çiftler, eşlerini nasıl rahatlatabileceğini de bilirler. Eşinin ihtiyacına duyarsız, bigâne kalmayıp onu rahatlatmayı başarabilmektedir. Evliliklerinde mutlu olan kişilerin ortak diğer özellikleri, birbirine dair evliliğin başında var olan olumlu hayalleri canlı tutmaya özen göstermektir. İlk günlerde hayat arkadaşıyla ilgili kalbinde ve aklında var olan olumlu şeyleri bir yerlerde yaşatmaya devam etme çabasıdır bu. Ne zaman ki, ‘çantada keklik’ olarak bakmaya başladık; ‘Geçmiş olsun!’ demektir bu. Gözümüzdeki cennet hurisi, o latif prenses, sultan, ‘evin pasaklı karısı, burnu büyük, kendini beğenmiş’ olmaya başladığında, ya da o dağ gibi adam, karizmatik, yakışıklı delikanlı gidip onun yerine ‘sümsük, bir işe yaramaz adamın biri, buzdolabı gibi, duvar gibi’ geldiğinde cennetimizden hızla uzaklaşıyoruz demektir. Cennete geri dönme yolculuğumuzun en latif destekçisi olabilme umudunu göğsünde taşıyan evliliklerimiz umut ister, emek ister büyümek için. Bir kitabı yoktur bunun. Değil mi ki, başkasından öğrenilemez, başkasına öğretilemez de bir şeydir ayrıca. ‘Evliliğin kitabı olmaz! Çünkü evliliğin kitabı birlikte yazılır ve hiçbir kitap aynı olmaz!’

سوكيلي دوستلر، انسان اوغلي كونلك حياتده  قوللانديغي كلمه لرڭ نره دن كلديگني، نه دن أويله  سويلنديگني هپ مراق ايدر، صورار، آراشديرير. چونكه  بزلر دنيايه  كوندريلديگمزده  ايلك أوڭجه  كلمه لرله  طانيشيرز. دنيايي و حياتي كلمه لر أوزرندن أوگرنيرز. كلمه لر قلبمزه ، روحمزه ، دويغولريمزه  خطاب ايدر. طيش دنيادن ايچ عالممزه  مساژلر طاشير. أويله كه ، كيمي كلمه لر شفقتي، محبّتي؛ كيمي كلمه لر كوگني، صميميتي؛ كيمي كلمه لر ايسه  اميدي و حسرتي افاده  ايدر. أويله  كلمه لر ده  واردركه  ديلمزده  ظرافتي، اصالتي، جسارتي، شهامتي آڭلاتير و ياڭسيتير، يوركلري جوشديرور. بو نه دنله  انسانله ، لسان آراسنده  چوق درين و كوكلي بر باغ واردر. زيرا انسان؛ فكرلريني، دويغولريني، بكلنتيلريني، خياللريني طيش دنيايه  ديلڭ ياپي طاشلري اولان كلمه لرله  ياڭسيتير. لسان، انسانڭ آيينه سي، بر ايلتيشيم كوپروسي اوليويرير. بو آیينه  و كوپرو نه  قدر بيوك و كنيش اولورسه ، او نسبتده  كيشي، ايچ دنياسني طيشاري يه  باشاريله  و قضاسز آقتارابيلير، ياڭسيتابيلير. ايشته  بو آيده  كوكننه  يولجيلق ياپاجغمز ايلك كلمه مز ”زيرنيق“ Sevgili dostlar, insanoğlu günlük hayatta kullandığı kelimelerin nereden geldiğini, neden öyle söylendiğini hep merak eder, sorar, araştırır. Çünkü bizler dünyaya gönderildiğimizde ilk önce kelimelerle tanışırız. Dünyayı ve hayatı kelimeler üzerinden öğreniriz. Kelimeler kalbimize, ruhumuza, duygularımıza hitap eder. Dış dünyadan iç âlemimize mesajlar taşır. Öyle ki, kimi kelimeler şefkati, muhabbeti; kimi kelimeler güveni, samimiyeti; kimi kelimeler ise ümidi ve hasreti ifade eder. Öyle kelimeler de vardır ki dilimizde zarafeti, asaleti, cesareti, şehâmeti anlatır ve yansıtır, yürekleri coşturur. Bu nedenle insanla, lisan arasında çok derin ve köklü bir bağ vardır. Zira insan; fikirlerini, duygularını, beklentilerini, hayallerini dış dünyaya dilin yapı taşları olan kelimelerle yansıtır. Lisan, insanın âyinesi, bir iletişim köprüsü oluverir. Bu ayna ve köprü ne kadar büyük ve geniş olursa, o nispette kişi, iç dünyasını dışarıya başarıyla ve kazasız aktarabilir, yansıtabilir. İşte bu ayda kökenine yolculuk yapacağımız ilk kelimemiz “zırnık” ZIRNIK: Farsçadan dilimize gelmiş bu kelimenin aslı “zernih”tir. Olumsuz cümlelerde “bir şeyin çok ufak, çok önemsiz parçası” için bu kelime kullanılır. Mesela “zırnık bile vermemek, zırnık bile koklatmamak” bu anlamdadır. SOKAK: Bu kelime Arapça kökenli bir kelimedir. Arapça “zukak” kelimesinden değişerek dilimizde yerleşmiştir.  