كچدي بورڭ پازاري، سور اشگنى نيگده يه  كچدي بورڭ پازاري سور اشگي نيگده يه  دييمنڭ معناسي؛ فرصتي قاچيرمق، ايش ايشدن كچمك، بر ايشي ياپمق ايچون كیچ قالمقدر. زماننده  ياپيلمايان بر ايش ايچون قاچان فرصتي آڭلاتمق ايچون قوللانيلان بر دييمدر. بور، نيگده يه  اون أوچ كيلومتره  اوزاقلقده  بولونان بر ايلچه در. اسكيدن بري، پازاري ايله  مشهوردر. بورڭ پازاري يوره  اسميله  اولو پازار صالي كونلري قورولور. بازارايرتسي كوني قورولان دري پازاري اساس پازاره  يعني اولوپازاره  حاضرلقدر. دری بازارينڭ قورولديغي بازارايرتسي كوني جوار قصبه  و كويلردن كله جكلر و اولوپازاره  يتيشه جكلر ايچون عین زمانده  حاضرلق كونيدر. سوزه  سبب شوكه ، بر صوڭ بهار كوني قرق كيلومتره  اوزاقده كي كويندن صباح ایركندن چيقان بر پازارجي ايكيندي وقتي بورڭ باغلرينه  كيرر. پيڭارباشي موقعنده كي، توتونجي حسنڭ باغنده  ييقيلمش كرپيچ ديوارلرڭ آراسنده  موله  ويرن پازارجي، اشگڭ صيرتندن اينديرديگي يوكه  صيرتنى طايايوب ديڭلنيركن ايچي كچر و درين بر اويقويه  دالار. أويله كه  دري پازاري كوني ايكينديده  باشلايان اويقو، اولو پازار كوننڭ ايكينديسنه  قدر دوام ايدر. بو اوزون اويقودن اويانان پازارجي، آرادن كچن زمانڭ فرقنده  اولمادن شهرڭ يولني طوتار. طوتار امّا، يوللرده  بر باشقه لق واردر. پازاره  كيدنلره  راستلاياجغي يرده ، پازاردن دوننلري كورور. دونن پازارجيلردن برينه  مراقله ، ”نه دن صالي پازارندن أوڭجه  دونويورسڭ، بويله  وقتسز؟“ دير. بو صوري أوزرينه  شاشيران پازارجي، ايرته سي كون قورولاجق اولان نيگده  پازارينى اشارت ايدرك ”گچدي بورڭ پازاري، سور اشگڭى نيگده يه “ دييه رك صالي پازارينڭ كچديگني سويلر… Geçti Bor’un Pazarı Sür Eşeği Niğde’ye deyiminin manası; fırsatı kaçırmak, iş işten geçmek, bir işi yapmak için geç kalmaktır. Zamanında yapılmayan bir iş için kaçan fırsatı anlatmak için kullanılan bir deyimdir. Bor, Niğde’ye on üç kilometre uzaklıkta bulunan bir ilçedir. Eskiden beri, pazarı ile meşhurdur. Bor’un pazarı yöre ismiyle Ulupazar salı günleri kurulur. Pazartesi günü kurulan Deripazarı esas pazara yani Ulupazar’a hazırlıktır. Derepazarı’nın kurulduğu pazartesi günü civar kasaba ve köylerden gelecekler ve Ulupazar’a yetişecekler için aynı zamanda hazırlık günüdür. Söze sebep şu ki, bir sonbahar günü kırk kilometre uzaktaki köyünden sabah erkenden çıkan bir pazarcı ikindi vakti Bor’un bağlarına girer. Pınarbaşı mevkiindeki, Tütüncü Hasan’ın bağında yıkılmış kerpiç duvarların arasında mola veren pazarcı, eşeğin sırtından indirdiği yüke sırtını dayayıp dinlenirken içi geçer ve derin bir uykuya dalar. Öyle ki Deripazarı günü ikindide başlayan uyku, Ulupazar gününün ikindisine kadar devam eder. Bu uzun uykudan uyanan pazarcı, aradan geçen zamanın farkında olmadan şehrin yolunu tutar. Tutar amma, yollarda bir başkalık vardır. Pazara gidenlere rastlayacağı yerde, pazardan dönenleri görür. Dönen pazarcılardan birine merakla, “Neden salı pazarından önce dönüyorsun, böyle vakitsiz?” der. Bu soru üzerine şaşıran Pazarcı, ertesi gün kurulacak olan Niğde pazarını işaret ederek “Geçti Bor’un pazarı, sür eşeğini Niğde’ye” diyerek salı pazarının geçtiğini söyler…

١٥ تموزي اونوتماياجغز! تمّوز آيي هر كلديگنده  ايچمزده  بر بوروقلق حس ايده جگز. ياشاديغمز منحوس ضربه  كيريشيمي و شهيدلريمز ايچمزي بورقاجه ق. فقط هر آن اويانيق اولمه نڭ كركليلگنى ده  أوزريمزده  حسّ ايده جگز. كچمشمزي اونوتماياجغزكه  كله جگمز حقّنده  خطايه دوشمه يه لم. تاريخ، اينيش و چيقيشلرله  طوليدر. خائن ده  دوست ده  اكسيك اولماز دنيا دوام ايتدكجه . فقط بزلر، بز اولمه  يولنده  غيرت ايدر و دين، ديل، بايراق، وطن أوزرنده  برلشيرسه ك، هيچ بر كوچ ملّتڭ اراده  و اتّفاقي أوزرنده  اولاماياجقدر. صميمانه  برلكده لكلردن طوغان كوجه  كيمسه  قارشي قوياماياجقدر. زيرا كوچ و قوت اخلاصده  و حقده در. ”جغرافيه  قدردر“ دير، ابن خلدون. بو طوپراقلرده  وارلق عالمنه  كوندريلمك ده  بزم قدريمزي چيزن باشقه  بر آيرينتيدر. بناءً عليه بو جغرافيه  اسلامدر. بو طوپراقلر مركز خلافتدر. بو مملكت اعلاي كلمة اللّٰه دعواسنڭ أوڭ آلديغي يرلردر. بو يورت، بيڭلرجه  ييللق تاريخڭ قودلريله  يوغرولمش خموردر. بو وطن، هر متره  قاره سي شهيد قانلريله  صولانمش مقدس طوپراقلردر. كچمشنى بيلمدن، تاريخنى أوگرنمدن، حكايه سني اوقومادن، قايناقلرينه  اولاشمادن، قهرمانلريني و خائنلريني طانيمادن اولماز. نره دن كلديگني بيلمه ين، نره يه  كيده جگني ده  بيله مز. كوكي اولمايان آغاجدن ميوه  بكلنيلمز. تموز بزه  اهانتڭ اڭ قراڭلق يوزلرندن برينى كوستردي. تموزده  پاتلايان فتنه ، بزي آجيله  بر كز داها تجربه  ايتدي. عين دليكدن ايصيريلماز معناسيله  تعريف ايديلن مسلمانلر اولارق، بر كز داها سيلكه لندك. بر كز داها تجربه  ايديلدك. خاطرلادقجه  آجيياجق خاطره لريمز البته ، فقط ايري اولمق ايچون، ديري اولمق ايچون، بز اولمق ايچون ده  بيلنه جگز. بيلندكجه  ديرنه جگز. ديرندكجه  كنتلنه جگز. بز ده  هر آي تاريخڭ درينلكلرندن فرقلي قونولرله  سزلره  اولاشييورز. اڭ أونمليسي، تاريخڭ قاپيسني آرالايوب، هر بريمزڭ او قاپيدن كيره بيله جگي آناختاري الده  ايتمك آدينه  بر فعاليت اورته يه  قويويورز. كولتورل كچمشمزله  طوغريدن بر باغ قورابيلمك آدينه  عثمانليجه يي كوندمده  طوتويورز.كه  باليق طوتمه يي أوگرتمك، باليق ييدرمكدن هپ أونملي اولمشدر. يينه  دركيده  پك چوق فرقلي قونولرله  مخاطب اولابيله جكسڭز. فرقلي خط چشيتلريله  يازيلمش تاريخي بلگه لر و چوزوملريني سزلر ايچون حاضرلادق. كتابه دن بولمه جه يه ، اسكي درگيلردن كلمه لرڭ كوكنلرينه  متعدّد و مختلف چاليشمه لري سزلره  اولاشديرمه يه  غيرت ايتدك. غيرت بزدن توفيق اللّٰهدن. اميد ايدييورزكه  استفاده يه  مدار اولسون. چوغمزه  قپالي و قراڭلق اولان بو آلانده  بر ايشيق اولابيله لم. سوزي اوزاتمادن سزلري دركيله  باش باشه  بيراقمق ايسترم. هر اوزون مسافه  كوچك آديملرله  باشلار. هر زور كوزوكن ايشڭ بسيط يوڭلري واردر. عثمانليجه  دركي ده  بو آديملردن و بسيط يوڭلري اورته يه  قويان چوزوم اورتاقلرندن بريسيدر. تعطيلده  اولمق بهانه  اولماز قناعتم. آز ده  اولسه  دواملي اولان عمل، ايش قيمتليدر. آز ده  اولسه  كوندمڭزده  اولمه سني ديلرم. تكرار كوروشنجه يه  دك صاغليجاقله  قاليڭز! Temmuz ayı her geldiğinde içimizde bir burukluk hissedeceğiz. Yaşadığımız menhus darbe girişimi ve şehitlerimiz içimizi burkacak. Fakat her an uyanık olmanın gerekliliğini de üzerimizde hissedeceğiz. Geçmişimizi unutmayacağız ki geleceğimiz hakkında hataya düşmeyelim. Tarih, iniş ve çıkışlarla doludur. Hain de dost da eksik olmaz dünya devam ettikçe. Fakat bizler, biz olma yolunda gayret eder ve din, dil, bayrak, vatan üzerinde birleşirsek, hiçbir güç milletin irade ve ittifakı üzerinde olamayacaktır. Samimane birlikteliklerden doğan güce kimse karşı koyamayacaktır. Zira güç ve kuvvet ihlasta ve haktadır. “Coğrafya kaderdir” der, İbn Haldun. Bu topraklarda varlık alemine gönderilmek de bizim kaderimizi çizen başka bir ayrıntıdır. Binaenaleyh bu coğrafya İslam’dır. Bu topraklar merkez-i hilafettir. Bu memleket i’la-yı kelimetullah davasının ön aldığı yerlerdir. Bu yurt, binlerce yıllık tarihin kodlarıyla yoğrulmuş hamurdur. Bu vatan, her metre karesi şehit kanlarıyla sulanmış mukaddes topraklardır. Geçmişini bilmeden, tarihini öğrenmeden, hikayesini okumadan, kaynaklarına ulaşmadan, kahramanlarını ve hainlerini tanımadan olmaz. Nereden geldiğini bilmeyen, nereye gideceğini de bilemez. Kökü olmayan ağaçtan meyve beklenilmez. Temmuz bize ihanetin en karanlık yüzlerinden birini gösterdi. Temmuzda patlayan fitne, bizi acıyla bir kez daha tecrübe etti. Aynı delikten ısırılmaz manasıyla tarif edilen Müslümanlar olarak, bir kez daha silkelendik. Bir kez daha tecrübe edildik. Hatırladıkça acıyacak hatıralarımız elbette, fakat iri olmak için, diri olmak için, biz olmak için de bileneceğiz. Bilendikçe direneceğiz. Direndikçe kenetleneceğiz. Biz de her ay tarihin derinliklerinden farklı konularla sizlere ulaşıyoruz. En önemlisi, tarihin kapısını aralayıp, her birimizin o kapıdan girebileceği anahtarı elde etmek adına bir faaliyet ortaya koyuyoruz. Kültürel geçmişimizle doğrudan bir bağ kurabilmek adına Osmanlıcayı gündemde tutuyoruz. Ki balık tutmayı öğretmek, balık yedirmekten hep önemli olmuştur. Yine dergide pek çok farklı konularla muhatap olabileceksiniz. Farklı hat çeşitleriyle yazılmış tarihi belgeler ve çözümlerini sizler için hazırladık. Kitabeden bulmacaya, eski dergilerden kelimelerin kökenlerine müteaddit ve muhtelif çalışmaları sizlere ulaştırmaya gayret ettik. Gayret bizden Tevfik Allah’tan. Ümit ediyoruz ki istifadeye medar olsun. Çoğumuza kapalı ve karanlık olan bu alanda bir ışık olabilelim. Sözü uzatmadan sizleri dergiyle baş başa bırakmak isterim. Her uzun mesafe küçük adımlarla başlar. Her zor gözüken işin basit yönleri vardır. Osmanlıca dergi de bu adımlardan ve basit yönleri ortaya koyan çözüm ortaklarından birisidir. Tatilde olmak bahane olmaz kanaatim. Az da olsa devamlı olan amel, iş kıymetlidir. Az da olsa gündeminizde olmasını dilerim. Tekrar görüşünceye dek sağlıcakla kalınız!

