نره دن نره يه ؟ هر طورڭ بر ظرافتي واردر؛ اوتورمه نڭ، قالقمه نڭ، اشيايه  باقمه نڭ... كوڭللرده كي ظرافت طيشه  ياڭسيدقجه  حيات كوزللشير. بر ظريف آدم ديديكه : چوجقلغمي خاطرلارم، براز خيزلي يوروسه م، آياغمي يره  اورارق باصسه م؛ قيزارق، پارلايارق دگل؛ اينانديرارق، آڭلاتارق: „هر شيئڭ بر جاني وار ياوروم، تخته  اينجينمزمي؟ بزي اوستنده  كزديرييور، بزم ده  اوڭا حرمت ايتمه مز كركمزمي؟“ ديرلردي. بارداغي يره  قوياركن سس چيقارمق عيبدي. بارداق و قونولديغي ير اينجينمه مليدي... اويانديريلمق ايستنن  كيشينڭ ياصديغنه  خفيفجه  اورولارق: „آگاه اول ایرنلر!“ دينيليردي... „بن“ دييه  قونوشولماز، „فقير“ افاده سي قوللانيليردي. شايد آغزدن „بن“ سوزي قاچسه  درحال علاوه  ايديليردي „بنلگمه  لعنت!“  كلن مسافرڭ آياق قابيلري ايچري طوغري چوريليردي. قاپي يه  طوغري چويرمك، بر داها كلمه ، ديمكدي. ايچري  دونوك آياق قابيلريني كیين مسافر، أوده كيلره  آرقه سني چويرمدن كيرو قاپيدن چيقاردي... „قاپي يي قپات!“ د ينيلمزدي اللّٰه كيمسه نڭ قاپيسني قپاتماسين دييه ، „قاپي يي أورت“ يا ده  „سرلا“ دينيردي. „لامبه يي سوندير.“ د ينيلمزدي اللّٰه كيمسه نڭ ايشيغنى سونديرمه سين دييه ،„لامبه يي ديڭلندير“ دينيردي. لامبه  ياقيلماز، اويانديريليردي... يولده  قارشيلاشانلر تمنّی ايدرلركن أل قلبه  كوتورولديگنده  „محبّتڭ يورگمده “، طوداغه  كوتورولديگنده  „يادڭ ديلمده “، باشه  كوتورولديگنده  „باشمڭ أوستنده  يرڭ وار.“ دينيلمك ايستنيردي... جانلي جانسز هر شيئڭ بر خاطري واردي اسكيدن. عثمانلي دونمنده ، پنجره نڭ أوڭنده  صاري چيچك وارسه  ’بو أوده  خسته  وار.. أوڭ أوڭنده  حتّی بو صوقاقده  كورولتو ياپما‘  آڭلامنه  كليردي... پنجره نڭ أوڭنده  قرمزي چيچك وارسه  ’بو أوده  كلينلك چاغنه  كلمش، بیكار قيز وار.. أوڭ أوڭندن كچركن قونوشمه لريڭه  دقّت ايت و كفر ايتمه‘ آڭلامنه  كلييوردى...  قيز ايسته مه يه  كلينديگنده  داماد آطاينڭ نماز قيلوب قيلمديغني آڭلامق ايچون پانطولوننڭ ديزینه   باقيليردي... قهوه نڭ ياننده  صو كليردي.. شايد مسافر طوقسه  أوڭجه  قهوه يي آلير، آچسه  صويي آليردي.. اوڭا كوره  يا ييمك سفره سي حاضرلانير يا ميوه  اكرام ايديليردي..  قاپيلرڭ أوستنده  ايكي طوقماق اولوردي. بري قالين بري اينجه .. كلن خانمسه  قاپي يي اينجه  طوقماقله  اوروردي.. أوڭ خانمي قاپي يي أو حاليله  بيله  آچاردي.. بگسه  قالين طوقماقله  قاپي يي اوروردي.. أوڭ خانمي قاپي يي يا أورتونوب آچار يا ده  بر محرمي (قوجه سي وس.) آچاردي.. پيغمبر افنديمزڭ (ص ع و) ٦٣ ياشنده  وفاتندن سبب، ٦٣ ياشنى كچمش بيوكلريمز ياشلري صوريلديغنده  حدي آشدق ديرلردي... يولده  كوچك بيوگنڭ أوڭندن يورويه مزدي... جمعه  نمازينه  اصناف - كه  قويومجيلر ده  داخل- قاپي يه  كليد اورمادن كيدرلردى..  فطره ، زكات رمضاندن أوڭجه  شعبانده  ويريليردي.. فقير فقرا رمضانه  ارزاقسز كيرمه سين دييه ..  اصناف رمضان آينده  طوپلانوب كرچك بر احتياج صاحبنڭ بورج دفترينى قپاتيردي...  بگلر ، قونوشدقلري ويا كوزلري قايدقلري خانملرله  بولوشمه يه  كيدنجه  هديه  اولارق آيینه  آليردي.. كه  بونڭ آڭلامي: ’سڭا سندن داها كوزل ويره بيله جك بر هديه  يوق ‘ديمكدي.. نره دن نره يه ؟ كنديمزه  يبانجيلاشدق، نزاكتڭ، كوزل اخلاقڭ، أوز سوگينڭ، حقيقي صايغينڭ دنيايي قورتارديغني اونوتور اولدق... بو شعورده  اولمق تمنّيسيله ... Her tavrın bir zarafeti vardır; oturmanın, kalkmanın, eşyaya bakmanın... Gönüllerdeki zarafet dışa yansıdıkça hayat güzelleşir. Bir zarif adam dedi ki: “Çocukluğumu hatırlarım, biraz hızlı yürüsem, ayağımı yere vurarak bassam; kızarak, parlayarak değil; inandırarak, anlatarak :”Her şeyin bir canı var yavrum, tahta incinmez mi? Bizi üstünde gezdiriyor, bizim de ona hürmet etmemiz gerekmez mi?” derlerdi. Bardağı yere koyarken ses çıkarmak ayıptı. Bardak ve konulduğu yer incinmemeliydi... Uyandırılmak istenen kişinin yastığına hafifçe vurularak: “Agâh ol erenler!” denilirdi. ... “Ben” diye konuşulmaz, “fakir” ifadesi kullanılırdı. Şayet ağızdan “ben” sözü kaçsa derhal ilave edilirdi: “Benliğime lanet!” Gelen misafirin ayakkabıları içeri doğru çevrilirdi. Kapıya doğru çevirmek, bir daha gelme, demekti. İçeri dönük ayakkabılarını giyen misafir, evdekilere arkasını çevirmeden giyer ve kapıdan çıkardı... “Kapıyı kapat!” denilmezdi, Allah kimsenin kapısını kapatmasın diye, “Kapıyı ört, ya da, sırla” denirdi. “Lambayı söndür” denilmezdi Allah kimsenin ışığını söndürmesin diye, “Lambayı dinlendir” denirdi. Lamba yakılmaz, uyandırılırdı... Yolda karşılaşanlar temenna ederlerken el kalbe götürüldüğünde “muhabbetin yüreğimde”, dudağa götürüldüğünde “yâdın dilimde”, başa götürüldüğünde “başımın üstünde yerin var” denilmek istenirdi... Canlı cansız her şeyin bir hatırı vardı eskiden. Osmanlı döneminde, Pencerenin önünde sarı çiçek varsa “Bu evde hasta var; evin önünde hatta bu sokakta gürültü yapma” anlamına gelirdi... Pencerenin önünde kırmızı çiçek varsa “Bu evde gelinlik çağına gelmiş, bekar kız var. Evin önünden geçerken konuşmalarına dikkat et ve küfür etme” anlamına geliyordu...  Kız istemeye gelindiğinde damat adayının namaz kılıp kılmadığını anlamak için pantolonunun ‘diz izine’ bakılırdı... Kahvenin yanında su gelirdi. Şayet misafir toksa önce kahveyi alır, açsa suyu alırdı. Ona göre ya yemek sofrası hazırlanır ya meyve ikram edilirdi.  Kapıların üstünde iki tokmak olurdu. Biri kalın biri ince. Gelen bayansa kapıyı ince tokmakla vururdu. Evin hanımı kapıyı ev haliyle bile açardı. Erkekse kalın tokmakla kapıyı vururdu. Evin hanımı kapıyı ya örtünüp açar ya da bir mahremi (kocası vs.) açardı. Peygamber Efendimiz (sav)’in 63 yaşında vefatından sebep, 63 yaşını geçmiş büyüklerimiz yaşları sorulduğunda ' Haddi aştık ' derlerdi... Yolda küçük büyüğünün önünden yürüyemezdi... Cuma namazına esnaf -ki kuyumcular da dahil- kapıya kilit vurmadan giderlerdi.  Fitre, zekat Ramazan’dan önce Şaban’da verilirdi. Fakir fukara Ramazan’a erzaksız girmesin diye...  Esnaf Ramazan ayında toplanıp gerçek bir ihtiyaç sahibinin 'borç defterini' kapatırdı...  Beyler, konuştukları veya gözleri kaydıkları hanımlarla buluşmaya gidince hediye olarak 'ayna' alırdı. Ki bunun anlamı: 'Sana senden daha güzel verebilecek bir hediye yok' demekti. Nereden nereye? Kendimize yabancılaştık, nezaketin, güzel ahlakın, öz sevginin, hakiki saygının dünyayı kurtardığını unutur olduk... Bu şuurda olmak temennisiyle...

Bu sayımızda öğrendiğimiz harflerden “ ل ” (Lam)’ın diğer harflerle birlikte nasıl yazılacağını göreceğiz. Harfleri yazarken, daha önce öğrendiğimiz başlama ve bitiş şekillerini unutmayalım.

