عرقجيلق ويروسي افنديم، عرقجيلق ده  بنيه يه  ضرر ويرن ضررليلر قدر تهلكه لي و عين زمانده  بولاشيجي أوزللگي ده  بولونان بر ويروسدر… انسانلق تاريخنده  تفرقه ، آيريلق سببلري آراسنده  اڭ زياده  كورولن عرقجيلق حالاً دوام ايتمكده ، فرقلي صورتلرده  قارشومزه  چيقمقده در. طبقي ويروسڭ موتاسيون كچيروب وارلغنى سورديرديگي كبي… عرقجيلق، كندي اتنيك كوكننى، كولتور دگرلريني تك قسطاس اولارق بليرله مك، كندي عرقنڭ، نسبنڭ ديگرلرندن أوستون اولديغنه  و ديگرلرينه  حكم ايتمه يه  حقّي اولديغنه  دويولان اينانج، ايده ئولوژيدر. عرقجيلغڭ اساسنده  بن مركزجيلك، كبر، انانيت واردر. بو سببله  اسلام عالملري كنديسنڭ آتشدن ياراتيلوب، طوپراقدن أوستون اولديغني ادّعا ايدن ابليسڭ، اللهڭ لعنتنه  اوغرامسي و حضوردن قوغولمه سنه  سبب اولان عملنه  بڭزتيرلر. انسانده كي بنلگڭ أوزرينه  ساده جه  كندي جنسندن و ملّتندن اولانلره  طرفدارلق حسّياتي ده  اكلنسه  او كيشي، بو نقطه ده  قالمقله  شيطان كبي اللهڭ امرلرينه  قارشي چيقمه يه  قدر كيدر. جناب حق انسانلري چشيتلي قبيله  و ملّت اولارق ياراتمه سنڭ حكمتنى قرآن كريمده  شويله  آچيقلامشدر: ”اي انسانلر! شبهه سزكه  بز، سزي بر اركك و بر ديشيدن (آدم ايله  حوادن) ياراتدق. بربريڭزي طانيمه ڭز ايچون ده  سزي، ملّتلر و قبيله لر قيلدق. طوغريسي الله قاتنده  سزڭ اڭ أوستون اولانيڭز، اڭ تقوالي اولانڭزدر. محقّقكه  الله، علیم (هر شيئي حقّيله  بيلن) در، خبير (هر شيدن خبردار اولان) در.“ اوت، ربّمز بزلري طوپلوم حياتنه  عائد مناسبتلرده  بربريمزي طانييالم، بربريمزه  يارديم ايده بيله لم دييه  چشيدلي ملّتلره  آييرمشدر. يوقسه  بربريمزه  يباني قالوب، بربريمزي انكار ايتمك ايچون دگلدر. اوت، برچوق فرقليلقلريمز اولابيلير. اصلنده  بو فرقليلقلرله  بربريمزي تماملايورز. فقط چوق داها فضله  اورتاق نقطه لريمز واردر. اللهڭ ياراتديغي بر وارلق اولمق. انسان اولمق. اسلام قرداشلگي،كه  هپسنڭ أوستنده در. اسلام أوزرنده ، ربّمز، پيغمبريمز، كتابمز، قبله مز كبي بزي بربريمزه  باغلايان پك چوق باغلر واردر. فرقليلقلريمز ده  بر باغچه ده كي انواع چشيد چيچكلر و ديگر وارلقلر كبي بربرينه  رنك قاتان، زنكينلك و آڭلام قاتان دگرلريمزدر. مثبت و منفي ملّيتجيلك بو نقطه ده  قارشومزه  ”ملّيتجيلك“ مفهومي چيقمقده در. بديع الزمان سعید نورسی ملّيتجيلگي ايكي يه  آييرمقده در. برنجيسي مثبت ملّيتجيلكدركه ؛ البته  انسان كندي قومنى، ملّتنى سوه بيلير. بنم ملّتم اييدر دييه بيلير. اما ”ساده جه  بنم ملّتم اييدر“ دييه مز. ملّت حميتنى، اسلامه  ضد دگل، اسلامه  خدمتكار اولارق قوللانمليدر. هم اجداده  صايغي و باغليلق فطري بر حالدر. حق و حقيقت يولنده  اولان، اسلامه  بايراقدارلق ياپمش، اللهڭ كلمه سني يوجلتمك ايچون چاليشمش بر اجداد ايله  افتخار ايديله بيلير. لكن باشقه سني نسبندن طولايي حقير كوره مه يز. پيغمبر افنديمز (ع ص م) عكرمه  بن ابی جهل مسلمان اولديغنده ، ياننده  كنديسني اينجيته جك باباسي ايله  علاقه لي بر شي سويله نيلمه مسني، دقّت ايديلمه سني بويورمشلردر. ديگري ايسه  منفي ملّيتجيلكدركه ؛ بو عرقجيلقدر. ساده جه  كندي ملّتنى أوستون كوروب، ديگرلريني كوچك كورور. كندي قومنى، ملّتنى حقسز