اطرافده  بر يازي طولاشييور. اصلي وارسه  ايلگينچ و بر او قدر ده  اگلنجه لي. بعضًا ده  زور صوريلرڭ تا كچمشدن كلن بسيط بر جوابنڭ اولديغنه  قاپي آچان بر منثور. سؤال شو: اوزاي مكيگنڭ ياقيت تانقنڭ كنيشلگي نه دن ٥،١ متره در؟ آ.ب.د نڭ اوزايه  كوندرديگي اوزاي مكيگنڭ ياقيت تانقلرينڭ كنيشلگي ٤ فيت، ٨،٥ اينچدر؛ ياقلاشيق ١،٥ متره . اوزاي مهندسلري بو تانقلري كنيشلتمك ايسته مشلر، آنجق باشارامامشلردر. چونكه  بو تانقلر فيرلاتمه  رامپه سنه  ترنله  كوندريلمك زورنده در و سوز قونوسي ترن يولي، تونللردن كچمكده در. تونللرڭ كنيشلگي ايسه  ترن رايلرينڭ آراسنده كي كنيشلك اولان ٤ فيت   ٨،٥ اينچدن براز فضله در. پكي، نه دن ٤ فيت، ٨،٥ اينچ؟ چونكه  وقتيله  ترن رايلري انكليتره ده  بويله  ياپيلمشدر و آ.ب.د دمير يوللري انكليز كوچمنلر طرفندن انشا ايديلمشدر. پكي، نه دن انكليزلر بو كنيشلگي قوللانمشلر؟ چونكه  ايلك ترن رايلريني ياپانلر اسكي ترامواي يولي ياپيمجيلريدر و ترامواي يولنڭ كنيشلگي تام اولارق بودر. ترامواي رايلري نه دن داها كنيش دگلدر؟ چونكه  بو أولچو وقتيله  آت آرابه لريني ياپاركن قوللانيلان كنيشلكدر. آت آرابه لرنده كي تكرلكلر آراسنده  نه دن بو أولچو دقّته  آلينمش؟ چونكه  بو أولچويي، چوق اسكيدن بري انكليز طوپراقلرندن كلوب كچن آراچلر اورته يه  چيقارمشدر. آرابه لر ايچون باشقه  بر أولچو قوللانيلديغنده  تكرلكلر انگه به لي اراضي أوزرنده  قالمقده  و قيصه  سوره ده  بوزولمقده در. پكي، بو اسكي يول ايزلري ناصل اورته يه  چيقمشدر؟ انكليتره ده كي ايلك اوزون مسافه لي يوللر روما ايمپراطورلغي طرفندن كندي صاواشجيلري ايچون آچيلمشدر.  پكي، روماليلرڭ يول ايزلري نه دن بو أولچوده يمش؟ چونكه  روما ايمپراطورلغنڭ ايلك صاواشجيلرينڭ آرابه لري يان يانه  كتيريلمش ايكي آتڭ چكديگي آراچلردر و ايكي آتڭ پوپوسنڭ كنيشلگي، ٤ فيت، ٨،٥ اينچ يعني ١،٥ متره در. صوڭوچ اولارق دنياده كي اڭ كليشمش اولاشيم سيستمنڭ فوزه لرينڭ ديزايني، ايكي بيڭ ييل أوڭجه  يان يانه  كتيريلن ايكي آتڭ پوپو كنيشلگي ايله  بليرلنمشدر. بو قورالي دگيشديرمك ايسه  آيه  كيدن، مارسه  كيتمه  و اوزايه  آچيلمه  پلانلري ياپان آمريقه لي اوزاي آراجي مهندسلرينڭ بيله  خرجي دگلدر. Etrafta bir yazı dolaşıyor. Aslı varsa ilginç ve bir o kadar da eğlenceli. Bazen de zor soruların ta geçmişten gelen basit bir cevabının olduğuna kapı açan bir mensur. Sual şu: Neden Uzay mekiğinin yakıt tankının genişliği neden 1.5 metredir? ABD’nin uzaya gönderdiği uzay mekiğinin yakıt tanklarının genişliği 4 feet, 8,5 inçtir; yaklaşık 1,5 metre. Uzay mühendisleri bu tankları genişletmek istemişler, ancak başaramamışlardır. Çünkü bu tanklar fırlatma rampasına trenle gönderilmek zorundadır ve söz konusu tren yolu, tünellerden geçmektedir. Tünellerin genişliği ise tren raylarının arasındaki genişlik olan 4 feet 8,5 inçten biraz fazladır. Peki, neden 4 feet, 8,5 inç? Çünkü vaktiyle tren rayları İngiltere’de böyle yapılmıştır ve ABD demiryolları İngiliz göçmenler tarafından inşa edilmiştir. Peki, neden İngilizler bu genişliği kullanmışlar? Çünkü ilk tren raylarını yapanlar eski tramvay yolu yapımcılarıdır ve tramvay yolunun genişliği tam olarak budur. Tramvay rayları neden daha geniş değildir? Çünkü bu ölçü vaktiyle at arabalarını yaparken kullanılan genişliktir. At arabalarındaki tekerlekler arasında neden bu ölçü dikkate alınmış? Çünkü bu ölçüyü, çok eskiden beri İngiliz topraklarından gelip geçen araçlar ortaya çıkarmıştır. Arabalar için başka bir ölçü kullanıldığında tekerlekler engebeli arazi üzerinde kalmakta ve kısa sürede bozulmaktadır. Peki, bu eski yol izleri nasıl ortaya çıkmıştır? İngiltere’deki ilk uzun mesafeli yollar Roma İmparatorluğu tarafından kendi savaşçıları için açılmıştır. Peki, Romalıların yol izleri neden bu ölçüdeymiş? Çünkü Roma İmparatorluğu’nun ilk savaşçılarının arabaları yan yana getirilmiş iki atın çektiği araçlardır ve iki atın poposunun genişliği, 4 feet, 8,5 inç yani 1,5 metredir. Sonuç olarak dünyadaki en gelişmiş ulaşım sisteminin füzelerinin dizaynı, iki bin yıl önce yan yana getirilen iki atın popo genişliği ile belirlenmiştir. Bu kuralı değiştirmek ise Ay’a giden, Mars’a gitme ve uzaya açılma planları yapan Amerikalı uzay aracı mühendislerinin bile harcı değildir.

Dünyada tek bir evladım, ciğer parem, istinadgah-ı refah ve maişetim var: Mehemd Bey!.. bunu hayatım kadar, daha ziyade sevrim. Onun bir tebessümü bana dünyaları bağışlar! Evladımı gayet aziz ve müreffeh büyütmüştüm; naz ve naim içinde beslemiştim. Çünkü tek bir evladım!.. Çünkü merhum zevcimin, merhum yüzbaşının yegane miras-ı hayatı!.. Bu bir gün bana gelmiş. Gözlerine bakdım ki: (İntikam) şerareleri sıçrıyor! Dedi: Validem, beni seversin değil mi? Sana gayet ağır ve belki sence malayutak bir teklifte bulunacağım. Biliyorsun (Rumeli)... Âh (ağlama başladı) ... Maksadını derhal anlamıştım! Vaktiyle sallarla Rumeli taraflarına geçerek oralarını feth ve teshir eden ecdadının hun-ı hamasetinden bir katre kan damarlarında dolaşıyor!... Anladım, dedim, evladım maksadını! Ecdadının vefakar evladı olduğunu ispat etmek istiyorsun! Allah razı oslun validem, müsaade buyurursanız o kanımın bir damlası ile düşmanın katarat-ı hununu dökmek, namus-ı İslam yoluna ölmek istiyorum. Hem de (fedai) olarak gideceğim! Ileride öten bando: Ey gaziler .... neşidesi terennüm ediyor. Tedarik ettiğim yüz sekiz arkadaşımla beraber iki güne kadar da hareket edilecek. Bana şimdiden hakkını helal et!.. Ruhum! Nafia Başkitabetini, oradan aldığın sekiz yüz kuruş maaşı ne yapacaksın? Valideciğim! Değil kitabet ve maaş, dünyayı (namus-ı din) namına ayaklar altına aldım. Benim maaşım topraklar altında, beyaban ve sahralarda yatan dindaşlarıma haklarını helal ettirmektir!.. Evladım, tek bir evladını, bu körpe kuzunu nasıl terk edebileceksin? Bunu terk etmeyeceğim. Bunu, ve bu gibi masumîni düşmanın köpekleri ağzından kurtaracağım’ benim dimağımda yalnız bir his var: İntikam-ı İslam!... Eğer ben ölürsem evladımı aslan olarak yetiştir! Müslüman olarak terbiye et! *** Bu maceradan sonra vardım, gözlerini öptüm ve dedim: Evladım! Ruhunu tetkik ettim. Merhuma babanın aynı! Bana sen müracaat etmezden evvel ben söyleyecektim. Fakat o ruh-ı hamasetin senden galeyanını görmek isterdim. Çok şükür ki bugün onu görebildim. Sana yerden göğre kadar hakım helal olsun! Din yoluna gazi değil, şehid olmak şerefini kazanmanı arzu ederim. Sana pek büyük muhabbet ve şefkatim var. Yüzüne bakmaya kıyamıyorum. Fakat ah... evladım, din muhabbeti, vatan sevgisi –gücenme- her şeye galebe ediyor! Bütün vesayanı ifayı taahüd ederim. Buna mukabil benim de bir teklifim vardır: Allahını, dinini zinhar unutma... Balıkesri Yüzbaşı mahremiHatice

