توكته رك توكنميه جگز جغرافيه مزده  ماده جي فلسفه  اينانجلري قيروب ايمانلري آليركن، قاپيتاليست باقيش آچيسي ده  أورتمكدن آلي قويوب ساده جه  توكتن و كوله لشن طوپلوملر أورتدي. حظجيلغڭ أوڭ آلديغي زمانمزده  راحت و قولاي الده  ايتمه  و كيف ما يشا آڭلايشلر، طيشي مطنطن ايچي قوف بريلرڭ ظهورينه  سبب اولدي، اولويور. اسكيلر ”طوپراغي ايشله ين اكمگي ديشلر“ دييورلردي. شيمديكيلر، ”آرمود پيش، آغزيمه  دوش“ دردنده لر. حال بويله  اولنجه  ده  ”أورتن كنديني، أورتمه ين باشقه لريني توكتير“ جمله سي تام ده  كونمزي طانيملار حاله  كلييور. حالبوكه  ”طوپلومڭ كوجي، بريلرندن قايناقلانير“ و ”اڭ ايي طوپلوم، بيلينچلي أورتن و توكتن طوپلومدر.“ لكن طوروم هيچ ده  بكلنن و ايستنن كبي دگل. طوپراغي ديشله ين اللر چوقدن غائب اولوب كيتديلر آرامزدن. چوغي چوجق طوپراغه  باصمامشدر بلكه  ده . كون بويي اينترنت سيته لرنده  يڭي چيقان مارقه لري قوغا لييور اكثر ناس. طورديغي يردن باقديغنده  طوغوسندن باتيسنه ، قوزيدن كونيه  أورتيلنلري قياسلامه  پشنده  اينترنت صحيفه لرنده  چوغي كيمسه . بن نه  أورته بيليرم ديين، بنم كيمه  نه  فائده م اولابيلير ديين انسان صاييسي پارماقلري كچمييور. برقاچ أورنك طيشنده  يرلي ملّي چاليشمه  ياپوب، ياپديغنه  صاحب چيقان و بو اوغورده  عمريني اورايه  صرف ايده بيلن ويا بوڭا نيت ايدن صاييلري بن بيلمييورم. توكته رك توكنييورز. بز بو دگلز، اولامايز. باتینڭ صحنه له دىگي بر اويونده  توكتيجي رولنده كي فیكورانلقدن قورتولوب كرچك حياتله  يوزلشملي و كنديمزه  كلملي يز. هر آلاندن باقانلقلريمزي و اداره جيلري زورلاياجق اولانلر يينه  بزلرز. لزومسز اولاني توكتمكله  مشغول اولماياجغز. كيجه نڭ بر ياريسنده  صاتيشه  كيرن تلفونلري آلمه  ياريشنده  اولمقله  آلچالماياجغز. ”أورتكنلگڭ آرتيشي رفاهي آرتديرمه نڭ تك يوليدر.“ بزده  لاف صلاته  اولمش. او كلسين بو كيتسين. آل شو سوزي ده  جیبڭه  قوي: ”باشلامق ايچون اڭ اويغون زماني بكلرسه ڭ هيچ باشلامايابيليرسڭ؛ شيمدي باشلا، شو آنده  بولونديغڭ يردن، النده كيلرله  باشلا!“ حاصلي بر شيلرڭ باشمزه  كلمه سنه  اذن ويرمك يرينه  بز اونلرڭ باشنه  كله جگز. كيم دنيانڭ نره سندن كوگه  باقسه  كوردكلري آي و ييلديزي، نره يه  كيتسه ك كوگسمزده  طاشيياجق، يرلي و ملّي أورونلريمزده  كوسترمكله  غيرتمند اولاجغز. يازينڭ نره يه  باغلانديغني درگيده كي يازيلري اوقودقجه  داها نت كوره جكسڭز. بڭا مساعده . قالڭ صاغليجاقله  Coğrafyamızda maddeci felsefe inançları kırıp imanları alırken, kapitalist bakış açısı da üretmekten alıkoyup sadece tüketen ve köleleşen toplumlar üretti. Hazcılığın ön aldığı zamanımızda rahat ve kolay elde etme ve keyfe ma yeşa anlayışlar, dışı mutantan içi kof bireylerin zuhuruna sebep oldu, oluyor. Eskiler “Toprağı işleyen ekmeği dişler” diyorlardı. Şimdikiler, “Armut piş, ağzıma düş” derdindeler. Hal böyle olunca da “Üreten kendini, üretmeyen başkalarını tüketir” cümlesi tam da günümüzü tanımlar hale geliyor. Halbuki “Toplumun gücü, bireylerinden kaynaklanır” ve “En iyi toplum, bilinçli üreten ve tüketen toplumdur.” Lakin durum hiç de beklenen ve istenen gibi değil. Toprağı dişleyen eller çoktan kaybolup gittiler aramızdan. Çoğu çocuk toprağa basmamıştır belki de. Gün boyu internet sitelerinde yeni çıkan markaları kovalıyor ekser nas. Durduğu yerden baktığında doğusundan batısına, kuzeyden güneye üretilenleri kıyaslama peşinde internet sayfalarında çoğu kimse. Ben ne üretebilirim diyen, benim kime ne faydam olabilir diyen insan sayısı parmakları geçmiyor. Birkaç örnek dışında yerli milli çalışma yapıp, yaptığına sahip çıkan ve bu uğurda ömrünü oraya sarf edebilen veya buna niyet eden sayıları ben bilmiyorum. Tüketerek tükeniyoruz. Biz bu değiliz, olamayız. Batının sahnelediği bir oyunda tüketici rolündeki figüranlıktan kurtulup gerçek hayatla yüzleşmeli ve kendimize gelmeliyiz. Her alandan bakanlıklarımızı ve idarecileri zorlayacak olanlar yine bizleriz. Lüzumsuz olanı tüketmekle meşgul olmayacağız. Gecenin bir yarısında satışa giren telefonları alma yarışında olmakla alçalmayacağız. “Üretkenliğin artışı refahı arttırmanın tek yoludur.” Bizde laf salata olmuş. O gelsin bu gitsin. Al şu sözü de cebine koy: “Başlamak için en uygun zamanı beklersen hiç başlamayabilirsin; şimdi başla, şu anda bulunduğun yerden, elindekilerle başla!” Hasılı bir şeylerin başımıza gelmesine izin vermek yerine biz onların başına geleceğiz. Kim dünyanın neresinden göğe baksa gördükleri ay ve yıldızı, nereye gitsek göğsümüzde taşıyacak, yerli ve milli ürünlerimizde göstermekle gayret-mend olacağız. Yazının nereye bağlandığını dergideki yazıları okudukça daha net göreceksiniz. Bana müsaade. Kalın sağlıcakla."