Mülakat: Prof. Dr. Hayati Develi / Yunus Emre Enstitüsü Başkanı Mülakat Yapan: Metin UÇAR پروف. در. حياتي دوه لي - يونس امره  انستيتوسي باشقاني / ملاقات: متین اوچار خواجه م، أوڭجه لكله  عثمانليجه يي ناصل طانيملارسڭز؟ عثمانليجه  دييه  بر ديل يوق؛ بو ديل تركجه در. عثمانلي تركجه سي ديمك داها طوغريدر. بو بزم آناطوليده كي بيڭ ييللق ماجرامزڭ ديليدر. اونڭ قولاي آڭلاشيلاني وار، زور آڭلاشيلاني وار. بتون مدنيتڭ زنجيري بودر. يوقسه  برقاچ ديلڭ قاريشديريلمه سندن اولوشديرولمش، ياپاي بر ديل كبي قبول ايتمك ياڭليشدر. ديلڭ فرقلي اگيتيم دوزينه  صاحب كسيملرجه ، ايلتيشيم، أوگرتيم ويا صنعت آماجيله  كليشمش بيچيملرندن برينى، زور آڭلاشيلان بر وارياسيونني ”عثمانليجه “ دييه  آدلانديرمق ده  ياڭليشدر. صوڭره  ”بو ديلي أوگرتيرسه م كريجيلك خورتلار، شو كلير، بو كلير“ دیرسه ڭز كندي كولتوريمزه  و مدنيتمزه  صيرتمزي دونمش اولورز. چونكه  طوپلوملر، بريكديردكلريله  كولتور و مدنيت صاحبي اولديلر. سز ذهنسل اولارق بريكديردكلريڭزي اوقوياماز، آڭلاياماز حاله  كليرسه ڭز و بوني أوگرنمه مك ايچون ديرنيرسه ڭز، ذهنسل اولارق كري قاليرسڭز. بوكون تركيه نڭ قلميله  دنياده  طانينان قاچ انته لكتوئلي وار؟ فكرلريله  يوڭ ويرن كيم وار؟ اويسه  مثلا آلمان فلسفه سنڭ تا آريسطويه  كيدن كوكلري واردر، اونلر كوكلريله ، كچمشيله  هيچ قوپمامش. خواجه م، سوزلريڭزدن آڭلاشيلييوركه  عثمانلي تركجه سني أوگرنملي يز؛ پكي، هركس -أوزللكله  ليسه  طلبه لري- أوگرنمليميدر، نه دن؟ هر ملّي اگيتيم سيستمنڭ تمل بر غايه سي واردر. ليسه يي بيتيرن بر كنج، او ئولكه نڭ مدنيتنى اولوشديران ذهنسل دگرلره  صاحب اولمش اولور؛ ديلني غرامريله  و قوللانيميله  بيلير، ادبياتنى طانير و طارتيشير، تاريخي آقيشي بيلير، أورنسل دگرلري طانير. يعني او طوپلومڭ ذهنيتنى و بشري طوپلومڭ ذهنيتنى آز چوق أوگرنمش اولور. مثلا، ليسه يي بيتيرمش بر كنج، ترك ادبياتنڭ نه  ديمك اولديغني بيلير. اڭ آز بر يبانجي ديل بيلير. برقاچ يوز ييللق متنلري اوقويوب آڭلامه  كبي بر دردي اولماز. بزده  بويله ميدر؟ دگل طبيعيكه ! كونمز اگيتيم سيستمي، صاييسال اوقويان برينه  ”سن ادبيات اوقوما، كتاب اوقوما؛ سن صاييسالجيسڭ“ دير. ديگر طرفدن سوزل أوگرنجيلرينه  شاعرلرڭ، رومانجيلرڭ حياتلري و اثرلرينڭ اسملري ازبرلتديريلير: اما بر اثرينى يوروملايارق باشدن صوڭه  اوقومه  أوگرتيلمز. بو بر طرفه  بيراقيلوب او شاعر و يازارلرڭ كتابلري اوقوتولملي. ملّي اگيتيم مفرداتنڭ بوني هدفله مسي لازم. يعني اڭ آز ٢٠٠ ييللق بر ديلي، بر ليسه  مأذوني آڭلايابيلمليدر. بوكون انگليزلره  باقڭ، روسلره  باقڭ، فرانسزلره  باقڭ و آلمانلره  باقڭ و ايرانليلره  باقڭ. بو ملّتلره  منسوب بر فردڭ ٢٠٠-٣٠٠ ييللق بر متني اوقويامامسي دوشونوله مز. بزده  ليسه  مأذوني بر كنج اوقويابيليرمي؟ بيراقڭ ١٩٢٨ أوڭجه سني، خلدون طاڭري آڭلاياماز. يحيي كمالي آڭلاياماز. بز بوكون عمر سيف الديني ساده لشديره رك اوقوتمق زورنده  قالييورز. بو بزه  نه يه  مال اولويور؟ كچمشي آڭلايامامه، كچمش كولتورل بريكيمله  ارتباط قورامامه  كبي بيوك بر غائبه  مال اولويور. بو غائبي أوڭلمه نڭ يولي، ليسه ده  مفرداته  أويله  درسلر ويره جگزكه ، آدينه  عثمانليجه  دیرسڭز باشقه  بر شي دیرسڭز بيله مم، ليسه يي بيتيرن بر كنج ایكنجی مشروطيت دونمي متنلريني اوقويوب آڭلايابيلملي. ويا يحيي كمالڭ منصور متنلريني اوقويوب آڭلايابيلمليدر. ”اگيل طاغلر“ اونڭ قورتولوش صاواشي سوره سنجه  يازديغي يازيلردن اولوشويور. بر ليسه  طلبه سي، ”اگيل طاغلر“ أوڭنه  قونديغنده  اوقويابيلمليدر. ”دده  قورقوت“ كتابنى، ١٢ حكايه دن اولوشويور بيلييورسڭز،  تمامنى اوقويان قاچ كيشي واردر؟ ليلا ايله  مجنون حكايه سي اوقويانلر، اسكندر پالانڭ چويريسني اوقومشدر. قاچ كيشي وار، شيخ غالبڭ حسن عشقنى اوقويان؟ ديمه م اوكه ، اوقوديغمز متنلر صوڭ درجه  صينيرلي. او زمان بز كندي مدنيتمزه  عائد اولانلري قفامزده  ناصل اوتورتاجغز؟ شيمدي عرب ديلنڭ تمل اثرلريني اوقومامشز، ترك ديلنڭ تمل اثرينى اوقومامشز، فارس ديلنڭ تمل اثرلريني اوقومامشز؛ پكي، ناصل اورتاق بر مدنيت قوراجغز؟ اما الّاكه  بر مدنيت آلاننده  اولمه مز لازم. بز نره ده يز؟ طوغوده مي يز، يوقسه  باتيده مي؟ رومَئو و ژوليت ديينجه  قفامزده  بر شي شكللنييور. شكسپير ديينجه  طانييورز. صانكه  باتي حكايه لريني داها چوق دويويورز. شهنامه  ديينجه  قفامزده  بر شي شكللنييورمي؟ ايران اثريدر اما عثمانلي بوني اوقومشدر. ايران ادبياتنه  دگر ويرمشدر. اما بز شيمدي كويا باتي ادبياتنى بيلييورز، باطلي اولمشز. پكي، بو مدنيتڭ تمل اثرلريني اوقومشمي يز؟ بوڭا ده  اولوملي جواب ويرمك ممكن دگلدر. كوكمزله  باغلانتيمز قالمامش. باشقه  بر مدنيته  عائديت قورا مييورز. اورته ده  بر يرده ، اعرافده  قالييورز. نه  طوغوده  نه  باتيده ؛ طوغومي يز، باتيمي يز؟ بو ده  بزم ايچون جدّي پروبلملره  يول آچييور. عثمانلي آيديني اييجه  باتي يه  يوڭلديگي صوڭ زمانلرنده  بيله  اساسًا طوغولي ذهنيت كوكلرينه  صاحبدي و كندي مدنيتنى طانيردي. تركيه نڭ ايلك صوسياليست غزته سي ”اشتراك“ آدينى طاشير. اشتراك، تركجه ده  صوسياليزمڭ قارشيلغيدر. ايلك صاييسنده  عثمانلي صوسياليست پارتيسنڭ بياننامه سني يايينلامش. او بياننامه نڭ برنجي سطري شودر: ”كلام الٰهنڭ امري، اغنيانڭ مالنڭ قرقده  بري فقرانڭ حقّيدر.“ يعني زنگينلرڭ مالنڭ قرقده  بري فقيرلرڭ حقّيدر. يعني زكاته  اشارت ايدييور. ايكنجي جمله  فارسجه در. ”بني عدم اعضاي  يكديگرند.“ سادئ شيرازینڭ. يعني ”انسان اوغلي بربرينڭ عضوي كبيدر“ دير.  باقيڭز برنجي ماده ده  قرآن وار، ايكنجيسنده  فارسجه  بر مصراع. بو بر كولتور و عائديت مسئله سيدر. ديلمزله  باغلانتي يي شق دييه  كسييورسڭز، كچمشله  باغ قوپويور؛ شيمدي بوني تعمير ايتمك زمانيدر. عثمانلي تركجه سي اگيتيمي بونڭ ايچون كركليدر. بيله مييورم، انسانڭ كندي آتالرينڭ مدنيتنڭ متنلريني بيلمه سنڭ نه  محذوري واردر؟ بز عثمانلي تركجه سني أوگرتيركن اصول نه  اولملي سزجه ؟ بو طبيعيكه  اصول مسئله سيدر. عثمانليجه يي أوگرنمه يه  قرار ويردڭمي، دييه لم ويردڭ، أوڭجه  آلفابه يي أوگرنيرسڭ. اويسه  مسئله  آلفابه ده  بيتمييور، اوراده  باشلايور. ترك طوپلومنڭ أونملي بر قسمي عرب حرفلريني ذاتًا بيلييور؛ چونكه  قرآن اوقويور. اما بو قرآن اوقويان هر هانگي بر شعري، هر هانگي بر حكايه يي عثمانلي حرفلريله ، عرب حرفلريله  اوقويابيلييورمي، اوقويامييور. بونڭ ايچون نه  لازم؟ براز داها اگيتيم لازم. شيمدي لاتين حرفلريني بيلييورز دييه  انگليزجه يي أوگرندكمي؟ يا ده  لاتينجه يي آڭلايابيلييورزمي؟ تمام، اوقويابيلييورز ده ، آڭلايابيلييورزمي؟ آڭلايامييورز. عين شي، عرب حرفلريني بيلدك دييه  عثمانليجه يي اوقويامييورز. مسئله  باشقه  بر شي او زمان. بڭا صورارسه ڭز اوتورور، چوجقلرڭ كلمه  طاغارجقلريني كليشديرمه يه  چاليشيرم. مطلقا ”دولت عليه “ نه  ديمك؟ بوڭا بڭزر قالب افاده لري، صيق قوللانيلان كلمه لري أوگرتيرم. بويله جه ، أوگرنجي اوقوياجغي متنلرڭ سوز طاغارجغنه  صاحب اولور. صينيرلي صاييده  فارسجه  و عربجه  ديلبيلگيسي عنصري أوگرتيرم. كتاب، كاتب، مكتوب، مكتب نه در، بونلر عين كوكدن كلييورلر؛ بونلري أوگرتيردم. بول بول كتاب اوقوتوردم. اورته  متنلري آڭلايابيله جك سويه يه  كله بيله جكلر. ايكنجي مشروطيت متنلريني اوقويابيلسينلر. محمد عاكفي آڭلايابيلسينلر. صوڭره  ده  آلفابه  اگيتيمنه  كچردم. آلفابه يي أوگرنمك چوق داها قولايدر. اورته اوقول و ليسه لرده  بو أوگرتيمڭ دوزينى ايي عيارلامق لازمدر. بز بوراده  اوزمانلقدن بحث ايتمييورز. تمل شيلردن بحث ايدييورز. اورته  سويه لي متنلردن، غزته  ويا درگيلري اوقويابيلمه  سويه سندن بحث ايدييورز. بويله جه  اساسًا ياپديغمز ايش، درينلگنه  تركجه  اوقومه  و آڭلامه  ايشي اولويور. چشمه ، مزار طاشي، سراي قاپيسي كبي يرلرده كي كتابه لري اوقومق براز اوزمانلق ايشيدر؛ يازمه لري اوقومق براز اوزمانلق ايشيدر. اما بو برنجي صفحه  كچيلمه دن ده  او دوزيه  چيقيلاماز. بر تل ويزيون پروغرامنده  ايزله دم، اوراده كي آرقداش لاف آراسنده ، براز ده  شاقه  يوللي، عثمانليجه  بيلمدن اوزايه  كيده مه يز ديمشدي. بن ده  قاتيلييورم، اوت، عثمانليجه يي بيلمدن اوزايه  كيده مه يز! شيمدي اعتراض ايدنلر دييوركه ، نه  علاقه سي وار عثمانليجه يله  اوزايه  كيتمه نڭ؟! عثمانلي اوزايه مي كيتمش! عثمانليجه  بيلمدن اوزايه  كيديله مز ديمك، شو ديمكدر: اوزايه  كيتمه ڭ ايچون سنڭ چوق قاليته لي بر بيلگي بريكيمنه ، بيليمسل آراشديرمه  كله نگنه  و قوروملرينه ، بر أونيورسيته  ذهنيتنه  صاحب اولمه ڭ لازم. بيليم، كله نكدر. بيليم، أونيورسيته  ايچنده  كليشير و بريكير. اوراده  بر سلسله  حالنده  چوغالتيلير، آقتاريلير. متنلر أوزرندن طاشينير. بيليمڭ كندي ايچنده  صاغلام بر ديلي واردر، ترمينولوژيدن اولوشان؛ بو أوگرنيلير و آقتاريلير. شيمدي كندي أونيورسيته  كله نگي اولوشمامش، مدنيتنڭ بيليم ديلني انكار ايتمش، هدفله دیگي ديلي قورامامش بر طوپلوم أورنسل آڭلامده  أونيورسيته  اولوشديرامييور؛ بيليمسل بيلگي يي توارث ايدوب، كليشديروب، آقتارامييور. تملنده  بر ديل صوروني ياتار… بو يوزدن بزم ياقينده  اوزايه  كيتمه مز ممكن اولاماز، آنجق باشقه لرينڭ كوندرديگي اويدولرڭ يردن سوق و قوموته سني ياپابيليرز. عين زمانده  باشقانلغنى ياپديغڭز يونس امره  انستيتوسنده  چوق كوزل فعاليتلر ياپييورسڭز. بيلديگم قدريله  فرقلي ئولكه لرده  تركجه  اگيتيميله  برابر عثمانليجه  اگيتيمي ده  ويريلييور. بونڭ حقّنده  ده  بيلگي ويررميسڭز؟ أوڭجه لكله  يونس امره  انستيتوسي يونس امره يي آراشديران بر قوروم دگلدر. تركيه نڭ كولتورل دگرلريني يورت طيشنده  طانيتمق آماجيله  قورولمش بر قورومدر. بونڭ ايچون ايكي آلانده  چاليشييورز. برنجيسي، ايسته ينه  تركجه  أوگرتييورز. تركجه يي داها اتكيلي، خيزلي، قاليته لي أوگرتمك ايچون ماتريال كليشديرييورز، اوقوتمان يتيشديرييورز و بو مالزمه يله  چاليشييورز. ايكنجي آلان كولتورل اتكينلك آلانيدر. بو آلانده  قونسردن، سرگي يه ؛ سمينردن قورسه  برچوق فعاليت يوروتويورز. يونس امره  انستيتوسنڭ دنيانڭ مختلف ئولكه لرنده  قرق مركزي وار. بو ييل بو صايي ٥٠‘يه  اولاشاجق انشاء اللّٰه. تركيه نڭ كولتورل دگرلريني دنيايه  طانيتمق ايچون بو فعاليتلري سورديرويورز؛ پروژه لري دوام ايتديرييورز. يورت طيشنده  أونيورسيته لرڭ تركولوژي بولوملرينه  أوگرتيم أويه سي و درس ماتريالي دستگي ويرييورز. ياز آيلرنده  برچوق كنجي تركيه يه  كتيرييور، ياز اوقوللري ياپييورز. يورت طيشنده كي مركزلريمزده ، طلب اولان يرلرده  عثمانلي تركجه سي قورسلري ده  دوزنلييورز. لوندره ده ، طوقيوده ، اسكوبده ، تيفليسده  بو قورسلره  طلب يوكسكدر. بالخاصّه  بالقانلرده . چونكه  بو خلقلرڭ صوڭ بش يوز ييللق حافظه سي تركجه  ايله  قيدليدر. ويانه دن يمنه  قدر برچوق ملّتڭ، بش يوز ييل بوينجه  تاريخي تركجه  قيد ايديلمشدر. بونلرڭ آرشيوينى، كندي كولتوريني طانيمق ايچون عثمانلي تركجه سي أوگرنمسي كركير. برچوق بالقان طوپلومنده  ادبي اثرلر ده  عثمانلي تركجه سي ايله  يازيلمشدر.