Beylerbeyi Camii Muvakkithane Üzerindeki Tamir Kitabesi KELİMELER: İhyâ: Yeniden canlılık kazandırma, canlandırma, ortaya çıkarmaVâlid: BabaTecdîd-i hayrât: Hayırların yenilenmesiTarz-ı bihîn: Çok beğenilen tarzMuvakkit-hâne: İçinde muvakkitler tarafından ayarlanmış saatlerle bu işe yarayan âletlerin bulunduğu, küçük bir rasathâneyi andıran ve daha çok büyük câmilerin bitişiğinde yer alan binâMîkât-ı çarh-ı pür-tanîn: Çarkın gürültüyle döndüğü zamandaİrtifâ: YükseklikMehçe-i tâk-ı bülendinden: Başındaki hilal şeklinde bulunan alemden Hurşîd: GüneşÇarh-ı çârumîn: Dördüncü çarkMürûr-ı ezmine: Zamanların geçmesiMihver-i âlem: Alemin ekseniMücedded: YenilenmişZılli: GölgesiFirak-ı müminin: Mümin fırkalarıKevâkib: YıldızlarMüzeyyen: Süslenmişresm-i sipihr: Gökyüzünün resmi

زندان عطالته  دوشديگمزڭ سببي نه در؟ حيات، بر مجادله  ميدانيدر. شوق، كيشينڭ بينگيدر. همّت (غيرتله  چاليشمق) ايسه  كيشينڭ قيمتنى بليرله ين بر أولچودر. بديع الزمان حضرتلري همّتڭ يوڭنڭ أونمي حقّنده  شويله  ديمكده در: ”كيمڭ همّتي ملّتي ايسه  او، تك باشنه  كوچك بر ملّتدر. كيمڭ همّتي نفسي ايسه  او، انسان بيله  دگلدر.“ ايشته  همّت، شوق دينيلن آتنه  بينوب، حيات دينيلن مبارزه  و مجادله  ميداننده  مقصدينه  قوشاركن، آياغنى قايديرابيله جك و عطالته  اوغراتابيله جك بعض دشمانلرله  قارشي قارشي يه  كلير. بو دشمانلر شونلردر: يأس: يعني بتون كمالاتڭ انگلي و انساني مزار متحرّك حالنه  دونوشديرن اميدسزلك خسته لغي. همّتڭ معنوي قوتنى قيرار. بو دشمانه  قارشي ”اللّٰهڭ رحمتندن اميديڭزي كسمه يڭز!“ آيتنڭ قليجنى چكمك كركمكده در. ميل التفوّق: يعني بربرينه  أوستون كلمه يه  چاليشمه  ميلي. حقّه  خدمت، او خدمتي ياپان خادملرڭ بربرلرينه  زحمت ويرمه مسني، بربرلرينڭ نفسلريني بربرلرينه  ترجيح ايتمه لريني، بربرلرينه  انگل اولمامه لريني، ال اله ، اوموز اوموزه ، اتّفاق و اتّحاد ايچريسنده  حركت ايتمه لريني كركديرر.  فقط بو ميل التفوّق دينيلن استبداد، شوق آتنڭ أوستنده  طولو ديزكين مقصدينه  قوشان همّتڭ باشنه  اورور، آتندن دوشورور. بو دشمانه  قارشي ”اللّٰه ايچون اولڭ!“ حقيقتنى كوندرمك كركمكده در. عجوليت: يعني عجله جيلك خسته لغي. بو خسته لق، همّتڭ آياغنى قايديرر. چونكه  جناب حق حكمتندن طولايي بو دنياده  بتون صوڭوچلري سببلره  باغلاميشدر. صوڭوچلره  اولاشمق ايچون تك تك سبب باصامقلرينه  باصارق يوكسلمك كركمكده در. عجله جي كيشي ايسه  بو سبب باصامقلرينه  يا هيچ باصمادن ويا أوچر بشر آتلايارق باصارق بر آن أوّل صوڭوجه  اولاشمق ايستر و آياغي قايار دوشر، مقصدينه  اولاشاماز. بو دشمانه  قارشي ”صبرلي اولڭ؛ صبر ياريشنده  دشمانلريڭزي كريده  بيراقڭ؛ هر آن جهاده  حاضرلقلي بولونڭ!“ آيتنى سپر ياپمق كركمكده در. فكر انفرادي - تصوّر شخصي: يعني شخصي فكر و تصوّرلر. انسان، فطرتًا مدني بر وارلقدر. بونڭ ايچون هم ديگر انسانلرڭ حقوقلريني چيگنمه مكله  هم ده  كندي حقوقني ديگر انسانلرڭ آراسنده  آرامق و چيگنتمه مكله  مكلّفدر. فقط شخصي فكرلر و تصوّرلر، انسانڭ امللريني طاغيتير و انساني، كندي ايچون ياشايان بر وارلق حالنه  دونوشديرور. يعني همّتنى نفسنه  دونديرور. بو خسته لغه  قارشي، ”انسانلرڭ اڭ خيرليسي اونلره  فائده لي اولاندر“ حديث شريفنى چيقارمق كركمكده در. كوره نك خسته لغي: باشقه لرينڭ كوشكلگنى كوره رك، اونلر كبي كوشكلك كوسترمك، عالي همّت كيشيلرڭ وصفي اولاماز. باشقه لرينڭ كوشكلگنه  باقوب، اونلري تقليدًا كوشه ينلر، اللّٰهه  دگل او شخصلره  بل باغلامش و كوگنمش اولورلر. بو ايسه  اللّٰهه  توكّل حقيقتنه  ترس دوشمكده در. بو دشمانه  قارشي ”توكّل ايتمك ايسته ينلر، ساده جه  اللّٰهه  توكّل ايتسينلر (باشقه لرينه  دگل)“ آيتنه  صيغينمق كركمكده در. ايشي باشقه سنه  حواله  ايتمك: انسان فطرتًا عاجز اولمقله  برلكده  و نفسنه  ده  اعتماد ايتمه مسي كركمكده در. بو حال بعضًا، كيشينڭ كنديسنه  عائد ايشلري دخي باشقه لرينه  حواله  ايتمه سي شكلنده  كنديني كوستره بيلمكده در. بو طوروم، همّت اهلي كيشينڭ مجاهده يي بيراقوب اوتورمسي آڭلامنه  كلمكده در. بو غدّار دشمانه  قارشي ”سز طوغري يولده  اولدقجه ، صاپيتمش اولانلر سزه  ضرر ويره مز“ آيتنده كي ذروه  حقيقته  صيغينمق كركمكده در. اللّٰهڭ وظيفه سنه  قاريشمق: انسانڭ وظيفه سي تبليغدر. انسانلره  قبول ايتديرمك، موفّق قيلمق، انسانلري اطرافمزه  طوپلامق اللّٰهڭ وظيفه سيدر. انسان، كندي وظيفه سي ايله  مشغول اولوب اللّٰهه  عائد اولان وظيفه لرله  مشغول اولمامسي و حركتلريني اونڭ أوزرينه  بنا ايتمه مسي كركمكده در. بو خطايه دوشمك، كوزي طوقاتلايوب كور ايتمك كبي بر طورومدر. بو حالدن قورتولمه نڭ يولي، ”امر اولونديغڭ كبي طوس طوغري اول“ آيتي ايله  ”افنديڭه  افندي اولمه يه  چاليشما!“ حقيقتنى رهبر ايتمكدر. ميل الراحت: يعني راحته  ميل ايتمك. بو خسته لق، بتون مشقّتلرڭ آناسي، عموم رذيللكلرڭ يووه سي، همّتي سفيللك زنداننه  آتان و همّتڭ بوينني اوران سحرباز بر جلّاد كبيدر. زيرا راحت، انسانه  جاذب و سوسلي كورونور. الده  ايديله سي بر غايه  اولارق كنديني كوسترر. فقط راحت انساني موتلو دگل، تورلي رذيللك و مشقّتلره  آتار و حياتنى سفالتده  بر زندانه  چويرر. چونكه  انسان فطرتًا هيجانلي بر وارلقدر. بو فطرتده  اولان بر انسانڭ راحتي و لذتي چاليشمقده  و مجادله ده در. بو سحرباز جلّاددڭ الندن قورتولمه نڭ يولي، ”انسان ايچون آنجق چاليشديغنڭ قارشيلغي واردر“ آيتنڭ همّتي آلتنه  كيرمكدر. Hayat, bir mücadele meydanıdır. Şevk, kişinin bineğidir. Himmet (gayretle çalışmak) ise kişinin kıymetini belirleyen bir ölçüdür. Bediüzzaman Hazretleri himmetin yönünün önemi hakkında şöyle demektedir: “Kimin himmeti milleti ise o, tek başına küçük bir millettir. Kimin himmeti nefsi ise o, insan bile değildir.” İşte himmet, şevk denilen atına binip, hayat denilen mübareze ve mücadele meydanında maksadına koşarken, ayağını kaydırabilecek ve atalete uğratabilecek bazı düşmanlarla karşı karşıya gelir. Bu düşmanlar şunlardır: Ye’s: Yani bütün kemalâtın engeli ve insanı mezar-ı müteharrik haline dönüştüren ümitsizlik hastalığı. Himmetin manevi kuvvetini kırar. Bu düşmana karşı “Allah’ın rahmetinden ümidinizi kesmeyiniz!”[1] âyetinin kılıcını çekmek gerekmektedir. Meylü’t-Tefevvuk: Yani birbirine üstün gelmeye çalışma meyli. Hakka hizmet, o hizmeti yapan hâdimlerin birbirlerine zahmet vermemesini, birbirlerinin nefislerini birbirlerine tercih etmelerini, birbirlerine engel olmamalarını, el ele, omuz omuza, ittifak ve ittihat içerisinde hareket etmelerini gerektirir.  Fakat bu meylü’t-tefevvuk denilen istibdad, şevk atının üstünde doludizgin maksadına koşan himmetin başına vurur, atından düşürür. Bu düşmana karşı “Allah için olun!” hakikatini göndermek gerekmektedir. Acûliyet: Yani acelecilik hastalığı. Bu hastalık, himmetin ayağını kaydırır. Çünkü Cenab-ı Hak hikmetinden dolayı bu dünyada bütün sonuçları sebeplere bağlamıştır. Sonuçlara ulaşmak için tek tek sebep basamaklarına basarak yükselmek gerekmektedir. Aceleci kişi ise bu sebep basamaklarına ya hiç basmadan veya üçer beşer atlayarak basarak bir an evvel sonuca ulaşmak ister ve ayağı kayar düşer, maksadına ulaşamaz. Bu düşmana karşı “Sabırlı olun; sabır yarışında düşmanlarınızı geride bırakın; her an cihada hazırlıklı bulunun!”[2] âyetini siper yapmak gerekmektedir. Fikr-i İnfirâdî - Tasavvur-u Şahsî: Yani şahsî fikir ve tasavvurlar. İnsan, fıtraten medenî bir varlıktır. Bunun için hem diğer insanların hukuklarını çiğnememekle hem de kendi hukukunu diğer insanların arasında aramak ve çiğnetmemekle mükelleftir. Fakat şahsî fikirler ve tasavvurlar, insanın emellerini dağıtır ve insanı, kendi için yaşayan bir varlık haline dönüştürür. Yani himmetini nefsine döndürür. Bu hastalığa karşı, “İnsanların en hayırlısı onlara faydalı olandır” hadis-i şerifini çıkarmak gerekmektedir. Görenek Hastalığı: Başkalarının gevşekliğini görerek, onlar gibi gevşeklik göstermek, âlî himmet kişilerin vasfı olamaz. Başkalarının gevşekliğine bakıp, onları takliden gevşeyenler, Allah’a değil o şahıslara bel bağlamış ve güvenmiş olurlar. Bu ise Allah’a tevekkül hakikatine ters düşmektedir. Bu düşmana karşı “Tevekkül etmek isteyenler, sadece Allah’a tevekkül etsinler (başkalarına değil)”[3] ayetine sığınmak gerekmektedir. İşi Başkasına Havale Etmek: İnsan fıtraten âciz olmakla birlikte ve nefsine de itimat etmemesi gerekmektedir. Bu hal bazen, kişinin kendisine ait işleri dahi başkalarına havale etmesi şeklinde kendini gösterebilmektedir. Bu durum, himmet ehli kişinin mücahedeyi bırakıp oturması anlamına gelmektedir. Bu gaddar düşmana karşı “Siz doğru yolda oldukça, sapıtmış olanlar size zarar veremez”[4] ayetindeki zirve hakikate sığınmak gerekmektedir. Allah’ın Vazifesine Karışmak: İnsanın vazifesi tebliğdir. İnsanlara kabul ettirmek, muvaffak kılmak, insanları etrafımıza toplamak Allah’ın vazifesidir. İnsan, kendi vazifesi ile meşgul olup Allah’a ait olan vazifelerle meşgul olmaması ve hareketlerini onun üzerine bina etmemesi gerekmektedir. Bu hataya düşmek, gözü tokatlayıp kör etmek gibi bir durumdur. Bu halden kurtulmanın yolu, “Emrolunduğun gibi dosdoğru ol”[5] ayeti ile “Efendine efendi olmaya çalışma!” hakikatini rehber etmektir. Meylü’r-Rahat: Yani rahata meyletmek. Bu hastalık, bütün meşakkatlerin anası, umum rezilliklerin yuvası, himmeti sefillik zindanına atan ve himmetin boynunu vuran sihirbaz bir cellat gibidir. Zira rahat, insana cazip ve süslü görünür. Elde edilesi bir gaye olarak kendini gösterir. Fakat rahat insanı mutlu değil, türlü rezillik ve meşakkatlere atar ve hayatını sefalette bir zindana çevirir. Çünkü insan fıtraten heyecanlı bir varlıktır. Bu fıtratta olan bir insanın rahatı ve lezzeti çalışmakta ve mücadelededir. Bu sihirbaz cellattın elinden kurtulmanın yolu, “İnsan için ancak çalıştığının karşılığı vardır”[6] ayetinin himmeti altına girmektir. [1] Zümer Suresi, 53[2] Âl-i İmrân Suresi, 200[3] İbrahim Suresi, 12[4] Mâide Suresi, 105[5] Şûrâ Suresi, 15[6] Necm Suresi, 39