اخلاق علائي كتابي قينالي زاده ، ١٥٦٤ ييلنده  شامده كي قاضيلق وظيفه سي صيره سنده  قلمه  آلديغي اثرينى، او زمانلر سوريه  بگلربگي اولان سميز علي پاشايه  اتحاف ايتمش، علي آدينڭ ”يوكسكلك، يوجه لك“ آڭلامنده كي علی دن توره ديگني كوز أوڭنده  طوتارق كتابنه  اخلاق علائي آدينى ويرديگني بليرتمشدر. مؤلّفڭ افاده سنه  كوره ، ”حكمت عمليه  (اخلاق فلسفه سي) أوزرينه  بر تأليف“ اولان اثر، بر مقدّمه  و أوچ بولوم حالنده  دوزنلنمشدر. مقدّمه ده ، اخلاق فلسفه سي آلاننه  كيرن قونولر، اخلاق علمي ايله  ايلگيلي تريملر، اخلاق علمنڭ فائده لري، عملي و نظري اخلاق، روح و تربيه  مسئله لري أوزرنده  طورولمشدر. بو قسم، انسانڭ ”اشرف مخلوقات“ اولديغنه  دائر بر بحثله  صوڭ بولور. علم اخلاقه آيريلان برنجي بولوم فردي اخلاق مسئله لريني أله  آلارق خوي چشيتلري، فضيلتلر، فضيلتلرڭ الده  ايديلمه سنه  انگل اولان روح خسته لقلري (رذيلتلر)، بونلرڭ تداوي اصوللري، لسان تربيه سي و قونوشمه  آدابنى قونو ايدينمشدر. ايكنجي بولوم عائله  اخلاقنه  (علم تدبير منزل) آيريلمشدر. قينالي زاده  بو بولومده  مسلمان ترك عائله سنڭ قورولوشي، عائله  رئيسنڭ كورَولري، كوچكدن بيوگه  طوغري عائله  فردلرينڭ حق، وظيفه  و مسئوليتلري حقّنده  بيلگي ويرمش، عائله ده  تربيه  اصوللريني أورنكلرله  آڭلاتمشدر. عائله  مؤسّسه سنه  صوڭ درجه  أونم ويرن مؤلّف، بو بولومڭ ”اهل و عيال تربيه سي“ قسمنده ، أوڭ دوزننى و عائله  حضوريني بوزابيله جگي دوشونجه سندن حركتله ، تعدّد زوجات حقّنده  احتياطلي بر افاده  قوللانمقده  و شو توصيه ده  بولونمقده در: ”اركك، أونده ، تنده  جان كبيدر. نتكيم ايكي بدنه  بر جان اولماديغي كبي ايكي أوه  ده  بر اركك ياقيشماز.“ أوچنجي بولوم دولت اداره سي و سياسي اخلاق (علم تدبير مدينه ) ايله  ايلكيليدر. بو بولومده  مؤلّف، ترك ملّتنڭ عصرلردر ايچنده  ياشاديغي و ياشاتديغي دولت مودلنى آڭلاتمقده در. ملكڭ قورونمسي و عدالتڭ حاكم قيلينمسي، دولت رئيسنڭ وصف و كورولريله  دولت آدملرينڭ سچيمنده  اويولمسي كركن قوراللر، دولتڭ خلق ايله  مناسبتي، اوردونڭ كوجي وب. قونولر بو بولومڭ أونملي موضوعلريدر. اثرڭ بو صوڭ قسمنده  عدالت قاورامي أوزرنده  اصرارله  طورولديغي كورولور. بولومڭ صوڭنه  اكلنن عدالت دائره سي شَماسي ايله  دولت- اوردو- خلق (رعايا) بتونلشمه سنه  اشارت ايديلمكده ، ملكڭ آنجق عدالتله  آياقده  طوروب دوام ايده بيله جگي آڭلاتيلمق ايستنمكده در. اثرڭ صوڭنده ، افلاطون و آريسطويه  عائد اولديغي سويلنن بعض أوگوتلره  ير ويريلمكده در. تفسير، حديث، فقه، ادبيات، فلسفه  و اخلاق قونولريني، باتيده  آريسطويي، اسلام دنياسنده  فارابي، ابن مسكويه، غزّالي، نصيرالدین طوسي، جلال الدّين الدواني، حسين واعظ الكاشفي كبي مؤلّفلرڭ اخلاقله  ايلگيلي اثرلريني چوق ايي بيلن قينالي زا ده نڭ بو كتابنى ساده جه  بر امرلر و ياساقلر كتابي صايمق ممكن دگلدر. آيريجه  سوز قونوسي اثر، ادّعا ايديلديگي كبي كنديسندن أوڭجه  يازيلان و چوغي فارسجه  اولان اسكي اخلاق كتابلرينڭ بر ترجمه سي ويا بونلردن ياپيلان بر درلمه  ده  دگلدر. عكسنه ، اخلاق علائي اسلام اخلاقنڭ كله نكجي، فلسفي و تصوّفي اقوللرينڭ بتون أوڭلي تمثيلجيلرينڭ فكرلرندن فائده لانيلارق ميدانه  كتيريلمش، ديلي، اسلوبي، متودي و ترتيبيله  ساحه سنده  شهرت بولمش بر اثردر. كتابڭ باشنده كي افاده لردن آڭلاشيلاجغي أوزره  مؤلّفڭ اڭ بيوك آرزوسي، اخلاق ناصري، اخلاق جلالي و اخلاق محسني كبي فارسجه  اثرلر طيشنده  تركجه  بر اخلاق كتابي يازمق و بوني مسلمان ترك ملّتنه  آرمغان ايتمكدر. كرچكدن ده  كنيش بر اسلامي كولتوره  طايانان، علمي و ادبي آغيرلغه  صاحب بولونان اخلاق علائي، داها صوڭره  يازيلان تركجه  اخلاق كتابلرينڭ همن همن هپسنه  قايناق اولمشدر. مؤلّف، ديگر اثرلرنده  اولديغي كبي اخلاق علائی ده  آغير بر اسلوب قوللانمش، زمان زمان سجيلي افاده لره  ير ويرمشدر. اثرڭ بو أوزللگنى، اوقونوب آڭلاشيلمه سني كوچلشديرن بر عامل اولارق قبول ايتمك ممكندر. بونڭله  برابر قينالي زاده  مجرّد اخلاق قونولريني ايشلركن نظري بيلگيلري، چوغي موثوق اولان قصه لرله  مشخّص حاله  كتيرمش، فارسجه  مثنويلر، عربجه  شعرلر، تركجه  قطعه  و بيتلرله  اثرينى سوسله يوب كوزللشديرمه يي باشارمشدر. مؤلّفڭ نظري قونولره  بو طرزده  ياقلاشمسي، آيريجه  ديلنڭ تركجه  اولمسي، اخلاق علائي يي صوڭ زمانلره  قدر عثمانلي مكتب و مدرسه لرنده  اوقوتولان اخلاق درسلري ايچون اساس قبول ايديلن مشهور و يايغين بر كتاب حالنه  كتيرمشدر. تركيه ده  و ديگر اسلام ئولكه لرنده كي كتبخانه لرده  اثرڭ پك چوق يازمه سنڭ بولونمسي ده  اوڭا كوستريلن ايلگينڭ أونملي بر دليلي اولارق دگرلنديريلمليدر. برچوق يازمه  نسخه سي موجود اولان اخلاق علائينڭ مؤلّف نسخه سنڭ نره ده  اولديغي بيلينمه مكده در. ف. بابینكرڭ اخلاق علائي يه  عائد مؤلّف نسخه سنڭ راغب پاشا كتبخانه سنده  بولونديغنه  دائر ادّعاسي كرچگي ياڭسيتمامقده در. اثر بر دفعه  باصيلمشدر. اخلاق علائي بعض مؤلّفلر طرفندن اختصار ايديلمشدر. بونلر آراسنده ، عثمان زاده  احمد تائبڭ (١٧٢٤)، استانبولڭ چشيتلي كتبخانه لرنده  نسخه لري بولونان خلاصة الاخلاقي ايله  ياغلقجي زاده  احمد رفعت افندينڭ (١٨٩٤)، أوڭجه  برگذار، داها صوڭره  ده  برگذار اخلاق آديله  ياييملانان اثرلري صاييلابيلير. اخلاق علائينڭ باتي ديللرينه  ترجمه  ايديلديگي ده  بيلينمكده در. لاتين حرفلريله  ده  ايكي آيري جلد حالنده  و بعض قونولري قيصالتيلمق صورتيله  ساده لشديريله رك ياييملانمشدر. Kınalızâde, 1564 yılında Şam’daki kadılık vazifesi sırasında kaleme aldığı eserini, o zamanlar Suriye beylerbeyi olan Semiz Ali Paşa’ya ithaf etmiş, Ali adının “yükseklik, yücelik” anlamındaki alâdan türediğini göz önünde tutarak kitabına Ahlâk-ı Alâî adını verdiğini belirtmiştir. Müellifin ifadesine göre, “hikmet-i ameliyye (ahlâk felsefesi) üzerine bir telif” olan eser, bir mukaddime ve üç bölüm halinde düzenlenmiştir. Mukaddimede, ahlâk felsefesi alanına giren konular, ahlâk ilmi ile ilgili terimler, ahlâk ilminin faydaları, amelî ve nazarî ahlâk, ruh ve terbiye meseleleri üzerinde durulmuştur. Bu kısım, insanın “eşref-i mahlûkat” olduğuna dair bir bahisle son bulur. “İlm-i ahlâk”a ayrılan birinci bölüm ferdî ahlâk meselelerini ele alarak huy çeşitleri, faziletler, faziletlerin elde edilmesine engel olan ruh hastalıkları (rezîletler), bunların tedavi usulleri, lisan terbiyesi ve konuşma âdâbını konu edinmiştir. İkinci bölüm aile ahlâkına (ilm-i tedbîr-i menzil) ayrılmıştır. Kınalızâde bu bölümde Müslüman Türk ailesinin kuruluşu, aile reisinin görevleri, küçükten büyüğe doğru aile fertlerinin hak, vazife ve mesuliyetleri hakkında bilgi vermiş, ailede terbiye usullerini örneklerle anlatmıştır. Aile müessesesine son derece önem veren müellif, bu bölümün “ehl ü ıyâl terbiyesi” kısmında, evin düzenini ve aile huzurunu bozabileceği düşüncesinden hareketle, taaddüd-i zevcât* hakkında ihtiyatlı bir ifade kullanmakta ve şu tavsiyede bulunmaktadır: “Erkek, evinde, tende can gibidir. Nitekim iki bedene bir can olmadığı gibi iki eve de bir erkek yakışmaz.” Üçüncü bölüm devlet idaresi ve siyasî ahlâk (ilm-i tedbîr-i medîne) ile ilgilidir. Bu bölümde müellif, Türk milletinin asırlardır içinde yaşadığı ve yaşattığı devlet modelini anlatmaktadır. Mülkün korunması ve adaletin hâkim kılınması, devlet reisinin vasıf ve görevleriyle devlet adamlarının seçiminde uyulması gereken kurallar, devletin halk ile münasebeti, ordunun gücü vb. konular bu bölümün önemli mevzularıdır. Eserin bu son kısmında adalet kavramı üzerinde ısrarla durulduğu görülür. Bölümün sonuna eklenen adalet dairesi şeması ile devlet-ordu-halk (reâyâ) bütünleşmesine işaret edilmekte, mülkün ancak adaletle ayakta durup devam edebileceği anlatılmak istenmektedir. Eserin sonunda, Eflâtun ve Aristo’ya ait olduğu söylenen bazı öğütlere yer verilmektedir. Tefsir, hadis, fıkıh, edebiyat, felsefe ve ahlâk konularını, Batı’da Aristo’yu, İslâm dünyasında Fârâbî, İbn Miskeveyh, Gazzâlî, Nasîrüddîn-i Tûsî, Celâleddin ed-Devvânî, Hüseyin Vâiz el-Kâşifî gibi müelliflerin ahlâkla ilgili eserlerini çok iyi bilen Kınalızâde’nin bu kitabını sadece bir emirler ve yasaklar kitabı saymak mümkün değildir. Ayrıca söz konusu eser, iddia edildiği gibi kendisinden önce yazılan ve çoğu Farsça olan eski ahlâk kitaplarının bir tercümesi veya bunlardan yapılan bir derleme de değildir. Aksine, Ahlâk-ı Alâî İslâm ahlâkının gelenekçi, felsefî ve tasavvufî ekollerinin bütün ünlü temsilcilerinin fikirlerinden faydalanılarak meydana getirilmiş, dili, üslûbu, metodu ve tertibiyle sahasında şöhret bulmuş bir eserdir. Kitabın başındaki ifadelerden anlaşılacağı üzere müellifin en büyük arzusu, Ahlâk-ı Nâsırî, Ahlâk-ı Celâlî ve Ahlâk-ı Muhsinî gibi Farsça eserler dışında Türkçe bir ahlâk kitabı yazmak ve bunu Müslüman Türk milletine armağan etmektir. Gerçekten de geniş bir İslâmî kültüre dayanan, ilmî ve edebî ağırlığa sahip bulunan Ahlâk-ı Alâî, daha sonra yazılan Türkçe ahlâk kitaplarının hemen hemen hepsine kaynak olmuştur. Müellif, diğer eserlerinde olduğu gibi Ahlâk-ı Alâî’de de ağır bir üslûp kullanmış, zaman zaman secili ifadelere yer vermiştir. Eserin bu özelliğini, okunup anlaşılmasını güçleştiren bir âmil olarak kabul etmek mümkündür. Bununla beraber Kınalızâde mücerret ahlâk konularını işlerken nazarî bilgileri, çoğu mevsuk olan kıssalarla müşahhas hale getirmiş, Farsça mesneviler, Arapça şiirler, Türkçe kıta ve beyitlerle eserini süsleyip güzelleştirmeyi başarmıştır. Müellifin nazarî konulara bu tarzda yaklaşması, ayrıca dilinin Türkçe olması, Ahlâk-ı Alâî’yi son zamanlara kadar Osmanlı mektep ve medreselerinde okutulan ahlâk dersleri için esas kabul edilen meşhur ve yaygın bir kitap haline getirmiştir. Türkiye’de ve diğer İslâm ülkelerindeki kütüphanelerde eserin pek çok yazmasının bulunması da ona gösterilen ilginin önemli bir delili olarak değerlendirilmelidir. Birçok yazma nüshası mevcut olan Ahlâk-ı Alâî’nin müellif nüshasının nerede olduğu bilinmemektedir. F. Babinger’in Ahlâk-ı Alâî’ye ait müellif nüshasının Râgıb Paşa Kütüphanesi’nde bulunduğuna dair iddiası gerçeği yansıtmamaktadır. Eser bir defa basılmıştır. Ahlâk-ı Alâî bazı müellifler tarafından ihtisar edilmiştir. Bunlar arasında, Osmanzâde Ahmed Tâib’in (1724), İstanbul’un çeşitli kütüphanelerinde nüshaları bulunan Hülâsatü’l-ahlâk’ı ile Yağlıkçızâde Ahmed Rifat Efendi’nin (1894), önce Bergüzâr, daha sonra da Bergüzâr-ı Ahlâk adıyla yayımlanan eserleri sayılabilir. Ahlâk-ı Alâî’nin Batı dillerine tercüme edildiği de bilinmektedir. Latin harfleriyle de iki ayrı cilt halinde ve bazı konuları kısaltılmak suretiyle sadeleştirilerek yayımlanmıştır. [1] İslam Ansiklopedisindeki makalesinden alınmıştır.

Harf ve kelime çalışmalarına devam ediyoruz. Silik harflerin üzerinden geçerken dikkatle yazmaya ve acele etmemeye çalışalım. Elinizin alışması ve yazınızın güzelleşmesi için bu dikkat ve sabır önemli olacaktır.

Bir kitapta okuduğum şu cümle dikkat çekicidir. “Ulûm ve fünûnun en parlağı olan belâgat ve cezâlet, bütün envaıyla ahir zamanda en mergub bir suret alacaktır. Hatta insanlar, kendi fikirlerini birbirlerine kabul ettirmek ve hükümlerini birbirine icra ettirmek için, en keskin silâhını cezâlet-i beyandan ve en mukavemet-suz kuvvetini belâgat-ı edâdan alacaktır.” Bundan bahisle hem konuya açıklık getirmek hem de lisanımızdaki kelimelere aşinalık kazanmak açısından Belagat-i Osmaniye isimli kitabın önsözünde geçen şu kısmı sizlerle paylaşmak istedim. Kitap Ahmed Cevdet ismiyle ve 1299 senesinde Maarif Nezaret-i Celilesinin ruhsatıyla ikinci defa olarak Matbaa-i Osmaniyede tab olunmuş. Hemen başlığın altındaki şu not da dikkat çekmektedir. “Mekteb-i Hukuk talebesine takrir olunan derslerin hulasasıdır.” MUKADDİME Fesahat: Elfazın telaffuz ve istimaı tatlı ve manası zahir yani telaffuz olunur iken manası zihne mütebadir olmaktır. Bunun alameti dahi elfazın kavaid-i lisana muvafık ve elsine-i üdebada kesir-ül isti’mal olmasıdır. Çünkü ehl-i lisan olan üdeba lisanı ince elekten geçirip o misüllü elfazı taharri ve intihab ederler ve lisana sakil ve kulağa kerih gelen ve manasını anlamak için lügat kitabına ve fikir ile zihnin it’abına muhtaç olan elfazın isti’malinden ictinab ederler. Ve kelamın ihsanı odur ki avam onun manasını anlar, havas dahi fazl ve meziyetini takdir eylerdiler. Belagat: Sözün fasih olmak şartıyla mukteza-yı hale mutabık olmasıdır. Fesahat ile kelime ve kelam ve mütekellim muttasıf olur. Ve belagat ile yalnız kelam ve mütekellim muttasıf olur. Bunların mahiyetlerini gereği gibi izah için her birini başka başka tarif edelim. Kelimenin fesahati: Kelimenin tenafür-ü huruftan ve garabetten ve kıyasa muhalefetten salim olmasıdır. Tenafür-ü huruf: Kelimenin lisan üzere sıkletini ve telaffuzunun usretini icab eden bir keyfiyettir ki his ve zevk ile bilinir. Mürtefi’ manasına müsteşzir ve istatistik kelimeleri ve işsiz güçsüz lafızları gibi. Garabet: Kelimenin vahşi olması yani me’nus-ül isti’mal ve zahir-ül mana olmamasıdır. Mesela ateş lafzı meyanemizde zebanzed olmuştur. Arabisi olan nar lafzı dahi müsta’meldir. Ama asıl Türkçesi olan od lafzı mehcur olmakla onda garabet vardır. Şimdi İstanbul’da od denilse ekser nas anlamaz. Kezalik lisan-ı Arabide ictinab ve tecennüb bir manaya gelir ise de lisanımızda ictinab lafzı me’nus-ül isti’mal olup tecennüb lafzı zebanzed değildir. Ve kezalik ayinenin asıl Türkçesi olan görgü lafzı mehcurdur. Ve Arabça ayineye mir’at ve secencel denilir. Lisanımızda ise mir’at lafzı müsta’meldir ve secencel lafzı lügat-ı garbiyedendir. Kelimeler: Ulûm: İlimlerFünûn: Fen ilimleri, fenlerCezâlet: Sözde düzgünlük, söyleyişte ve anlamda tutukluk olmaması durumuEnvaıyla: ÇeşitleriyleMergub: Rağbet gören, istenilenMukavemet-suz: Mukavemeti yok eden, dayanma, direnme gücünü ortadan kaldıran, dayanılmazMukaddime: Giriş, sunuş, başlangıçElfaz: Lafızlar, sözlerTelaffuz: Bir harfi ses özelliklerini, bir kelimeyi hecelerin uzunluk ve kısalığını, kalınlık ve inceliğini, vurgu özelliklerini belirterek söyleme, söyleyiş, söylenişİstima: Kulak verme, dinlemeZahir: Açık ve belli olanMütebadir: Birdenbire ortaya çıkan, geliverenKavaid-i lisan: Lisanın kurallarıMuvafık: Uygun, münâsipElsine-i üdeba: Edebiyatçıların lisanlarıKesir-ül isti’mal: Çok kullanmaÜdeba: EdebiyatçılarTaharri: Arama, bir şeyi bulmaya çalışmaİntihab: Seçmeler, seçilmelerSakil: Ağır, güzel ve hoş olmayan, yakışıksızKerih: İğrenç, tiksindiriciİt’ab: Yorma, zahmet vermeİsti’mal: Kullanmaİctinab: Kaçınma, sakınma, çekinmeAvam: Halkın alt tabakasıHavas: Bir toplumda okumuş yazmış olanlar sınıfı, ileri gelenler, seçkin sınıfFazl: Kıymet ve meziyet, değerMeziyet: Bir kimse veya bir nesneyi benzerlerinden üstün kılan vasıf, üstünlükFasih: Güzel, âhenkli, açık ve anlaşılır şekilde düzgün ve yanlışsız söylenen (söz)Mukteza-yı hal: Halin gerektirdiği şekildeMütekellim: Konuşan, söyleyen kimseMuttasıf: Bir hal ve sıfatla nitelenmiş olan, kendisinde o hal ve sıfat bulunanSalim: Sağlam, sağlıklı, sıhhatliSıklet: Ağırlık, yükUsret: Sıkıntı, zahmet, zorluk, güçlükMürtefi’: Yükselmiş, yüksek, yüceMe’nus-ül isti’mal: Kullanımına alışılanZahir-ül mana: Manası açık, anlaşılırMeyane: Bir şeyin ortası, araZebanzed: Kullanılması yaygınlaşmış olan (söz)Müsta’mel: Kullanılmış, kullanılanMehcur: Bırakılmış, unutulmuş, terkedilmişEkser nas: İnsanların çoğuTecennüb: Sakınma, uzak durma, çekinme.Secencel: Aslı Yunanca olup ayna, mir’at manasınadır.Lügat-ı garbiye: Batı lügatı (batı dillerinden gelme)