استقبال كوكلرده در قپاغه  طاشيديغمز باشلقده كي جمله  دقتڭزي چكمشدر. چونكه  بو جمله يي هپ ”استقبال كوكلرده در“ اولارق دويمش و اوقومشدق. اگر دقتڭزي چكمديسه  ده  بز بوراده  تكرار خاطرلاتالم ايسته دك. اوت، ”استقبال كوكلرده در“. بوني بو طرزده  افاده  ايتمكدن قصدیمز، دقّتلري كوكلريمزه ، بزه ، بزه  عائد اولانه  چكه بيلمكدر. زيرا طوپراغي يعني كوكي اولمايان آغاجڭ كوگده سي، طولايیسيله  ميوه سي يعني استقبالي ده  اولماياجقدر. كنديني بولامايان و بيله مه ين البته  بر وارلق اورته يه  قوياماياجق، طولاييسيله  نه  كنديسنه  نه  ده  بر باشقه سنه  فائده سي اولماياجقدر. جميل مريج دييوركه : ”ملّتڭ آنا وصفي دوامليلقدر.“ ديلده ، تربيه ده ، كله نكده  دوامليلق. ديل؛ مدنيتڭ، حافظه نڭ، ملّت اولابيلمه نڭ آنا وصفيدر. بر طوپلومدن ديلني آليرسه ڭز، او طوپلومڭ ملّيتنى، مدنيتنى، حافظه سني ده  آلمش اولورسڭز. بر طوپلومڭ ديلنه  قصد ايدرسه ڭز، او طوپلومڭ ديننه ، كولتورينه ، صنعتنه  ده  ادبياتنه  ده  قصد ايتمش اولورسڭز. سز ده  تقدير ايدرسڭزكه  كوكندن آيريلمش/قوپاريلمش بر آغاج، آنجق اودون اولور. فقط كوكلريله  طوپراغنه /كندي أوز بنلگنه  صيم صيقي صاريلان بر آغاج، يم يشيل قالمقله  برلكده  پك چوق تر و تازه  ميوه لر و نسللر قويابيلير اورته يه . ملّتلر ده  هر أورتديگنڭ أوزرينه  يڭي شيلر قويابيلمكله  زمانه  قارشي يڭيلنير، ايلرله يه بيليرلر. كندي حافظه سني غائب ايتمش بر انسان بر آنده  بر هيچ حالنه  كله بيلديگي كبي، ملّتلر ده  حافظه لريني يعني دوامليلقلريني غائب ايتمكله  بر هيچه  دونوشه بيليرلر. كنديلري اولمايان يبانجي عنصرلرڭ تحكّم و تسلّطنه  معروض قالابيليرلر. حافظه سني/بنلگنى ييتيرمش بر ملّت، آرتيق كنديسي اولمقدن بحث ايده مز و تاريخ صحنه سنده  ير طوتاماز. بونلره  مثاللر چوقدر. تاريخده  ير طوتمش، كنديسي و دنيا ايچون اوموت اولمش بر دولتڭ طورونلري و ميراثجيلري، بويله  بر حاله  اصلا كيره مزلر و كيرمه مليدرلر. بونڭ تك يولي وار، او ده  كوكلرينه  صاحب چيقمقدر. كنديسني تاريخنه ، كولتورينه ، ماضيسنه ، بريكيمنه  كوتوره جك اڭ ايي و قيصه  يول اولان عثمانلي تركجه سي ايله  مخاطب اولمقدر. بو آي ملاقات آلديغمز پروف. در. حياتي دوه لي، ايلگينچ بر ياقلاشيم كتيره رك جميل مريجڭ يوقاريده كي سوزيني دستكلر افاده لرله  دييوركه ؛ ”عثمانليجه  بيلمه ين اوزايه  كيده مز!“ ملاقاتده  اوقوياجغڭز أوزره ، دوامله  دييوركه ، ”عثمانليجه  بيلمدن اوزايه  كيديله مز ديمك، شو ديمكدر: اوزايه  كيتمه ڭ ايچون سنڭ چوق قاليته لي بر بيلگي بريكيمنه ، بيليمسل آراشديرمه  كله نگنه  و قوروملرينه ، بر أونيورسيته  ذهنيتنه  صاحب اولمه ڭ لازم. بيليم، كله نكدر. بيليم، أونيورسيته  ايچنده  كليشير و بريكير. اوراده  بر سلسله  حالنده  چوغالتيلير، آقتاريلير. متنلر أوزرندن طاشينير. بيليمڭ كندي ايچنده  صاغلام بر ديلي واردر، ترمينولوژيدن اولوشان؛ بو أوگرنيلير و آقتاريلير.“ صايين دوه لي، دقّتلريمزي كوكلريمزه ، كولتورل قودلريمزه ، علمي بريكيملريمزه  چكييور. اوت، كوگلره /ايلری يه  باقارق خيال قورولور، پلان ياپيلير، اميد بسلنير؛ فقط بتون بونلري بسله ين و وجوده  كلمه لرينه  اساس تشكيل ايدن، بزه  عائد اولاندر. ملّتلرڭ دوامليلغي ايچريسنده  كونمزه  آقتاريلاكلن بتونلكدر. اونوتمايالم فرقنده لق انسانڭ كنديسني فرق ايتمه سيله  باشلار. بو، طوپلوملر ايچون ده  بويله در. شيمدي كنديمزي خاطرلامه  و نه لر ياپابيلديگمز فرق ايتمه  زمانيدر. كوكلريمزله  بولوشمه  زمانيدر. مادي معنوي بهاري صولوقلادىغمز شو زمانلرده ، طوپراغه  دوشمش بر تخومڭ اومودينه  ياپيشوب، بر طرفدن تا درينلره  اولاشان كوكلريمزي فرق ايتمه  و طانيمه ، ديگر طرفدن استقبالي انشا ايده جك و كوزل ميوه لر ويره جك نشو نمايي ياشامه  وقتيدر. سزلري درگينڭ صحيفه لرنده  كزينمه يه  دعوت ايدركن ياقينلاشان شهور ثلاثه ڭزي تبريك ايدر، ملّي شعور و برلگمزه  وسيله  اولمه سني تمنّي ايدرم. قالڭ صاغليجاقله . متین اوچار Kapağa taşıdığımız başlıktaki cümle dikkatinizi çekmiştir. Çünkü bu cümleyi hep “İstikbal Göklerdedir” olarak duymuş ve okumuştuk. Eğer dikkatinizi çekmediyse de biz burada tekrar hatırlatalım istedik. Evet, “İstikbal Köklerdedir”. Bunu bu tarzda ifade etmekten kastımız, dikkatleri köklerimize, bize, bize ait olana çekebilmektir. Zira toprağı yani kökü olmayan ağacın gövdesi, dolaysıyla meyvesi yani istikbali de olmayacaktır. Kendini bulamayan ve bilemeyen elbette bir varlık ortaya koyamayacak, dolayısıyla ne kendisine ne de bir başkasına faydası olmayacaktır. Cemil Meriç diyor ki: “Milletin ana vasfı devamlılıktır.” Dilde, terbiyede, gelenekte devamlılık. Dil; medeniyetin, hafızanın, millet olabilmenin ana vasfıdır. Bir toplumdan dilini alırsanız, o toplumun milliyetini, medeniyetini, hafızasını da almış olursunuz. Bir toplumun diline kastederseniz, o toplumun dinine, kültürüne, sanatına da edebiyatına da kastetmiş olursunuz. Siz de takdir edersiniz ki kökünden ayrılmış/koparılmış bir ağaç, ancak odun olur. Fakat kökleriyle toprağına/kendi öz benliğine sımsıkı sarılan bir ağaç, yemyeşil kalmakla birlikte pek çok ter u taze meyveler ve nesiller koyabilir ortaya. Milletler de her ürettiğinin üzerine yeni şeyler koyabilmekle zamana karşı yenilenir, ilerleyebilirler. Kendi hafızasını kaybetmiş bir insan bir anda bir hiç haline gelebildiği gibi, milletler de hafızalarını yani devamlılıklarını kaybetmekle bir hiçe dönüşebilirler. Kendileri olmayan yabancı unsurların tahakküm ve tasallutuna maruz kalabilirler. Hafızasını/benliğini yitirmiş bir millet, artık kendisi olmaktan bahsedemez ve tarih sahnesinde yer tutamaz. Bunlara misaller çoktur. Tarihte yer tutmuş, kendisi ve dünya için umut olmuş bir devletin torunları ve mirasçıları, böyle bir hale asla giremezler ve girmemelidirler. Bunun tek yolu var, o da köklerine sahip çıkmaktır. Kendisini tarihine, kültürüne, mazisine, birikimine götürecek en iyi ve kısa yol olan Osmanlı Türkçesi ile muhatap olmaktır. Bu ay mülakat aldığımız Prof. Dr. Hayati Develi, ilginç bir yaklaşım getirerek Cemil Meriç’in yukarıdaki sözünü destekler ifadelerle diyor ki; “Osmanlıca bilmeyen uzaya gidemez!” Mülakatta okuyacağınız üzere, devamla diyor ki, “Osmanlıca bilmeden uzaya gidilemez demek, şu demektir: Uzaya gitmen için senin çok kaliteli bir bilgi birikimine, bilimsel araştırma geleneğine ve kurumlarına, bir üniversite zihniyetine sahip olman lâzım. Bilim, gelenektir. Bilim, üniversite içinde gelişir ve birikir. Orada bir silsile halinde çoğaltılır, aktarılır. Metinler üzerinden taşınır. Bilimin kendi içinde sağlam bir dili vardır, terminolojiden oluşan; bu öğrenilir ve aktarılır.” Sayın Develi, dikkatlerimizi köklerimize, kültürel kodlarımıza, ilmi birikimlerimize çekiyor. Evet, göklere/ileriye bakarak hayal kurulur, plan yapılır, ümit beslenir; fakat bütün bunları besleyen ve vücuda gelmelerine esas teşkil eden, bize ait olandır. Milletlerin devamlılığı içerisinde günümüze aktarıla-gelen bütünlüktür. Unutmayalım farkındalık insanın kendisini fark etmesiyle başlar. Bu toplumlar için de böyledir. Şimdi kendimizi hatırlama ve neler yapabildiğimiz fark etme zamanıdır. Köklerimizle buluşma zamanıdır. Maddi manevi baharı solukladığımız şu zamanlarda, toprağa düşmüş bir tohumun umuduna yapışıp, bir taraftan ta derinlere ulaşan köklerimizi fark etme ve tanıma, diğer taraftan istikbali inşa edecek ve güzel meyveler verecek neşv ü nemayı yaşama vaktidir. Sizleri derginin sayfalarında gezinmeye davet ederken yakınlaşan şuhur-ı selasenizi tebrik eder, milli şuur ve birliğimize vesile olmasını temenni ederim. Kalın sağlıcakla.

عثمانلي دورنده  بولونان دفينه لر Tevafuken Bulunan Defineler Muhtevasından dolayı, bulunan veya ortaya çıkan definelerle ilgili haberler, tarih boyunca hep revaçta olmuştur. Kimi zaman birilerinin gayreti ve aramasıyla ortaya çıkan defineler veya hazine sandıkları, bazen bir tevafuk üzerine de bulunabilmekteydiler. Tarihte bu durumun birçok örneği ile karşılaşmaktayız. Burada tevafuken ortaya çıkan iki define hâdisesinden bahsedeceğiz. توافقا بولونان دفينه لر محتواسندن طولايي، بولونان ويا اورته يه  چيقان دفينه لرله  ايلگيلي خبرلر، تاريخ بوينجه  هپ رواجده  اولمشدر. كيمي زمان بريلرينڭ غيرتي و آرامه سيله  اورته يه  چيقان دفينه لر ويا خزينه  صنديقلري، بعضًا بر توافق أوزرينه  ده  بولونابيلمكده يديلر. تاريخده  بو طورومڭ برچوق أورنگي ايله  قارشيلاشمقده يز. بوراده  توافقا اورته يه  چيقان ايكي دفينه  حادثه سندن بحث ايده جگز. Selin Ardından Bulunan Define 1795 senesinde Şanlıurfa’nın Viranşehir İlçesine bağlı Kara Ahmedoğlu Saraç Feyzullah Köyünde bulunan nehrin kenarında, yaşanan bir selin ardından demir kapılı ve kilitli iki mahzen ortaya çıkar. Memiş Ağa ile Mehmed isminde iki kafadar, mahzenlerin kapılarını kırıp, içeride bulunan defineyi üç gecede çıkarırlar. Civar köy sakinlerince de görülen bu hâdisenin araştırılabilmesi için payitahttan bir yetkili talep edilmiştir. Bu durumu 17 Temmuz 1795 tarihli vesikadan (BOA, HAT, 1458/28) anlıyoruz: سَلڭ آردندن بولونان دفينه  ١٧٩٥ سنه سنده  شانلي اورفه نڭ ويران شهر ايلچه سنه  باغلي قره  احمد اوغلي سراج فيض اللّٰه كوينده  بولونان نهرڭ كنارنده ، ياشانان بر سلڭ آردندن دمير قاپيلي و كليدلي ايكي مخزن اورته يه  چيقار. مميش آغا ايله  محمد اسمنده  ايكي قفادار، مخزنلرڭ قاپيلرينى قيروب، ايچريده  بولونان دفينه يي أوچ كيجه ده  چيقاريرلر. جوار كوي ساكنلرنجه  ده  گورولن بو حادثه نڭ آراشديريلابيلمه سي ايچون پاي تختدن بر يتكيلي طلب ايديلمشدر. بو طورومي ١٧ تموز ١٧٩٥ تاريخلي وثيقه دن (١٤٥٨/٢٨) آڭلييورز: BOA, HAT, 1458/28 Tarih: 29 Zilhicce 1209 (17 Temmuz 1795) Acâib ta’yîn olunsun bakalım Şevketlû kerâmetlû mehâbetlû kudretlû veliyy-i ni‘metim efendim Pâdişâhım Viranşehir Kazâsına tâbi‘ Elieğri Kasabasına altı sâat mesâfede Adimelik Dîvânı demekle ma‘rûf Kara Ahmed Oğlu Sarac Feyzullah Karyesi altında vâki‘ nehrin karşı yakası ve kenarında sel cereyânı ile toprakları gidip demir kapılı ve kilitli iki adet mahzen zuhûrunu etrâf karyelerden birkaç âdem müşâhede ve müdâhaleye adem-i cesâret ile ol-tarafta Başören Karyesi sâkinlerinden Çubukçuoğlu Halil Ağa’nın oğlu Memiş Ağa nâm kimesneye ahyâr ve merkûm dahî Bölükbaşısı Lüleci oğlu Mehmed ile bi’l-ittifâk zikr olunan mahzenlere varıp ba‘de’l-müşâhede babası merkûm Halil’in tenbîhine binâen zikr olunan mahzenlerin kapılarını kırıp ve içinde zuhûr eden bî-hesâb defîneyi üç gece zarfında nakl ve ba‘dehu ol-mahalli toprak ile sedd ve setr etmiş olduklarını ol-taraftan vürûd eden bir nefer kimesne haber vermekle bu makûle mevâd her ne kadar karîn-i i‘timâd olacak şeylerden değil ise dahî merkûm bu vechle haber vermiş olmaktan nâşî bir kere taharrî ve tahkîk olunması lâzımeden olup madde-i merkûmeye mu‘temed ve mücerrebü’l-etvâr bir kimesnenin ta’yîni muktezâ olmakla o hâssa hasekilerinden mu‘temed bir kulları ta‘yîn ve onun ma‘rifetiyle hafiyyeten gereği gibi taharrî ve tahkîk olunması mevâki-i zâ-yı zerrîn-i şâhâneleri buyurulur ise fermân şevketlû kerâmetlû mehâbetlû kudretlû veliyy-i ni‘metim efendim pâdişâhım hazretlerinindir. Medine’de Bulunan Define 1844 senesinde, Mescid-i Nebevî’nin Bâbüsselâm kapısının yakınında bulunan fakat günümüze ulaşamayan Hacı Beşir Ağa Medresesinin tamiratı esnasında, bir duvarının içinde eski zamanlardan kalma altınlar bulunmuştur. Bu altınların bedeli kadar sikke (para), Osmanlı Devleti tarafından Mescid-i Nebevî’nin ve Medine’de bulunan mübarek mekânların tamiratında kullanılmak üzere ayrılmıştır. Bulunan altınlar ise, hem tarihî eser niteliğinde olmaları hem de Mescid-i Nebevî’ye yakın bir mahalde bulunmaları sebebiyle Surre kafileleriyle İstanbul’a gönderilmiştir. Bu durumu 28 Aralık 1844 tarihli vesikadan (BOA, I.DH, 95/4761) anlayabiliyoruz: مدينه ده  بولونان دفينه  ١٨٤٤ سنه سنده ، مسجد نبوينڭ باب السلام قاپيسنڭ ياقيننده  بولونان فقط كونمزه  اولاشامايان حاجي بشير آغا مدرسه سنڭ تعميراتي اثناسنده ، بر ديوارينڭ ايچنده  اسكي زمانلردن قالمه  آلتينلر بولونمشدر. بو آلتينلرڭ بدلي قدر سكّه  (پاره )، عثمانلي دولتي طرفندن مسجد نبوينڭ و مدينه ده  بولونان مبارك مكانلرڭ تعميراتنده  قوللانيلمق أوزره  آيريلمشدر. بولونان آلتينلر ايسه ، هم تاريخي اثر نيته لگنده  اولمه لري هم ده  مسجد نبوي يه  ياقين بر محلده  بولونمه لري سببيله  صرّه  قافله لريله  استانبوله  كوندريلمشدر. بو طورومي ٢٨ آرالق ١٨٤٤ تاريخلي وثيقه دن (٩٥/٤٧٦١) آڭلايابيلييورز: Medinede Bulunan Tarih: 17 Zilhicce 1260 (28 Aralık 1844 Cumartesi) Veliyyü’l-himemâ kerîmü’ş-şiyemâ devletlû inâyetlû âtıfetlû übbehetlû efendim hazretleri Harem-i şerîf-i saâdetredîf-i Hazret-i Nebevî bâbü’s-selâmı ittisâlinde olup derdest-i ta‘mîr ve inşâ bulunan merhûm Beşîr Ağa Medresesi dershânesinin duvarı tahtında zuhûr ederek bi’t-taharrî ahz ve hıfz olunmuş olan atîk altınların aded ve mikdârını mübeyyin defteri ve ol-bâbda cenâb-ı şer‘den verilen i‘lâm takdîm kılınmış ve birazı ne-vechle amele-i merkûmeden ahz ve tahsîl olunmuş ve henüz tahsîl olunamayanlar ne-sûretle taharrî olunmakta bulunmuş olduğuna ve mezkûr altınlar medrese-i mezbûrede zuhûru cihetiyle hazîne-i celîle-i Hazret-i Nebevî’ye âid olacağına ve meskûkât-ı atîkadan bulunduğuna binâen bedeli bazı makâmât-ı mübâreke ta‘mîrâtı kusûr masârıfâtına tahsîsi ve sikke-i hasene-i şâhâneye tebdîl olunmak ve Surre-i Hümâyûn’un muâvedetiyle bu tarafa gönderilmek üzere iktizâsının icrâsı iltimâsına dâir Şeyhü’l-haram-ı Hazret-i Nebevî atûfetlû Şerîf Paşa Hazretleriyle harem-i şerîf müdürü izzetlû Ferîd Efendinin Evkâf-ı Hümâyûn Nâzırı atûfetlû Hasîb Paşa Hazretleri cânibine tevârüd eden bir kıt’a tahrîrât-ı müşterekeleriyle sudûrdan ve Medîne-i Münevvere mücâvirlerinden Uryânîzâde Azîz Efendi ile Medîne-i rahmet-i defîne-i mezkûre kâdısı Hırka-i Şerîf Şeyhi Necîb Efendi irtihâl-i dâr-ı bekâ eylemiş oldukları ifâdesine mütedâir Şeyhü’l-haram müşârun-ileyhin diğer şukkası nâzır-ı müşârun-ileyh hazretlerinin tezkiresi ve zikr olunan defter ve i‘lâm-ı şer‘î ile beraber manzûr-ı âlî-i cenâb-ı Pâdişâhî buyurulmak için sû-yi sâmîlerine gönderilmiş ve tezkire-i merkûme meâline ve tahrîrât-ı müştereke-i mezkûre mefâdına nazaran mârü’l-beyân altınlar bedelinin ta‘mîrât-ı mübâreke-i mezkûre masârıfâtına karşılık tahsîsi îcâb-ı hâl ve maslahata mutâbık görünmüş olmakla ol-vechle tesviye-i iktizâsı muvâfık-ı irâde-i seniyye-i hazret-i hilâfetpenâhî buyurulur ise nâzır-ı müşârun-ileyh hazretlerine havâle olunacağı beyânıyla tezkire-i senâverî terkîm kılındı efendim. Ma‘rûz-ı çâker-i kemîneleridir ki Enmile-pîrâ-yı i‘zâz olan işbu tezkire-i sâmiye-i asafâneleriyle zikr olunan tahrîrât ve tezkire ve defter ve sâire manzûr-ı şevketmevfûr-ı hazret-i şâhâne ve meâl ve müeddâları ma‘lûm-ı âlî-i cenâb-ı mülûkâne buyurulmuş ve vâkıâ mezkûr altınlar bedelinin ta‘mîrât-ı mübâreke-i mezkûre masârıfâtına karşılık tahsîsi îcâb-ı hâl ve maslahata mutâbık görünmüş olmasıyla ol-vechle tesviye-i iktizâsının nâzır-ı müşârun-ileyh hazretlerine havâle olunması müteallik ve şerefsudûr buyurulan emr u fermân-ı maâlî-nişân-ı cenâb-ı tâcdârî iktizâ-yı âlîsinden bulunmuş ve mezkûr tahrîrât ve evrâk-ı sâire yine savb-ı âlîlerine iâde ve tesyâr kılınmış olmakla ol-bâbda emr u fermân hazret-i veliyyü’l-emrindir.