Malum olduğu üzere yerleşim yerlerinde ev ve dükkânlar arasında uzanan, caddeye nispetle daha dar ve kısa yollara sokak diyoruz. Kelime dilimizde oldukça anlamlı bir yere sahiptir. “Sokak çocuğu”, sokak kapısı, Sokağa dökmek, Sokağa çıkamamak, Sokakları aşındırmak, Sokakta kalmak, sokaklara dökülmek” bu anlamlı kullanımlardan sadece birkaç tanesidir. GELİN: Eski Türkçe olan bu kelime “kelmek” kökünden türemiştir. Evlenmek üzere süslenip hazırlanmış genç kız veya yeni evlenmiş kadına bu isim verilir. “Gelin almak, gelin etmek, gelin gitmek,  gelin alayı, gelin elbisesi, gelin hamamı, gelinlik, gelin arabası, gelin kız gibi oturmak, kızım sana söylüyorum gelinim sen anla!” gibi ifadeler kelimenin kullanım genişliğine delildir. DAMAT: Bu kelime Farsça bir kelimden köken alır. Farsça “damad” kelimesinden alınmadır. “Bir âileye göre kızları veya kızları gibi olan bir yakınları ile evlenmiş olan erkek, güvey” kişilere bu isim verilir. KABZIMAL: Bu kelime Arapça kökenli iki kelimeden oluşan bir birleşik kelimedir. “Kâbız” kelimesi ile “mal” kelimesinin izdivacından oluşan bu kelimenin aslı “Kâbız-ı mal” şeklindedir. Kelime “malı elinde tutan” anlamına gelmektedir. Osmanlıda meyve ve sebzeyi üreticiden alarak komisyon karşılığı satıcıya intikal ettiren aracıya bu isim verilirdi. Ayrıca  devletin bazı resmi gelirlerini toplayan tahsildarlara da bu ismin verildiği görülmektedir. TURA: Oğuz Türkçesinden gelen olan bu kelimenin kökü “tuğrağ” dır. Kelime “ṭuġrā” olarak Arapça ve Farsçaya da geçmiş ve bu şekliyle Osmanlı Türkçesi’nde de kullanılmıştır. Osmanlı padişahlarının resmî yazılarda ve paralarda imza yerine kullandıkları, özel bir şekli olan işaretlere bu isim verilirdi. Özellikle madenî paraların resimli tarafına “tuğra” denilir. Zıttı yazıdır. Zamanla söyleyiş “turâ” şeklinde dilde yerleşmiştir. Yine bu kelimeden hareketle Osmanlıda ferman, berat ve resmî belgelere Tuğra koyma işine “tuğra çekmek” denilirdi. Resmî evraka tuğra çeken görevlilere “tuğrakeş” “tuğranüvis” ismi verilirdi. ZİRAAT: Bu kelime Kur’an kökenli bir kelimedir. “Bitki yetiştirmek amacıyla toprak üzerinde yapılan çalışmaların bütünü” için Arapça bu fiil kullanılır. Özellikle Fetih suresinin sonunda İncil’de Sahabelerin nasıl tarif edildiğinden bahsedilir. Fetih suresi 29. ayet şöyledir: “Sahabelerin İncîl’deki vasıfları ise, bir ekin gibidir ki filizini çıkarmış, sonra onu kuvvetlendirmiş, sonra kalınlaşmış da gövdesi üzerine dikilmiştir; bu hâl ziraatçıların hoşuna gider; onlar hakkındaki bu benzetme kâfirleri onlarla öfkelendirmek içindir.” RÜŞVET: Arapçadan dilimize geçen bu kelimenin aslı “rişvet”dir. “Bir görevliye, kanûnen yapması veya yapmaması gereken bir işte kanun dışı bir kolaylık sağlaması için verilen para yahut sağlanan menfaate” rüşvet diyoruz. Peygamber Efendimizin “Alan da veren de melundur!” dediği bu uğursuz menfaat eskiden “rişvet” şeklinde de kullanılmıştır. Zamanla da günümüzde kullanım şeklini bulmuştur. Eskiler rüşvetin mesuliyetini belirtmek için ne güzel demişler: Rüşvet ile yaşayan ahmaktır / Onu bilmez ki sonu topraktır! Bir de “rüşvet-i kelâm” diye bir ifademiz var. Yani “Sözle rüşvet verme” anlamındaki bu ifade “karşısındakinin hoşuna gidecek, fikir ve görüşlerine uygun düşecek şeyler söylemek”le gerçekleşir.”