ده  اولسه ، ظلم ده  ايتسه  حقلي كورور، يارديم ايدر. عرقجيلق، حقسزلقده  دخي طرفكيرلك اولديغندن غفلتي زياده لشديرن و اخلاقسزلقلره  آليشديران، ياساقلانان شيلره  جسارت ويرن فرنك مشربانه  بر يولدر. دنياده  قيصه  بر دونمده  جزؤي بر منفعت صاغلايابيلير، فقط بو منفعت اونلري اختيارلقده  آغلاتديراجق اولان كچيجي بر راحتلقدر. ايشته  بو، كسينلكله  دينمزده  ياساقلانان منفي ملّيتجيلك يعني عرقجيلقدر. پيغمبر افنديمز ده  (ع ص م) شويله  بويورمقده در: ”اسلاميت، كندندن أوڭجه كي جاهليه  دينيلن شرك و كفر دونمنه  عائد عرقجيلغي كوكندن كسوب آتمشدر.“ عرقجيلغڭ ضررلري اسلاميتڭ و انسانيتڭ عرقجيلقدن كورديگي ضررلر ايچون تاريخي بر سير كركمكده در. تاريخڭ هر دورنده  عرقجيلق، منفي ملّيتجيلك كورولمكده در. مثلا يهوديلر، كنديلريني سچيلمش، أوستون عرق اولارق كورورلر. پيغمبر افنديمز (ع ص م) وصفلريني و يثربه  (مدينه ) هجرت ايده جگني آچيق بر شكلده  كورمشلر و برچوغي مدينه يه  يرلشمشلردر. لكن افنديمز (ع ص م) پيغمبر اولارق وظيفه لنديريلديگنده  كندي اوغوللريني طانيدقلري كبي امين اولدقلري پيغمبردن يوز چويرديلر. اسرائيل اوغللرندن كلمديگي ايچون حقّي صاقلاديلر. كونمزده  ده  سييونيست يهوديلر كنديلريني افندي، باشقه  ملّتلري خصوصًا مسلمانلري كنديلرينڭ كوله سي اولارق كوریيور و هر تورلي ظلمي ارتقاب ايدييورلر. اسلام عالمنده  ده  امويلر دونمنه  باقارسه ق؛ عرب ملّيتجيلگي فكرينى بر پارچه  سياستلرينه  قاريشديردقلري ايچون هم اسلام عالمني كوسديرمشلر هم ده  كنديلري فلاكتلر چكمشلردر. عرقجيلغڭ ايده ئولوژيك بر ياپي يه  بورونمسي، ١٧٨٩ فرانسز اختلالي ايله  باشلار. صوڭره  آوروپه يه  ياييلان بو فكر، عادتا آلمان هیتلرده  جسد بولمشدر. كنديلريني ايلري عاري عرق اولارق كورمشلر و دنيانڭ حاكمي كنديلرينڭ اولابيله جگي دوشونجه سيله  ٢نجی دنيا صواشني باشلاتمشلردر. ١نجی و ٢نجی دنيا صواشلري بيوك أولچوده  باتینڭ اكديگي عرقجيلق تخوملرينڭ نتيجه سيدر. بتون آوروپه يه  ياييلان بو فكر، ايده ئولوژي قاچ عصر برچوق ملّتڭ بر آراده  حضور ايچنده  ياشاديغي عثمانلي دولتني ده  بيوك اورانده  اتكيله دى. حتّی طاغيلوب ييقيلمه سنده  بيوك رول اوينامشدر. اما بوكونه  باقديغمزده ؛ ملّت، نسب، صوي عرقجيلغي پرده  آلتنده  قالمش يا ده  شكل دگيشديرمشسه  ده  كولتورل، صوسيال عرقجيلقلر، آيريمجيليقلر كورمكده يز. شو بولكه ده كيلر بويله در، شو يوره ليلر شويله در دييوب كولتورل، صوسيال فرقليلقلردن طولايي انسانلري كوچومسه مك اصلا طوغري دگلدر. زيرا پيغمبر افنديمز (ع ص م)، ”برينڭ دين قرداشنى خور و حقير كورمسي، اوڭا كناه اولارق يتر.“ بويورمشلردر. هم او پيغمبر ذي شان افنديمز (ع ص م) وداع خطبه سنده  شويله  بويورمقده در: ”اي انسانلر! مسلمان مسلمانڭ قرداشيدر. بويله جه  بتون مسلمانلر ده  قرداشدر. الله قاتنده  اڭ خيرليڭز، اللهدن اڭ چوق قورقانڭزدر. عربڭ عجمه ، عجمڭ عربه ، صاري عرقڭ سياه عرقه ، سياه عرقڭ ده  صاري عرقه  أوستونلگي يوقدر. أوستونلك تقوا ايله در.