ايكي سطر يازي يي بيله  اوقويامييوردم عثمانليجه  أوگرنمه  ايستگم هپ واردي فقط بو ساده جه  باشلانغيچده  مراق سويه سنده  ايدي.  اورته اوقول و ليسه يي اوقوديغم ييللرده  نه  بر قورس نه  ده  او قونوده  بيلگي ويره جك برينى بيلمييوردم. آچيقجه سي جدّي اولارق بوني بر احتياج اولارق ده  كورمه مشدم. ١٩٨٠-١٩٨٩ ييللري آراسنده  تحصيل سببيله  آلمانيه ده  بولونوركن و صوڭره سنده  ياشاديغم اولايلر بڭا عثمانليجه  أوگرنمه نڭ بر مجبوريت اولديغني حسّ ايتديردي.  ١٩٨٦ ييلنده  آئودي فيرمه سنڭ خلقله  ايليشكيلر دپارتماننده  ستاژ ياپييوردم و بنم او زمانكي بولوم مديرم،  فيرمه نڭ تاريخچه سي ايله  اوغراشييوردي. بني يڭي قورمقله  اوغراشديغي آئودي موزه سنڭ ايلك مالزمه لريني كوسترمك ايچون بر دپويه  كوتوردي، دپوده  موزه ده  قوللانيلاجق برچوق مالزمه نڭ آراسنده  چوق اسكي و أوزرنده  عربجه  يازيلمش بر فوطوغراف كوستردي. فوطوغرافده  فسلي و قراواتلي يتيشكين ياشلرده  بر ايكي انسان و ١٠-١٥ ياشلرنده  بر غروپ كنج كورولمكده يدي. فوطوغراف عثمانليدن كلن بر اوقول هيئتنه  عائددي.  آئودينڭ او دونمده كي قورولوشلرندن برينه  بر مسلك اوقولنڭ أوگرتمنلري و أوگرنجيلريله  برلكده  تكنيك اينجه له مه يه  كلمش بر هيئتدي.  فوطوغرافده كيلره  باقنجه  فسلرندن تورك اولدقلريني آڭلايوردم اما نه  اولديغني آلمان آمرم سويلیيوردي.  بڭا فوطوغرافده كي عثمانليجه  يازي يي كوستره رك ”بو يازي يي بزه  آلمانجه يه  ترجمه  ايده بيليرميسڭ؟“ دييه  صوردي. بن اوقويامييوردمكه  ناصل ترجمه  ايده جگم. ياشاديغم اوتانچ ايچمي صيزلاتدي. ييللر أوڭجه  ئولمش بر ديل اولان لاتينجه ، هيچ بر يرده  قونوشولمديغي حالده  آلمان ليسه لرنده  أوگرتيلييوردى، بن ايسه  داها ٦٠ ييل أوڭجه سنه  عائد، كندي ديلمده  يازيلمش ايكي سطر يازي يي بيله  اوقويامييوردم.  بو طوروم ايچمي صيزلاتييوردي،  فقط أوگرنمك ايچون او ييللرده  امكانم ده  يوقدي، نه  اينترنت، نه  قورس نه  ده  كتاب واردي. ايكنجي اولايي بروسه  كند موزه سني كزركن ياشادم.  عثمانليجه  و آلمانجه  غزته  كوپورلري كوردم. عين دونمه  عائد ايكي غزته ، بري بنم كندي غزته م، كندي آنا ديلمده  و بن بوني اوقويامييوردم، اما يبانجي ديلده كي غزته يي اوقويابيلييوردم.  بو ياشاديغم اولايلر بني دريندن اتكيله دى و عثمانليجه  أوگرنمك ايچون آراييشه  كچدم، او دونملرده  بروسه  كوك دره  مدرسه سنده  عثمانليجه  قورسلرينڭ اولديغني أوگرندم،  محرّم اوزقول خواجه م و آرقداشلرينڭ فداكار چاليشمه لري تقدير ايديله جك درجه ده يدي.  تمل سويه ده  درسلري اوراده  آلدم. عثمانليجه اگیتیم و كولتور درگيسي بو درسلري ايلرلتممده  چوق يارديمجي اولدي. كون كچدكجه  متنلري داها خيزلي اوقويابيلييورم. خيالم ١٦نجی يوز ييلده  يازيلمش بر فرماني غزته  اوقور كبي قولايجه  اوقويوب آڭلايابيله جك سويه يه  كلمك و چوجقلريمڭ ده  أوگرنمسي. ولاء الدین قره قوزو / بروسه  İki Satır Yazıyı Bile Okuyamıyordum Osmanlıca öğrenme isteğim hep vardı fakat bu sadece başlangıçta merak seviyesinde idi.  Ortaokul ve liseyi okuduğum yıllarda ne bir kurs ne de o konuda bilgi verecek birini bilmiyordum. Açıkçası ciddi olarak bunu bir ihtiyaç olarak da görmemiştim. 1980-1989 yılları arasında tahsil sebebiyle Almanya’da bulunurken ve sonrasında yaşadığım olaylar bana Osmanlıca öğrenmenin bir mecburiyet olduğunu hissettirdi.  1986 yılında Audi firmasının Halkla İlişkiler Departmanında staj yapıyordum ve benim o zamanki Bölüm Müdürüm,  firmanın tarihçesi ile uğraşıyordu. Beni yeni kurmakla uğraştığı Audi Müzesinin ilk malzemelerini göstermek için bir depoya götürdü, depoda müzede kullanılacak birçok malzemenin arasında çok eski ve üzerinde Arapça yazılmış bir fotoğraf gösterdi. Fotoğrafta fesli ve kravatlı yetişkin yaşlarda bir iki insan ve 10-15 yaşlarında bir grup genç görülmekteydi. Fotoğraf Osmanlı’dan gelen bir okul heyetine aitti.  Audi’nin o dönemdeki kuruluşlarından birine bir meslek okulunun öğretmenleri ve öğrencileriyle birlikte teknik incelemeye gelmiş bir heyetti.  Fotoğraftakilere bakınca feslerinden Türk olduklarını anlıyordum ama ne olduğunu Alman amirim söylüyordu.  Bana fotoğraftaki Osmanlıca yazıyı göstererek “Bu yazıyı bize Almancaya tercüme edebilir misin?” diye sordu. Ben okuyamıyordum ki nasıl tercüme edeceğim. Yaşadığım utanç içimi sızlattı. Yıllar önce ölmüş bir dil olan Latince, hiçbir yerde konuşulmadığı halde Alman liselerinde öğretiliyordu, ben ise daha 60 yıl öncesine ait, kendi dilimde yazılmış iki satır yazıyı bile okuyamıyordum.  Bu durum içimi sızlatıyordu,  fakat öğrenmek için o yıllarda imkânım da yoktu, ne internet, ne kurs ne de kitap vardı. İkinci olayı Bursa Kent Müzesini gezerken yaşadım.  Osmanlıca ve Almanca gazete kupürleri gördüm. Aynı döneme ait iki gazete, biri benim kendi gazetem, kendi ana dilimde ve ben bunu okuyamıyordum, ama yabancı dildeki gazeteyi okuyabiliyordum.  Bu yaşadığım olaylar beni derinden etkiledi ve Osmanlıca öğrenmek için arayışa geçtim, o dönemlerde Bursa Gökdere Medresesi’nde Osmanlıca kurslarının olduğunu öğrendim,  Muharrem Özkul Hocam ve arkadaşlarının fedakâr çalışmaları takdir edilecek derecedeydi.  Temel seviyede dersleri orada aldım. Osmanlıca Eğitim ve Kültür Dergisi bu dersleri ilerletmemde çok yardımcı oldu. Gün geçtikçe metinleri daha hızlı okuyabiliyorum. Hayalim 16. yüzyılda yazılmış bir fermanı gazete okur gibi kolayca okuyup anlayabilecek seviyeye gelmek ve çocuklarımın da öğrenmesi. Velaaddin KARAKUZU | Bursa