Harf ve kelime çalışmalarına devam ediyoruz. Silik harflerin üzerinden geçerken dikkatle yazmaya ve acele etmemeye çalışalım. Elinizin alışması ve yazınızın güzelleşmesi için bu dikkat ve sabır önemli olacaktır.

Cereb ve hıkke beyânındadır Türkçe uyuz ve gicik dimekdir. İmdi cerebden baʻzı yâbisdir. Safrâ-yı muhterikden olur. Kâh olur ki, bu safrâ-i muhterik deme muhtelit olur. Ve kâh olur ki, şiddet-i ihtirâkından sevdâ mertebesine irişür. Kâh olur sevdâ mertebesine irişmeyüb beyn-i beynde olur. Bu cerebden baʻzısından rutûbet akar. Bu kısım balgam-ı mâlihin dem ile ihtilâtından olur. Hıkke ki gicikdir. Ol dahi cereb gibidir. Nihâyet gicikde sivilceler olmaz. Bunların hudûsü çok tuzlu ve ekşi ve tatlu yemekdendir. Ve muğallizâtla meşgûl olmakdan olur. Bu ikisinin ilâcı, tabîh-i fevâkih ve tabîh-i eftîmûn veya sefûf-ı müshil ile mâ-i cübn veya süt ile ıslanmış eftîmûn ve şeker ile tabîh olunmuş şâhterec gerek şeker ile sâdec ve gerek müdebber ola. Bunları istiʻmâl eylemekden gâfil olmaya. Husûsen helîlec-i esved ve asfer ve Kâbilî her birinden dört dirhem alub issi su içinde ısladub içmek eyü devâdır. Ve her gün mâ-i şaʻîr ile şeker veyahud mâ-i cübn ile sefûf-ı müshil içmekden gaflet olunmaya. Bu iki kısmın gıdâsı her nesne ki tatsız ola, anı yemek ve içmek gerekdir. Cümleden hindibâ ve semüz ot ve mülûhiyâ ve isfinâh bûrânîleri ve ekşi enâr ile bişmiş oğlak eti virile. Fi’l-cümle zarûret olmayıcak luhûm kısmına mübâderet olunmaya. Ta kim dem ve safrâ mütevellid olmaya. Sabır-ı Sekûtarî cereb içün ziyâde nâfiʻdir. Her ne kadar müzmin olursa sürünse defʻ ider. Ve cereb ve hıkkenin ashâbı hammâma mülâzemet eylemek enfaʻ eşyâdandır. Metnin Güncel Çevirisi Uyuz Hastalığı ve Deri Kaşıntısı Tedavisi Uyuz hastalığı Türkçe gicik olarak da isimlendirilir. Uyuz hastalığının birinci sebebi vücudun aşırı kuruluğundan veya vücuttaki yanmış safranın fazlalığındandır. Bazı durumlarda yanmış safra bir sonraki evrede sevdâ(kara safra) maddesine dönüşür. Bazen de yarı yanmış olarak veya siyah safra maddesine yakın bir karardadır. Hastalığının sebeplerinden bir diğeri, vücudun rutubetli olması yani aşırı nemliliğidir. Bu durum, tuzlu balgamın kana karışması sebebiyledir. Kaşıntılı cereyan eden uyuz hastalığının oluşumu ise çok tuzlu, ekşi ve tatlı yemekten kaynaklanır. Böylece vücudun nem dengesi, beslenme dengesinin bozulmasıyla bozulur. Bu hastalığın her iki halinde tedavi; meyve kompostosu yemek, gelin saçı otunu su veya süt ile kaynatıp içmek, peynir suyu ile beraber ishal edici devalar kullanmak ve şahtere otunu sade su ile veya su-şeker ile kaynatıp şerbet haline getirerek içmek gibi uygulamalar, bu hastalığın tedavisinde etkili yöntemlerdir. Ayrıca her defasında 13’er gram kara helile, sarı helile ve kâbili helile karışım halinde kaynamış suya koyup bir miktar demlendikten sonra çayını içmek de çok faydalıdır. Arpa suyunu şeker ile karıştırarak kullanmak veya ishal edici devalar ile peynir suyunu içmek de ihmal edilmemesi gereken bir yöntemdir. Bunlardan