سوگيلي دوستلر، بر ملّتڭ قراقتر أوزللكلري دويغولرينڭ چيقيش قايناغيدر. ملّي شخصيتمز نه  قدر صاغلام و اولغونسه  دويغولرده  او درجه  صاغلام و اولغون اولور. ملّي ديلمز ايسه ؛ حس دنيامزڭ، دويغولريمزڭ بر آيينه سي، بر كوسترگه سيدر. بو نه دنله ، بزلر كلمه  خزينه مزي آرتدیروب، قوللانديغمز ديلڭ أوزللكلريني، اينجه لكلريني أوگرندكجه ، لسانڭ كوزللكلري حياتمزي، شخصيتمزي ده  اتكيله يوب دويغولريمزي ده  كوزللشديره جكدر. لسانمزه  اولان حاكميتمز آرتدقجه  دويغولريمز ده  او درجه  كليشه جك و اولغونلاشاجقدر. بو كوزل حال ايسه  كلمه لرڭ كوكنلريني طانييوب ديلي داها بيلينچلي قوللانمقله ، لسانمزڭ اينجه لكلريني ذوق ايتمكله  كرچكلشه بيلير. شيمدي يينه  كوزل لسانمزڭ كوزللكلريني كشف ايتمه  آدينه  يڭي بر يولجيلق ياپاجغز. يولجيلغمزه  معنوي دنيامزي كوزللشديرن ”شهيد“ كلمه سندن باشلايورز، بويورڭ افندم. Sevgili dostlar, bir milletin karakter özellikleri duygularının çıkış kaynağıdır. Milli şahsiyetimiz ne kadar sağlam ve olgunsa duygularda o derece sağlam ve olgun olur. Milli dilimiz ise; his dünyamızın, duygularımızın bir âyinesi, bir göstergesidir. Bu nedenle, bizler kelime hazinemizi arttırıp, kullandığımız dilin özelliklerini, inceliklerini öğrendikçe, lisanın güzellikleri hayatımızı, şahsiyetimizi de etkileyip duygularımızı da güzelleştirecektir. Lisanımıza olan hâkimiyetimiz arttıkça duygularımız da o derece gelişecek ve olgunlaşacaktır. Bu güzel hal ise kelimelerin kökenlerini tanıyıp dili daha bilinçli kullanmakla, lisanımızın inceliklerini zevk etmekle gerçekleşebilir. Şimdi yine güzel lisanımızın güzelliklerini keşfetme adına yeni bir yolculuk yapacağız. Yolculuğumuza manevi dünyamızı güzelleştiren “Şehîd” kelimesinden başlıyoruz, buyurun efendim. ŞEHÎD: Bu kelime Kur’an kökenli “şehâdet” kelimesinden türetilmiş bir kelimedir. Çoğulu “şühedâ”dır. Allah yolunda ve din uğrunda savaşırken vefat eden kimseye denilir. Başka sebeplerle ölmüş olan “manevi şehîd” mertebesinde şehîdler de vardır. Bir hadiseyi gören, bir olaya şehâdet eden, şâhid olan, şâhidlik eden kimse anlamındadır. Şehîdlere bu ismin verilmesinin sebebi, ölümü sırasında meleklerin hazır bulunması ve şehîdin manevi âlemleri, cenneti görmesi veyahut şehîdin ruhunun doğrudan doğruya Allah’ın nimetlerine, mükafatlarına şâhid olması sebebiyledir. Tarihimizde şehidlerimiz çoktur ama tüm şehidlerimizin piri, seyyidi, efendisi Hz. Hamza (ra)’dır. Mehmed Akif’in Çanakkale şehidlerimiz için söylediği şu ifadeler ne kadar manidardır: “Ey şehid oğlu şehid, isteme benden makber,  Sana âğûşunu (kucağını) açmış duruyor Peygamber.” GÂZİ: Bu kelime Arapça gazâ kelimesinden türetilmiştir. İslâm dini için vatan ve mukaddesat uğruna canıyla, malıyla cihad etmeye, savaşmaya, “gazâ” denilir. Bu hayırlı işte bulunan kimseye de “gâzi” denilir. Osmanlı tarihinde “gazânız mübarek olsun” ifadesi harb öncesinde söylenen çok kıymetli bir duadır. Gâziler gazâdan şehid olamadan dönen kimselerdir. Zaten eskiler “Şehid olmayı göze alamayan, gâzi de olamaz” düşüncesiyle sefere çıkmışlar ve şehidliği önceleyerek “ölürsem şehidim, kalırsam gâzi” diyerek harb etmişlerdir. DARBE: Kelime Arapça kökenlidir. “bir kere güçlü vurmak” anlamındadır. “Daraba”, “mızrab” gibi kelimeler de aynı kökten türetilmiş kelimelerdir. Genel kullanımda ise “milli iradeye vurmak” manasında kullanılmaktadır. Daha geniş anlam ise, “Bir ülkede baskı kurarak, zor kullanarak silahlı veya silahsız, halka ve millete rağmen seçilmiş hükümeti istifa ettirmeye ve yönetimi değiştirmeye yöneltecek biçimde yönetime el koyma durumudur. Her bir darbe, tarihe düşen kara bir lekedir. 27 Mayıs 1960-Askeri Darbesi, 12 Mart 1971- askeri Darbesi, 12 Eylül 1980-askeri Darbesi, 28 Şubat 1997-Postmodern Darbesi ve en son şehidler ve gaziler verdiğimiz 15 Temmuz 2016 askeri işgal darbesi ise, darbelerin en kötüsü ve inşallah da en sonuncusudur. MUHTIRA: Arapça olan bu kelime “hatıra getiren, hatırlatan, uyaran” anlamındadır. “Muhtıra” kelimesi Türkiye siyasi tarihine, 12 Mart 1971`de girmiş, dönemin Genelkurmay Başkanının hükümete verdiği darbe niteliğindeki uyarıdır. TURA: Oğuz Türkçesinden gelen olan bu kelimenin kökü “tuğrağ”dır. Kelime “ṭuġrā” olarak Arapça ve Farsçaya da geçmiş ve bu şekliyle Osmanlı Türkçesi’nde de kullanılmıştır. Osmanlı padişahlarının resmî yazılarda ve paralarda imza yerine kullandıkları, özel bir şekli olan işaretlere bu isim verilirdi. Özellikle mâdenî paraların resimli tarafına “tuğra” denilir. Zıttı yazıdır. Zamanla söyleyiş “turâ” şeklinde dilde yerleşmiştir. Yine bu kelimeden hareketle Osmanlıda ferman, berat ve resmî belgelere Tuğra koyma işine “tuğra çekmek” denilirdi. Resmî evraka tuğra çeken görevlilere “tuğrakeş” “tuğranüvis” ismi verilirdi. BERHUDAR: Bu kelime farsça bir kelimedir. Berḫur, faydalanmak; berḫūrdār ise, faydalanan anlamındadır. Tuttuğu işten semere gören, feyizlenen, mesut olaan kişiye “berhurdar” denilir. Ecdadımız bunu “Berhurdar ol!” şeklinde “hayır gör, hayır üzere ol!” manasında dua kalıbıyla söylemişlerdir. Zamanla bu söyleyiş “berhudar” olarak yerleşmiştir. MOLA: Bu kelime Venedik dilinden bize geçmiştir. Kelime Venedikçe, “salmak, hız kesmek” anlamındaki “molar” fiilinden türetilmiştir. Denizciler halatı salmaya, koyuvermeye, bırakmaya “halatı mola etmek” derler. Biz ise, “yorgunluğu gidermek ve sonrasında devam etmek için bir süre duraklamaya” mola demişiz. Bu kelimeden hareketle Osmanlıda “mola taşı” diye harika bir ifade vardır. Vasıtaların az olduğu, yüklerin şehir içinde genelde hamallarla taşındığı bir zaman diliminde bu taşlar hamalların imdadına yetişen can simidi gibiydiler. Zira bu mola taşları hamalların sırtlarındaki yükü dayayarak dinlenmeleri için sokak kenarlarına konmuş yüksekçe taşlardı. SAFSATA: Bu kelime Yunanca kökenli bir kelimedir. Yunancadaki “sophistes” bilgili, bilgisi olan anlamına geliyor. Hâlbuki biz bu kelimeyi belki de geldiği kaynağın aklı esas alan felsefesini beğenmediğimizden “Boş, asılsız, temelsiz sözler” için kullanmışız. Özellikle bu kelimenin ilk kaynaklarından olan mantık ilminde, “gerçek gibi göründüğü halde aslında esassız olan kıyaslara” da bu isim verilir. Bu kıyaslar mantık hatası olarak ifade edilir.