 İç dünyamızı dış dünyaya yansıtmaya yarayan, dilimizin güzel kelimelerini yakından tanımaya, devam ediyoruz. Zira kelimeleri tanımayanlar, kelimelerin gücünü ve tesir sahasını bilemezler. Bu noktadan hareketle biz de kelime dünyamızın zenginliğini arttırmak için kelimelerin kökenlerine olan yolculuğumuzu sürdürüyoruz. Haydi bismillah! İlk kelimemiz duyduğumuzda içimizi ısıtan bir kelime “çorba”. ايچ دنيامزي طيش دنيايه  ياڭسيتمه يه  ياره يان، ديلمزڭ كوزل كلمه لريني ياقيندن طانيمه يه ، دوام ايدييورز. زيرا كلمه لري طانيمايانلر، كلمه لرڭ كوجني و تأثير ساحه سني بيله مزلر. بو نقطه دن حركتله  بز ده  كلمه  دنيامزڭ زنگينلگنى آرتديرمق ايچون كلمه لرڭ كوكنلرينه  اولان يولجيلغمزي سورديریيورز. هايدي بسم اللّٰه! ايلك كلمه مز دويديغمزده  ايچمزي ايصيتان بر كلمه  ”چوربه “. ÇORBA: Farsça kökenli olan bu kelime iki kelimenin izdivacından oluşmuş birleşik bir kelimedir. Bu kelimenin aslı “şûr- ba”dır. Farsça “şûr” “tuzlu”, “ba” ise “yiyecek” manasındadır. Bu kelimemiz halk ağzında önce “şorba”  zamanla da “çorba” şeklinde kullanılmıştır. Bu kelime dilimizde pek çok deyimlerde ve atasözlerinde kullanılarak Türkçenin malı olmuştur. Mesela “Çorbada tuzu olmak” deyimi ile “Tekkeyi bekleyen çorbayı içer” atasözü bu duruma iki güzel örnektir. ÇEKİRDEK:  Bu kelime Türkçe kökenlidir. Çiğit kelimesinden türemiştir. Eski Türkçede  “çiğit” “pamuk tohumu, pamuk çekirdeği” anlamındadır. Bu kelime önce “çigirt”, sonra küçültme ekiyle “çigirtek”  zamanla da “çekirdek” şeklini almıştır. Aslı pamuk tohumundan gelen bu kelime dilimizde öyle güzel işlenmiştir ki. Kâh meyvenin içindeki çekirdeği ifade etmek için kullanılmış. Kâh atomun merkezindeki yükü ifade etmek için istimal edilmiştir.  Mesela halkımızın kullandığı “Çekirdekten yetişme” deyimi ne harika bir tanımlamadır. Yine günümüzde ne yazık ki küçülen ailelerimizi “çekirdek aile” ifadesi ne kadar çarpıcı anlatıyor. İKİ DİRHEM BİR ÇEKİRDEK:  Eski kuyumcular, sarraflar altın tartarken ölçümlerde genellikle “dirhem” birimini tercih ederlerdi. Daha hassas ölçümler için ise farklı bir ağırlık birimi daha kullanırlardı. Bu ağırlık birimine de “çekirdek” derlerdi. Çekirdek günümüzde toplam, 5 santigram karşılığıdır. Eski devirlerin en kıymetli parası olan bir Osmanlı altınının ağırlığı, toplam iki dirhem ve bir çekirdek ağırlığa sahipti. Osmanlı altınının kıymetini anlatmak için erbabı arasında “iki dirhem bir çekirdek” ifadesi kullanılırdı. Zamanla şık ve gösterişli giyinen kişilerin güzelliklerini anlatmak için de bu ifade kullanılır oldu. PAHA: Bu kelimenin aslı Farsçadır. Değer, kıymet, fiyat manasındaki Farsça “behâ” kelimesinden değişerek günümüze gelmiştir. Kelime önce “bahâ” sonra da “pahâ” şeklini almıştır. Ecdadımız bu kelimeyi, değeri ölçülemeyecek kadar kıymetli olan şeyleri ifade etmek için “Paha biçilmez” deyiminde kullanmış. Bir şeyin karşılığının büyüklüğünü ifade etmek için “Ne pahasına olursa olsun” derken bu kelimeye aslında olmayan, çok farklı bir mana zenginliğini yüklemiştir. CUMA: Bu kelime Kur’an kökenli Arapça bir kelimedir. Kur’an’da bir surenin ismidir. Bir araya gelmek anlamında “toplamayı, toplanmayı” ifade eder. “Müslümanlar Cuma günü camilerde içtima ederler.” Zira İslâm dininde Cuma, haftalık ibadet günüdür. Sevgili Peygamberimiz, Cuma günü hakkında, "Üzerine güneşin doğduğu en hayırlı gün Cuma günüdür.”  buyurmuşlardır. KÖSELE: Bu kelime Farsça kökenli iki kelimenin izdivacından oluşmuştur. Aslı “gav-sale” dir. Bir yıllık öküz, sığır derisine verilen isimdir. “Gav” öküz, sığır manasına, “sale” ise seneyi ifade eder. Kelime önce “gosale” zamanla da “kösele” şeklini almıştır. Günümüzde ise bu kelime, büyükbaş hayvanlardan elde edilen, ayakkabı, çanta vb. yapımında kullanılan işlenmiş deri malzemeler için kullanılır. Eskiler bu kelimeden hareketle sert olan şeylere “kösele gibi” diyerek benzetme yapmışlar. Özellikle utanmaz, arlanmaz kişileri tarif ederken “kösele suratlı” deyimiyle o kişinin yüzsüzlüğünü, kızarmaz, utanmaz bir yüze sahip olduğunu harika bir teşbih ile anlatmışlardır. YEKNESAK: Bu kelime, Farsça ve Arapça iki kelimeden oluşan birleşik bir kelimedir. Tek anlamındaki “yek” ile dizi, tertip manasındaki “nesak” kelimesinden oluşmuştur. Hep aynı şekilde, değişmeden devam eden, tek düze, monoton manasına gelmektedir. SADRAZAM: Bu kelime Arapça iki kelimenin birleşiminden oluşmuştur. Baş, reis, başkan manasına gelen “sadr” ile en büyük anlamındaki “a’zam” kelimesinin birleşiminden meydana gelir. Osmanlı devlet teşkilatında padişahın vekili olarak yönetimi elinde tutan, vezirler, vekiller heyetine başkanlık, reislik eden zata, başbakana bu isim verilirdi. PAZAR: Farsça kökenli olan bu kelimenin aslı “bazar”dır. Birçok satıcının bir arada bulunduğu büyük alış veriş yerlerine verilen isimdir. Pazarların çokça kurulduğu güne de isim olan bu kelime Türkçe aracılığıyla Avrupa dillerine de geçmiştir. Ecdadımız bu kelimeden dilimize has pek çok deyimler oluşturmuştur. Mesela “Pazarlık etmek”, “Pazar yerine dönmek”, “Pazara düşmek”, “Pazara kadar değil, mezara kadar beraber olmak” “Pazara çıkarmak” bunlardan bazılarıdır. Yine Pazar kelimesinin en anlamlı geçtiği yerlerden birisi de Yunus Emre Hazretlerine ait şu ifadelerdir: “Elif okuduk ötürü, Pazar eyledik götürü Yaratılmışı hoş gördük, Yaratan'dan ötürü” ”الف اوقودق أوتوري، پازار أيله دك كوتوري ياراتيلمشي خوش كوردك، ياراتاندن أوتوري“

Ya ilim öğren, ya cihad et.Davana inan, hedefe kilitlen.Biriktirdikçe değil, dağıttıkça çoğalırsın.Tevazu ve saygıya misliyle döner.Bilgiden fayda var, münakaşadan değil.Adalet düşmanın da hakkı!Basit hataları büyütmek seni küçültür.Gönülleri fethet!Hataları affet. ihaneti asla!Güven ver, emniyet bul. صلاح الدین ايّوبينك ١٠ ليدرلك سري يا علم أوگرن، يا جهاد ايت.دعواڭه اينان، هدفه  كليدلن.بريكديردكجه  دگل، طاغيتدقجه  چوغاليرسڭ.تواضع و صايغي يه  مثليله  دونر.بيلگيدن فائده  وار، مناقشه دن دگل.عدالت دشمانڭ ده  حقّي!بسيط خطالري بيوتمك سني كوچولتور.گوڭللري فتح ايت!خطالري عفو ايت. اهانتي اصلا!كوگن وير، امنيت بول.

16. yy.da İran’ın tanınmış İslam âlimlerinden olan Muînüddin Ferahî (Molla Miskîn)’in, Hz. Muhammed (sav) hakkında ilk başta küçük bir risâle olarak kaleme aldığı, zamanla büyük bir eser haline gelen “Meʻâricüʹn-Nübüvve Fî Medâriciʹl-Fütüvve” isimli kitabı İslam âleminde çok beğenilmiş; bu değerli eser, Osmanlı hadis âlimlerinden Üsküblü Altıparmak Muhammed Efendi (ö.1623) tarafından Türkçeye tercüme edilmiştir. Hz. Âdem’den başlayarak Peygamberimize kadarki dinler tarihini anlatan, akabinde Siyer-i Nebi hakkında ayrıntılı bilgiler veren bu kitaptan bir parça okuyoruz.   Yâr-ı gâr olan Ebûbekir Sıddîk’ın (radıyaʹllâhu anh) şeref-i İslâmʹıdır. Ebûbekir Sıddîkın (radıyaʹllâhu anh) îmânında ekâvîl-i adîde mezkûrdur ki, her biri muʻcizât-ı seyyid-i kâinâta (aleyhiʹs-salâtü veʹs-selâm) delîl-i tâmdır. Anlardan iki kavil ihtiyâr olundu. Biri budur ki, çün hâce-i lev-lâke (aleyhiʹs-salavâtü efdalühâ) kâmet-i himmeti hilʻat-i risâlet “İnnâ erselnâke” ile müzeyyen oldu. Tefekkür buyurdular ki, istimâʻ-ı suhan-tâkatine bir mahrem-i esrâr gerek ki, mesâlih cânibini riʻâyet eyleye. Ebûbekir Sıddîk’ın (radıyaʹllâhu anh) devâʻını musâdakatı hâtır-ı âtırlarında mütevâfir olmuşdu. Kemâl-i akl ile mevsûf hüsn-i iʻtikâd ve safâ-yı ittihâd ile maʻrûfdur, mahremiyyet-i râza müstehakdır, deyü azîmet-i mübârekleri ana musammem oldu ki, sabâh varup ziyâret idüp bu sırrı izhâr ideler. Ol gece Ebûbekir Sıddîk’a dahi bu lâyıh oldu ki: Bu dîn ki âbâ ve ecdâdımız güzîdesidir. Akl u tabʻa pesend olur değildi. Bir nesne ki câzib-i menfaʻat ve dâfiʻ-i mazarrat olmaya. Ana ibâdetin ne fâidesi olur. Hudâ-yı teʻâlâya hâlık-ı âsumân ve zemîn ü mevcûd besâit ve mürekkebâtdır. Bu maʻnâyı lâyık görmez deyü fikr itdi ki, sabâh re’y-i cihân-ârâ-yı seyyid-i ebrâr ki, mehbıt-ı tevfîk-i ilâhî ve menzil-i feyz-i nâ-mütenâhîdir, istirşâd eyleye. Bu râzı menzil-i hümâyûnlarında aça. İkisi bu niyyet üzere aleʹs-sabâh kalkup biri birini ziyâ(re)te gitdiler. Hak teʻâlâdan meded-i tevfîk istediler. Yolda buluşdular. Eyitdiler: “İctemaʻnâ bi-gayri mîʻâd.” Peygamber (sallaʹllâhu aleyhi ve sellem) buyurdu ki, bir hayır kaziyye içün size giderdim. Ebûbekir eyitdi: Ben dahi bir mühim içün hizmetünüze giderdim. Peygamber (aleyiʹs-selâm) buyurdular ki: Keşf-i hâl ile Ebûbekir (radıyaʹllâhu anh) eyitdi: Her işde takaddüm sizündür. Evvel siz izhâr idün didi. Peygamber (aleyhiʹs-selâm) buyurdular ki: Dünkü gün bir ferişteh bana kendüyü izhâr itdi. Bana Hudâ-yı teʻâlâ (azze şe’nuhû) haber getürdü ki, halkı Allâhu teʻâlânın ibadetine daʻvet eyle didi. Men mütehayyir oldum. Bugün seninle müşâvere iderim. Re’yin ne vechile iktizâ iderse daʻveti ana göre iderim didi. Ebûbekir (radıyaʹllâhu anh) eyitdi: Evvel beni daʻvet ile müşerref kıl ki, bu gece bu fikr ile geçürdüm. Bugün ol sözü senden istimâʻ ideyim didi. Peygamber (sallaʹllâhu aleyhi ve sellem) anın kelimâtına şâd oldu. İslâm arz eyledi. Ebûbekir kabul itdi. Ser-defter-i mü’minân mukaddem-terîn-i sâyifân oldu. Kelimeler: Gâr: MağaraEkâvîl-i adîde: Çok söz, rivayetİhtiyâr: SeçmekKâmet: BoyHilʻat-i risâlet: Peygamberlik giysisiMüzeyyen: Süslüİstimâʻ-ı suhan-tâkat: Söz dinleme gücüMahrem-i esrâr: Sırlara vakıf olan kişiMesâlih: Maslahatlar, işlerCânib: TarafMusâdakat: Karşılıklı dostlukHâtır-ı âtır: Hoş hatırMütevâfir: ÇoğalanMevsûf: SıfatlanmışHüsn-i iʻtikâd: Güzel inançSafâ-yı ittihâd: Birlikten kaynaklanan rahatlıkRâz: SırAzîmet: Gidiş, gitmeMusammem: Kararlaşmışİzhâr: Ortaya çıkarmakLâyıh: AşikârÂbâ: BabalarGüzîde: Seçkin, seçilmişTabʻ: Tabiat, huyPesend: BeğenmekCâzib-i menfaʻat: Faydayı kendine çekenDâfiʻ-i mazarrat: Zararı uzaklaştıranHâlık-ı âsumân: Göklerin yaratıcısıBesâit: Basit şeyler, bileşik olmayanlarMürekkebât: Bileşik maddelerRe’y-i cihân-ârâ-yı seyyid-i ebrâr: Temizlerin efendisinin cihanı süsleyen fikriMehbıt-ı tevfîk-i ilâhî: Allah’ın yardımının indiği yerMenzil-i feyz-i nâ-mütenâhî: Sonsuz feyzin indiği yerİstirşâd: Doğru yola gitmek istemeMenzil-i hümâyûn: Kutlu mekânAleʹs-sabâh: Sabah üzere, sabah vaktiMeded-i tevfîk: Başarılı kılmak için yardımKaziyye: Olay, meseleTakaddüm: ÖncelikFerişteh: MelekMütehayyir: ŞaşkınMüşâvere: Karşılıklı fikir alışverişiVechile: Tarzdaİktizâ: Gerekmekİstimâʻ: İşitmekKelimât: KelimelerŞâd: SevinçliSer-defter-i mü’minân: Müminler defterinin başıMukaddem-terîn-i sâyifân: Kılıç ehlinin öncesi, ilki