اخيلك تملده  قرآنه  و حضرت پيغمبرڭ سنّتنه  طايانديريلان پرنسيپلريله  اسلامي آڭلايشه  طوغريدن باغلي اولان اخيلگڭ، تصوّفده  أونملي بر يري بولونان اخوّتي خاطرلاتمه سندن طولايي ده  قولايجه  ياييلمسي و قبول كورمسي ممكن اولمشدر. بو تشكيلاتڭ آناطوليده  قورولمه سنده  فتوّت  تشكيلاتنڭ بيوك تأثيري واردر. اسلامڭ ايلك عصرندن اعتبارًا كورولمه يه  باشلايان فتوّت تشكّللري ايچنده  ٩نجی يوز ييلدن اعتبارًا ده  اصناف برلكلري اورته يه  چيقمشدر. ١نجی علاءالدين كيقباد زماننده  خليفه  ناصرڭ مشهور متصوّف شهاب الدّين السهر وردي يي آناطولي يه  كوندرمه سنڭ آناطوليده  اخي تشكيلاتنڭ قورولمه سنده  أونملي بر يري واردر. آناطوليده  اخيلگڭ قوروجيسي اولارق بيلينن و ايرانڭ خوي شهرنده  طوغان شيخ نصيرالدین محمود، صوڭره لري اخي اوران اسميله  آڭيلمشدر. أوزللكله  ٢نجی علاءالدين كيقبادڭ بيوك دستك و يارديميله ، بر طرفدن اسلامي- تصوّفي دوشونجه يه  و فتوّت ايلكه لرينه  باغلي قالارق تكيه  و زاويه لرده  شيخ مريد ايليشكيلريني، ديگر طرفدن ايش يرلرنده  اوسته ، قلفه  و چيراق مناسبتلريني و بوڭا باغلي اولارق اقتصادي حياتي دوزنله ين اخيلگڭ آناطوليده  قورولوب كليشمه سنده  اخي اورانڭ بيوك رولي اولمشدر. آناطوليده  خيزله  ياييلان بو تشكيلاتڭ منسوبلري، شهرلرده  اولديغي كبي كويلرده  و اوچ بولگه لرده  ده  بيوك نفوذه  صاحب اولمشلر، آناطوليده  بالخاصّه  ١٣نجی يوز ييلده  دولت اوتوريته سنڭ اييجه  ضعيفلادیغي بر دونمده  شهر حياتنده  يالڭزجه  اقتصادي دگل، سياسي يوڭدن ده  أونملي فعاليتلرده  بولونمشلردر. اخیلر، باغيمسز سياسي بر كوچ اولمامقله  برلكده ، زمان زمان مركزي اوتوريته نڭ ضعيفلادیغي، آنارشي و قارغشه نڭ اورته يه  چيقديغي دونملرده  سياسي و عسكري كوچلريني كوسترمشلر و أونملي فونقسييونلر أوستلنمشلردر. أوزللكله  مغول استيلاسي صيره سنده  اخي برلكلري شهرلرڭ يوڭتيمنه  محلي اوتوريته  اولارق حاكم اولمشلردر. بيوك شهرلرده  چشيتلي غروپلر حالنده  تشكيلاتلانان اخیلرڭ هر برينڭ مستقل بر زاويه سي واردي. كوچك شهرلرده  ايسه  مختلف مسلك غروپلري تك بر برلك تشكيل ايده بيلييورلردي. آناطولي سلچوقلي دولتي زماننده  بو برلكلر مسلكلره  عائد پروبلملري حلّ ايتمكده  و دولت ايله  اولان مناسبتلري دوزنله مكده  ايديلر. مال و قاليته  قونترولي، فيئات تثبيتي، بو برلكلرڭ اصلي كوروي ايدي. بو دونمده ، تشكيلاته  ايلك دفعه  كيرنلره  ييگيت ويا چيراق آدي ويريلير، اخيلك داها صوڭره  قزانيليردي. اصناف برلكلرينڭ باشنده  شيخ، خليفه  ويا نقيبلر، بتون اصنافڭ اڭ أوست مقامنده  ايسه  شيخ المشايخ بولونويوردي. آيريجه  مسلگڭ كله جگي آچيسندن چيراقلرڭ يتيشديريلمه سنه  ده  چوق بيوك أونم ويريلييوردى. آناطوليده  كويلره  قدر ياييلان اخيلك پك چوق دولت آدمنى، عسكري زمره  منسوبلريني، قاضي و مدرّسلري، طريقت شيخلرينى بنيه سنده  طوپلامشدر. بو طوروم ١٤نجی يوز ييله  قدر سوردي؛ بوندن صوڭره  ايسه  اورغانيزه  اصناف برلكلري شكلنى آلدي و اقتصادي فعاليت أوڭ پلانه  چيقمه يه  باشلادى. اخيلك عثمانلي دولتنڭ قورولوشنده  ده  بيوك رول اوينادي. عاشق پاشازاده ، عثمانلي دولتنڭ قورولوشي صيره سنده  فعال رول اوينايان درت زمره  آراسنده  اخیلري ده  ذكر ايدر. ايلك عثمانلي پادشاهلرينڭ و وزيرلرينڭ چوغنڭ اخي تشكيلاتنه  منسوب شيخلر اولديغي، ١نجی مرادڭ شَد  قوشانديغي و تشكيلاتدن فتحلرده  عسكري بر كوچ اولارق فائده لانيلديغي بيلينمكده در. ١٤نجی يوز ييل اورته لرنده  اورخان غازي دونمنده  آناطولي يي كزن أوڭلي سيّاح ابن بطّوطه ، اخي برلكلرينڭ شهر و كويلرده  تشكيلاتلانان صنعت و زراعت اهلي زمره لر اولديغني بليرتير و تصوّفي حياتله  اولان ياقينلقلرينه  تماس ايدوب مسافر اولديغي اخي زاويه لرينڭ اسملريني ويرر. اخيلگه  كيريش شربت ايچمك (شرب)، شد ويا پشتمال قوشانمق، شالوار كيمكله  كرچكلشمكده يدي. اخيلك بنيه سي ايچنده كي اصناف برلكلري اوسته لر، قلفه لر و چيراقلردن اولوشويوردي. چيراقلقدن اعتبارًا برلك ايچنده  يوكسلمك ايچون مسلكي اهليت و لياقت شرطدي. چيراقلر مسلگي چوق ايي أوگرنمدكجه  دكّان آچامازلردي. اصناف و دكّان صاييلري، ايش آلتلري و تزگاهلر صينيرلانديريلديغي كبي احتياجه  كوره  مال أورتيمي ده  اساسدي. عثمانلي دونمنده  اصناف برلكلرينڭ اداره  طرزينه  چوق أونم ويريلمشدي. صنعت اربابي ايچنده  اڭ درست و اڭ چوق صايغي يه  دگر اولان، محتملاً ياشجه  ده  أوڭده  بولونان بر استاد تشكيلاتڭ رئيسي اولوب كنديسنه  اخي دینیيوردي. بونلرڭ صنعت منسوبلري أوزرنده  بر شيخ كبي نفوذي واردي. آيريجه  اصناف آراسنده كي انضباطي تأمين ايدن و ييگيت باشي ياخود سرور دينيلن بر ايكنجي رئيس بولونويوردي. بر شهرده  موجود صنعت شعبه سي صاييسي قدر اولان اخیلردن بريسي ديگرلرينه  رئيس اولويور و بوڭا اخي بابا آدي ويريلييوردى. اخي بابالر، كنللكله  قيرشهرده كي اخي اوران تكيه سنه  باغلي اولان شيخلر ايله  بونلرڭ چشيتلي ايللرده كي وكيللري ايدي. بيوك عالم و متصوّف شيخ اده بالي ده  اخي شيخلرندن اولوب عثمان غازي ايله  صيقي ايليشكيلر قورمش و قيزيني اونڭله  اولنديرمشدي. اورخان غازي ايسه  اخيلگه  عائد ”اختيار الدين“ عنواننى آلمشدي. بتون پرنسيپلريني دينڭ اصل قايناغندن آلان اخيلگڭ نظامنامه لرينه  فتوّتنامه  آدي ويريليردي. اخيلگڭ اساسلري، اخلاقي و تجاري قاعده لري بو كتابلرده  يازيلي ايدي. تشكيلاته  كيره جك كيمسه  ايلك أوڭجه  بو كتابلرده  بليرتيلن ديني و اخلاقي امرلره  اويمق زورنده  ايدي. فتوّتنامه لره  كوره ، تشكيلات منسوبلرنده  بولونمسي كركن وصفلر وفا، طوغريلق، امنيت، جومردلك، تواضع، اخوانه  نصيحت، اونلري طوغري يوله  سوق ايتمه ، عفو ايديجي اولمه  و توبه  ايدي. شراب ايچمه ، زنا، يالان، غيبت، حيله  كبي داورانيشلر ايسه  مسلكدن آتيلمه يي كركديرن سببلردي. أوزللكله  فاتح دورندن اعتبارًا اخيلك سياسي بر كوچ اولمقدن چيقارق اصناف برلكلرينڭ اداري ايشلرينى دوزنله ين بر تشكيلات حالني آلدي. Temelde Kur’an’a ve Hz. Peygamber’in sünnetine dayandırılan prensipleriyle İslâmî anlayışa doğrudan bağlı olan Ahiliğin, tasavvufta önemli bir yeri bulunan uhuvveti hatırlatmasından dolayı da kolayca yayılması ve kabul görmesi mümkün olmuştur. Bu teşkilâtın Anadolu’da kurulmasında fütüvvet[2] teşkilâtının büyük tesiri vardır. İslâm’ın ilk asrından itibaren görülmeye başlayan fütüvvet teşekkülleri içinde 9. yüzyıldan itibaren de esnaf birlikleri ortaya çıkmıştır. 1. Alâeddin Keykubad zamanında Halife Nâsır’ın meşhur mutasavvıf Şehâbeddin es-Sühreverdî’yi Anadolu’ya göndermesinin Anadolu’da ahî teşkilâtının kurulmasında önemli bir yeri vardır. Anadolu’da Ahîliğin kurucusu olarak bilinen ve İran’ın Hoy şehrinde doğan Şeyh Nasîrüddin Mahmûd, sonraları Ahî Evran ismiyle anılmıştır. Özellikle I. Alâeddin Keykubad’ın büyük destek ve yardımıyla, bir taraftan İslâmî-tasavvufî düşünceye ve fütüvvet ilkelerine bağlı kalarak tekke ve zâviyelerde şeyh mürid ilişkilerini, diğer taraftan iş yerlerinde usta, kalfa ve çırak münasebetlerini ve buna bağlı olarak iktisadî hayatı düzenleyen Ahîliğin Anadolu’da kurulup gelişmesinde Ahî Evran’ın büyük rolü olmuştur. Anadolu’da hızla yayılan bu teşkilâtın mensupları, şehirlerde olduğu gibi köylerde ve uç bölgelerde de büyük nüfuza sahip olmuşlar, Anadolu’da bilhassa 13. yüzyılda devlet otoritesinin iyice zayıfladığı bir dönemde şehir hayatında yalnızca iktisadî değil, siyasî yönden de önemli faaliyetlerde bulunmuşlardır. Ahîler, bağımsız siyasî bir güç olmamakla birlikte, zaman zaman merkezî otoritenin zayıfladığı, anarşi ve kargaşanın ortaya çıktığı dönemlerde siyasî ve askerî güçlerini göstermişler ve önemli fonksiyonlar üstlenmişlerdir. Özellikle Moğol istilâsı sırasında ahî birlikleri şehirlerin yönetimine mahallî otorite olarak hâkim olmuşlardır. Büyük şehirlerde çeşitli gruplar halinde teşkilatlanan ahîlerin her birinin müstakil bir zaviyesi vardı. Küçük şehirlerde ise muhtelif meslek grupları tek bir birlik teşkil edebiliyorlardı. Anadolu Selçuklu Devleti zamanında bu birlikler mesleklere ait problemleri halletmekte ve devlet ile olan münasebetleri düzenlemekte idiler. Mal ve kalite kontrolü, fiyat tesbiti, bu birliklerin aslî görevi idi. Bu dönemde, teşkilâta ilk defa girenlere yiğit veya çırak adı verilir, ahîlik daha sonra kazanılırdı. Esnaf birliklerinin başında şeyh, halife veya nakibler, bütün esnafın en üst makamında ise şeyhü’l-meşâyih bulunuyordu. Ayrıca mesleğin geleceği açısından çırakların yetiştirilmesine de çok büyük önem veriliyordu. Anadolu’da köylere kadar yayılan Ahîlik pek çok devlet adamını, askerî zümre mensuplarını, kadı ve müderrisleri, tarikat şeyhlerini bünyesinde toplamıştır. Bu durum 14. yüzyıla kadar sürdü; bundan sonra ise organize esnaf birlikleri şeklini aldı ve iktisadî faaliyet ön plana çıkmaya başladı. Ahîlik Osmanlı Devleti’nin kuruluşunda da büyük rol oynadı. Âşık paşazade, Osmanlı Devleti’nin kuruluşu sırasında faal rol oynayan dört zümre arasında ahîleri de zikreder. İlk Osmanlı padişahlarının ve vezirlerinin çoğunun ahî teşkilâtına mensup şeyhler olduğu, 1. Murad’ın şed[3] kuşandığı ve teşkilâttan fetihlerde askerî bir güç olarak faydalanıldığı bilinmektedir. 14. yüzyıl ortalarında Orhan Gazi döneminde Anadolu’yu gezen ünlü seyyah İbn Battûta, ahî birliklerinin şehir ve köylerde teşkilatlanan zenaat ve ziraat ehli zümreler olduğunu belirtir ve tasavvufî hayatla olan yakınlıklarına temas edip misafir olduğu ahî zaviyelerinin isimlerini verir. Ahîliğe giriş şerbet içmek (şürb), şed veya peştemal kuşanmak, şalvar giymekle gerçekleşmekteydi. Ahîlik bünyesi içindeki esnaf birlikleri ustalar, kalfalar ve çıraklardan oluşuyordu. Çıraklıktan itibaren birlik içinde yükselmek için meslekî ehliyet ve liyakat şarttı. Çıraklar mesleği çok iyi öğrenmedikçe dükkân açamazlardı. Esnaf ve dükkân sayıları, iş aletleri ve tezgâhlar sınırlandırıldığı gibi ihtiyaca göre mal üretimi de esastı. Osmanlı döneminde esnaf birliklerinin idare tarzına çok önem verilmişti. Sanat erbabı içinde en dürüst ve en çok saygıya değer olan, muhtemelen yaşça da önde bulunan bir üstat teşkilâtın reisi olup kendisine ahî deniyordu. Bunların zenaat mensupları üzerinde bir şeyh gibi nüfuzu vardı. Ayrıca esnaf arasındaki inzibatı temin eden ve yiğitbaşı yahut server denilen bir ikinci reis bulunuyordu. Bir şehirde mevcut zenaat şubesi sayısı kadar olan ahîlerden birisi diğerlerine reis oluyor ve buna ahî baba adı veriliyordu. Ahî babalar, genellikle Kırşehir’deki Ahî Evran Tekkesi’ne bağlı olan şeyhler ile bunların çeşitli illerdeki vekilleri idi. Büyük âlim ve mutasavvıf Şeyh Edebâli de ahî şeyhlerinden olup Osman Gazi ile sıkı ilişkiler kurmuş ve kızını onunla evlendirmişti. Orhan Gazi ise Ahiliğe ait “ihtiyârü’d-dîn” unvanını almıştı. Bütün prensiplerini dinin asıl kaynağından alan Ahiliğin nizamnâmelerine fütüvvet name adı verilirdi. Ahiliğin esasları, ahlâkî ve ticarî kaideleri bu kitaplarda yazılı idi. Teşkilâta girecek kimse ilk önce bu kitaplarda belirtilen dinî ve ahlâkî emirlere uymak zorunda idi. Fütüvvet namelere göre, teşkilât mensuplarında bulunması gereken vasıflar vefa, doğruluk, emniyet, cömertlik, tevazu, ihvana nasihat, onları doğru yola sevk etme, affedici olma ve tövbe idi. Şarap içme, zina, yalan, gıybet, hile gibi davranışlar ise meslekten atılmayı gerektiren sebeplerdi. Özellikle Fâtih devrinden itibaren Ahilik siyasî bir güç olmaktan çıkarak esnaf birliklerinin idarî işlerini düzenleyen bir teşkilât halini aldı. *islamansiklopedisi.org.tr [2] Genel olarak sûfî ve tasavvuf anlamında kullanılmakla beraber tasavvufta sûfîde bulunan fedakârlık, diğerkâmlık, iyilik, yardım, insan severlik, hoşgörü ve nefsine söz geçirme gibi ahlâkî nitelikler kastedilir. Böylece gerçek yiğitlik, kahramanlık, cesaret ve mertliğin bu ve benzeri niteliklere sahip olmayı gerektirdiği anlatılmak istenir. [3] Fütüvvet ehli ve tarikat mensupları düzenledikleri özel bir törende şed kuşanırlar ve bunu kendini fütüvvet ve seyrüsülûk yoluna vermiş kişinin bu yola bağlandığını, hizmete ahdettiğini bildiren bir sembol diye kabul ederler. Şed uygulamaya Türkçe’de “şed bağlamak, şed kuşanmak, bel bağlamak”, Farsça’da “kemer besten, miyân-bend” adı verilir.