“ سياهي انسانلره  اولان عرقجيلغي آمريقه ده  داها بارز بر شكلده  كورمكده يز. آمريقه  ايلك قورولديغي ييللرده  آفريقه ده كي سياه دريلي انسانلر، زورله  كميلره  قونولديلر و كوله  اولارق كتيریلديلر. اونلر سياه دريلي انسانلره  انسان اولارق باقمييور، انسانجه  معامله ده  بولونمييورلردي. بر ده  بو طورومي سوزده  كنديلرنجه  بيليمسل بر تئوري يه  طايانديرييورلردي! طار أوريم تئوريسنه  كوره  سياه دريليلري، مايمون ايله  انسانلر آراسنده  قالمش ياراتيقلر اولارق طانيملييورلردى! بو سببله  انسانلر چوق حقارت و ظلمه  معروض قالديلر. رنكلرڭ و لسانلرڭ فرقلي فرقلي اولمسي، ايچنده  برچوق كوزللك و عبرت بارينديران بر مدنيت زنكينلگيدر. بلكه  ده  كوكلي بر آلغي دگيشيكلگنه  احتياجمز وار. مثلا قرم رنكينڭ بر طوننه  تن رنكي دييورز. اويسه كه  اونلرجه  دگيشيك رنك و طونده  تن رنكي وار. چوجقلرڭ اويناديغي اويونجاق ببكلرينڭ فرقلي تن رنكلرينڭ اولمسي ده  فائده لي اولاجقدر. كندي رنكي خارجنده كيلري تحف قارشيلاماسين. اويونجاغڭ پسيقولوژيك تأثيري ياننده ، كولتورل و اتنيك تأثيري اولديغي ده  اونوتولمامليدر. ئولكه مزده  سوريه لي مهاجر قرداشلريمز وار. بعضًا اولويوركه  اونلره  قارشي عدالتسز طوپدنجيلق نظريله  حقسزلق ايديلييور. صرف ايچلرندن بريلري، هر هانكي بريمزڭ ياپابيله جگي بر فنالغي ياپدي دييه  هپسني محكوم ايدييورز. اويسه كه  اونلر ييللردر سوره كلن بر صاواش ايچريسنده ، نيجه  آجيلرله  ئولكه مزده  حيات مجادله سي ويرمكده درلر. اونلر بزم مسافرلريمز، قرداشلريمزدر. هم ئولكه مزدن باشقه  كيده جك بر قاپيلري ده  يوق. اوت، باشده  عرقجيلغڭ بر ويروس ميقروبي كبي اولديغني سويله مشدك. ناصلكه  ويروس باغيشيقلق سيستمي ضعيف اولانلرده  جدّي تخريباتلر ياپييور. بزلر ده  معنوي باغيشيقلغمزڭ دوشوك اولديغي، يعني انسانلغمزڭ، اينانجمزڭ، وجدانمزڭ، مرحمتمزڭ ضعيفلادیغي زمانلرده  عرقجيلق ويروسنه  داها چوق مبتلا اولابيلييورز. الحاصل، بو مرضڭ تداويسي؛ كبري، انانيتي، حسدي، بغضي اريتوب، اخوّت و اسلام قرداشلگي چرچوه سنده  حركت ايتمكدر. باشقه  حقيقي تسلّي، معنوي نور يوقدر. صورتلره  دگل قلبلره  باقان ربّمز بزلرڭ ده  قلبلريني ديننده  ثابت قيلارق، اسلام قرداشلگنى احيا ايده بيلمه يي نصيب ايله سين. آمين… Efendim, ırkçılık da bünyeye zarar veren zararlılar kadar tehlikeli ve aynı zamanda bulaşıcı özelliği de bulunan bir virüstür… İnsanlık tarihinde tefrika, ayrılık sebepleri arasında en ziyade görülen ırkçılık halen devam etmekte, farklı suretlerde karşımıza çıkmaktadır. Tıpkı virüsün mutasyon geçirip varlığını sürdürdüğü gibi… Irkçılık, kendi etnik kökenini, kültür değerlerini tek kıstas olarak belirlemek, kendi ırkının, nesebinin diğerlerinden üstün olduğuna ve diğerlerine hükmetmeye hakkı olduğuna duyulan inanç, ideolojidir. Irkçılığın esasında benmerkezcilik, kibir, enaniyet vardır. Bu sebeple İslam âlimleri kendisinin ateşten yaratılıp, topraktan üstün olduğunu iddia eden iblisin, Allah’ın lanetine uğraması ve huzurdan kovulmasına sebep olan ameline benzetirler. İnsandaki benliğin üzerine sadece kendi cinsinden ve milletinden olanlara taraftarlık hissiyatı da eklense o kişi, bu noktada kalmakla şeytan gibi Allah’ın emirlerine karşı çıkmaya kadar