Âlemlere rahmet olarak gönderilen Hz. Muhammed (sav)’in her türlü davranışını, sözlerini, tavsiyelerini, emir ve nehiylerini içeren kudsi Peygamber sözüne hadîs-i şerîf denilmiş, İslam medeniyetini ve Kur’ânî hayat tarzını Müslümanlar hep bu hadîslerden öğrenmişlerdir. Allah’ın yüce kitabı Kur’an-ı Kerîmʹi şerh eden hadîs-i şerîfler, İslam dininin öğrenilmesinde vazgeçilmez ikinci kaynak olmuştur. İslam dininin temelinde bu kadar önemi olduğundandır ki, Peygamberimiz, “Ümmetimden kim, kırk hadisi hıfz ederse, o, kıyamet gününde, fakih ve âlim olarak diriltilir”, buyurmuştur. Rivayetlerde, Kırk Hadis müjdesini ilk başlatan ve kitap haline getiren kişinin Abdullah bin Mübarek (ra) olduğu geçmektedir. Arapçada “El-Erbaʻûn”, Farsçada “Çihil” olarak geçen Kırk Hadis geleneği böylece başlamış, bu kudsi gelenek Osmanlı döneminde de devam etmiş; birçok âlim, hadiste belirtilen müjdeyi Müslümanlara ulaştırmak için güzel bir yarış içine girmiştir. Aşağıda, 18. yüzyıl III. Ahmed dönemi şairlerinden ve Sahn-ı Seman müderrislerinden olan Osmanzâde Tâib Ahmed (Ahmed bin Osman)’in, Peygamberimizin Kırk Hadisʹini içeren Sıhhat-i Âdâb isimli eserinden bir hadis-i şerif ve tercümesini okuyoruz.   el-Hadîsüʹl-Âşir (Onuncu Hadîs) Kaale Resûlullâh sallaʹllâhu aleyhi ve sellem: “Mâ enzeleʹllâhu dâ’e illâ ve enzele lehû şifâ’ün” Hak teʻâlâ bir maraz inzâl itmedi, illâ anınçün bir şifâ inzâl eyledi. Yaʻnî müdâvât-ı marîz dâire-i şerʻden hâric ve meʻâric-i bidʻate âric değildir. Her derde bir devâ şifâhâne-i rabbânîde hâzır ve müheyyâdır. Tashîh-i mizâc içün mübâşeret-i ilâc emr-i hüsn ve amel-i müstahsen olduğu kavl ü fiʻil-i nebevî ile mübeyyendir. İlm-i beden ilm-i dîn üzerine takdîm olunduğunun vechi budur ki, mâdemki nevʻ-i benî-âdem lâbis-i libâs-ı sıhhat olmaya, alâ-vechiʹl-lâyık ibâdât ü tâʻate müdâvemet idemez. Lâkin havâss-ı eşyâ ve emzice-i merzâyı bilüp münâsebeti ile tedbîr ve devâ itmek ilm-i tıbbı bilmeğe mevkûfdur. Binâen-aleyh etıbbâ-yı İslâm nâsın eʻazz ü ekremidir. Hâkim ve hekîm olmayan memleketde temekkün ve istikrârın adem-i cevâzın ukalâ-yı hikmet-şiʻâr sebt-i cerîde-i âsâr eylemişlerdir. Etıbbâ-yı edyân-ı sâire kemâl-i hazâkat ve tecrübe ile engüştnümâ ve dekâyık u hakâyık-ı emrâz ve ilele vukûf ve şuʻûr ile meşhur ve âlem-ârâ ise de vücûd-ı nâzenîni dest-i ihânetlerine teslîm itmek câiz değildir. Ancak istintâk olunup tabîb-i Müslim tedbîri ile baʻzı sözlerine müsâʻade lâ-be’sdir. Kıtʻa: Mülk-i Osmâniyyede mevcûd iken Müslim hekîm İtmez erbâb-ı hikem kâfir tabîbe iʻtibâr İlm-i tıbbın şart-ı hâssıʹl-hâss akl u dîndir Olsa aklı eylemezdi çirk-i şirki ihtiyâr Kelimeler: Maraz: Hastalıkİnzâl: İndirmekMüdâvât-ı mariz: Hastanın şifa bulmasıMeʻâric-i bidʻat: Dinde olmayan adetlere çıkan merdivenler, basamaklarÂric: Yukarı çıkanMüheyyâ: HazırlanmışTashîh-i mizâc: Huyu düzeltmekMübâşeret: BaşlamakEmr-i hüsn: Güzel işAmel-i müstahsen: Beğenilen harekeKavl ü fiʻil-i nebevî: Peygamberimizin hareket ve sözleriMübeyyen: AçıklanmışTakdîm: Öne almaVech: İlgi, sebepBenî-âdem: İnsanoğluLâbis-i libâs-ı sıhhat: Sıhhat elbisesini giyenAlâ-vechiʹl-lâyık: Layık olduğu üzereMüdâvemet: Devam etmekHavâss-ı eşyâ: Eşyanın nitelikleriEmzice-i merzâ: Hastalıkların karakterleriMevkûf: BağlıEtıbbâ-yı İslâm: İslam doktorlarıNâs: İnsanlarEʻazz: En azizTemekkün: Oturmak, yerleşmekAdem-i cevâz: Uygun görmeme, iznin olmamasıUkalâ-yı hikmet-şiʻâr: Alameti hikmet olan akıllı insanlarSebt-i cerîde-i âsâr: Yazılı eserlerde kayda geçirmekEdyân: DinlerKemâl-i hazâkat: Uzmanlıkta ileri seviyeye ulaşmakEngüştnümâ: Parmakla gösterilenDekâyık: İnceliklerHakâyık: HakikatlerEmrâz u ilel: HastalıklarÂlem-ârâ: Dünyayı süsleyenNâzenîn: Nazlı, nariDest: Elİstintâk: Konuşturmak, sorguya çekmekLâ-be’s: ZararsızErbâb-ı hikem: Hikmet sahipleriŞart-ı hâssıʹl-hâss: En önemli şartÇirk-i şirk: Şirk pası, kiri

درسعادت دار كلمه سي، فارسجه  اولوب قاپي معناسنه  كلمكده در. بو سببله  درسعادته  سعادت قاپيسي دييه بيليرز. درسعادت، عثمانلي دونمنده  استانبولڭ صور ايچي بولگه سنه  ويريلن اسمدي. ١١٥٠ سنه  روما ايمپراطورلغنه  و ٤٧٠ سنه  عثمانلي دولتنه  باش شهرلك ياپمش اولان بو تاريخي ياريم آطه يه  عثمانليلر نفس استانبول ده  دييورلردي. فاتح سلطان محمده  پيغمبر افنديمزڭ أوگگوسنه  مظهر اولمه  لطفني قزانديران بو قوتلي شهر، كونمزده  ده  حالا اسكي قيمتنى محافظه  ايتمكده در. آنجق عثمانلي زماننده كي سعادت قاپيسي اولمه  أوزللگي، نه  يازيقكه  بيوك أولچوده  تخريباته  اوغرامشدر. سعادت قاپيسي ٢٠ ميليون كيلومتره قاره يي آشان طوپراغيله ، أوچ قطعه يه  حكم ايدن عثمانلينڭ پاي تختي اولان استانبولڭ مركزي درسعادت، باشدن صوڭه  اسلام مدنيتي تمل آلينارق انشا ايديلمش و دوزنلنمشدي. درسعادتي سعادت قاپيسي ياپان، ايشته  بو اسلام مدنيتنڭ عثمانلي يوروميدي. عثمانلي شهرلرينه  طامغه سني اوران بو يوروم، عثمانلي جغرافيه سنڭ هر يرنده  كنديسني كوسترسه  ده ، اڭ مكمّل شكليله  درسعادتده  كوزلر أوڭنه  سريلمكده يدي. درسعادتڭ سيلوئتنى بليرله ين آنا عنصرلر، متواضع كورونوميله  كوزه  چارپان طوپ قاپي سرايي، سلاطين جامعلري و بو جامعلرڭ اطرافنده  قورولان كلّيه لريدي. بونلرڭ خارجنده كي هيچ بر أوگه ، -بعض قله لر خارج- شهرڭ سيلوئتنده  سوز صاحبي اولامازدي. درسعادت، ايكي يوزي آشقین محله يه  آيريلمشدي. انسانلر، زنگينلك يا ده  فقيرلكلرينه  كوره  دگل، دينلرينه  ويا ملّيتلرينه  كوره  محله لرده  اوتورمقده يديلر. ملّيت فرقي خرستيانلرده  آيري محله ده  اوتورمه  سببي ايكن، مسلمانلر هانگي ملّيتدن اولورلرسه  اولسونلر عين محله ده  اوتورورلردي. مسلمانلرڭ اوتورديغي محله لر داها چوق ايچ قسملرده  ير آليركن، قيي يه  و سورلره  ياقين بولگه لرده  يينه  بربرندن آيري محله لرده  اوتورمق قيديله  ارمنيلر، روملر و يهوديلر اقامت ايتمكده يدي. هر بر محله ، أوچ-درت صوقاقدن ميدانه  كلمكده يدي. بو صوقاقلرڭ كسيشديگي اورته  نقطه لرنده  محله  مسجدي بولونوردي. وقت نمازلري، بو مسجدلرده  قيلينيردي. محله لرڭ هر بر صوقاغنڭ مطلقا بر مسجده  چيقمسي نمازه  ويريلن أونمڭ بر كوسترگه سيدي. جومبه لي أولر درسعادتده  أولر عموميتله  ايكي قاتليدي. جومبه لي ويا ألي بوگرنده  تعبيرلري ايله  وصفلانديريلان بو أولر يان يانه  صيره لانيردي. بانيو، توالت، مطبخ و آخور كبي ايصلاق زمينلر، آلت قاتده  ير آليردي. اوتورمه  و ياتمه  اوطه لري ايسه  أوست قاتده  يدي. أولرڭ اخشابدن انشا ايديلمسي، يانغين كبي طوروملرده  تهلكه لي اولسه  ده ، صاغلق و أوده  دگيشيكلك ياپيلمسي كركديگي طوروملر آچيسندن صوڭ درجه  قوللانيشليدي. أولرڭ آرقه  طرفنده  باغچه لري بولونوردي. أولر ويا ديگر ياپيلر انشا ايديليركن، شهرڭ طوپوغرافيك ياپيسنه  طوقونولماز، ارضه  اڭ آز مداخله  ايله  انشاآتڭ بيتيريلمسي آماچلانيردي. كونلك ياشام ايچون قوللانيلان أولر اخشابدن ياپيليركن، قامو مالي اولان جامعلر، مدرسه لر، شفاخانه لر، كتبخانه لر، مكتبلر، خانلر، حماملر، كوپرولر، صو كمرلري كبي ياپيتلر طاشدن و يوز ييللرجه  آياقده  طورابيله جك شكلده  انشا ايديليردي. بو طوروم، دنيا حياتنڭ كچيجيلگنى هر آن خاطرده  طوتمه نڭ وسيله لرندن بريدي. اداري ياپي و بلاد ثلاثه  گونمزده  كندينه  أوزگو بر قانونله  يوڭتيلمسي كركديگي، كوندمده كي يريني قورويان استانبول، عثمانلي زماننده  ديگر شهرلردن فرقلي بر اداري سيستمه  صاحبدي. درسعادتڭ خارجنده ، بلاد ثلاثه  اولارق وصفلانديريلان ايوب، اسكدار و بك اوغلي ده  استانبولڭ برر پارچه سيدي. بو بلده لرڭ ده  درسعادت كبي آيري محلي اداره لري واردي. عثمانلي زماننده  قاضي، ساده جه  عدلي ايشلره  باقمازدي. بلديه  ايشلرينڭ صورومليسي ده  قاضيدي. شهره  قامو خدمتي ويرن هر مأمور، قاضي يه  قارشي صورومليدي. هم درسعادتڭ هم ده  بلاد ثلاثه نڭ آيري آيري قاضيلري واردي. دولت ايشلري، اڭ آز بوروقراتيك ايشلمله  و اڭ خيزلي شكلده ، عدالتدن صاپمادن يرينه  كتيريلمه يه  چاليشيليردي. كونمزه  كوره ، اولاشيم و ايلتيشيم امكانلرينڭ چوق داها آز اولديغي او دونملرده ، اداري ايشلر چوق داها خيزلي يوروتولمكده يدي. خلاصه  درسعادتڭ معماري ياپيسنڭ، صوقاق دوزنله مه لرينڭ و اداري تشكيلاتلانمه سنڭ تملنده  ياتان اراده يي و دوشونجه  ياپيسني، قرآن و سنّت سنيه  شكللنديرمكده يدي. بو سببله  صدد قاپيسي اولديغي دونملرده  درسعادتده  ياشايانلر، كونلك ياشاملريني بليرلركن قرآن و سنّت سنيه يي تمل آلمقده يديلر. أويله كه ؛ معماري ياپي و اداري تشكيلات، اونلري بويله  ياشامه يه  يوڭلنديرمكده يدي. مثلا عثمانلي دونمنده ، ايچنده  بردن فضله  عائله نڭ ياشاديغي و اورتاق كيريش قاپيسي اولان آپارتمانلره  يهودخانه  دينيلمكده يدي. چونكه  اسلامي باقيش آچيسيله  محرميته  صايغي ايچون بر قاپي يي يالڭز بر عائله  قوللانمليدي. بر قاپيدن برقاچ عائله نڭ كيرديگي أولر، داها زياده  يهوديلرڭ ياشاديغي أولردي. يينه  قاپيلرده  ارككلر ايچون آيري، قادينلر ايچون آيري طوقماقلرڭ بولونمسي و بر عائله نڭ يڭي بر چوجغي دنيايه  كلديگي زمان اخشاب أولره  يڭي بر اوطه نڭ اكلنمسي، بو چوجق اولننجه  بو اوطه نڭ تكرار سوكولمسي كبي كونلك ياشام آلانلرنده  اسرافه  قاچيلمامسي، هپ عين آڭلايشڭ تظاهرلريدي. Der kelimesi, Farsça olup kapı manasına gelmektedir. Bu sebeple Dersaâdet’e saâdet kapısı diyebiliriz. Dersaâdet, Osmanlı döneminde İstanbul’un Suriçi bölgesine verilen isimdi. 1150 sene Roma İmparatorluğuna ve 470 sene Osmanlı Devletine başşehirlik yapmış olan bu tarihî yarımadaya Osmanlılar Nefs-i İstanbul da diyorlardı. Fatih Sultan Mehmed’e Peygamber Efendimiz’in (asm) övgüsüne mazhar olma lütfunu kazandıran bu kutlu şehir, günümüzde de hâlâ eski kıymetini muhâfaza etmektedir. Ancak Osmanlı zamanındaki Saâdet Kapısı olma özelliği, ne yazık ki büyük ölçüde tahribata uğramıştır. Saâdet Kapısı 20 milyon kilometrekareyi aşan toprağıyla, üç kıtaya hükmeden Osmanlı’nın pâyitahtı olan İstanbul’un merkezi Dersaâdet, baştan sona İslâm medeniyeti temel alınarak inşâ edilmiş ve düzenlenmişti. Dersaâdet’i saâdet kapısı yapan, işte bu İslâm medeniyetinin Osmanlı yorumuydu. Osmanlı şehirlerine damgasını vuran bu yorum, Osmanlı coğrafyasının her yerinde kendisini gösterse de, en mükemmel şekliyle Dersaâdet’te gözler önüne serilmekteydi. Dersaâdet’in siluetini belirleyen ana unsurlar, mütevazı görünümüyle göze çarpan Topkapı Sarayı, selâtin câmileri ve bu câmilerin etrafında kurulan külliyeleriydi. Bunların hâricindeki hiçbir öğe, -bazı kuleler hâriç- şehrin siluetinde söz sâhibi olamazdı. Dersaâdet, iki yüzü aşkın mahalleye ayrılmıştı. İnsanlar, zenginlik ya da fakirliklerine göre değil, dinlerine veya milliyetlerine göre mahallelerde oturmaktaydılar. Milliyet farkı Hristiyanlarda ayrı mahallede oturma sebebi iken, Müslümanlar hangi milliyetten olurlarsa olsunlar aynı mahallede otururlardı. Müslümanların oturduğu mahalleler daha çok iç kısımlarda yer alırken, kıyıya ve surlara yakın bölgelerde yine birbirinden ayrı mahallelerde oturmak kaydıyla Ermeniler, Rumlar ve Yahudiler ikamet etmekteydi. Her bir mahalle, üç-dört sokaktan meydana gelmekteydi. Bu sokakların kesiştiği orta noktalarında mahalle mescidi bulunurdu. Vakit namazları, bu mescidlerde kılınırdı. Mahallelerin her bir sokağının mutlaka bir mescide çıkması namaza verilen önemin bir göstergesiydi. Cumbalı Evler Dersaâdet’te evler umumiyetle iki katlıydı. Cumbalı veya eli böğründe tabirleri ile vasıflandırılan bu evler yan yana sıralanırdı. Banyo, tuvalet, mutfak ve ahır gibi ıslak zeminler, alt katta yer alırdı. Oturma ve yatma odaları ise üst kattaydı. Evlerin ahşaptan inşa edilmesi, yangın gibi durumlarda tehlikeli olsa da, sağlık ve evde değişiklik yapılması gerektiği durumlar açısından son derece kullanışlıydı. Evlerin arka tarafında bahçeleri bulunurdu. Evler veya diğer yapılar inşa edilirken, şehrin topoğrafik yapısına dokunulmaz, arza en az müdahale ile inşaatın bitirilmesi amaçlanırdı. Günlük yaşam için kullanılan evler ahşaptan yapılırken, kamu malı olan câmiler, medreseler, şifâhaneler, kütüphaneler, mektepler, hanlar, hamamlar, köprüler, su kemerleri gibi yapıtlar taştan ve yüzyıllarca ayakta durabilecek şekilde inşâ edilirdi. Bu durum, dünya hayatının geçiciliğini her an hatırda tutmanın vesilelerinden biriydi. İdarî Yapı ve Bilâd-ı Selâse Günümüzde kendine özgü bir kanunla yönetilmesi gerektiği, gündemdeki yerini koruyan İstanbul, Osmanlı zamanında diğer şehirlerden farklı bir idarî sisteme sahipti. Dersaâdet’in hâricinde, Bilâd-ı Selâse (Üç Beldeler) olarak vasıflandırılan Eyüp, Üsküdar ve Beyoğlu da İstanbul’un birer parçasıydı. Bu beldelerin de Dersaâdet gibi ayrı mahallî idâreleri vardı. Osmanlı zamanında kadı, sadece adlî işlere bakmazdı. Belediye işlerinin sorumlusu da kadıydı. Şehre kamu hizmeti veren her memur, kadıya karşı sorumluydu. Hem Dersaâdet’in hem de bilâd-ı Selâse’nin ayrı ayrı kadıları vardı. Devlet işleri, en az bürokratik işlemle ve en hızlı şekilde, adâlettten sapmadan yerine getirilmeye çalışılırdı. Günümüze göre, ulaşım ve iletişim imkânlarının çok daha az olduğu o dönemlerde, idari işler çok daha hızlı yürütülmekteydi. Hülasa Dersaâdet’in mimarî yapısının, sokak düzenlemelerinin ve idari teşkilatlanmasının temelinde yatan iradeyi ve düşünce yapısını, Kur’ân ve Sünnet-i Seniyye şekillendirmekteydi. Bu sebeple sadet kapısı olduğu dönemlerde Dersaâdet’te yaşayanlar, günlük yaşamlarını belirlerken Kur’ân ve Sünnet-i Seniyye’yi temel almaktaydılar. Öyle ki; mimarî yapı ve idari teşkilât, onları böyle yaşamaya yönlendirmekteydi. Meselâ Osmanlı döneminde, içinde birden fazla ailenin yaşadığı ve ortak giriş kapısı olan apartmanlara yahudhane denilmekteydi. Çünkü İslâmî bakış açısıyla mahremiyete saygı için bir kapıyı yalnız bir aile kullanmalıydı. Bir kapıdan birkaç ailenin girdiği evler, daha ziyade Yahudilerin yaşadığı evlerdi. Yine kapılarda erkekler için ayrı, kadınlar için ayrı tokmakların bulunması ve bir ailenin yeni bir çocuğu dünyaya geldiği zaman ahşap evlere yeni bir odanın eklenmesi, bu çocuk evlenince bu odanın tekrar sökülmesi gibi günlük yaşam alanlarında israfa kaçılmaması, hep aynı anlayışın tezahürleriydi.