başka hindiba, semizotu, ebegümeci veya ıspanak haşlamalarını yemek, ekşi nar suyu içmek ve iyi pişmiş oğlak eti yemek çok faydalıdır. Zorunlu kalmadıkça safra maddesini vücutta artmaması için oğlak eti dışındaki etler yenilmemelidir. En ağır devresinde olsa bile hastalığın iyileşmesinde Aloevera(sarısabır) bitkisinin jelini krem gibi sürerek harici kullanmak, hızlı ve etkili bir yöntemdir. Bundan başka sık sık yıkanmak hastalığın kısa bir süre de iyileşmesini sağlayacaktır. Kelimeler: bûrânî: pirinç veya bulgur ile pişirilen ve sebzelerden yapılan yemekcereb: uyuz hastalığıeftîmûn: gelinsaçı, kıl otu, cinsaçı, bağbozan, küşûshıkke: deri kaşıntısımâ-i cübn: peynir suyumuğallizât: soğutucu karakteriyle organın rutubetini donduran ve koyulaştıran ilaçmuhtelit: karışmış, karışıkmübâderet: bir işe girişmemüdebber: işlem görmüşmülâzemet: bir işte devamlı olmak, devam etmekmülûhiyâ: ebegümeci bitkisi,mütevellid: ortaya çıkan (Kaynak:En-muzec fi’t-tıb)

Nohut Suyu Çorbası Nohud âb nohuddan ma‘mûl çorbadır. Gayet latîf ve ziyâde mukavvîdir. San‘atı, evvelâ nohudu nak‘ idüb kabuğun(u) izâle eyledikten sonra nak‘ olunan su ile tencerede tamâm yumuşayınca pişirip ve suyunu süzüp kefce ile giray gibi sahk edip kefkirden geçireler. Ba‘dehu tavuk suyu yahud et suyu ile tekrar i‘tidal gelince pişireler. Bir minval-i muharrer kabuğu izale olduktan sonra nohudu kurutup ba‘dehu havanda döğüp eledikten sonra dahi tahrîr olunduğu vecih üzere tabh olunsa olur. Ancak bu tavr-ı vakte muhtaç evvelki âsân def‘aten olur. Kapak Böreği Kapak Böreği ve Tas ve Tencere Böreği dahi derler. Evvelâ bir münâsib tencere kapağını cüz’î yağlayıp ba‘dehu içine açılmış beş on yufkayı ko(y)duktan sonra pâk ince kıyılmış koyun etini bu iki baş ince kıyılmış soğanı bu iki kaşık yağ ile kâ‘ide üzere kıvırdıktan sonra cüz’î büber ve darçın ve fıstık ve badem ve kişniş izâfe olunub evvel yufkaların üzerine ko(y)duktan sonra yufkanın ziyâdelerini üzerine bir hoşça kapayıp bir münâsib tepsi yahut sahan kapayıp fevk ve tahta mu‘tedil kor koyup bir hoşça kızarınca tabh ideler. Hey'et ve tavrı yani manazarası güzel ve tabhı âsân bir nâzik bu börektir. Saray Kadayıfı Bu dahi üç nev‘dir. Biri eğerçi birbirine mütekâribdir amma yine filcümle lezzet ve ta‘mında birbirine mugayirdir. Evvela mahsus ince sepet ve sine dökülmüş kadayıftan berkenarlı tepsiye i‘tidâl üzere döşedikten sonra üzeri örtülünce süzülmüş rugan-ı sâdede su ile dahi mikdâr-ı dühniyyeti gidince yaykayalar. Badehu asel-i musaffâ yahut şeker ile dahi bir mikdar kayantıp ateşten indireler ve cüz’î soğutup isti‘mâl edeler. Kelimeler: Mukavvi: Güçlü ve sağlam bir duruma getiren, güç, kuvvet veren, takviye edenNak‘: Suda ıslamaKefce: KepçeSahk: DövmeKefkir: Kevgir, Sulu şeyleri süzmekte kullanılan delikli yayvan kapBa‘dehu: Ondan sonraHavan: Toz hâline getirilmek veya ufalanmak istenen bir maddenin içine konulup dövüldüğü taş, tahta veya madenden çukur kapTahrîr olunduğu: Yazıldığı Tabh olunsa: PişirilseÂsân: KolayDef‘aten: Bir defadaEvvelâ: ÖncelikleMünâsib: UygunCüz’î: Az miktardaPâk: Halis, katışıksızKâ‘ide: TabanBüber: BiberKişniş: Maydanozgillerden, yaprakları maydanoza benzeyen, boyu 30 – 50 santim, beyaz çiçekli, tüysüz, parlak, bir yıllık otsu bitki. Bu bitkinin likör ve çeşitli eczalarda, yemek, pasta ve şekerlemelerde koku ve çeşni vermek için kullanılan tohumu ve meyvesiİzâfe olunub: İlave edilipZiyâdelerini: FazlasınıMu‘tedil: Orta halliDühn: Sürülecek yağNev‘: ÇeşitEğerçi: Her ne kadar, … ise de, gerçiMütekârib: Birbirine yaklaşan, yakınlaşaFilcümle: Sonuçta, velhâsıl, nihâyetteTa‘mında: TadındaBerkenarlı: Kenarlıİ‘tidâl: Orta karar olma, ölçülü olmaRugan-ı sâde: Sade yağMikdâr-ı dühniyyeti: Sürülecek yağ mikdarıncaYaykayalar: YıkayalarAsel-i musaffâ: Saf bal İsti‘mâl edeler: Kulanalar

Aşağıdaki suallerin cevaplarını bulduktan sonra kutulara rakamlara göre yerleştiriniz. Kırmızı dairelere denk gelen harfleri rakam sırasına göre aşağıdaki kutuya yerleştirdikten sonra çıkan cümleyi Latin harfleri ile yazarak anahtar cümleyi bulunuz. Sayfanın fotoğrafını çektikten sonra cevaplarınızı en geç 25 Ocak’a kadar mektup@osmanlicadergi.com adresine gönderiniz. Gelen doğru cevaplar arasından yapılacak kur’a ile 5 okuyucumuza  Osmanlıca 40 Şair 40 Şiir kitabı   hediye edilecektir. Neticeler sosyal  medya hesaplarımızdan duyurulacaktır.          C E V A P         

ظفر صايي أوستونلگندن دگل جسارت صاحبي اولانلرده در قوصوه  ميدان صواشي (١٣٨٩) أوڭجه سنده  مراد خداوندگار حرب مجلسنى طوپلايوب عسكرلرينه  شويله  سسلنمشدر: ”بز بر فكرڭ / اينانجڭ صواشجيلري يز. قاصوب قاووران برر يغماجي دگلز. ظلمڭ اولديغي يرلره  عدالت كوتوروب خلقه  خدمت ايدن مؤسّسه لرله  يڭي بر دوزن قورويورز. قليجڭزڭ قازانديغي ظفرلره ، اداره مز آلتنه  پريشان حالده  كيرن انسانلرڭ رفاهي و اعماري تعقيب ايدييور. آناطولي و روم ايلينڭ كنيش بولگه لريني و كوچلي قلعه لريني يوڭتيممز آلتنه  آليركن بر صواشدن چيقدق، باشقه  بر صواشه  كيردك. فقط يورولمدق. بالعكس بيلندك. بوراده  ٤٠ بيڭ كيشي يز. دشمان ايسه  ١٠٠ بيڭدن فضله . فقط ظفر صايي أوستونلگنده  دگل جسارت صاحبي اولانلرده در. Zafer Sayı Üstünlüğünden Değil Cesaret Sahibi Olanlardadır Kosova meydan savaşı (1389) Öncesinde Murat Hüdavendigar Harp meclisini toplayıp askerlerine şöyle seslenmiştir: “Biz bir fikrin / inancın savaşçılarıyız. Kasıp kavuran birer yağmacı değiliz. Zulmün olduğu yerlere adalet götürüp halka hizmet eden müesseslerle yeni bir düzen kuruyoruz. Kılıcınızın kazandığı zaferlere, idaremiz altına perişan halde giren insanların refahı ve imarı takip ediyor. Anadolu ve Rumelinin geniş bölgelerini ve güçlü kalelerini yönetimimiz altına alırken bir savaştan çıktık, başka bir savaşa girdik. Fakat yorulmadık. Bilakis bilendik.  