gider. Cenab-ı Hak insanları çeşitli kabile ve millet olarak yaratmasının hikmetini Kur’an-ı Kerim’de şöyle açıklamıştır: “Ey İnsanlar! Şüphesiz ki biz, sizi bir erkek ve bir dişiden (Âdem ile Havva’dan) yarattık. Birbirinizi tanımanız için de sizi, milletler ve kabileler kıldık. Doğrusu Allah katında sizin en üstün olanınız, en takvalı olanınızdır. Muhakkak ki Allah, Alîm (her şeyi hakkıyla bilen) dir, Habîr (her şeyden haberdar olan) dır.”1 Evet, Rabbimiz bizleri toplum hayatına ait münasebetlerde birbirimizi tanıyalım, birbirimize yardım edebilelim diye çeşitli milletlere ayırmıştır. Yoksa birbirimize yabani kalıp, birbirimizi inkâr etmek için değildir. Evet, birçok farklılıklarımız olabilir. Aslında bu farklılıklarla birbirimizi tamamlıyoruz. Fakat çok daha fazla ortak noktalarımız vardır. Allah’ın yarattığı bir varlık olmak. İnsan olmak. İslam kardeşliği, ki hepsinin üstündedir. İslam üzerinde, Rabbimiz, peygamberimiz, kitabımız, kıblemiz gibi bizi birbirimize bağlayan pek çok bağlar vardır. Farklılıklarımız da bir bahçedeki enva-ı çeşit çiçekler ve diğer varlıklar gibi birbirine renk katan, zenginlik ve anlam katan değerlerimizdir. Müspet ve Menfi Milliyetçilik Bu noktada karşımıza “milliyetçilik” mefhumu çıkmaktadır. Bediüzzaman Said Nursi milliyetçiliği ikiye ayırmaktadır. Birincisi müspet milliyetçiliktir ki; elbette insan kendi kavmini, milletini sevebilir. Benim milletim iyidir diyebilir. Ama “Sadece benim milletim iyidir” diyemez. Millet hamiyetini, İslam’a zıt değil, İslam’a hizmetkâr olarak kullanmalıdır. Hem ecdada saygı ve bağlılık fıtri bir haldir. Hak ve hakikat yolunda olan, İslam’a bayraktarlık yapmış, Allah’ın kelimesini yüceltmek için çalışmış bir ecdad ile iftihar edilebilir. Lakin başkasını nesebinden dolayı hakir göremeyiz. Peygamber Efendimiz (asm) İkrime bin Ebu Cehil Müslüman olduğunda, yanında kendisini incitecek babası ile alakalı bir şey söylenilmemesini, dikkat edilmesini buyurmuşlardır. Diğeri ise menfi milliyetçiliktir ki; bu ırkçılıktır. Sadece kendi milletini üstün görüp, diğerlerini küçük görür. Kendi kavmini, milletini haksız da olsa, zulüm de etse haklı görür, yardım eder. Irkçılık, haksızlıkta dahi tarafgirlik olduğundan gafleti ziyadeleştiren ve ahlaksızlıklara alıştıran, yasaklanan şeylere cesaret veren frenk meşrebane bir yoldur. Dünyada kısa bir dönemde cüzi bir menfaat sağlayabilir, fakat bu menfaat onları ihtiyarlıkta ağlattıracak olan geçici bir rahatlıktır. İşte bu, kesinlikle dinimizde yasaklanan menfi milliyetçilik yani ırkçılıktır. Peygamber Efendimiz de (asm) şöyle buyurmaktadır: “İslamiyet, kendinden önceki cahiliye denilen şirk ve küfür dönemine aid ırkçılığı kökünden kesip atmıştır.”2 Irkçılığın Zararları İslamiyet’in ve insaniyetin