ايلك حرف أونمليدر تاريخه  مال اولمش هر شيئڭ ايلك آديمي، ايلك سوزي و ايلك حرفي هپ أونملي اولمشدر. بونلرڭ بلكه  ده  اڭ مهمي سوگيلي پيغمبريمز حضرت محمّدڭ مخاطب اولديغي و ساده جه  حرا مغاره سني دگل، بلكه  بتون جهاني حتّی عالمي آيدينلاتارق بشريتي تنوير ايتمش اولان (اقرأ) خطابيدر. طرف الٰهیدن كلن و جبرائيل(ع م) واسطه سيله  بر كلامه  دونوشن بو سوز، بلكه  ده  هدايتڭ اڭ رحمتلي بر وثيقه سي اولان قرآن عظيم الشانڭ محتشم قاپيسي، ميليونلرجه  كلمه  ايچنده  ربّمز طرفندن سچيلمش اڭ مستثنا سوزجك و شعور صاحبي هر مخلوقڭ توم ياشامنى قاپلاياجق اولان و اونلره  بر شرف و دگر قاتاجق اولان عملڭ آديدر. بوراده  نظريمزي جلب ایدن مهم نقطه لردن بريسي ايسه  او قدسي كلمه نڭ يعني (اقرأ) كلمه سنڭ ”الف“ حرفي ايله  باشلامسيدر. قرآن كريمڭ ديلي اولان عربجه نڭ ايلك حرفي اولان ”الف“ ايله . اوزاقدن باقيلديغنده  طبقي بر انسان سيلوئتي كبي كوزوكن ”الف“ ايله . بر بنايي انشا ايدركن، تملنده كي كوچلي ستونلره  بڭزه ين ”الف“ ايله . توحيدي، برلگي و تكلگي خاطرلاتان ”الف“ ايله . كائناتده  تصادفڭ ذرّه سنه  بيله  مساعده  و مسامحه  كوسترميه جك شدّت و جدّيت ايچنده  تظاهر ايدن قدرت مطلقڭ بشريته  اولان حكمتلي خطابنڭ هيچ بر صفحه سي و هيچ بر عنصري بو اراده نڭ طيشنده  قالاماز. طولاييسيله  هر كلمه سي، هر آيتي، هر حرفي و ايلك حرفي ده  بو مدقّق اراده دن حصّه داردر. دينمز، توحيد دينيدر. توحيدڭ بلكه  ده  اڭ شيرين رمزي ”الف“ حرفيدر. بزه  ايمان و اعتقاد، تسليميت و توكّل، اخلاص و صداقت كبي اڭ علوي مفهوملري خاطرلاتان توحيد ديننڭ سمبولي، سيمگه سي، اشارتي و بايراغي بو حرفدر. بو حرف، تك حمله  ايله  بر تك حركت ايله  يازيلان و يوقاريدن آشاغي يه  طوغري چيزيلن بر حرف اولمسيله ، هر زمان رحمت الهینڭ مشخّص بر تجلّيكاهي اولان سمادن ارضه  بر طوقونوشڭ حكمت طولی علامتي اولمشدر. آناطولي كولتورنده  و كله نكلريمزده  ئولومي، فانيلگي و توحيدي تمثيل ايتديگي دوشونولن سروي آغاجي ده  طبقي بر ”الف“ كبيدر. كنللكله  مزارلريمزده  ديكيلن بر آغاج اولان سروي، ياپراقلريني دوكمه ين، كوچلي و درايتلي حالي ايله  حياته  باغليلغي خاطرلاتيركن، ابدي حياتڭ بر مژده جيسي كبي عرض اندام ايدر. ديمديك طوروشي ايله  طوغريلغي و درستلگي چاغريشديريركن، روزگار اسينتيلري ايله  برلكده  عادتا ”هو، هو“ دييه  ذكر ايدر. اللّٰه، بردر. ”الف“ ده  بر (١) رقمي كبيدر. اللّٰه كلمه سي ”الف“ ايله  باشلار. قرآن كريمڭ ايلك نازل اولان و ”اقرأ“ ايله  باشلايان آيتي كبي، ايلك سوره  اولان فاتحه  سوره سي ده  ”الف“ ايله  باشلايور. يعني بو قابل مثاللرڭ صاييسني آرتيرابيليرز. بز شيمدي ايلك عقله  كلن و مهم اولانلري سچدك و ذكر ايتدك. عالمده  ذرّه  مثقال تصادف يوقدر. بو كلمه لر و بو حرفلر ده ، وجود بولمه  سببلرندن طوتڭ، تاكه  شكللرينه  قدر قدرڭ حكمتلي تزگاهنده  طوقونمش و ربّمزڭ اڭ شرفلي مخاطبي اولان انسان طرفندن اوقونمشدر. بزلره  بويله سنه  نهايتسز ربّاني خزينه لري خاطرلاتان قرآن حرفلرينڭ هر بر دانه سني آيري آيري مهمسه يه رك ادراك ايتملي و او حرفلر ايله  كرك قرائتًا (اوقويارق) كركسه  كتابتًا (يازارق) مشغول اولملي يز. بو حرفلرله  برابر حياتمزه  آقاجق اولان فيض، بركت و علم ايله  شرفياب اولملي يز. Tarihe mal olmuş her şeyin ilk adımı, ilk sözü ve ilk harfi hep önemli olmuştur. Bunların belki de en mühimi Sevgili Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav)’in muhatap olduğu ve sadece Hira Mağarasını değil, belki bütün cihanı hatta âlemi aydınlatarak beşeriyeti tenvir etmiş olan (İkra / اقرأ) hitabıdır. Taraf-ı İlahî’den gelen ve Cebrail (as) vasıtasıyla bir kelama dönüşen bu söz, belki de hidayetin en rahmetli bir vesikası olan Kurân-ı Azîmüşşan’ın muhteşem kapısı, milyonlarca kelime içinde Rabbimiz tarafından seçilmiş en müstesna sözcük ve şuur sahibi her mahlûkun tüm yaşamını kaplayacak olan ve onlara bir şeref ve değer katacak olan amelin adıdır. Burada nazarımızı celbeden mühim noktalardan birisi ise o kudsi kelimenin yani (İkra / اقرأ) kelimesinin “Elif” harfi ile başlamasıdır. Kur’an-ı Kerim’in dili olan Arapçanın ilk harfi olan “Elif” ile. Uzaktan bakıldığında tıpkı bir insan silueti gibi gözüken “Elif” ile. Bir binayı inşa ederken, temelindeki güçlü sütunlara benzeyen “Elif” ile. Tevhidi, birliği ve tekliği hatırlatan “Elif” ile. Kâinatta tesadüfün zerresine bile müsaade ve müsamaha göstermeyecek şiddet ve ciddiyet içinde tezahür eden Kudret-i Mutlak’ın beşeriyete olan hikmetli hitabının hiçbir safhası ve hiçbir unsuru bu iradenin dışında kalamaz. Dolayısıyla her kelimesi, her ayeti, her harfi ve ilk harfi de bu mudakkik iradeden hissedardır. Dinimiz, tevhid dinidir. Tevhidin belki de en şirin remzi “Elif” harfidir. Bize iman ve itikat, teslimiyet ve tevekkül, ihlas ve sadakat gibi en ulvi mefhumları hatırlatan tevhid dininin sembolü, simgesi, işareti ve bayrağı bu harftir. Bu harf, tek hamle ile bir tek hareket ile yazılan ve yukarıdan aşağıya doğru çizilen bir harf olmasıyla, her zaman Rahmet-i İlahînin müşahhas bir tecelligâhı olan semadan arza bir dokunuşun hikmet dolu alameti olmuştur. Anadolu kültüründe ve geleneklerimizde ölümü, faniliği ve tevhidi temsil ettiği düşünülen servi ağacı da tıpkı bir “Elif” gibidir. Genellikle mezarlarımızda dikilen bir ağaç olan servi, yapraklarını dökmeyen, güçlü ve dirayetli hali ile hayata bağlılığı hatırlatırken, ebedi hayatın bir müjdecisi gibi arz-ı endam eder. Dimdik duruşu ile doğruluğu ve dürüstlüğü çağrıştırırken, rüzgâr esintileri ile birlikte adeta “Hû, hû” diye zikreder. Allah, birdir. “Elif “de bir (1) rakamı gibidir. Allah kelimesi “Elif” ile başlar. Kur’an-ı Kerim’in ilk nazil olan ve “İkra” ile başlayan ayeti gibi, ilk sure olan Fatiha Suresi de “Elif” ile başlıyor. Yani bu kabil misallerin sayısını artırabiliriz. Biz şimdi ilk akla gelen ve mühim olanları seçtik ve zikrettik. Âlemde zerre miskal tesadüf yoktur. Bu kelimeler ve bu harfler de, vücut bulma sebeplerinden tutun, ta ki şekillerine kadar kaderin hikmetli tezgâhında dokunmuş ve Rabbimizin en şerefli muhatabı olan insan tarafından okunmuştur. Bizlere böylesine nihayetsiz Rabbanî hazineleri hatırlatan Kur’an harflerinin her bir tanesini ayrı ayrı mühimseyerek idrak etmeli ve o harfler ile gerek kıraaten (okuyarak) gerekse kitabeten (yazarak) meşgul olmalıyız. Bu harflerle beraber hayatımıza akacak olan feyiz, bereket ve ilim ile şerefyâb olmalıyız. Enver NUGAY

Dergiyi takip edenler, yazmanın da zevkine ulaşıyorlar. Her ay ilerlediğinizi sizler de fark ediyorsunuz. Her işte olduğu gibi, bu işte de bizzat kendimizin gayret göstermesi önemli olacaktır. Bu ay da aşağıdaki metni Osmanlı Türkçesi/Kur’an harfleri ile yazmanızı istiyoruz. Güzel ahlak ile ilgili hadisler - Hiçbir baba, çocuğuna, güzel terbiyeden daha üstü bir hediye veremez. - Şüphesiz güzel ahlak, güneşin buzu erittiği gibi günahları eritir. - Bir insan az ibadet etse de, güzel ahlakı sayesinde en yüksek dereceye kavuşur. - Kişi, yumuşaklığı, tatlı dili ile, gündüzleri oruç tutanın ve geceleri namaz kılanın derecesine kavuşur. - Güler yüzle selam veren, sadaka verenin sevabına kavuşur. - Merhamet etmeyene merhamet olunmaz. - Güzel ahlak, büyük günahları, suyun kirleri temizlemesi gibi temizler. Kötü ahlak ise, salih amelleri, sirkenin balı bozduğu gibi bozar. - Güzel ahlak, senden kesilen akrabanı ziyaret etmek, sana vermeyene vermek, sana zulmedeni affetmektir. - İnsan, güzel huyu ile, Cennetin en üstün derecelerine kavuşur. Nafile ibadetlerle bu derecelere kavuşamaz. Kötü huy, insanı Cehennemin en aşağısına sürükler. - Kıyamet günü, müminin terazisinde, güzel ahlaktan daha ağır bir şey yoktur. Allah Teâlâ, çirkin konuşan ve ne konuştuğunu bilmeyenlerden nefret eder.                         Ç Ö Z Ü M             