قره دڭز چاينه  ويركو اينديريمي  مملكتمزده  واز كچيلمز ايچه جكلريمزدن اولان چايڭ ايلك دفعه  نه  زمان بو قدر شهرته  قاووشديغي هپ مراق قونوسي اولمشدر. بو قونوده  آرشيو بلگه لري اينجه لنديگنده  ١٨نجي يوز ييلده  سرايه  چاي آلينديغنه  دائر قيدلره  راستلانمقده در. طبيعيكه  چاي ديينجه  ساده جه  قره دڭزده  يتيشن چاي بيتكيسني آڭلامامق كركير. برچوق فائده لي اوتڭ ده  چايي ياپيلابيلديگي ايچون، قيدلرده  چايدن بحث ايديلنجه  فرقلي بيتكيلرڭ قصد ايديلييور اولمسي ده  محتملدر. سلطان ٢نجي عبدالحميد دونمنڭ باشلرينه  تاريخلنن بر بلگه ده  (٤٦/٢٥١٥-٢) ايسه  طوغريدن قره دڭزده  يتيشن چايدن بحث ايديلمه كده در. ٢٣ حزيران ١٨٧٩ تاريخلي بو بلگه ده  قره دڭز بولگه سنده كي شهرلرده  يتيشن و طوپلانارق صاتيلان چاي بيتكيسندن ويركولرله  برلكده  چفتجي يه  پك بر كار قالمديغي افاده  ايديلمكده در. پادشاهدن چايڭ عشر و اورمان ويركولرندن معاف طوتولمسي طلب ايديلييوردى. عكس تقديرده  چايدن داها آز ويركو آلان روسيه  طرفنه  قاچاق يولله  كچيريلوب صاتيلابيله جگندن انديشه  ايديلديگي بليرتيلمكده يدي. سوز قونوسي بلكه يه  كوره  چايدن ساده جه  اخراجات صيره سنده  كومروك ويركوسنڭ آلينمسي، ديگر ويركولرڭ آلينمامسي طلبي سلطان ٢نجي عبدالحميد طرفندن ده  اويغون كورولمشدر. Memleketimizde vazgeçilmez içeceklerimizden olan çayın ilk defa ne zaman bu kadar şöhrete kavuştuğu hep merak konusu olmuştur. Bu konuda arşiv belgeleri incelendiğinde 18. yüzyılda saraya çay alındığına dair kayıtlara rastlanmaktadır. Tabi ki çay deyince sadece Karadeniz’de yetişen çay bitkisini anlamamak gerekir. Birçok faydalı otun da çayı yapılabildiği için, kayıtlarda çaydan bahsedilince farklı bitkilerin kastediliyor olması da muhtemeldir. Sultan II. Abdülhamid döneminin başlarına tarihlenen bir belgede (DAB, İ.ŞD, 46/2515-2) ise doğrudan Karadeniz’de yetişen çaydan bahsedilmektedir. 23 Haziran 1879 tarihli bu belgede Karadeniz Bölgesindeki şehirlerde yetişen ve toplanarak satılan çay bitkisinden vergilerle birlikte çiftçiye pek bir kâr kalmadığı ifade edilmektedir. Padişah’tan çayın öşür ve orman vergilerinden muaf tutulması talep ediliyordu. Aksi takdirde çaydan daha az vergi alan Rusya tarafına kaçak yolla geçirilip satılabileceğinden endişe edildiği belirtilmekteydi. Söz konusu belgeye göre çaydan sadece ihracat sırasında gümrük vergisinin alınması, diğer vergilerin alınmaması talebi Sultan II. Abdülhamid tarafından da uygun görülmüştür. Belge no: Devlet Arşivleri Başkanlığı, İ.ŞD, 46/2515-2   Tarih: 3 Receb 1296 (23 Haziran 1879) (1)Hû (2)Atûfetlû efendim hazretleri (3)Lazistan sancağı havâlisinde kâin ormanlarda ve kırlarda keşf olunup ahali tarafından terbiye ve i’mâl olunarak satılmakda olan bir nev’i çay eşcârının orman resminden muâfiyeti hakkında Trabzon vilâyetinin (4)iş’ârı üzerine Orman ve Maâdin Nezâretiyle bi’l-muhâbere Şûrâ-yı Devlet mâliye dâiresinden kaleme alınan mazbata leffen arz ve takdîm kılındı meâlinden müstebân olduğu vechle zikr olunan çay ormanlardan (5)mâadâ kırlarda hâsıl olur yarım metre kaddinde nebâtî bir şey olmasıyla toplanan yapraklarının kıyyesi on paraya satılıp ahali-i mahalliyenin emek ve akçe sarfıyla i’mâl ve ıslâh etdikden sonra kıyyesini (6)bir çeyrek sîm mecîdiyeye satmakda iseler de bundan orman resmi alınmak lâzım gelse bile yaprak olarak beher kıyyesinin fiyatı olan onar para hesâbıyla istîfâsı lâzım geleceği ve bu misillû şeylerden gümrük resminden (7)başka yüzde yirmi nisbetinde bir de orman resmi istenilmesi muvâfık-ı ma’delet ve maslahat görülemediği gibi iş’âr mahalli mûcibince mahsûl-ı mezkûrdan Rusya’ca bir şey alınmadığı sûretde bu tarafda hâsıl olan çayın (8)öte tarafa kaçırılacağı derkâr olduğundan ve bunlardan ber-mûcib-i tarife bir hadd-i mütevassıt üzere resm ahz ve istîfâsı meclis-i idâre-i vilâyetçe kararlaşdırılarak keyfiyetin iş’âr ve mahsûl-ı mezkûr mâhiyetinin (9)bilinmesi zımnında i’mâl olunduğu eşcârdan fidan ve çiçek ve tohum gibi nümûnesinin tisyârı mahalline bildirildiğinden gelecek cevâb ve fidanlar üzerine alınacak resm ve sâire takdîr ve ta’yîn edilmek ve bu mahsûlün (10)fâidesi tevsî’ ve ta’mîm kılınmak üzere bu senelik orman resmi ve öşürden muâf tutulmasının vilâyet-i merkûmeye iş’ârıyla nezâret-i mezkûreye ve Mâliye Nezâret-i celîlesine beyân-ı ma’lûmât edilmesi tezekkür (11)olunmuş olmakla mûcibince îfâ-yı muktezâsı hakkında her ne vechle irâde-i seniyye hazret-i şehinşâhî şeref-sünûh ve sudûr buyurulur ise mantûk-ı münîfini infâza ibtidâr olunacağı beyânıyla tezkire-i senâverî terkîm kılındı efendim (12)3 Receb sene 1296 (13)Ma’rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki (14)Hâme-pîrâ-yı ta’zîm olan işbu tezkire-i sâmiye-i sadâretpenâhîleriyle melfûf müzekkere (15)manzûr-ı hümâyûn-ı hazret-i Padişâhî buyurulmuş ve sûret-i ma’rûzanın ber-mûcib-i istîzân (16)îfâ-yı mukteziyâtı müteallik ve şeref-sudûr buyurulan irâde-i seniyye-i cenâb-ı şehriyârî (17)mantûk-ı âlîsinden olarak müzekkere-i merkûme iâde kılınmış olmakla ol-bâbda (18)emr u  fermân hazret-i veliyyü’l-emrindir 4 Receb sene 1296 (19)Bende Ali Rıza