١ تمّوز ٣نجی احمدڭ وفاتي (١٧٣٦) . ١ تمّوز سلطان ٢نجی محمودڭ وفاتي؛ سلطان عبدالمجيدڭ تخته  چيقاريلمسي (١٨٣٩) . ١ تمّوز ترك اوردولرينڭ وييانه يه  تعرّضي (١٦٨٣) . ١ تمّوز ناپوليونڭ مصري اشغالي (١٧٩٨) . ٢ تمّوز يونانستان تركيه يه  حرب اعلان ايتدي (١٩١٧) . ٤ تمّوز سلطان رشادڭ وفاتي (١٩١٧) . ٤ تمّوز بارباروس خيرالدّين پاشانڭ وفاتي (١٥٤٩) . ٦ تمّوز مقدّس امانتلرڭ، ياوز سلطان سليمه  تسليمي (١٥١٧) . ١١ تمّوز       انگليزلرڭ مصري اشغالي (١٨٨٢) . ١٢ تمّوز       ترك ديل قورومنڭ قورولمسي (١٩٣٢) . ١٣ تمّوز       عثمانلي دولتي ايله  روسلر آراسنده  برلین معاهده سنڭ امضالانمه سي (١٨٧٨) . ١٥ تمّوز       تركيه  جمهوريتنه  قارشي ياپيلان خائن ضربه  كيريشيمنڭ پوسكورتولمسي (٢٠١٦) ١٥ تمّوز       خاچليلرڭ قدسي ضبطي (١٠٩٩) . ٢٠ تمّوز       قبريس باريش حركاتنڭ باشلامسي (١٩٧٤) . ٢٠ تمّوز       تيمور ايله  ييلديريم بايزيد آراسنده  آنقره  ميدان محاربه سي (١٤٠٢) . ٢٠ تمّوز       مونترو بوغازلر آندلاشمسنڭ امضالانمه سي (١٩٣٦) . ٢١ تمّوز       عثمانلي دولتي ايله  روسيه  آراسنده  پاساروفجه  آندلاشمسنڭ امضالانمه سي (١٧١٧) . ٢٢ تمّوز       عثمانلي دولتي ايله  روسيه  آراسنده  پروت باريش آندلاشمسنڭ امضالانمه سي (١٧١١) . ٢٨ تمّوز       برنجي جهان حربنڭ باشلامسي (١٩١٤) . ٢٨ تمّوز       ٢نجی محمودڭ تخته  چيقاريلمسي (١٨٠٨) . 1 Temmuz         III. Ahmet'in ölümü (1736). 1 Temmuz         Sultan II. Mahmut'un ölümü; Sultan Abdülmecit'in tahta çıkarılması (1839). 1 Temmuz         Türk Ordularının Viyana'ya taarruzu (1683). 1 Temmuz         Napolyon'un Mısır'ı işgali (1798). 2 Temmuz         Yunanistan Türkiye'ye harp ilan etti (1917). 4 Temmuz         Sultan Reşat'ın ölümü (1917). 4 Temmuz         Barbaros Hayrettin Paşa'nın ölümü (1549). 6 Temmuz         Mukaddes Emanetlerin, Yavuz Sultan Selim'e teslimi (1517). 11 Temmuz       İngilizlerin Mısır'ı işgali (1882). 12 Temmuz       Türk Dil Kurumu'nun kurulması (1932). 13 Temmuz       Osmanlı Devleti ile Ruslar arasında Berlin Muahedesinin imzalanması (1878). 15 Temmuz       Türkiye Cumhuriyetine karşı yapılan hain darbe girişiminin püskürtülmesi (2016) 15 Temmuz       Haçlıların Kudüs'ü zaptı (1099). 20 Temmuz       Kıbrıs Barış Harekâtının başlaması (1974). 20 Temmuz       Timur ile Yıldırım Bayezid arasında "Ankara Meydan Muharebesi" (1402). 20 Temmuz       Montreux Boğazlar Antlaşması'nın imzalanması (1936). 21 Temmuz       Osmanlı Devleti İle Rusya arasında Pasarofça Antlaşması'nın imzalanması (1717). 22 Temmuz       Osmanlı Devleti ile Rusya arasında Prut Barış Antlaşması'nın imzalanması (1711). 28 Temmuz       Birinci Cihan Harbi'nin başlaması (1914). 28 Temmuz       II. Mahmut'un tahta çıkarılması (1808).

Bu sayımızda öğrendiğimiz harflerden “ ك ” (Kef)’in diğer harflerle birlikte nasıl yazılacağını göreceğiz. Harfleri yazarken, daha önce öğrendiğimiz başlama ve bitiş şekillerini unutmayalım.

آمريقه لي بر آنارشيستڭ فيليپينلري قاريشديرمه  پلانلري آلتي عصري كچن عمريله  دنيا تاريخنڭ كورديگي اڭ بيوك دولتلردن بري اولان عثمانلي دولتي، مدنيت فلسفه سيله ، حكم ايتديگي جغرافيه يه  كتيرديگي رفاه و حضور ايله  حالا خيرله  ياد ايديلمكده در. عثمانليلرڭ خلقلري سومورمه ين، تام ترسنه  مادي معنوي دستكله ين يوڭتيم آڭلايشي، سوموركه جي باتينڭ ايشنه  كلمييوردي. عثمانلي دولتنى، يوز ييللر ايچنده  قورمه يه  چاليشدقلري سوموركه  دوزننڭ أوڭنده  بر انكل اولارق كورويورلردي. دنيانڭ هر يرينه  ياييلمش اولان مسلمان طوپليلقلرينڭ سوموركه لشديريلمه  چاليشمه لرنده  ده  عثمانلي خليفه  سلطانلري برر انكلدي. بو سببله  عثمانلي دولتنڭ بر آن أوڭجه  تاريخ صحنه سندن اوزاقلاشديريلمسي يا ده  اتكيسز حاله  كتيريلمسي كركييوردى. بو آماچله  عثمانلي دولتنڭ كوجني ضعيفلاتابيلمك ايچون، اسلام دنياسنڭ هر يرينه  آژانلر كوندريلدي. آمريقه دن و آوروپه دن كلن بو آژانلر، كيمي زمان بر عرب عشيرتنه  صيزارق، اونلري عثمانلي دولتي عليهنه  قيشقيرتديلر. كيمي زمان شيخ قيليغنه  كيروب، بيلكيسز انسانلري ياڭليش يوڭلنديرديلر. كيمي زمان ده  مصرده  اولديغي كبي اداره جيلرڭ ياننه  دانيشمان اولارق يرلشوب، اونلري انكليز چيقارلرينه  خدمت ايدر حاله  كتيرديلر. ١٩نجی يوز ييل بو طرز ييقيجي فعاليتلرڭ ذروه  ياپديغي بر عصر اولدي. ٢٠نجی يوز ييله  كلينديگنده ، عثمانلي دولتندن باشقه  نره ده يسه  باغيمسز مسلمان دولت قالمامشدي. ايشته  بو شكلده  مسلمانلرڭ راحت يوزي كورمه ملري و اسلام مملكتلرنده  قاريشيقلق چيقارمق ايچون كلنلردن بريسي ده  اصلاً ايرلانده لي اولان، آمريقان وطنداشي جون دور اسملي بر آنارشيستدي. بو شخص، عثمانلي دولتي أوزرندن فيليپينلره  كچه رك، اوراده كي مسلمانلرڭ ياشاديغي شهرلري قاريشديرمقله  وظيفه لنديريلمشدي. عثمانلي دولتنڭ پاساپورتني آلارق فيليپينلي مسلمانلر أوزرنده  اتكيلي اولمه يه  چاليشاجقدي. فقط عثمانلي دولتي بو شخصي فرق ايتدي. صدارتدن، داخليه  نظارتنه  كوندريلن ٢٢ آرالق ١٨٩٨ تاريخلي يازيده  (٦٤/١٤-٢-١)، جون دور حقّنده  اوياريلرده  بولونولوركن، تعقيباتدن قورتولمسي طورومنده  دقّتلي اولونمسي ايچون اشكالي ده  بليرتيلمكده يدي. Altı asrı geçen ömrüyle dünya tarihinin gördüğü en büyük devletlerden biri olan Osmanlı Devleti, medeniyet felsefesiyle, hükmettiği coğrafyaya getirdiği refah ve huzur ile hala hayırla yad edilmektedir. Osmanlıların halkları sömürmeyen, tam tersine maddi manevi destekleyen yönetim anlayışı, sömürgeci Batı’nın işine gelmiyordu. Osmanlı Devletini, yüzyıllar içinde kurmaya çalıştıkları sömürge düzeninin önünde bir engel olarak görüyorlardı. Dünyanın her yerine yayılmış olan Müslüman topluluklarının sömürgeleştirilme çalışmalarında da Osmanlı Halife Sultanları birer engeldi. Bu sebeple Osmanlı Devletinin bir an önce tarih sahnesinden uzaklaştırılması ya da etkisiz hale getirilmesi gerekiyordu. Bu amaçla Osmanlı Devletinin gücünü zayıflatabilmek için, İslam dünyasının her yerine ajanlar gönderildi. Amerika’dan ve Avrupa’dan gelen bu ajanlar, kimi zaman bir Arab aşiretine sızarak, onları Osmanlı Devleti aleyhine kışkırttılar. Kimi zaman şeyh kılığına girip, bilgisiz insanları yanlış yönlendirdiler. Kimi zaman da Mısır’da olduğu gibi idarecilerin yanına danışman olarak yerleşip, onları İngiliz çıkarlarına hizmet eder hale getirdiler. 19. Yüzyıl bu tarz yıkıcı faaliyetlerin zirve yaptığı bir asır oldu. 20. Yüzyıla gelindiğinde, Osmanlı Devletinden başka neredeyse bağımsız Müslüman devlet kalmamıştı. İşte bu şekilde Müslümanların rahat yüzü görmemeleri ve İslam memleketlerinde karışıklık çıkarmak için gelenlerden birisi de aslen İrlandalı olan, Amerikan vatandaşı Con Devir isimli bir anarşistti. Bu şahıs, Osmanlı Devleti üzerinden Filipinler’e geçerek, oradaki Müslümanların yaşadığı şehirleri karıştırmakla vazifelendirilmişti. Osmanlı Devletinin pasaportunu alarak Filipinli Müslümanlar üzerinde etkili olmaya çalışacaktı. Fakat Osmanlı Devleti bu şahsı fark etti. Sadaret’ten, Dahiliye Nezaretine gönderilen 22 Aralık 1898 tarihli yazıda (BOA, DH.TMIK.M, 64/14-2-1), Con Devir hakkında uyarılarda bulunulurken, takibattan kurtulması durumunda dikkatli olunması için eşkâli de belirtilmekteydi. Belge no: BOA, DH.TMIK.M, 64/14-2-1   Tarih: 8 Şaban 1316 (22 Aralık 1898) (1)Hû (2)Bâb-ı Âlî (3)Dâire-i Sadâret-i Uzmâ (4)Mektûbî kalemi (5)Aded 3320 (6)Dâhiliye Nezâret-i Celîlesine (7)“Mahremâne” (8)Devletlû efendim hazretleri (9)Anarşist gürûhundan ve Amerika teb’asından olup Amerika hâriciye nezâretince ma’rûf bulunan İrlandalı “Con Devir” in şehbenderhâneye (10)bi’l-mürâcaa Filipin cezâyirine giderek oranın ahali-i İslâmiye’sini ihtilâle teşvik etmek fikr ve niyetinde bulunduğu beyânıyla ahali-i merkûme üzerinde daha ziyâde (11)hâiz nüfûz olmak maksadıyla bir kıt’a Osmanlı pasaportu i’tâsını taleb eylemiş ise de işbu talebi reddedildiği gibi tehdîdât vâkıasına dahî verilmemiş (12)ve muahharan posta ile dinamiti hâvî altı kıt’a paket alınmış olduğu ve işbu paketleri merkûm Montana’dan gönderdiğinden zâbıtaca orada taharrî edilmekde (13)bulunduğu San Fransisko başşehbenderliğinin iş’ârına atfen hâriciye nezâret-i celîlesinden bildirilmiş ve merkûmun hakkında icrâ edilmekde olan ta’kîbât-ı adliyeden (14)kurtulması ihtimâline binâen mezkûr şehbenderlikden gönderilen eşkâl pusulasının sûreti leffen üserâ ve zabtiye nezâret-i behiyyesine ma’lûmât i’tâ (15)kılınmış olmakla nezâret-i celîlelerince dahî berâ-yı takayyüdât lâzım gelende teblîgât-ı serîa ve müessire icrâsına himmet buyurulması siyâkında tezkire-i senâverî (16)terkîm kılındı efendim fî 8 Şaban sene 1316 fî 10 Kanunuevvel sene 1314 (17)Sadrazam (18)Rıfat Belge no: BOA, DH.TMIK.M, 64/14-1-1   Tarih: 8 Şaban 1316 (22 Aralık 1898) (1)Hû (2)Bâb-ı Âlî (3)Dâire-i Sadâret-i Uzmâ (4)Mektûbî kalemi (5)Aded (6)“Con Devir” in eşkâli (7)Merkûm an-asıl İrlanda ahalisinden olup Amerika teb’asındandır (8)Sinnî yirmi sekiz otuz raddelerindedir (9)Orta boylu olup takrîben beş kadem altı pusdur (10)Saçı kumral (11)Sakal ve bıyığı matrûş (12)Dudakları ince (13)Gözleri mâî biraz şaşı (14)Burnu küçük doğru (15)Levni sarı (16)Siması uzun ve kuru (17)Elbisesi umûmiyetle siyah (18)Merkûm sâkin bir adam gibi görünüyor