Burada 40 bin kişiyiz. Düşman ise 100 binden fazla. Fakat zafer sayı üstünlüğünde değil cesaret sahibi olanlardadır. افنديڭ قراله  بونلري آڭلات ييلديريم بايزيد دونمنده  عثمانلي ايلرله ييشنه  قارشي قويابيله جك بر دولت وارسه  اوده  مجارستاندر. مجار قرالي لايوشڭ ئولومندن صوڭره  قيزي ماريه نڭ قوجه سي سيغموند مجار قراللغنه  كچه رك بالقانلرده كي ملّتلره  قارشي حمايه جي بر طور طاقيندي. حتّي عثمانليلرڭ حمايه سنده  بولونان بولغارستانڭ أوزرنده  حق ادّعا ايتدي. كوندرديگي ايلچي واسطه سيله  بولغارلرڭ ايشنه  قاريشديغندن طولايي ييلديريم بايزيدي آزارلايارق بو يرلرڭ قراللغنڭ كنديسنه  عائد اولديغني بيلديردي. بو مطالعه لري سكونتله  ديڭله ين بايزيد، ايلچينڭ الندن طوتارق اوني سلاحلرله  طولی بر يره  كوتوروب سلاحلري كوستردكدن صوڭره  ايلچي يه  دونرك: ”افنديڭ قراله  بونلري آڭلات؛ بنم بولغارستانده  اولان حقّم كورديگڭ بو سلاحلرله  تأمين ايديلمشدر“ جوابنى ويرمشدر. Efendin Krala Bunları Anlat Yıldırım Bayezid döneminde Osmanlı ilerleyişine karşı koyabilecek bir devlet varsa oda Macaristandır. Macar kralı Layoşun ölümünden sonra kızı Maryanın kocası Sigmund Macar krallığına geçerek Balkanlardaki milletlere karşı himayeci bir tavır takındı. Hatta Osmanlıların himayesinde bulunan Bulgaristanın üzerinde hak iddia etti. Gönderdiği elçi vasıtasıyla Bulgarların işine karıştığından dolayı Yıldırım Bayezidi azarlayarak bu yerlerin krallığının kendisine ait olduğunu bildirdi. Bu mütalaaları sükunetle dinleyen Bayezid, elçinin elinden tutarak onu silahlarla dolu bir yere götürüp silahları gösterdikten sonra elçiye dönerek: “Efendin krala bunları anlat; benim Bulgaristanda olan hakkım gördüğüm bu silahlarla temin edilmiştir” cevabını vermiştir. عادل اولمايان بريسنڭ الندن چيقان ايش ده  كوتو ايشدر قانوني سلطان سليمانڭ أوڭلي آقينجي بگي غازي بحري بگه  يازديغي اوزونجه  مكتوبڭ بر قسمي شو شكلده در: هر شيئڭ باشي عدالتدر. عادل اولمايان بريسنڭ الندن چيقان ايش ده  كوتو ايشدر. أويله  انسانلر واركه  اللرنده  فرصت يوقكن صالح و ديندار كورونوب اللرينه  فرصت كچنجه  نمرودلاشيرلر. امرنده كي آدملرڭ صورتنه  آلدانما. ماله  ملكه  رغبت ايدنلري دولت خدمتنه  آلما. آلما  كه  بويله سي آدملر خلقي ازرلر؛ محشرده  ده  بونلرڭ صورومليسي بن اولورم. سڭا امانت ايتديگم خلقڭ كنچلريني اولاد، اختيارلريني بابا بيل. أوزللكله  ده  فقيرلره  سوكي و يارديم قاپيلرينى آچ. Adil Olmayan Birisinin Elinden Çıkan İşte Kötü İştir Kanuni Sultan Süleymanın ünlü akıncı beyi Gazi Bahri Beye yazdığı uzunca mektubun bir kısmı şu şekildedir: Her şeyin başı adalettir. Adil olmayan birisinin elinden çıkan iş de kötü iştir. Öyle insanlar var ki ellerinde fırsat yokken salih ve dindar görünüp ellerine fırsat geçince Nemrutlaşırlar. Emrindeki adamların suretine aldanma. Mala mülke rağbet edenleri devlet hizmetine alma. Alma ki böylesi adamlar halkı ezerler; mahşerde de bunların sorumlusu ben olurum. Sana emanet ettiğim halkın gençlerini evlat, ihtiyarlarını baba bil. Özellikle de fakirlere sevgi ve yardım kapılarını aç. تيرانداز اورخان غازي دورنده  عثمانليلرڭ كليبولي يي آلمسي، هنوز كوچك و يڭي اولان عثمانلي دولتنڭ آدينڭ ياقين و اوزاق چوره لرده  دويولمه سني صاغلادي. اورخان غازي يي تبريك ايتمك ايچون مملوك دولتي ده  چشيتلي هديه لرله  بر هيئت كوندردي. بو هيئتڭ كليشي شرفنه  ضيافت ويريلوب بينيجيلك و اوقجيلق كوستريلري ياپيلدي. اورخان غازينڭ ده  قاتيلديغي بو كوستريلرده  مصرلي بر تيرانداز (اوقجي) اولان حاجي نمي، معرفتلي آتيشلر ياپارق اوراده  بولونانلرڭ تقديرينى طوپلادي. آلتمش ياشنى كچمش اولان اورخان غازي ده  كندي تعليم يايي