كوك بايراقدن آل بايراغه  سلام آناطولينڭ سسسز و درين آجيسيدر، صانجيسيدر طوغو تركستان. اوزاقده  اولمقدن متولّد أل اوزاتامامه نڭ اضطرابنى هر دائم ياشار آناطولي. آرايه  كيرن اوزون جغرافي مسافه لر، اورته طوغوده  ياشانانلر قدر سورجه  داخل و مداخل اولمه سني انگلله ين عنصرلردن بريسيدر. كاشكه  بر شي ياپابيلسه  آرزوسني، ايستگنى هپ طاشير كوڭلنده  آناطولي. آل بايراقله ، كوك بايراغڭ سوگيسي اشدر آناطولينڭ قلبنده . بتون عالم اسلام ايچون ايديلن دعالرده  أوڭجه لكله ، أوزللكله  و آيريجه  بليرتيله رك دعايه  قاتيلير طوغو تركستان. آناطولينڭ صوسقون فرياديدر طوغو تركستان. هيچ اميدينى ييتيرمز آناطولي، بيليركه  اللّٰهڭ رحمتندن اميد كسيلمز؛ ”بر كون“ دير، ”بر كون مطلقا كوك بايراغڭ جغرافيه سنده ، كوك بايراغڭ سمالرنده  آل بايراقله  يان يانه …. .“ طوغو تركستان توكنمه ين اميديدر آناطولينڭ. آناطولي ايمان ايدركه  اللّٰهدن باشقه  بيوك يوقدر و اللّٰهڭ ديديگي اولور. اورته  آسيه ده  ياشايان مسلمان تركلري، صوويت ظلمندن قورتاران الٰهي اراده نڭ بر كره  داها تجلّيسنه  منتظردر آناطولي. آناطولينڭ ”بر يانمدن يوك دوشدي بر يانم حالا يوكسه  اورته  آسيه  آزاد اولدي، شيمدي صيره  طوغو تركستان، كركوكده “ نيازينڭ بر پارچه سيدر طوغو تركستان. تركلرڭ اسلام ايله  ايلك طانيشدقلري جغرافيه در طوغو تركستان. آلطاي طاغلرينڭ، تڭري طاغلرينڭ، امام بخارينڭ، ابن سينانڭ، ترمذينڭ، فارابينڭ، برونينڭ، خوارزمينڭ سراحسينڭ، اولوغ بگڭ جغرافيه سيدر طوغو تركستان. يعني بزم جغرافيه مزدر…. ”طوغو تركستان بزمدردن أوته در. طوغو تركستان بزدر. ……. كوك بايراقدن آل بايراغه  سلام طوغو تركستان ايچون دعايه  دوام… Anadolu’nun sessiz ve derin acısıdır, sancısıdır Doğu Türkistan. Uzakta olmaktan mütevellit el uzatamamanın ızdırabını her daim yaşar Anadolu. Araya giren uzun coğrafi mesafeler, Ortadoğu’da yaşananlar kadar sürece dâhil ve müdahil olmasını engelleyen unsurlardan birisidir. Keşke bir şey yapabilse arzusunu, isteğini hep taşır gönlünde Anadolu. Al bayrakla, Gök bayrağın sevgisi eştir Anadolu’nun kalbinde. Bütün alem-i İslam için edilen dualarda öncelikle, özellikle ve ayrıca belirtilerek duaya katılır Doğu Türkistan. Anadolu’nun suskun feryadıdır Doğu Türkistan. Hiç ümidini yitirmez Anadolu, bilir ki Allah’ın rahmetinden ümit kesilmez; “bir gün” der, “bir gün mutlaka Gök Bayrağın coğrafyasında, Gök Bayrağın semalarında Al Bayrakla yan yana…..” Doğu Türkistan tükenmeyen ümididir Anadolu’nun. Anadolu iman eder ki Allah’tan başka büyük yoktur ve Allah’ın dediği olur. Orta Asya’da yaşayan Müslüman Türkleri, Sovyet zulmünden kurtaran ilahi iradenin bir kere daha tecellisine muntazırdır Anadolu. Anadolu’nun “Bir yanımdan yük düştü bir yanım hala yükse Orta Asya azad oldu, şimdi Sıra Doğu Türkistan, Kerkük’te” niyazının bir parçasıdır Doğu Türkistan. Türklerin İslam ile ilk tanıştıkları coğrafyadır Doğu Türkistan. Altay dağlarının, Tanrı Dağlarının, İmam Buhari’nin, İbn-i Sina’nın, Tirmizi’nin, Farabi’nin, Biruni’nin, Harezmi’nin Serahsi’nin, Uluğ Bey’in coğrafyasıdır Doğu Türkistan. Yani bizim coğrafyamızdır…. “Doğu Türkistan Bizimdir’den ötedir. Doğu Türkistan “Biz”dir. ……. Gök Bayraktan Al Bayrağa selam Doğu Türkistan için duaya devam…

سوكيلي دوستلر، بزي بربريمزه  قرداشلك و محبّتله ، حرمت و مرحمتله  باغلايان ديلمز، لسانمز أوزرينه  نه  قدر چوق و چشيتلي چاليشمه لر ياپيلسه  يينه  آزدر. چونكه  ديل مسئله سي، لسان دعواسي ملّتلرڭ تاريخنده  چوق اهمّيتلي بر مسئله  و چوق بيوك بر دعوادر. زيرا ديل، لسان انسانلر آراسنده  آڭلاشمه يي صاغلايان، كنديسنه  خاص قاعده لري اولان و آنجق بو قاعده لر چرچوه سنده  كليشه بيلن، ياشايان سسلردن أورولمش بر آڭلاشمه  سيستميدر. بو نه دنله  ديل، جانلي بر وارلقدر، ملّتي بربرينه  باغلايان اورتاق بر ايلتيشيم آراجيدر، بر آڭلاشمه  سيستميدر، انسان و طوپلوملرڭ دوشونجه ، دويغو و ذكالرينڭ بر كوسترگه سيدر. لسانمز اولان ديل؛ ملّتمزڭ معنوي و كولتور دگرلريني، ملّت اولابيلمه  أوزللكلريني بنيه سنده  صيم صيقي محافظه  ايدر. ديل، ملّتي ميدانه  كتيرن بيريلر آراسنده  اورتاق دويغو و دوشونجه لر ميدانه  كتيرير و ديل أويله  أونملي بر حقيقتدركه ، بر ملّتڭ برلك و بتونلگني صاغلايان اڭ كوچلي باغدر. بو سببله  ايشته  بز ده  ديلمزڭ صينيرلريني كنيشلتمك آرامزده كي ديل باغني قوتلنديرمك آدينه  يڭي بر كلمه لرڭ كوكنلرينه  يولجيلق سفرنده يز. بويورڭ افنديم، شيمدي يينه  كونلك لسانمزڭ كوزللكلريني كشف ايتمه  يولنده  بر سياحت ياپاجغز. ايشته  ايلك كلمه مز ”شفره “ Sevgili dostlar, bizi birbirimize kardeşlik ve muhabbetle, hürmet ve merhametle bağlayan dilimiz, lisanımız üzerine ne kadar çok ve çeşitli çalışmalar yapılsa yine azdır. Çünkü dil meselesi, lisan davası milletlerin tarihinde çok ehemmiyetli bir mesele ve çok büyük bir davadır. Zira dil, lisan insanlar arasında anlaşmayı sağlayan, kendisine has kaideleri olan ve ancak bu kaideler çerçevesinde gelişebilen, yaşayan seslerden örülmüş bir anlaşma sistemidir. Bu nedenle dil, canlı bir varlıktır, milleti birbirine bağlayan ortak bir iletişim aracıdır, bir anlaşma sistemidir, insan ve toplumların düşünce, duygu ve zekâlarının bir göstergesidir. Lisanımız olan dil; milletimizin manevî ve kültür değerlerini, millet olabilme özelliklerini bünyesinde sımsıkı muhafaza eder. Dil, milleti meydana getiren bireyler arasında ortak duygu ve düşünceler meydana getirir ve dil öyle önemli bir hakikattir ki, bir milletin birlik ve bütünlüğünü sağlayan en güçlü bağdır. Bu sebeple işte biz de dilimizin sınırlarını genişletmek aramızdaki dil bağını kuvvetlendirmek adına yeni bir kelimelerin kökenlerine yolculuk seferindeyiz. Buyurun Efendim, şimdi yine günlük lisanımızın güzelliklerini keşfetme yolunda bir seyahat yapacağız. İşte ilk kelimemiz “Şifre” ŞİFRE: Gizli haberleşmeye yarayan özel işaretler sistemi manasına gelen kelimenin kökeni Arapçadır. Gizli şeyleri bildirilmek istenen kimselerden başkalarının anlamaması için düzenlenmiş işaretlerin bütününü ifade eden kelime Arapçadan Fransızcaya oradan da Osmanlıcaya geçmiştir. Arapça “cifir” kelimesi  “chffre” şeklinde değişime uğrayarak en sonunda Türkçe “şifre” halini almıştır. Cifir ise Arapça’da “cefr” “oğlak” demektir; cifirle ilgili ilk kitap oğlak derisi üzerine yazıldığı için kelimenin bu ilme isim olduğu söylenir. Başlangıcının Hz. Ali’ye veya onun neslinden gelen Cafer-i Sadık hazretlerine dayandığı rivayet edilen, harf, rakam ve semboller yoluyla gelecekte olacak şeyleri şifre ile haber veren ilimdir. Mesela İstanbulun fethini işaret eden sebe suresi 15. ayette geçen “Beldetun Tayyibetun” (ne güzel bir belde) ifadesinin içindeki Kur’an harflerinin rakamsal toplamı yani ebced değeri olan 857 rakamı, İstanbul'un hicrî 857. senedeki fetih tarihini vermektedir. KALEM: Kur’an kökenli olan bu kelime bir surenin de adıdır. Rabbimi insanlık için kalemin kıymet ve ehemmiyetini ifade etmek için Kalem Sûresinde “Kaleme ve kalemin yazmakta olduğu şeylere yemin olsun!” buyuruyor. “Yazı yazmaya mahsus, genellikle çubuk biçiminde olan bu âlet” bir ilim medeniyeti olan İslam medeniyetinin de sembollerinden biridir. Zaman içinde “taş kalem”, “kemik kalem”, “tüy kalem”, “kamış kalem”, “kurşun kalem”, “dolma kalem”, “tükenmez kalem” gibi pek çok çeşitleri olan, bu yazı aleti hayatımızın çok önemli bir parçasıdır. Peygamber Efendimiz (asm) “İlmi kalemle bağlayınız!” hadisleriyle ilim ile kalem arasındaki önemli ilişkiye dikkat çekmiştir. “Kalem kılıçtan keskindir.”, “Âlem unutmuş, kalem unutmamış”, “Ülkeler kılıçlarla fethedilir lakin kalemlerle elde tutulabilir” sözleri pek meşhurdur. Deyimlerden ise “Eli kalem tutmak”, “Kaleme almak”, “Kalem oynatmak” ,“Kalemşör olmak”, “Kalemini kırmak”, “Üstüne kalem çekmek”, “Kalemiyle yaşamak (geçinmek)”, “Kalemine dolamak”, “Kaleminden bal veya kan damlamak”, “Bir kalem geçmek” deyimleri bu kelimenin Türkçedeki güzel örneklerinden bazılarıdır. KÂĞIT: Bu kelime Farsça kökenli bir kelimedir. Aslı “kāğaḏ” olan kelime zaman içinde “kâğıt” olarak dilimize oturmuştur. “Hamur hâline getirilmiş bitki maddelerindeki çok ince liflerin keçeleştirilmesi suretiyle imal edilen, yazı yazmak, kitap basmak, sarmak, kaplamak gibi birçok işte kullanılan ince yaprak şeklindeki bu madde” ilmin önemli unsurlarından biridir. Dilimizde çok yaygın kullanım alanı bulan bu kelime özellikle deyimlerde çok kullanılır. “Kâğıt gibi olmak”, “Kâğıt üzerinde kalmak”, “Kâğıda kaleme dökmek”, “Kâğıt kaleme vurmak” “Kâğıt kaleme sarılmak” bunlardan sadece birkaç tanesidir. BENDENİZ: Bu sözcüğün ne “ben” sözcüğüyle, ne de “deniz” ile bir alakası yoktur. Sadece sondaki “-niz” eki Türkçedir. Asıl kelime olan “Bende”, Farsçada, “kul, köle” anlamına gelmektedir. Yani, eskiden nazik, kibar özellikle mütevazi bir Osmanlı bey efendisi kendisinden bahsederken nezaketle “bendeniz” dediği zaman “Ben kulunuz, köleniz falan” demeyi kastederdi. SAVAP: “Doğru, doğruluk, isabetli olan şey” anlamındaki kelime dilimize Arapçadan geçmiştir. Aslı “savâb”  olan kelime günlük kullanımda “sevap” kelimesi ile karıştırılan bir kelimedir. Savap kelimesinin zıttı, hatalı olan şeydir. Mesela halk dilinde “doğruların ve hataların” gösterildiği “hata-savab cetveli” diye bir ifade vardır. Bu ifade yanlışlıkla “hata- sevap cetveli” şeklinde kullanılır. Bir insanı “hatasıyla savabıyla kabul etmekten” bahsedilir. Yani o insanı doğrularıyla, yanlışlarıyla kabul etmek kastedilir. SEVAP: Bu kelime ise iyi ve güzel davranışlar karşılığında Rabbimiz tarafından verilecek mükâfatı ifade eder. Bazen de hayırlı bir iş ve davranışı ifade eder. “Sevap kazanmak, sevabına yapmak, ecir sevap için çalışmak” gibi deyimler bu manadadır.