Kâtip Çelebi, Osmanlı devri Türk ilim tarihinin en büyük bibliyografyacısı ve coğrafyacısıdır. Sosyal ilimlerde dünyaca tanınmış, günümüz araştırmacı tarih anlayışı çerçevesinde belgelere dayalı olarak ve belirli bir metodoloji çerçevesinde birçok ilim dalında nitelikli eserler vermiştir. Onu diğer meslektaşlarından ayıran en önemli özellikleri; eserlerini çok titiz bir şekilde ve kaynaklara dayandırarak kaleme alması, eleştirel yöntem ve objektif bakış açısına son derece riayet etmesi, kitaplarında Batı dünyasına ait bilimsel eserlere başvuran ilk Osmanlı aydını olmasıdır. Bu itibarla hem Türk hem de Batı âleminde büyük bir alakaya mazhar olmuştur. Doğumunun 400. yılı olması nedeniyle 2009 senesini Unesco’nun Kâtip Çelebi yılı olarak kabul etmesi bu ilginin bir göstergesidir. Kâtip Çelebi, Osmanlı devrinin duraklama yıllarına rastlayan 17.yyʹın başlarında 1609ʹda İstanbul Fatih’te doğmuş, asıl adı Mustafa olmasına rağmen, devlet dairesindeki kâtiplik görevinden dolayı Kâtip Çelebi, hacca gittiği için de Hacı Halife (Kalfa) olarak tanınmıştır. Maliyede ve orduda muhasebe alanında görev yapan Çelebi, ordu vazifesinden dolayı birçok seyahat yapmış, şahsî kütüphanesini böylece geliştirmiştir. 1634 yılında IV. Murad’ın Revan Seferi’ne iştirak ettikten sonra kendi deyimiyle küçük cihaddan büyük cihada, yani askerle yapılan savaştan cehaletle yapılan savaşa dönen Kâtip Çelebi’nin ilim hayatı bundan sonra başlayacaktır. 1634-1644 yılları arasını tamamen kitap ve ilimle geçiren Kâtip Çelebi, bir kitabı incelerken o kadar kendini kaptırırdı ki, kimi zaman odasındaki mum sabaha kadar yanardı. Bu sırada birçok öğrenci yetiştirdi. Ayrıca Kadızâde ve Aʻrec Mustafa Efendi gibi kişilerden dersler aldı. 1649ʼda tekrar memurluk görevine dönen Çelebi, vefatına kadar kitap telifiyle uğraştı. 1957ʹde sabah kahvesini içerken fenalık hissetmiş ve aniden ölmüştür. Ölümüne gece yediği ham karpuzdan kaynaklanan mide ağrısının sebep olduğu söylenir. Mezarı İstanbul’un Fatih ilçesinde, Unkapanı semtindedir. Kâtip Çelebi, hem tarih, coğrafya, biyografi, bibliyografi, otobiyografi, tasavvuf, terbiye, tıp, etnoloji, şeriat, ahlak gibi birçok konuda telif ve ansiklopedik eserler meydana getiren bir yazar hem de dönemindeki siyasi, dini ve toplumsal meseleler üzerine ele aldığı eserlerle de önemli bir düşünür olarak karşımıza çıkmaktadır. Az konuşan, iyi huylu ve vakar sahibi biri olarak tanınan Çelebi, hicivden hoşlanmamış, eserlerinde mizaha çok az yer vermiştir. Keyif verici maddelere düşkün olmadığını dönemin kaynakları söylediği gibi, kendisi de tütün içmediğini belirtmektedir. Akla ve ilme değer veren, fakat taklitçiliğe ve taassuba karşı çıkan Kâtip Çelebi hakkında sadece bir kişi eleştirel bir dil kullanmış, bunun haricinde kişiliği hakkında olumsuz bir değerlendirme yapılmamıştır. Şehrîzâde, Naîmâ gibi tarihçiler eserlerinde ondan faydalanmışlardır. Muallim Cevdet, Kâtip Çelebi’nin anıtının dikilmesi gerektiğini söyleyerek Anadolu coğrafyası için yazdığı eserleri övmektedir. Franz Babinger en büyük Osmanlı tarihçisi olarak nitelendirdiği Kâtip Çelebi’yi, altmış senelik ömrüne birçok ilimde yaklaşık 600 eser sığdırmış olan Mısırlı âlim Celaleddin Süyûtîʼye benzetmektedir. Kâtip Çelebi okuma ve araştırmaya çok düşkün bir âlimdi. Seferlere katıldığı bölgelerin sahaflarından birçok kitap satın almış, böylece kütüphanesini genişletmişti. Akrabasından zengin bir tüccarın vefatıyla kendisine miras kalan paranın büyük bir kısmıyla kitap almıştı. Keşfüʹz-Zünûn ve Takvîmüʹt-Tevârîh isimli eserlerinde, Arapça Fezlekeʼsini hazırlarken 1300 kadar tarih eseri incelediğini beyan etmektedir. Tarih ve bibliyografi kitaplarına özel bir ilgisi olmakla beraber coğrafi, idari, dini, bilimsel ve toplumsal konularda da araştırmalar yapmıştır. Özellikle coğrafya ile ilgili eserlerinde Batı kaynaklarına müracaat ettiğinden, bu kaynakları tetkik edecek kadar Latince öğrenmiştir. Erken yaşta vefat ettiğinden bazı eserlerinin müsvedde olarak kaldığını görülmektedir. Kitaplarının hazırlık safhasında notlarını fişlere yazmış, bir esere başlarken ilkin önsözü ve plan kısmını çıkartarak günümüz ilmi metoduna yakın bir usulle çalışmıştır. Genelde yalın ve kısa cümleler kurmuş, az da olsa cinas ve benzetmelere başvurmuştur. Herhangi bir tartışma konusunda farklı görüşleri beyan etmiş, daha sonra bu görüşleri tarafsız bir şekilde inceleyerek itidal yolunu seçmiştir. Tenkitçi bir nazarla eski müelliflerin yazdıklarını değerlendirmiş, bununla birlikte bazı eserlerinde zaman zaman hatalara da düşmüştür. Yine de ilim dünyasına katkısı göz önüne alınırsa bu hataların çok aşırı olmadığı anlaşılmaktadır. 50 yıldan az olan ömrüne binlerce sayfalık eserler sığdıran Kâtip Çelebi, Türkçe, Farsça ve Arapça dillerinde telif, şerh ve tercüme olmak üzere toplam 21 kitap ve risale yazmıştır. Bu sayımızda, Kâtip Çelebiʼnin en popüler çalışması olan ve ölmeden önce en son kaleme aldığı (1656) Mizânüʹl-Hak Fî İhtiyâriʹl-Ehakk (En Doğru Olanı Seçme Konusunda Hak Ölçüsü) isimli kitabından bir bölüme yer ayırmak istedik. Çelebiʹnin her eserinde yer verdiği müspet ilimler ve akılla ilgili görüşleri bu eserde de karşımıza çıkmaktadır. Yaşadığı dönemdeki tekke-medrese tartışmalarından ötürü birçok konuda yalan yanlış tartışmaların yaşandığını gören Kâtip Çelebi, kendi zamanının yanı sıra günümüze de rehber olacak tarafsız ve rasyonel bir bakış açısıyla bu kitabı yazmıştır. Eserde, o dönemde dini ve toplumsal tabakalarda tartışma konusu toplam 21 konu ele alınmıştır. İncelediğimiz konu ise, bahs-i sâdis (6. bölüm) olan “Kahve” bahsidir. Önceleri Habeşistanʼda yiyecek olarak ortaya çıkan, 15. yüzyılın başlarında Yemenʼde tanınan ve 16. yüzyıl ortalarında İstanbulʼa gelen kahveyi içmenin, vücudu zinde tutarak ibadete hazırladığı için bir nevi ibadet olduğunu savunanlar çıktığı gibi; sarhoş edici bir madde olduğu ve kahve içilen mekânlarda vakit geçirmenin kötü söz ve kumar gibi alışkanlıklara sebebiyet verebileceği için haramlığını iddia edenler de ortaya çıkmıştır. Kahve hakkında Osmanlı uleması arasında da farklı görüşler serdedilmiştir. Bunlardan en önemlileri, kahvenin aleyhinde fetva veren Ebussuud Efendi, lehte görüş beyan eden Bostanzade Mehmed Efendiʼdir. 16. ve 17. yüzyıllarda bazı padişahlarca yasaklanan kahve ve kahvehaneler IV. Mehmed döneminde serbest bırakılmış; yine de kahve ulema sınıfı tarafından pek hoş görülmediğinden, bu ürünün ticaretinde rüsûm-ı bidʻatiyye (bidʻat vergisi) ismiyle yüksek miktarlı vergiler alınmıştır. Kâtip Çelebiʼnin Mizânüʼl-Hak adlı eserinde, kahvenin tarihî kökeni, Osmanlı Devleti’ndeki meşruiyeti ve tıbbî etkilerinin anlatıldığı bahs-i sâdisi hep birlikte okuyoruz: Kâtip Çelebiʼnin Mizânüʼl-Hak İsimli Eserinde Kahve Bahsi   (1) Bahs-i sâdis kahvededir. Bu bâbda dahi selefde nice nizâʻ (2) vâkiʻ olmuşidi. Aslı Yemen diyârından zuhûr eyleyüb duhân gibi (3) âleme münteşir oldu. Baʻzı meşâyih Yemen dağlarını mesken idüb (4) fukarâsı ile bir neviʻ şecer yemişi olan kalb ve bûn didikleri hubûbâtı (5) döğüb yerlerdi. Kimi dahi kavurub suyun içerdi. Riyâzet (6) ve sülûka muvâfık ve kesr-i şehvete münâsib bârid ve yâbis gıdâ olmağla (7) ehl-i Yemen biribirinden görüb meşâyih ve sûfiyyûn ve gayrı istiʻmâl (8) eylediler. Dokuz yüz elli (1543) hududunda gemiler ile Rumʼa geldikde azîm (9) inkâr olunub hürmetine fetvâlar virildi. Yanık olduğundan (10) gayrı devir ve cemʻiyyetle içilmesi fesekaya teşbîhdir didiler. (11) Ebû Suûd Efendi merhumdan nakl iderler ki, getiren gemileri deldirüb (12) kahve yüklerini deryâya gark itdirdi. Lâkin bu menʻler ve şiddetler müfîd (13) olmayub virilen fetvâlar ve söylenen sözler halkın kulağına (14) girmedi. Yer yer kahvehâneler açılub azîm şevk ve rağbetle bir (15) yere gelüb içdiler. Husûsan keyif erbâbı keyiflerini takviyet ider, (16) hayât-bahş bir hâlet olmağla bir fincanı uğruna cân virmek (17) katlarında câiz oldu. Anlar zamanından sonra gelen müftüler cevâzı (18) ile iftâ idüb Bostanzâde bir mufassal ve manzum fetvâ virdi. (19) Kahvehânelere gâh menʻ ve gâh ruhsat ile birkaç sene süründü. (20) Bin (1592) târîhlerinden sonra inkâr olunmadan kalub her yerde râygân (21) içilüb her sokak başında bir kahvehâne açıldı. Kıssahânlar (22) çengiler ile halk işinden gücünden kalub kâr u kesb muʻattal (23) olduğundan gayrı pâdişâhdan gedâya varınca halk biribirini (24) kesüb biçmekle eğlenirdi. Merhûm sultânımız Murad Han bin kırk (25) iki evâhirinde (1633) bu maʻnâya vâkıf olub halka şefkat ve nasîhat (26) yüzünden umûmen memâlik-i mahrûsede vâkiʻ kahvehâneler bozulub (27) min-baʻd açılmaya deyü fermân itdiler. Ol zamândan berü Dârüssaltana (28) kahvehâneleri kalb-i nâdân gibi vîrândır. Girü açılur ümîdi (29) ile bir zamân ashâbı bozmayub kapamışlar idi. Sonra ekseri (30) bozulub gayrı dükkân yapıldı. Lâkin İstanbulʼdan gayrı şehirler (31) ve kasabalarda keʼl-evvel açılub içilür. Sâbıkâ zikr olunduğu (32) üzere bu makûle umûr menʻ-i müebbed kabûl eylemez. Bundan sonra kahvenin (33) vasfına gelelim. Kahve kendisi bârid yâbis idüğünde şübhe (34) yokdur. Dâvud-ı Antakî Tezkireʼde hârr yâbis didüğü müsellem değildir. (35) Nihâyet suyla kaynadub şerbeti alındıkda burûdet zâil olmaz. (36) Belki dahi ziyâde olur. Zîrâ su dahi bâriddir. Anınçün atşı (37) defʻ ider ve bir uzva dökülse yakmaz. Zîrâ anın harâreti harâret-i garîbedir. (38) Teʼsîr eylemez. Lâkin yubûsetine bir mikdâr fütûr gelir. Meselâ kendi üçüncü (39) derecede yâbis iken ikinci derece bârid ratb ile mümtezic (40) oldukda yubûsetinin bir derecesi gider. İkinci derecede yâbis kalır (41) ve bu yubûsetle nevmi menʻ  ider. Mizâca göre mutlak idrârı vardır. (42) Emzice-i yâbise ashâbına husûsan sevdâvî mizâca çokluk münâsib (43) değildir. Belki muhâlifdir. Kesret-i istiʻmâl seher ve vesvâs-ı sevdâ- (44) vîye sebeb olur. İçildiği takdîrde sükker ile içile. Lâkin (45) mertûbuʼl-mizâca husûsan nisvâna gâyet muvâfıkdır. Anlar ağır (46) kahveleri çok çok içmek gerek. Sevdâvî olmamak şartıyla (47) kesreti anlara zarar itmez.   Belgede Geçen Bazı Kelimelerin Yazılış Şekilleri Kelimeler: Ahlât-ı erbaʻa: Eski tıp anlayışında insanın biyolojik, ahlakî ve psikolojik fonksiyonlarını etkileyen, kan, balgam, safra ve sevdadan oluşan dört sıvı maddeAnâsır-ı erbaʻa: Harâret (sıcaklık), burûdet (soğukluk), yubûset (kuruluk), rutûbet (yaşlık) denilen, tabiatta dört temel öge olan ateş, hava, toprak ve suya karşılık gelen dört unsurAtş: SusuzlukBahs-i sâdis: Altıncı bölümBârid: SoğukBûn [Bünn=بُنّ]: KahveBurûdet: SoğuklukCemʻiyyet: Halkın toplu halde bulunması, (metinde kahvehaneler kastediliyor)Çengi: Halkın bulunduğu mekânlarda çalıp oynayan kişiDârüssaltana: Saltanat yeri, İstanbulDevir: Bir fincanın konuktan konuğa dolaştırılarak ikram edilmesi işlemiDuhân: TütünEmzice: Mizaçlar, karakterlerFeseka: Fasıklar, Hak yoldan çıkmış olan günahkârlarFütûr: GevşeklikGayrı: BaşkaHârr: SıcakHayât-bahş: Hayat verenHürmet: HaramlıkKâr u kesb: Kazanmak, çalışmakKeʼl-evvel: Eskisi gibiKesr: KırmakKesret: ÇoklukKıssahân: Hikâye söyleyenMakûle: Tarz, türMenʻ-i müebbed: Sürekli yasakMertûbüʼl-mizâc: Mizacı rutubetli olanMeşâyih: ŞeyhlerMin-baʻd: Bundan sonraMuʻattal: Kullanılmaz olmuş, terk edilmişMüfîd: FaydalıMümtezic: Birleşmiş, karışmış olanMünteşir: YayılmışMüsellem: Kabul edilmişNâdân: CahilNevm: UykuNizâʻ: KavgaRatb: Rutubet, yaşRâygân: Parasız, pek fazlaRiyâzet: Nefsin isteklerini kırmaRum: AnadoluSeher: Uykusuzluk hastalığıSelef: ÖncekilerSevdavî: İnsan yapısında bulunan dört maddeden biri olan sevdanın fazlaca bulunduğu kişinin mizacıSükker: ŞekerSülûk: Bir tarikata girmeTeşbîh: Benzetmek, benzetilmekUmûr: İşler, hususlarVesvâs-ı sevdâvî: Sevdavî vesveseler, melankolik kuruntularYâbis: KuruYubûset: Kuruluk *(Kaynak: Milli Kütüphane, nr. 06 Hk 1618, 17b-19a.)