ايله  هدفه  برقاچ آتيش ياپدقدن صوڭره  يايني حاجي نمي يه  ويرمش، فقط مصرلي اوقجي، اورخان غازينڭ ياينڭ كريشنى چكوب تك بر اوق آتمه يه  موفّق اولامامشدر. Tirendaz Orhan Gazi devrinde Osmanlıların Geliboluyu alması, henüz küçük ve yeni olan Osmanlı Devletinin adının yakın ve uzak çevrelerde duyulmasını sağladı. Orhan Gaziyi tebrik etmek için Memluk devleti de çeşitli hediyelerle bir heyet gönderdi. Bu heyetin gelişi şerefine ziyafet verilip binicilik ve okçuluk gösterileri yapıldı. Orhan Gazinin de katıldığı bu gösterilerde Mısırlı bir tirendaz (okçu) olan Hacı Nemi, marifetli atışlar yaparak orada bulunanların takdirini topladı. Altmış yaşını geçmiş olan Orhan Gazi de kendi talim yayı ile hedefe birkaç atış yaptıktan sonra yayını Hacı Nemiye vermiş, fakat Mısırlı okçu, Orhan Gazinin yayının kirişini çekip tek bir ok atmaya muvaffak olamamıştır.

Dergiyi takip edenler, yazmanın da zevkine ulaşıyorlar. Her ay ilerlediğinizi sizler de fark ediyorsunuz. Her işte olduğu gibi, bu işte de bizzat kendimizin gayret göstermesi önemli olacaktır. Aşağıdaki metni Kur’an hattı ile yazınız. Aşağıdaki kelimeler hem konuyu anlamaya hem de yazmaya yardımcı olacaktır. Onun için dikkatle okumanız önemlidir. Hasta Adam Baytara Gitmez Kim bir şeyde çok tevaggul etse, galiben başkasında gabîleşmesine sebebiyet verir. Bu sırra binaendir ki, maddiyatta tevaggul eden, mâneviyatta gabileşir ve sathî olur. Bu noktaya nazaran, maddiyatta mahareti olanın mâneviyatta hükmü hüccet olmasına sebep olmadığı gibi, çok defa sözü dahi şâyân-ı istimâ değildir. Evet, bir hasta, tıbbı hendeseye kıyas ederek, tabibe bedelen mühendise müracaat edip gösterdiği ilâcı istimal ederse, akrabasına tâziye vermeye dâvet ve kendisi için kabristan-ı fenanın hastahanesine nakl-i mekân etmek için bir raporu istemek demektir. Kezalik, hakaik-i mahzâ ve mücerredât-ı sırfeden olan mâneviyatta, maddiyûnun hükümlerine müracaat ve fikirleriyle istişare etmek, âdetâ lâtife-i Rabbaniye denilen kalbin sektesini ve cevher-i nurânî olan aklın sekeratını ilân etmek demektir. Evet, her şeyi maddiyatta arayanların akılları gözlerindedir. Göz ise mâneviyatı göremez.            Ç Ö Z Ü M      Kelimeler: bedelen : karşılık olarakcevher-i nurânî : nurlu cevher, özgabîleşmek : yabancılaşmak, âdeta körleşmekgaliben : çoğunluklahakaik-i mahzâ : doğru ve gerçeklerin ta kendisi; içine özünü bozabilecek herhangi bir şey karışmamış olan hakikatlerhendese : mühendislikistimal etmek : kullanmakistişare etmek : fikir sormak, danışmakkabristan-ı fena : fânîlik, ölüm kabristanılâtife-i Rabbaniye : insanın kalbine bağlı ve bütün duygularının sultanı olan ince bir duygu; İlâhî hakikatlerin hissedildiği duygumaddiyat : maddî şeylermaddiyûn : materyalistler, her şeyi madde ile açıklamaya çalışanlarmâneviyat : mânevî âleme ait olan şeyler, soyut gerçekler; fazilet ve ahlâkmücerredat-ı sırfe : tam anlamıyla mücerret, soyut olan şeyler nakl-i mekân : yer değiştirmenazaran : göresathî : sığ, yüzeyselsekte : durmaşâyân-ı istimâ : dinlemeye lâyık, dinlemeye değertabib : doktortâziye vermek : baş sağlığı dilemektevaggul : bir şeyle çok meşgul olmak, kendini bir şeye tamamen vermek