ırkçılıktan gördüğü zararlar için tarihi bir seyir gerekmektedir. Tarihin her devrinde ırkçılık, menfi milliyetçilik görülmektedir. Mesela Yahudiler, kendilerini seçilmiş, üstün ırk olarak görürler. Peygamber Efendimiz (asm) vasıflarını ve Yesrib’e (Medine) hicret edeceğini açık bir şekilde görmüşler ve birçoğu Medine’ye yerleşmişlerdir. Lakin Efendimiz (asm) peygamber olarak vazifelendirildiğinde kendi oğullarını tanıdıkları gibi emin oldukları peygamberden yüz çevirdiler. İsrailoğlularından gelmediği için hakkı sakladılar. Günümüzde de Siyonist Yahudiler kendilerini efendi, başka milletleri hususen Müslümanları kendilerinin kölesi olarak görüyor ve her türlü zulmü irtikab ediyorlar. İslam aleminde de Emeviler dönemine bakarsak; Arap milliyetçiliği fikrini bir parça siyasetlerine karıştırdıkları için hem İslam alemini küstürmüşler hem de kendileri felaketler çekmişlerdir. Irkçılığın ideolojik bir yapıya bürünmesi, 1789 Fransız ihtilali ile başlar. Sonra Avrupa’ya yayılan bu fikir, adeta Alman Hitlerde cesed bulmuştur. Kendilerini ileri ari ırk olarak görmüşler ve dünyanın hâkimi kendilerinin olabileceği düşüncesiyle 2. Dünya Savaşını başlatmışlardır. 1. ve 2. Dünya savaşları büyük ölçüde batının ektiği ırkçılık tohumlarının neticesidir. Bütün Avrupa’ya yayılan bu fikir, ideoloji kaç asır birçok milletin bir arada huzur içinde yaşadığı Osmanlı Devleti’ni de büyük oranda etkiledi. Hatta dağılıp yıkılmasında büyük rol oynamıştır. Ama bugüne baktığımızda; millet, neseb, soy ırkçılığı perde altında kalmış ya da şekil değiştirmişse de kültürel, sosyal ırkçılıklar, ayrımcılıklar görmekteyiz. Şu bölgedekiler böyledir, şu yöreliler şöyledir deyip kültürel, sosyal farklılıklardan dolayı insanları küçümsemek asla doğru değildir. Zira Peygamber Efendimiz (asm), “Birinin din kardeşini hor ve hakir görmesi, ona günah olarak yeter.”3 buyurmuşlardır. Hem o Peygamber-i Zişan Efendimiz (asm) veda hutbesinde şöyle buyurmaktadır: “Ey İnsanlar! Müslüman Müslümanın kardeşidir. Böylece bütün Müslümanlar da kardeştir. Allah katında en hayırlınız, Allah’tan en çok korkanınızdır. Arap’ın aceme, acemin Arap’a, sarı ırkın siyah ırka, siyah ırkın da sarı ırka üstünlüğü yoktur. Üstünlük takva iledir.” Siyahi insanlara olan ırkçılığı Amerika’da daha bariz bir şekilde görmekteyiz. Amerika ilk kurulduğu yıllarda Afrika’daki siyah derili insanlar, zorla gemilere konuldular ve köle olarak getirdiler. Onlar siyah derili insanlara insan olarak bakmıyor, insanca muamelede bulunmuyorlardı. Bir de bu durumu sözde kendilerince bilimsel bir teoriye dayandırıyorlardı! Darwin’in evrim teorisine göre siyah derilileri, maymun ile insanlar arasında kalmış yaratıklar olarak tanımlıyorlardı! Bu sebeple insanlar çok hakaret ve zulme