Mülûkî[1] (Hükümdarlara ait) Sakız Helvası Sekiz yüz dirhem[2] (2565 gram) helvacı çöveni[3] (Kökü), on dirhem (32 gram)[4] dakîk-i hâs (İnce un)[5], yirmi beş dirhem (80 gram)[6] rugan-ı sade, on beş dirhem (48 gram)[7] ibtidâ dakîk rugan-ı sade (Sade yağ)[8] ile helva miyânesi (Orta, ara)[9] gibi tabh edip indireler. Badehu çöveni elli altmış dirhem (160-192 gram)[10] su ile hülâsasın alıp ol su ile şekeri peynir şekeri kıvamına gelince kaynatıp mermer yahut tepsi üstüne döküp soğumaya karîb (Yakın)[11] mezbûr miyâneden gereği gibi ağarınca çekeler. Badehu mukaddem kışrı izâle olmuş (Gitmiş)[12] Şam fıstığı ile tekrar kifayet miktarı (Yeteri kadar)[13] karıştıralar. Bade[hu] sakız helvasının taşrasındaki beyaz kabından kifayet miktarı mukaddem tedarik edip sakız helvası yapar gibi kap arasına miktar-ı kifaye koyalar yahut lokum gibi keseler. Velhasıl murad üzere yayıp ekl oluna (Yenile)[14]. Sükkerî (Şekerden yapılmış tatlı)[15] sakız helvasının mülûku olur. Yengem Duymasın Helvası Ekseriya evlerde yaparlar ve ismine Canki derler ve İstanbul’da Leb-i Dilber (Dilber Dudağı)[16] derler. Gayetü’l-gaye (Son derece)[17] nazik latif helvadır. Sanatı, evvela bir ölçü hâlis nişastayı iki ölçü su ile alıştırıp süzeler ve iki ölçü asel (Bal)[18] dahi eritip astardan süzdükten sonra nısf (Yarım)[19] ölçü musaffa rugan-ı sadeyi dahi bir münasip helvacı tenceresine koyup bilâ-fasıla (Fasılasız, ara vermeksizin)[20] yağ zahir olunca karıştıralar. Badehu gâh ü bî-gâh (Vakitli vakitsiz)[21] dahi nişasta rayihası gidip tamam kıvama gelince karıştıralar. Badehu ateşten indirip vech-i münasip üzere (Uygun olacak şekilde)[22] tabaklara koyup istimal buyuralar.