Ulaşım, tarih boyunca tüm milletler için ticaret, haberleşme, bayındırlık ve savaş gibi unsurlardan dolayı önemini her zaman korumuştur. Aslında bir ülkenin ulaşım seviyesi, aynı zamanda kültür ve medeniyet konusunda ne kadar ilerlediğini de gösterir. Osmanlı Devleti, askerî sevkiyatın yanı sıra ticaret ve vakıf faaliyetleri kapsamında Anadolu’nun her tarafını o zamanın imkânları doğrultusunda kara yollarıyla örmüş, liman ve şehirler merkez olmak üzere köylere kadar bu yolların güvenliğini sağlamıştır. Bunu yaparken de iş yükünü vergi muafiyeti karşılığında şehir ve köylerde yaşayanlara paylaştırmıştır. Tanzimat’la birlikte şehirlerdeki yolların yapımı önce İhtisab, daha sonra Nafia Nezareti’ne devredilmiştir. Osmanlı Devleti topraklarında, kara üzerinde kara yolu haricindeki ilk ulaşım yolu demir yoludur ve 1856 tarihinde 211 km uzunlukla İngilizler tarafından İskenderiye-Kahire arasında yapılmıştır. Demir yolu ile birlikte, önceleri kara taşımacılığında kullanılan hayvan gücü de bu yıllarda yerini yavaş yavaş motorlu araçlara bırakmıştır. Şehir içi ulaşım ise Sanayi İnkılabı ile birlikte belirginleşen bir kavramdır. Osmanlı’daki şehir içi ulaşımın en büyük örneğini İstanbul teşkil eder. Önceleri at, eşek, tek ve çift atlı araba ve faytonlardan oluşan şehir içi nakliyatta az da olsa lüks bir vasıta olan sedye de yer almıştır. Daha sonraları ortaya çıkan otomobiller şehir içinde genellikle ekâbir tarafından kullanılmış, sonradan peyderpey yolcu taşımacılığında da tercih edilmeye başlanmıştır. 19. yüzyılın ikinci yarısından sonra banliyö trenleri de İstanbul şehir içi taşımacılığında önemli bir rol oynamıştır. Haydarpaşa-İzmit arasındaki demir yolunun 1873’te tamamlanmasından sonra 1875’te Sirkeci-Yenikapı ve Florya-Hadımköy arasında ilk banliyö seferleri gerçekleştirilmiştir. Dünyanın en eski metrolarından biri sayılan ve yine 1875 tarihinde hizmete açılan Galata-Beyoğlu arasındaki Tünel işletmesini de İstanbul içi ulaşımında zikretmemiz gerekir. Raylı ulaşım sistemlerinden biri olan tramvay, dünyada ilk defa 1830’larda Amerika’da ortaya çıkmıştır. İlk tramvaylar, atlı yolcu arabalarının ray üzerinde hareket ettirilmesiyle işleyen atlı tramvaylardı. İstanbul’un 1871 tarihinde tanıştığı ilk atlı tramvay güzergâhı, Azapkapı-Galata-Tophane-Beşiktaş arasında açılmıştır. Tramvayları, Macar ve Avusturya kökenli iri yapılı atlar çekmekteydi. Düz yolda iki atın çektiği tramvayı yokuşlarda dört veya daha fazla hayvan çekerdi. Ancak hem az yolcu taşındığından hem de hayvanların bakım ve beslenmesi epey maliyetli olduğundan atlı tramvay macerası pek uzun sürmeyecektir. Üstelik 1912 yılında çıkan Balkan Savaşları sebebiyle tramvay şirketinin elindeki atlar ordu tarafından satın alınınca atlı tramvay dönemi sona erecek, ardından elektrikli tramvaylar devreye girecektir. 1913 yılında Şişli-Tünel arasında ilk seferini yapan elektrikli tramvaylar, 1914’te Karaköy-Beşiktaş arasında hizmete girmiş, yine bu tarihte ilk defa Galata Köprüsü’nden tramvay geçmeye başlamıştır. Ancak yine aynı yıl I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla kömür yokluğundan ötürü tramvay ulaşımı yaklaşık 8 ay durmuştur. Bundan sonra tramvaylar İstanbul hayatının ayrılmaz bir parçası olacak, fakat bir yandan da kazalar, grevler ve yokluk sebebiyle tramvay hizmetlerinde aksamalar yaşanacaktır. Özellikle vesikalarımızın konusunun geçtiği 13 Kasım 1918 tarihinde İstanbul’un İtilaf Kuvvetleri tarafından işgal edilmesi, bu önemli şehir içi ulaşım hizmetinde de aksamalar meydana getirmiştir. Avrupa’dan ısmarlanan tramvayların savaş nedeniyle gelmemesi, Mütareke’den ötürü nüfusu olağanüstü artan İstanbul’da araç sıkıntısına, dolayısıyla yolcu izdihamına neden olmuştur. Tramvaylardan ürken atların yaptığı kazalar, tramvayların hattan çıkması, çarpmalar ve devrilmelerin yanı sıra bir de araçların arkasına takılarak yolculuk yapanlardan bazılarının tekerlekler altında kalması veya sakatlanması, o dönemde görülen sıkıntılardan birkaçıdır. Belgelerimizde bu konuya temas edilmekte, özellikle tramvaylara kaçak olarak binenlerin hem genel ahlakı zedeledikleri hem de tramvaylardan sarktıkları için kazaya uğradıkları belirtilerek Polis Müdürlüğünün olaya el atması istenmektedir. İlk tezkire Demir Yolu Limanlar Müdürlüğünden Dâhiliye Nezaretine yapılmış, ikinci tezkire de Dâhiliye Nezaretinden İstanbul Polis Müdürlüğüne gönderilmiştir. Yazışmalar neticesinde, araçlara binecek azami yolcu sayısının tespiti ve kaçak binişin engellenmesi gibi tedbirlerle bu hadiselerin önüne geçilmesi istenmiştir. 1-1. VESİKA Nâfiʻa Nezâreti Timur Yol ve Limanlar Müdîriyet-i Umûmiyesi Aded 99 Dâhiliye Nezâret-i Celîlesine (1) Hülâsa: Dersaâdet tramvay arabalarında izdihâmın menʻi hakkında (2) Devletlü efendim hazretleri, (3) 3 Teşrîn-i Sânî sene 334 târîhli ve yetmiş husûsî numerolu tezkire-i aliyye-i âsafâneleri cevâbıdır. Dersaâdet tramvayına âid olarak (4) el-yevm Almanya’da epey araba mevcûd ise de ahvâl-i hâzıra münâsebetiyle bunların Dersaâdet’e celbleri gayr-ı kâbil bulunduğundan şimdiki hâlde (5) arabaların tezyîd-i mikdârı kâbil değildir. Arabalar derûnunda vukûʻ bulan izdihâmdan başka bir de arabaların basamaklarına ve hattâ (6) arka taraflarına birtakım kesânın tutunarak gitmeleri hemân her gün birçok fecîʻ kazâlara sebeb olduğu gibi birçok kimseler bu sûretle (7) para virmeyerek tramvaylardan istifâdeye alışdığı cihetle ahlâk-ı umûmiye dahi bundan mutazarrır olduğundan pâyitaht-ı saltanat-ı seniyyede (8) zâbıtanın gözü önünde cereyân iden mugâyir-i usûl ve nizâm bu hâl gâyet çirkin bir manzara teşkîl itmekdedir. Bunun içün mukaddemâ bir komisyon-ı (9) mahsûs teşkîl idilerek bir komisyon tramvay arabalarının sahanlıklarına ve derûnuna kadar yolcu binebileceğini taʻyîn itmiş ve bu bâbdaki (10) mazbatanın bir sûreti li-ecli’t-tatbîk 27 Eylül sene 333 târîhli ve seksen altı husûsî numerolu tezkire ile nezâret-i celîlelerine gönderilmişdir. (11) Binâen-aleyh bu mazbatada gösterilen mikdârdan ziyâde yolcu bindirilmemesine me’mûrîn-i zâbıta tarafından pek ziyâde dikkat ve iʻtinâ (12) olunarak bu sûretle hem kazâların önü alınması ve hem de ahlâk-ı umûmiyenin inhitâtdan muhâfazası artık derece-i vücûbda (13) olmağla ana göre me’mûrîn-i zâbıtaya taʻlîmât iʻtâ ve savb-ı âcizîye dahi inbâ buyurulması bâbında emr ü fermân hazret-i men lehü’l-emrindir. Fî 13 Teşrîn-i Sânî sene 334 Nâfiʻa Nâzırı Mehmed Ziyâ 1-2. VESİKA İdâre-i Umûmiye fî 14 Teşrîn-i Sânî sene 334 İdâre-i Umûmiye-i Vilâyât Müdîriyeti 15/87 Suâl kaleme 16 [minhu] Mevzûʻ-ı bahs tezkire üzerine müdîriyet-i aliyyelerince devâir-i müteʻallikasıyla icrâ-yı muhâberât idildiği anlaşıldığından icrâ-yı îcâbı zımnında işbu tezkire dahi Emniyet-i Umûmiye Müdîriyet-i Aliyyesine tevdîʻ kılındı. Fî 17 minhu Mühür (Dâhiliye Nezâreti/İdâre-i Umûmiye-i Vilâyât Müdîriyeti) Şuʻbe 6 - Fî 18 minhu sene 34 Vürûdu fî 20 minhu akşam Dosyasının sürʻat-i rabtı fî 20 minhu 2-1. VESİKA Dâhiliye Nezâreti Emniyet-i Umûmiye Müdîriyeti Târîh-i tesvîdi: 26 Teşrîn-i Sânî sene 334 Târîh-i tebyîzi: 26 minhu Nezâretden İstanbul Polis Müdîriyet-i Umûmiyesine (1) Dersaâdet tramvay arabalarına vukûʻ bulan tehâcüm hasebiyle (2) vukûʻa gelen teahhurât ve münâzaʻât ve kazâların adem-i zuhûr (3) ve tekrârı hakkında tedâbîr-i lâzıme ittihâzı zımnında (4) Nâfiʻa Nezâret-i Celîlesinden vârid olan tezkire-i cevâbiyede tramvay (5) şirketine âid Almanya’da epeyce araba mevcûd ise de ahvâl-i hâzıra (6) münâsebetiyle bunların Dersaâdet’e celbleri ve binâen-aleyh arabaların (7) tezyîd-i mikdârı kâbil olmadığından ve arabalar derûnunda vukûʻ (8) bulan izdihâmdan başka arabaların basamaklarına (9) ve hattâ arka taraflarına birtakım kesânın tutunarak gitmeleri (10) hemân her gün fecîʻ kazâlara sebeb olduğu gibi birçok kimselerin de bu (11) sûretle para virmeyerek tramvaylardan istifâdeye alışdığı (12) cihetle ahlâk-ı umûmiyenin dahi bundan mutazarrır olduğundan bahisle pâyitaht-ı saltanat-ı 2-2. VESİKA (13) seniyyede zâbıtanın gözü önünde cereyân iden mugâyir-i usûl (14) ve nizâm bu hâlin gâyet çirkin bir manzara teşkîl (15) eylediği ve bu husûsda mukaddemâ bir komisyon-ı mahsûs teşkîl (16) idilerek tramvay arabaları derûnuna ve sahanlıklarına (17) ne kadar yolcu binebileceği taʻyîn kılındığı izbâr (18) olunmuş ve mezkûr komisyon mukarrerâtını (19) hâvî mazbatanın bir sûreti 14 Teşrîn-i Evvel sene 333 târîhinde (20) bâ-tezkire müdîriyet-i behiyyelerine irsâl kılınmış olduğundan gösterilen (20) mikdârdan ziyâde yolcu bindirilmemesine me’mûrîn-i zâbıtaca pek ziyâde (21) dikkat ve iʻtinâ olunarak hem kazâların vukûʻuna meydân (22) virilmemesi hem de ahlâk-ı umûmiyenin inhitâtdan muhâfazası (23) derece-i vücûbda görülmekle me’mûrîn-i mûmâ-ileyhime bu bâbda evâmir (24) ve taʻlîmât-ı mukteziye iʻtâsı ve inbâsı tavsiye olunur. (25) Ol bâbda. Tebyîzi: 26 minhu Kelimeler: Adem-i zuhûr: Ortaya çıkmamakAhvâl-i hâzıra: Şimdiki hâlBâ-tezkire: Tezkire ileBehiyye: GüzelDerece-i vücûb: Çok zorunluDerûn: İçDevâir-i müteʻallika: Bağlı olan dairelerEl-yevm: BugünEvâmir: EmirlerGayr-ı kâbil: Mümkün olmayanHâvî: Kapsayanİcrâ-yı îcâb: Gerekli icraatİnbâ: Haber vermekİnhitât: Gerileme, çöküşİrsâl: Göndermekİʻtâ: Vermekİttihâz: Almakİzbâr: Yazı ile bildirmeKâbil: MümkünKesân: KimselerLi-ecli’t-tatbîk: Uygulamak içinMe’mûrîn: MemurlarMen lehü’l-emr: Emir sahibi olan kişiMinhu: Ondan (bir önceki tarih kast edilir)Mugâyir-i usûl: Yönetmeliğe aykırıMukaddemâ: Evvelce Mukarrerât: Alınan kararlarMûmâ-ileyhim: Adı geçenlerMutazarrır: Zarara uğrayanMünâzaʻât: KavgalarPâyitaht-ı saltanat-ı seniyye: Yüce saltanat başkentiSahanlık: Kapı önlerindeki genişçe alanSavb: TarafTaʻlîmât-ı mukteziye: Gerekli talimatlarTeahhurât: GecikmelerTebyîz: Temize çekmekTedâbîr-i lâzıme: Gerekli tedbirlerTehâcüm: Hücum etme, üşüşmeTesvîd: KaralamakTezkire: Resmî yazıTezkire-i aliyye-i âsafâne: Vezirliğe ait resmî yazıTezyîd: Arttırma, çoğaltmaZımnında: İçin, maksadıyla