مربّع صدق ايله  ترك ايده لم هر املي هر هوسي،قیرالم حائل ايسه  عزممزه  تن قفسي؛ايڭله دكجه  المندن وطنڭ هر نفسي،كلڭ امداده  دييور، باق بودر اللّٰه سسي! بزه  غيرت ياقيشير مرحمت اللّٰهڭدر؛حكم آتي نه  فقيرڭ نه  شهنشاهڭدر؛ديڭله  فريادينى كيم ترجمۀ  آهڭدرايڭله دكجه  باق نه  دييور وطنڭ هر نفسي... محو ايدر كنديني بلبل بيله  حريت ايچون؛چكيليرمي بو بلا عالم پر محنت ايچون؟دين ايچون، دولت ايچون، جان چكيشن ملّت ايچون،عزمه  حائلمي اولورمش بو چوروك تن قفسي؟ مملكت بيتدي، يينه  بيتمدي حالا سن، بن،بزه  بو حال ايله  بزدن بيوك اولماز دوشمن؛دست اعداده يز اللّٰه ايچون اي اهل وطن؛يتيشير ترك ايده لم غيري هوا و هوسي!...   MURABBA Sıdk ile terk edelim her emeli her hevesi,Kıralım hâil ise azmimize ten kafesi; İnledikçe eleminden vatanın her nefesi,Gelin imdada diyor, bak budur Allah sesi!  Bize gayret yakışır merhamet Allah'ındır; Hükm-i âtî ne fakîrin ne şehinşâhındır; Dinle feryadını kim terceme-i âhındırİnledikçe bak ne diyor vatanın her nefesi... Mahv eder kendini bülbül bile hürriyet içün; Çekilir mi bu belâ âlem-i pür mihnet içün? Dîn içün, devlet içün, can çekişen millet içün,Azme hâil mi olurmuş bu çürük ten kafesi?  Memleket bitti, yine bitmedi hâlâ sen, ben,Bize bu hâl ile bizden büyük olmaz düşmen; Dest-i a'dâdayız Allah içün ey ehl-i vatan; Yetişir terk edelim gayrı hevâ vü hevesi! ... Namık Kemal Kelimeler: Sıdk: doğrulukHâil: engelHükm-i âtî: geleceğin hükmüŞehinşâh: padişahlar padişahıTerceme-i âh: pişmanlığın tercümesiÂlem-i pür mihnet: sıkıntılarla dolu dünyaDest-i a’dâ: düşmanların eliHevâ vü heves: boş ve geçici istekler

Muhammed Tahir Bey هوالباقينوجوانمز كتدي جنّت باغنه فرقتي قالدي والدينڭ جاننه كتخداي حضرت والده سلطان يوسف آغانڭ برادري احمدآغانڭ مخدومي مرحوممحمّد طاهر بك روحنه  فاتحه سنه  ١٢١٦ Hüve’l-BâkîNevcivânımız gitti cennet bağınaFirkati kaldı vâlideynin canınaKethüda-yı Hazret-i Vâlide SultanYusuf Ağa’nın biraderi AhmedAğa’nın mahdûmu merhûmMuhammed Tahir Bey rûhuna FatihaSene 1216 Muhammed Ârif Dede هو الحيّ الباقيقطب العارفينغوث الواصلینمركز افندي قدس سرهالعزيز حضرتلرينڭ تربه دارسعاد شمداري مرحومو مغفور محمد عارف دده روحيچون الفاتحه ٣ ربيع الاخر سنه  ١٢١٦ Hüve’l-Hayyü’l-BâkîKutbü’l-ârifînGavsü’l-vâsilînMerkez Efendi kuddise sirruhu’l-Azîz hazretlerinin türbedâr-ısuâd-ı şemdârı merhûmve mağfûr Muhammed Ârif Dederûhîçün el-Fâtiha3 Rebiülahir sene 1216 Kelimeler: Hüve’l-Hayyü’l-Bâkî: Devamlı, varlığı sürekli ve hayat sahibi olan O’durKutbü’l-ârifîn: Âriflerin kutbu, en büyüğü, en yücesiGavsü’l-vâsilîn: Gerçeğe ulaşmış olan âriflerin en büyüğüMağfur: Allah tarafından günahları bağışlanan veya günahlarının bağışlanması için Cenâbıhakk'a duâ edilen (ölmüş kimse)Hüve’l-Bâkî: Devamlı, kalıcı olan, varlığını devam ettiren O’durNevcivân: Delikanlı, gençVâlideyn: Anne-babaKethüda: Eskiden büyük devlet adamlarının, zenginlerin işlerini gören kimse, kâhyaMahdum: Erkek evlat, oğulMerhûm: Rahmete ermiş, ölmüş Müslüman erkek