Mercimekdir. Eyüsü budur ki, tiz bişe. Ve ıslatsalar suyu kara itmeye. Eğer dâîm yiseler gözde perde eyler. Geç hazm olur. Miʻdeye ve bağırsaklara yel eyler. Eğer kabuğun giderüb bişürseler yiseler içi kabz ider. Eğer be-gâyet muharrâ bişürseler kabuğun gidere. Evvelki suyun döküb bir suyla dahi bişürseler be-gâyet kabz ide. Evvelki suyun içseler ishâl eyler. Evet yaramazdır. Yaramaz düşler görür. Sinirlere ve öykene ve başa yaramazdır. Evet, gerekdir ki sirkesiz bişürmeyeler. Ve illâ miʻdeyi fesâda virir. Karında yeller eyler. Eğer bişürüb unla yaku idüb nikrîse ursalar fâide ide. Çürük etlerin gidere. Eğer mercimekden çok yiseler cüzzâmlık alâmetin getürür. Ve katı şişler ve ciğerde süddeler eyleye. Metnin Güncel Çevirisi Mercimek Mercimeğin iyisi çabuk pişeni ve ıslatıldığında suyu karartmayanıdır. Mercimek, geç hazm olur, midede ve bağırsaklarda aşırı gazlanmaya sebebiyet verir. Eğer yüksek ateşte pişirilip kabuğundan ayrılarak yenirse kabızlığa sebep olur. İlk pişirilen su içilirse ishal eder, sinirlere, ciğerlere ve beyne zararlıdır. İkinci kez su ile pişirilirse kabızlık daha  da artar. Mercimek özellikle sirke katılarak pişirilmelidir. Aksi halde mideye rahatsızlık verir. Eğer pişirilip un ile karıştırılıp yakı edilirse eklem ağrılarına fayda verir ve vücutta kapanmayan yaraların iyileşmesini sağlar. Mercimeği sıklıkla yemek cüzzam hastalığına, vücutta yağ bezelerinin oluşmasına ve ciğerde ödem oluşumuna da sebep olabilir. Kelimeler: Öyken: AkciğerTiz: Çabuk, erkenMuharrâ: Yüksek ateşte pişirmekSüdde: ÖdemFesad: BozmakNikris: Eklem ağrıları, romatizma *(Kaynak: Tercüme-i Müfredât-ı İbn Baytâr, Süleymaniye Ktp.)

DEVE İLE KAMBUR Bir gün Paris’in sokaklarında a’la cinsten bir deveyi davul ve zurna çalarak gezdiriyorlar idi. Bu deve Tunus’tan yeni gelmişti ve bin meraklı kişi daire şeklinde toplanıp, onu daha yakından görmek için yolunu kapıyorlardı. Çok dostlara malik olmaktan ziyade bir takım esirlerin kendi ayaklarına kapandıklarını görmekten mahzûz olan bir zengin, devenin muti’ görünüşünü methediyordu. Bir hâkim, onun vakarlı duruşunu severdi. Pek sevinçli bir hasîs ise, mütemadiyen kanaatini alkışlardı. Sonra bir kambur gelip, “Efendiler! İşte birçok sözler söyleniyor. Lâkin siz onun en büyük meziyetinden bahsetmiyorsunuz. Arkasının üzerinde yükselen bu latif tepeye bakınız. O bu ağırlığın altında ne kadar hoş görünüyor ve yüzü bundan ne kadar necabet hem de zarafet oluyor” dedi. Biz kambura gülmekle beraber, onun gibi yapmaktayız. Hareketimiz onunkine hiçbir cihetle muhalif değildir. İnsan her gün başkasını methederken, bunu düşünmeksizin kendini methetmektedir. İKİ YOLCU Sağdıç Toma, dostu Lüben ile birlikte yakın bir şehre yaya olarak giderken, yolun üzerinde Fransız altınıyla dolu bir kese bulur. Onu derhal cebine koyar. Lüben ona sevinçli bir tavır ile, “İşte bizim için beklenilmeyen bir nimet” der. Toma cevaben soğuk bir tavır ile “Bizim için demek doğru bir tabir değildir. O, benim için bir nimettir. Böyle demek pek farklıdır” der. Lüben, artık hiç ses çıkarmaz. Lâkin bunlar oradan ayrılırken, yakın bir ormanda gizlenmiş haydutlara tesadüf ederler. Toma titreyerek, “Biz mahvolduk” der. Lüben, “Biz demek doğru değildir. Ben mahvoldum, demelisin. Böyle demek başkadır” der. Ve bunu söyledikten sonra baltalık ormanın içine kaçar. Korkudan kımıldanamayan Toma biraz sonra haydutlar tarafından tutulur ve keseyi cebinden çıkarıp onlara verir. İkbal zamanında kendini düşünen kimsenin, nikbet (felaket, düşkünlük) zamanında dostu yoktur. KETEN KUŞU VE YUVASI Bir keten kuşu, anasının yuvasında sakin olmaktan usandı. Öyle ya, bir yerde hiç kimseye tabi olmayarak oturmalı, yeryüzünde herkes bu maksada erecek surette hazırlanmalı diyerek kuş uçtu. Bir meşe ağacı onun nazar-ı dikkatini celbetti. Onun nazarında, bir meşenin azametine müsavi bir şey yoktur. Kuş onda yerleşecek, orada bir kraliçe gibi olacak. Yuva yapıldı. Lakin ona bir saika (yıldırım) düştü. Bereket versin ki, kendi yosun ve taze kenevir bulmak için dolaşmaya gitmişti. Yuvaya döndüğü vakit, ağlar. Kendisinin büyük cehaletinden dolayı pek ziyade esef eder. İkamet etmek üzere saikanın gözüktüğü bir yere gitmemek lazım geldiğini öğrenir. Şuradaki çalılıklar benim işime daha iyi gelecek der, başka bir yuva yapar. Orada dahi başka fenalıklar çıkar. Kurtlar ve toz her şeyi mahveder. Kuş yeniden acı şikâyetlerde bulunur, “Şu halde göğün altında nerede ikamet etmeli? Ben validemin meskeninde o kadar rahat etmekte idim. Lakin ben hakikaten budalayım, bunu düşünemedim. Onun yuvası, ne o kadar yüksekte ne de alçakta değildi. Bu ağaç benim işime yarayacak” dedi. Bu küçük bir katmer çiçeği fidanı idi. Oraya acele ile yuvasını yaptı. Vakıa, emniyette idi, orada artık kurtlardan ve gök gürlemesinden korkmuyor idi. Emin bir mesken, suret-i mahsusada onun gözlerini şenlendirmek için büyümekte olan, güzel kokulu bir çiçek. İşte, kuş emellerinin en yüksek derecesine nail oldu. İnsan, ne başak sapları üzerinde, ne de bir taht üstünde istirahat etmez, emniyet içinde yaşamaz. Zaruretin hüzün verici endişelerinde, tacın tehlikelerinden uzak olan, namuskârâne orta hal. İşte âkıl olan bir kimsenin bu dünyada asıl ettiği şey budur. KÖPEK İLE KEDİ Pato (Köpek) horlamaksızın, ısırmaksınız Raton (kedi) ile arkadaş, kardeş gibi oynuyorlardı. Bize köpekler iyi kimselerdir, lakin kediler tırnaklarını göstermeyeceklerine daima yemin etseler de, yine bunun tam aksidirler derler. Raton, birçok şakalar yaparken, eğlenmekle beraber kâh dişini ve kâh tırnağını dostunun derisine gerçekten sokuyordu. Aradan çok vakit geçmeksizin, böyle bir oyunun arkası kesilmesi lazım geldi. Raton, “Ne! Pato, sen surat asıyorsun ha! Şaka edildiği zaman darılmak ahmaklara yakışır bir şey olduğunu bilmiyor musun? Ben senin iyi bir dostun değil miyim? ” dedi. Pato dahi ona, “Şerir tabiatına münasip bir isim al Raton. Ne olacak isen tam ol. Yarım hiçbir şey olma. Ben, doğru bir düşmanı, beni tırmalayan bir dosttan daha ziyade severim” cevabını verdi.

Dün idarehanemize şebh-i fazıl Muhammed Merzuk Errafii Hazretlerinin henüz dokuz yaşında bulunan necl-i necibleri Mehmed Efendi Züheyr geldi. Ba’de’t-tahıyye avucundaki doksan kuruşu önümüze bırakarak: Bu paranın gündeliklerden biriktirdiği mameleki ayni olduğunu ve iane-i milliyeye teberru ettiğini söyledi. Bu teberruun sebebini sorduk: “Kendim ve bütün mamelekim vatanıma ve devlete fedadır!” diyerek hiss-i âli-i vatanperverisini izhar etti. Yaşasın hissiyat-ı necibe!.. Elliva

Dergiyi takip edenler, yazmanın da zevkine ulaşıyorlar. Her ay ilerlediğinizi sizler de fark ediyorsunuz. Her işte olduğu gibi, bu işte de bizzat kendimizin gayret göstermesi önemli olacaktır. Bu ay da aşağıdaki metni Osmanlı Türkçesi/Kur’an harfleri ile yazmanızı istiyoruz. Birlik Şu karşımızdaki mahşer kudursa, çıldırsa, Denizler ordu, bulutlar donanma yağdırsa, Bu altımızdaki yerden bütün yanardağlarTaşıp da kaplasa afakı bir kızıl sarsa, Değil mi cephemizin sinesinde iman bir; Sevinme bir, acı bir, gaye aynı, vicdan bir; Değil mi ortada bir sine çarpıyor, yılmaz, Cihan yıkılsa emin ol bu cephe sarsılmaz!             Ç Ö Z Ü M     

Aşağıdaki kitabede geçen kırmızı renkli kelimelerin okunuşlarını sırasına göre Latin harfli Türkçe ile yazınız. İşaretli yerlere gelen harfleri yine sırasına göre bir araya getirip anahtar cümleyi bulunuz. Son olarak bu cümleyi Osmanlı Türkçesi ile yazınız. Çıkan cümleyi 25 Temmuz’a kadar mektup@osmanlicadergi.com posta adresine gönderiniz. Doğru cevabı gönderenler arasında yapılacak kur’a ile ilk beş takipçimize Osmanlıca “Kitabe Okuma Rehberi” kitabı hediye edilecektir.              C E V A P