Sûrincân: Hârr ve yâbisdir. Rutubet-i fazlayı ziyâde ider. Cimâʻa kuvvet virir. Tiryâk-ı mefâsıl ve nıkrîsdir. Zîrâ nıkrîsin vecaʻı üzere yakı eylesen fi’l-hâl zâil idüb ve ıslâh idüb ishâl ider. Ammâ sonunda kabzı vardır. Fuzulî menʻ ider ve aʻzâdan çıkarır. Habb-ı sûrincân: Evcâʻ-ı mefâsıl ve nıkrîs ve ırku’n-nesâ ve vecaʻ-ı verik içün âb-ı hayvân menzilesindedir. Sıfatı budur; türbüd ve sabır-ı Sekutarî birer dirhem sûrincân bir miskâl mâhîzec bir dirhem habbü’n-nîl ve gârîkun buçuğar dirhem şahm-ı hanzal ve kesîrâ bir dânık milh-i Hindî nısf dânık cümleyi dakk ve sahk idüb mâ-i kerefs ile yoğurub habb olundukdan sonra şerbeti muʻtedilen bir dirhemdir.  Metnin Güncel Çevirisi Çiğdem Çiçeği (Sürincan) bitkisinin özellikleri Bu bitkinin tabiatı sıcak ve kurudur. Vücutta fazla nem oluşturur. Mizaca kuvvet verir. Ayak, eklem ağrıları ve kuyruk sokumu ağrılarına faydalı bir ilaçtır. Tuzlu balgam dediğimiz eklem ağrılarına yakı yapılırsa hemen ağrıları giderir ve vücut hıltlarını düzeltip ishal eder. Ama sonradan bir miktar kabız eder. Vücutta ve organlarda fazladan var olan toksinleri ve yapışık hıltları çıkarır. Sürincan Macunu Faydaları ve Yapımı Faydaları; Eklem, yan ağrıları, ayaklara inen ağrı, iltihaplı romatizma ve kuyruk sokumu ağrısı için hayat suyu mertebesinde bir ilaçtır. Terkibi; Türbüt 1 dirhem = 3,2 gr Sabır-ı Sekutarî (alovera) 1 dirhem = 3,2 gr Sûrincân (çiğdem çiçeği, colchicum autumnale) 1miskal = 4,8 gr Mâhîzec (sığır kuyruğu otu, balık otu,verbascum thapsus) 1 dirhemü = 3,2 gr Habbü’n-nîl (çivit otu, ketem, indigofera tinctoria) 1,5 dirhem = 4,8 gr Gârîkun (katran köpüğü, polyporus officinalis) 1,5 dirhem = 4,8 gr Şahm-ı hanzal (Ebû Cehil karpuzu, citrullus colocynthis) 1 danık = 0,8gr Kesîrâ (kitre zamkı) 1 danık = 0,8gr Milh-i Hindî (hint tuzu) 0,5danık =  0,4gr Mâ-i kerefis (kereviz suyu) eser miktarı ile terkip yoğurulur. Yapılışı; Tamamı öğütülüp toz haline getirilir ve karıştırılır. Kereviz suyuyla yoğurulup küçük haplar yapılır. Eğer bir bardak içinde şerbet yapılarak içilecekse, içine konulacak miktarı 3,5 gr dır. (Kaynak: Enmûzecü’t-tıb kitabı )             

Hasan Adlî Efendi ve Muhammed Abdünnebi Efendi رحمت اللّٰه عليهم اجمعينسابقا بو مقام عالي پوستنشينيمرحوم معروف السيّد الشيخ نورالدّينافندي حضرتلرينڭ مخادیم كرامندناولوب جامع شريفڭ امامي ايكنعازم تكيه كاۀ بقا اولان السيّدالشيخ حسن عدلي افنديولادتي سنه  ١٢٧٦ ارتحالي ٧ رجب جمعه  كيجه سي سنه  ١٣٤٧و برادر محترمي شيخ محمّد عبدالنبي افنديولادتي سنه  ١٢٧٨ رحلتي سنه  ١٣٣١ Rahmetullahi aleyhim ecmaînSâbıkan bu makâm-ı âlî postnişiniMerhûm ma’rûf es-Seyyid eş-Şeyh NureddinEfendi Hazretlerinin mehâdîm-i kirâmındanOlup cami’-i şerîfin imamı ikenÂzim-i tekyegâh-ı bekâ olan es-SeyyidEş-Şeyh Hasan Adlî EfendiVilâdeti sene 1276 irtihâli 7 Receb Cumâ gecesi sene 1347Ve birader-i muhteremi Şeyh Muhammed Abdünnebî EfendiVilâdeti sene 1278 rıhleti sene 1331 Râif Bey Efendi آه فراقفقد مات شهيداً سرينه  مظهريتله ارتحال ايتدي رائف بك ديار غربتده رضا سرشك حسرتله  ياز تاريخ منقوطنظيري يوقدي بو ذاتڭ علو فطرتده شهد شهادت ايچر دست ساقئ كوثردنروح روان پاكي رياض جنّتده سنه  ١٣٢٥درامه  اجلّۀ اشراف و خاندانندنمحمود پاشا حفيدي رائفبك افندينڭ سكونزار ابديسيدرفي ١ ذي القعده  سنه   ١٣٢٥في ٢٤ تشرين ثاني سنه  ١٣٢٣يوم جمعه ايرتسي ساعت ٩ Âh firâk“Fekad mâte şehîden” sırrına mazhariyetleİrtihâl etti Râif Bey diyar-ı gurbetteRızâ sirişk-i hasretle yaz târîh-i menkûtNazîri yoktu bu zâtın uluvv-u fıtrâttaŞehd-i şehâdet içer dest-i sâkî-i kevserdenRûh-ı revân-ı pâki riyâz-ı cennetteSene 1325Drama ecille-i eşrâf ve hânedânındanMahmûd Paşa hafîdi RâifBey Efendi’nin sükûnzâr-ı ebedîsidirFî 1 Zilkâde sene 1325 yevm-i Cumartesi sâat 9Fî 24 Teşrînisânî sene 1323   Kelimeler: Sâbıkan: Bundan önce, evvelcePostnişin: Bir tekkede şeyhlik postuna oturan, şeyh makamına geçen kimseMehadim: Oğullar, mahdumlarÂzim: Yönelmek, bir yere doğru gitmek, göçmekTekyegâh: TekkeVilâdet: Doğumİrtihâl: Dünyâdan âhirete göçme, ölmeRıhlet: Dünyâdan âhirete göçme, ölme, vefatFirâk: AyrılıkFekad mâte şehîden: “Gurbette iken ölen şehiddir” hadisine atfenMazhariyet: Erişme, nail olmaİrtihâl: Dünyadan ahirete göçme, nail olmaDiyar-ı gurbet: Gurbet diyarındaSirişk-i hasretle: Hasrete bulaşmışTârîh-i menkût:  Ebced hesâbına göre bir mısrâ veya beyitte sâdece noktalı harfler hesap edilerek düşürülen târihler için kullanılırdıNazîri: Eşi benzeriŞehd-i şehâdet: Şehadet balıDest-i sâkî-i kevserden: Cennetteki Kevser ırmağının sâkîsi (Hz. Ali)’nin elindenRûh-ı revân-ı pâki: Temiz ruhuRiyâz-ı cennette: Cennet bahçelerindeEcille-i eşrâf ve hânedânından: Hanedan ve eşrafın büyüklerindenHafidi: TorunuSükûnzâr-ı ebedî: Sonsuza kadar sakin kalacağı yer, kabir

Peynirli ve Köfteli Kalıp Pilav Domatesli bir pilav pişirmeli. Demlendirdikten sonra kalıba koymalı. Biraz sıkıştırıp tabağa çevirmeli. Üzerine rendelenmiş peynir ekip ortasına fındık büyüklüğünde yapılmış salçalı köfteyi biraz salçayla beraber koymalı. Piliç Tas Kebabı Piliç eti tas kebabı dahi otuz altı numaradaki koyun etinin aynı ise de yağlı pilici tûlen ve arzen dört parça etmeli ve gayet körpe ve taze iki üç fasulye veya bamya veyahut bu cirimde ve körpelikte bir badıncanı dört parça edip ve kabuğunu soyup parçalarıyla birlikte tencereye vaz etmeli. Sade Kaygana Kaygana da bir nevi revani demek olduğundan bu babda tarifini münasip gördük: Altı kişilik kaygana yapmak için on beş yumurta ile bir buçuk kahve fincanı nişasta kifayet eder. Yumurtaları bir kâseye kırıp bir çatal ile yahut yumurta çalkamağa mahsus tel ile güzelce çalka. Üstüne nişastayı koyarak halloluncaya kadar yeniden çalka. Bir tavayla elli dirhem tuzsuz sade yağı koyarak kızdır. Yumurtaları yağın içine dökerek altını ve üstünü kızart. Kaygana kabarır. Badehu delikli bir kevgire alıp yağını süz. Kıvama gelmiş ılık şeker şurubu içine koyarak biraz bırak. Sonra tabağa çekip şekerin artanını da üstüne dök. Şekeri çekip sünger gibi olan tatlıyı bıçak ile dilim dilim kesip sofraya götür. Gayet nefis, leziz ve hafif bir tatlı olur. Kelimeler: Tûlen: UzunlamasınaArzen: EnineBadıncan: PatlıcanVaz etmeli: KoymalıMünasip: UygunÇalkama: ÇalkalamakKevgir: Sulu şeyleri süzmekte kullanılan delikli yayvan kap