Hüsrev ÖZBAŞ / KONAK-İZMİR هوالباقي ازمير اشرافندن و كليم تجارندن عشّاقي حاجي علي افندينڭ روحيچون فاتحه في ١٥ شعبان سنه  ١٣٠٧  Hüve’l-bakîİzmir eşrafındanVe kilim tüccarındanUşşakî HacıAli Efendininruhîçün fatihafi 15 şaban sene 1307 هو الخلّاق الباقي عشّاقي زاده  مرحوم صادق بگڭ رفيقه سي خديجه  مقبوله  خانمڭ روحنه  للّه  الفاتحه  سنه  ١٣٣٨ Hüve’l-hallâku’l-bâkîUşşakî zâde merhûmSadık Beyin refîkasıHadîce Makbûle HanımınRûhuna lillahi’l-fâtihaSene 1338 آيدين ولايتي دفترداري كمال بك افندي خليله سي فاطمه  عندليب خانمڭ روحنه  فاتحه  ٢ ذي الحجّه  سنه  ١٣٢٢ Aydın vilayetiDefterdârıKemal Bey EfendiHalîlesi Fatıma AndelibHanımın rûhunaFâtiha2 Zilhicce sene 1322 اختيارمله  عجب بن هيچ اولورميدم طبيب كر بيله يدم عالمڭ بونجه  دواسز دردينى İhtiyârımla aceb ben hiç olur muydum tabîbGer bileydim âlemin bunca devâsız derdini بولدي فيض صحبتيله  قلب هاشم انجلا ايله سون قلب علي يي دائما حقّ پر ضيا Buldu feyz-i sohbetiyle kalb-i Hâşim incilâEylesün kalb-i Ali’yi dâimâ Hak pür ziyâ İşkodra Kurşunlu Camii’nden Bir kitâbe صاحب الخيرات و الحسنات محمد پاشا بنا ايلديگي جامع شريفڭ تاريخ سنه  جامع شريفڭ متولّيسي حاجي محمود بربري تعميرڭ تاريخ سنه  ١٢٨٠ Sâhibü’l-hayrât ve’l-hasenât Mehmed Paşabinâ eylediği câmi-i şerîfin ta’rih-i seneCâmi-i şerîfin mütevellîsi Hacı MahmudBerberî ta‘mîrin ta’rih-i sene 1280 Kelimeler: Eşraf: İleri gelenler, şerefli, îtibarlı kimselerUşşakî: UşşaklıMerhum: Rahmete kavuşmuşRefîka: Eş, hanımHalîle: Bir erkeğin nikâhlı karısı, zevce, eş.İhtiyâr: SeçmeTabîb: Hekim, doktorİncilâ: Parlama, aydın ve ışıklı olmapür ziyâ: Işık dolu, parlak

قورت بر قورت، كچيلردن بريسني طوتمش؛ چوبان، قوردڭ ألندن قورتارمش. قورت ديمش: اللّٰهدن قورقمادڭ، بنم رزقمي ألمدن آلدڭ. چوبان ديمش: عجائب، قورت قونوشورمي؟ قورت اوڭا ديمش: عجيب سنڭ حالڭدركه ، بو يرڭ آرقه  طرفنده  بر ذات واركه ؛ سزي جنّته  دعوت ايدييور، پيغمبردر، اوني طانيمييورسڭز! بتون طريقلر قوردڭ قونوشمه سنده  متّفق اولمقله  برابر، قوتلي بر طريق اولان ابو هريره  اخبارنده  دييوركه : چوبان قورده  ديمش: بن كيده جگم؛ فقط كيم بنم كچيلريمه  باقاجق؟ قورت ديمش: بن باقاجغم. چوبان ايسه ، چوبانلغي قورده  دور ایدوب كلمش. رسول اكرم عليه الصّلات والسلامي كورمش، ايمان ايتمش، دونوب كيتمش. قوردي چوبان بولمش. ضايعات يوق. بر كچي اوڭا كسمش، چونكه  اوڭا استادلق ايتمش. بر طريقده : رؤساي قريشدن ابو سفيان ايله  صفوان بر قوردي كورديلر، بر جيلاني تعقيب ايدوب حرمِ شريفه  كيردي. قورت دونمش، صوڭره  تعجّب ايتمشلر. قورت قونوشمش، رسالت احمديه يي خبر ويرمش. ابو سفيان، صفوانه  ديمشكه : بو قِصّه يي كيمسه يه  سويله مه يه لم، قورقارم مكّه  بوشالوب اونلره  التحاق ايده جكلر. Kurt Bir kurt, keçilerden birisini tutmuş; çoban, kurdun elinden kurtarmış. Kurt demiş: Allah’tan korkmadın, benim rızkımı elimden aldın. Çoban demiş: Acaib, kurt konuşur mu? Kurt ona demiş: Acib senin halindir ki, bu yerin arka tarafında bir zât var ki; sizi Cennet’e davet ediyor, peygamberdir, onu tanımıyorsunuz! Bütün tarîkler kurdun konuşmasında müttefik olmakla beraber, kuvvetli bir tarîk olan Ebu Hüreyre ihbarında diyor ki: Çoban kurda demiş: Ben gideceğim; fakat kim benim keçilerime bakacak? Kurt demiş: Ben bakacağım. Çoban ise, çobanlığı kurda devredip gelmiş. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ı görmüş, iman etmiş, dönüp gitmiş. Kurdu çoban bulmuş. Zayiat yok. Bir keçi ona kesmiş, çünkü ona üstadlık etmiş. Bir tarîkte: Rüesa-yı Kureyş’ten Ebu Süfyan ile Safvan bir kurdu gördüler, bir ceylanı takib edip Harem-i Şerif’e girdi. Kurt dönmüş, sonra taaccüb etmişler. Kurt konuşmuş, risalet-i Ahmediyeyi haber vermiş. Ebu Süfyan, Safvan’a demiş ki: Bu kıssayı kimseye söylemeyelim, korkarım Mekke boşalıp onlara iltihak edecekler. دوە   دوه  كلمش، رسول اكرم عليه الصّلات والسلامه  تحيۀ اكرام نوعندن سجده  ايدوب قونوشمش. و برقاچ طريقده  خبر ويريلييوركه : او دوه  بر باغده قيزمش، وحشي اولمش؛ ياننه  كيمسه يي صوقمييور، هجوم ايدييوردي. رسول اكرم عليه الصّلات والسلام كيردي؛ دوه  كلدي، اكرامًا سجده  ايتدي، ياننده  ايخدي. رسول اكرم عليه الصّلات والسلام يولار طاقدي. دوه ، رسول اكرم عليه الصّلات والسلامه  ديدي: بني چوق مشقّتلي شيلرده  چاليشديرديلر، شيمدي ده  بني كسمك ايستييورلر. اونڭ ايچون قيزدم. دوه  صاحبنه  سويله دي: “بويله ميدر؟” “اوت!” ديديلر. Deve Deve gelmiş, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Ves­se­lâm’a tahıyye-i ikram nev’inden secde edip konuşmuş. Ve birkaç tarîkte haber veriliyor ki: O deve bir bağda kızmış, vahşi olmuş; yanına kimseyi sokmuyor, hücum ediyordu. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm girdi; deve geldi, ikramen secde etti, yanında ıhdı. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm yular taktı. Deve, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’a dedi: Beni çok meşakkatli şeylerde çalıştırdılar, şimdi de beni kesmek istiyorlar. Onun için kızdım. Deve sahibine söyledi: “Böyle midir?” “Evet!” dediler.               اوق حضرت سعد ابن ابي وقّاص دييور: غزوۀ احدده  بن رسول اكرم عليه الصّلات والسلامڭ ياننده  ايدم. رسول اكرم عليه الصّلات والسلام، او كون قوسي قيريلنجه يه  قدر كفاره  اوقلر آتدي. صوڭره  بڭا اوقلري ويرييوردى. “آت!” دييوردي. نقلسز، يعني اوقڭ اوچمه سنه  يارديم ايدن قناتلري اولمايان اوقلري ويرردي. و بڭا امر ايدردي: “آت!” بن ده  آتاردم. قناتلي اوقلر كبي اوچاردي، كفارڭ جسدنده  يرلشيردي. او حالده  ايكن، قتاده  ابن نعمانڭ كوزينه  بر اوق اصابت ايتمش، كوزيني چيقاروب، كوزينڭ حدقه سي يوزينڭ أوستنه  ایندي. رسول اكرم عليه الصّلات والسلام مبارك، شفالي اليله  اونڭ كوزيني آلوب، اسكي يووه سنه  يرلشديروب، ايكي كوزندن اڭ كوزلي اولارق، هيچ بر شي اولمامش كبي شفا بولدي. Ok Hazret-i Sa’d İbn-i Ebî Vakkas diyor: Gazve-i Uhud’da ben Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Ves­selâm’ın yanında idim. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, o gün kavsi kırılıncaya kadar küffara oklar attı. Sonra bana okları veriyordu. “At!” diyordu. Naklsiz, yani okun uçmasına yardım eden kanatları olmayan okları verirdi. Ve bana emrederdi: “At!” Ben de atardım. Kanatlı oklar gibi uçardı, küffarın cesedinde yerleşirdi. O halde iken, Katade İbn-i Nu’man’ın gözüne bir ok isabet etmiş, gözünü çıkarıp, gözünün hadekası yüzünün üstüne indi. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm mübarek, şifalı eliyle onun gözünü alıp, eski yuvasına yerleştirip, iki gözünden en güzeli olarak, hiç bir şey olmamış gibi şifa buldu. دگنك غزوۀ كبراي بدرده ، عُكَّاشَه  ابن المحسان الاسدينڭ مشركلرله  دوگوشوركن قیليجي قيريلدي. رسول اكرم عليه الصّلات والسلام اوڭا قيليجه  مقابل قالينجه  بر دگنك ويردي. ديدي: بونڭله  حرب ايت. بردن دگنك، باذن الله اوزون، بياض بر قيليچ اولدي. اونڭله  حرب ايتدي. حياتي مقدارنجه ، تا يمامه  حربنده  شهيد اولنجه يه  قدر بويننده  طاشيدي. Değnek Gazve-i Kübra-yı Bedir’de, Ukkaşe İbni’l-Mihsani’l-Esedî’nin müşriklerle dövüşürken kılıcı kırıldı. Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ona kılınca mukabil kalınca bir değnek verdi. Dedi: Bununla harp et. Birden değnek, biiznillah uzun, beyaz bir kılıç oldu. Onunla harp etti. Hayatı miktarınca, ta Yemâme Harbi’nde şehid oluncaya kadar boynunda taşıdı. خرما بر غزوه ده  اوردو آچ قالدي. رسول اكرم عليه الصّلات والسلامه  مراجعت ايتديلر. فرمان ايتديكه : هگبه لريڭزده  قالان بقيۀ ارزاقي طوپلايڭز! هركس آزار برر پارچه  خرما كتيردي. اڭ چوق كتيرن درت آووچ كتيره بيلدي. بر كليمه  قويديلر. سَلَمَه  ديركه : مجموعني بن تخمين ايتدم، اوتورمش بر كچي قدر آنجق واردي. صوڭره  رسول اكرم عليه الصّلات والسلام بَرَكتله  دعا ايدوب، فرمان ايتدي: هركس قابنى كتيرسين! قوشوشديلر، كلديلر. او اوردو ايچنده  هيچ بر قاپ قالمادي، هپسني طولديرديلر. هم فضله  قالدي. صحابه دن بر راوي ديمش: او بركتڭ كيديشاتندن آڭلادم؛ اگر اهل ارض كلسه يدي، اونلره  دخي كافي كله جكدي. Değnek Bir gazvede ordu aç kaldı. Resul-i Ekrem Aley­his­salâtü Vesselâm’a müracaat ettiler. Ferman etti ki: Heybelerinizde kalan bâkiye-i erzakı toplayınız! Herkes azar birer parça hurma getirdi. En çok getiren dört avuç getirebildi. Bir kilime koydular. Seleme der ki: Mecmuunu ben tahmin ettim, oturmuş bir keçi kadar ancak vardı. Sonra Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm bereketle dua edip, ferman etti: Herkes kabını getirsin! Koşuştular, geldiler. O ordu içinde hiç bir kap kalmadı, hepsini doldurdular. Hem fazla kaldı. Sahabeden bir râvi demiş: O bereketin gidişatından anladım; eğer ehl-i Arz gelseydi, onlara dahi kâfi gelecekti. آغاج بُرَيْده  ديديكه : بز، رسول اكرم عليه الصّلات والسلامڭ ياننده  ايكن، بر سفرده  بر عربي كلدي. بر آيت، يعني بر معجزه  ايسته دي. رسول اكرم عليه الصّلات والسلام فرمان ايتدي: [قُلْ لِتِلْكَ الشَّجَرَةِ رَسُولُ اللهِ يَدْعُوِ] بر آغاجه  اشارت ايتدي؛ آغاج صاغه  و صوله  ميل ايدرك كوكلريني يردن چيقاروب، حضورِ نبوی يه  كلدي. [اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللهِ] ديدي. صوڭره  عربي ديدي: يينه  يرينه  كيتسين. امر ايتدي، يرينه  كيتدي. عربي ديدي: “اذن وير، سڭا سجده  ايده يم.” ديدي. “اذن يوق كيمسه يه .” ديدي: “أويله  ايسه ، سنڭ الڭى آياغڭى أوپه جگم.” اذن ويردي. Ağaç Büreyde dedi ki: Biz, Resul-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm’ın yanında iken, bir seferde bir Arabi geldi. Bir ayet, yani bir mucize istedi. Resul-i Ekrem Aleyhis­salâtü Vesselâm ferman etti: [قُلْ لِتِلْكَ الشَّجَرَةِ رَسُولُ اللهِ يَدْعُوِ] Bir ağaca işaret etti; ağaç sağa ve sola meylederek köklerini yerden çıkarıp, huzur-ı Nebe­vî­ye geldi. [اَلسَّلاَمُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللهِ] dedi. Sonra Arabi dedi: Yine yerine gitsin. Emretti, yerine gitti. Arabi dedi: “İzin ver, sana secde edeyim.” Dedi. “İzin yok kimseye.” Dedi: “Öyle ise, senin elini ayağını öpeceğim.” İzin verdi.

Aşağıdaki kelimeleri Osmanlı Türkçesine çevirdikten sonra kutulara yerleştiriniz ve kırmızı daire içine denk gelen harfleri aşağıda rakam sırasına göre düzenlenmiş kutulara yerleştirdikten sonra Osmanlıca el yazısı ile kaydediniz ve ortaya çıkacak cümleyi Latin harfleri ile yazıp mektup@osmanlicadergi.com adresine gönderiniz. Gelenler arasından yapılacak çekilişte 5 kişiye Belge Okuma Rehberi Kitabı hediye edilecektir. Cevaplarınızı 20 Nisan tarihine kadar gönderiniz. Neticeler 25 Nisan’da sosyal medya hesaplarımızda açıklanacaktır.                        C E V A P