Elden gelen hayrı dirığ etme / Az tama’ çok ziyan getirir Ummadığın taş baş yarar / İlk attığı taş uzak düşer Uyur yılanın kuyruğuna basma / Onmadık hacıyı deve üstünde yılan sokar Alma mazlumun ahını çıkar aheste aheste / İnsanın alacası içindedir Öfke baldan tatlıdır / Öfke ile kalkan ziyan ile oturur Az veren candan verir çok veren maldan / İsteyenin bir yüzü kara vermeyenin iki yüzü Arayan Mevla’sını da bulur cezasını da / Öküz öldü ortaklık ırladı Öksüz çocuk kendi göbeğini kendi keser / Az ye de bir hizmetkâr tut Allah herkesin kalbine göre verir / İnsaf dinin yarısıdır Altın gibi olan adını bakır etme / Uzaktan davulun sesi hoş gelir Elin ile koymadığın şeye dokunma / Edepsizden ırzını satın al İnsan taştan pek, gülden naziktir / İnsan nisyandan hali değildir Akşamın hayrından sabahın şerri yeğdir / Ettiğin hayır ürküttüğün kurbağa değmez El yarası onulur dil yarası onulmaz / İğneyi kendine sok çuvaldızı ele Kelimeler: Dirığ: Esirgeme, kıyamamaTama’: Aç gözlülük, tamahZiyan: ZararOnmadık: Talihsizİnsaf: Hakka ve adâlete uygun davranış, nefse değil vicdana uyarak adâletle hareket etme, merhametli davranmaIrladı: AyrıldıIrz: Namus, şeref, iffetPek: Sağlam, kavi, dayanıklıNisyan: UnutmaHali: BoşYeğ: Daha iyi, daha üstün, müreccah, evlaÇuvaldız: Çuval ve bunun gibi kaba dokumaları dikmekte kullanılan, ucu yassı ve eğrice, kalın, büyük dikiş iğnesi

Dergiyi takip edenler, yazmanın da zevkine ulaşıyorlar. Her ay ilerlediğinizi sizler de fark ediyorsunuz. Her işte olduğu gibi, bu işte de bizzat kendimizin gayret göstermesi önemli olacaktır. Bu ay da aşağıdaki metni Osmanlı Türkçesi/Kur’an harfleri ile yazmanızı istiyoruz. Pişmanlık ve Hüzün Elim silahlı sermayem: GururNe çiçekler benim; ne ben çiçeğimBir gün hesap için divan kurulurAyaklar altında kalır yüreğimElim silahlı sermayem: GururKorkarım beni de alnımdan vurur              Ç Ö Z Ü M     

شاهدلگڭزي قبول ايده مم بر دفعه  بر مسئله ده  دورڭ عالملرندن امير سلطان، ييلديريم بايزيد خانڭ شاهدلگنى مقبول كورمه مش و پادشاه سببنى صورنجه، ”سز جماعتله  نماز قيلمه يي ترك ايتديگڭز ايچون شاهدلگڭزي قبول ايده مم“ ديمشدر. ييلديريم بونڭ أوزرينه  سراينڭ ياننده  بر جامع ياپديرارق شرع ديني عذري اولمادقجه  بش وقت نمازه  دوام ايتمشدر. Şahitliğinizi Kabul Edemem  Bir defa bir meselede devrin âlimlerinden Emir Sultan, Yıldırım Bayezid hanın şahitliğini makbul görmemiş ve padişah sebebini sorunca, “Siz cemaatle namaz kılmayı terk ettiğiniz için şahitliğinizi kabul edemem” demiştir. Yıldırım bunu üzerine sarayının yanında bir cami yaptırarak şer-i dini özrü olmadıkça beş vakit namaza devam etmiştir.  عثمانلينڭ ئولوسندن قاچارسڭ چلبي محمد شهزاده لرله  تخت مجادله سي دوام ايدركن قره مان اوغلي محمد بك ايله  اتّفاق ايتمشدي. قره مان اوغلي محمد بك چلبي محمدڭ روم ايليده  موسي چلبي ايله  اوغراشمه سندن استفاده  ايدرك بروسه يي قوشاتدي. حاجي عوض پاشا ياره لي اولديغي حالده موقعني ترك ايتمه يوب مدافعه  دوام ايدركن روم ايليده  أولن موسي چلبينڭ جنازه سي غلبه لق بر قافله  ايله  بروسه يه  ياقلاشمشدي. بوني كورن قره مان اوغلي يارديم قوتي كلييور صانارق بروسه  قوشاتمه سني بيراقوب سرعتله  كري چكيلدي. بروسه دن چكيليشي صيره سنده  قره مان اوغلينڭ ياقين آدملرندن بري عثمانلينڭ ئولوسندن قاچارسڭ، ديريسنه  ناصل قارشي قوياجقسڭ ديمشدي. Osmanlı’nın Ölüsünden Kaçarsın Çelebi Mehmed şehzadelerle taht mücadelesi devam ederken Karamanoğlu Mehmet Bey ile ittifak etmişti. Karamanoğlu Mehmet Bey Çelebi Mehmed’in Rumeli’de Musa Çelebi ile uğraşmasından istifade ederek Bursa’yı kuşattı. Hacı İvaz Paşa yaralı olduğu halde mevkiini terk etmeyip müdafaa devam ederken Rumeli de ölen Musa Çelebi’nin cenazesi kalabalık bir kafile ile Bursa’ya yaklaşmıştı. Bunu gören Karamanoğlu yardım kuvveti geliyor sanarak bursa kuşatmasını bırakıp süratle geri çekildi. Bursa’dan çekilişi sırasında Karamanoğlu’nun yakın adamlarından biri Osmanlı’nın ölüsünden kaçarsın, dirisine nasıl karşı koyacaksın demişti. اسلامڭ قيليجي بنم المده در اوزون حسنڭ والده سي صاره  خاتون ده  طرابزون سفري صيره سنده  فاتح سلطان محمدڭ ياننده  بولونويوردي. فاتح چوق صارپ و طاغلق اولان بولكه دن كچركن، صاره  خاتون، ”اوغلم بر طرابزون ايچون كنديڭي بو قدر يورمق چوق دگلميدر“ ديدي. سلطان محمد ايسه  ”والده، اسلامڭ قيليجي بنم المده در، اگر بو مشقّتلره  قاتلانماياجق اولورسه م غازي عنواننه  مستحق اولامام و بوكون ياخود يارين اللّٰهڭ حضورينه  چيقديغمده  محجوب اولورم“ جوابنى ويردي. İslam’ın Kılıcı Benim Elimdedir  Uzun Hasan’ın validesi Sare Hatun da Trabzon seferi sırasında Fatih sultan Mehmed’in yanında bulunuyordu. Fatih çok sarp ve dağlık olan bölgeden geçerken, Sare Hatun, “Oğlum bir Trabzon için kendini bu kadar yormak çok değil midir” dedi. Sultan Mehmet ise “Valide, İslam’ın kılıcı benim elimdedir, eğer bu meşakkatlere katlanmayacak olursam gazi unvanına müstahak olamam ve bugün yahut yarın Allah’ın huzuruna çıktığında mahcup olurum” cevabını verdi.  اذان سسي بودين شهرينڭ فتحندن صوڭره شهرڭ اڭ بيوك كليساسي اولان مريم آنا كليساسي جامعه  دونوشديرولدي. پادشاه قانوني سلطان سليمان دولت اركاني ايله  بورايه  كلوب جمعه  نمازينى قيلديلر. پادشاهڭ بورايه  كلديگي صيره لرده، اورانڭ خلقندن غلبه لقلر پادشاهي مراق ايتدكلرندن، اوني كورمه يه  بو يڭي جامعه  كلمشلردي. قرآني و اذان سسنى دويدقلرنده  حيرتلريني كيزله يه مديلر و بو سسلري بوراده  بر ييل بوينجه  دويدقلريني و بوندن طولايي ده  بوراده كي كليسا پاپاسلرينڭ كليسايي ترك ايتدكلريني سويله ديلر. Ezan Sesi  Budin şehrinin fethinden sonra şehrin en büyük kilisesi olan Meryem ana kilisesi camiye dönüştürüldü. Padişah Kanuni Sultan Süleyman devlet erkanı ile buraya gelip cuma namazını kıldılar. Padişahın buraya geldiği sıralarda, oranın halkından kalabalıklar padişahı merak ettiklerinden, onu görmeye bu yeni camiye gelmişlerdi. Kur’an’ı ve ezan sesini duyduklarında hayretlerini gizleyemediler ve bu sesleri burada bir yıl boyunca duyduklarını ve bundan dolayı da buradaki kilise papazlarının kiliseyi terk ettiklerini söylediler. هيچ بر پادشاه بو قدر خرجامه  ياپمه يه  جرئت ايده مه يه جكدر ايكنجي سليمڭ ياپديرديغي، معمار سنانڭ ده  اوچنجي بيوك اثري ادرنه ده كي سليميه  جامعيدر. معمار سنان بو جامعي ديگرلرندن أوستون كوره جك، آياصوفيه  قبه سي كبي بر قبه  دولت اسلاميه ده  ياپيلمامشدر ديين خرستيانلرڭ معمار كچيننلري، ”مسلمانلردن أوستونلگمز وار“ ديرلرمش؛ ”او قدر قبه  طورديرمق غايت زوردر و بو حقيرڭ كوڭلنده  قالمشدر. بو جامعڭ ياپيمنده  غيرت ايدوب اللّٰهڭ يارديمي و سليم خانڭ كوجني كوسترمسي ايله  جامعڭ قبه سني آياصوفيه  قبه سندن داها كنيش و يوكسك ياپدم“ ديمشدر. معمار سنان يينه  سليميه جامعي ايچون، ”قلفه لغمي استانبولده كي شهزاده  جامعنده  اجرا ايتدم، اوسته لغمى ده  سليمانيه  جامعنده  ياپدم اما بتون هنريمي سليم خان جامعنده  قوللانوب بوراده  كوستردم. بيلديگمز جهانڭ معمار و مهندسلري توم كوچلريني صرف ايتسه لر، بويله  بر اثري ياپمقدن عاجز قالاجقلردر. هيچ بر پادشاه ده  بو قدر چوق خرجامه  ياپمه يه  جرئت أيده مه يه جكدر“ ديمشدر. Hiçbir Padişah Bu Kadar Harcama Yapmaya Cüret Edemeyecektir İkinci Selim’in yaptırdığı, Mimar Sinan’ın da üçüncü büyük eseri Edirne’deki Selimiye camiidir. Mimar Sinan bu camiyi diğerlerinden üstün görecek, Ayasofya kubbesi gibi bir kubbe devlet-i İslamiyede yapılmamıştır diyen Hristiyanların mimar geçinenleri, “Müslümanlardan üstünlüğümüz var” derlermiş; “O kadar kubbe durdurmak gayet zordur ve bu hakirin gönlünde kalmıştır. Bu caminin yapımında gayret edip Allah’ın yardımı ve Selim Han’ın gücünü göstermesi ile caminin kubbesini Ayasofya kubbesinden daha geniş ve yüksek yaptım” demiştir. Mimar Sinan yine Selimiye camii için, “Kalfalığımı İstanbul’daki Şehzade Camiinde icra ettim, ustalığını da Süleymaniye Camiinde yaptım ama bütün hünerimi Selim Han camiinde kullanıp burada gösterdim. Bildiğimiz cihanın mimar ve mühendisleri tüm güçlerini sarf etseler, böyle bir eseri yapmaktan aciz kalacaklardır. Hiçbir padişah da bu kadar çok harcama yapmaya cüret ödemeyecektir” demiştir.  

Aşağıdaki suallerin cevaplarını bulduktan sonra kutulara rakamlara göre yerleştiriniz. Kırmızı dairelere denk gelen harfleri rakam sırasına göre aşağıdaki kutuya yerleştirdikten sonra çıkan cümleyi Latin harfleri ile yazarak anahtar cümleyi bulunuz. Sayfanın fotoğrafını çektikten sonra cevaplarınızı en geç 25 Aralık’a kadar mektup@osmanlicadergi.com adresine gönderiniz. Gelen doğru cevaplar arasından yapılacak kur’a ile 5 okuyucumuza  Osmanlıca Sünnet-i Seniyye Risalesi   hediye edilecektir. Neticeler sosyal  medya hesaplarımızdan duyurulacaktır.            Ç Ö Z Ü M