maruz kaldılar. Renklerin ve lisanların farklı farklı olması, içinde birçok güzellik ve ibret barındıran bir medeniyet zenginliğidir. Belki de köklü bir algı değişikliğine ihtiyacımız var. Mesela krem renginin bir tonuna ten rengi diyoruz. Oysaki onlarca değişik renk ve tonda ten rengi var. Çocukların oynadığı oyuncak bebeklerinin farklı ten renklerinin olması da faydalı olacaktır. Kendi rengi haricindekileri tuhaf karşılamasın. Oyuncağın psikolojik tesiri yanında, kültürel ve etnik tesiri olduğu da unutulmamalıdır. Ülkemizde Suriyeli muhacir kardeşlerimiz var. Bazen oluyor ki onlara karşı adaletsiz toptancılık nazarıyla haksızlık ediliyor. Sırf içlerinden birileri, herhangi birimizin yapabileceği bir fenalığı yaptı diye hepsini mahkûm ediyoruz. Oysaki onlar yıllardır süregelen bir savaş içerisinde, nice acılarla ülkemizde hayat mücadelesi vermektedirler. Onlar bizim misafirlerimiz, kardeşlerimizdir. Hem ülkemizden başka gidecek bir kapıları da yok. Evet, başta ırkçılığın bir virüs mikrobu gibi olduğunu söylemiştik. Nasıl ki virüs bağışıklık sistemi zayıf olanlarda ciddi tahribatlar yapıyor. Bizler de manevi bağışıklığımızın düşük olduğu, yani insanlığımızın, inancımızın, vicdanımızın, merhametimizin zayıfladığı zamanlarda ırkçılık virüsüne daha çok mübtela olabiliyoruz. Elhasıl, bu marazın tedavisi; kibri, enaniyyeti, hasedi, buğzu eritip, uhuvvet ve İslam kardeşliği çerçevesinde hareket etmektir. Başka hakiki teselli, manevi nur yoktur. Suretlere değil kalplere bakan Rabbimiz bizlerinde kalplerini dininde sabit kılarak, İslam kardeşliğini ihya edebilmeyi nasip eylesin. Âmin… 1- Hucurat Suresi, 132- Buhari, Ahkâm 43- Müslim, Birr, 32

بو طوپراقلر هجرت يورديدر بر كون رسول اكرم (ص ع و)ڭ مؤذّني بلال حبشي و صحابه دن ابو ذر الغفاري (رض) طارتيشمشلردي. طارتيشمه  اثناسنده  ابو زرع، سياهي اولان آننه سندن طولايي حضرت بلالي كوچومسه يوب عيبلامشدى. بوڭا چوق أوزولن و ايچرله ين حضرت بلال، الله رسولنه  بو طورومي بيلديرمش، بونڭ أوزرينه  پيغمبريمز (ص ع و) ابو ذر الغفاري يي چاغيرارق اوڭا شويله  ديمشدي: ”اي ابو ذر! بلالي سياهي آننه سندن طولاييمي كوچومسیيور و عيبلييورسڭ؟ ديمككه  سن، كنديسنده  حالا جاهليه دن قالينتي بولونان بر كيمسه سڭ.“ جاهليه  دونمنده  انسانلر اتنيك كوكني، منسوب اولدقلري قوم و قبيله لريله  أوگونورلردي. حقسز ده  اولسه  كندي قبيله سني صاوونور، كنديلريني باشقه لرندن أوستون كورورلردي. عرق و رنكندن طولايي انسانلر خور و حقير كورولور، طوپلومدن طيشلانير و آشاغيلانيرلردي. دينمز اسلامڭ اڭ أونملي أوزللكلرندن بريسي ده  بر عرقڭ باشقه  بر عرقه ، بر غروبڭ ويا طوپليلغڭ بر باشقه  غروپ ويا طوپليلغه  أوستونلك طاسلامه سني اورته دن قالديرمش اولمسيدر. حضرت آدم ايله  حضرت حوانڭ چوجقلري اولمقده  اشيتلنن انسانلرڭ، صوي و صوپلريني، اتنيك كوكنلريني اساس آلارق بربرلرينه  قارشي أوستونلك ادّعاسنده  بولونمه لرينه  اسلام اصلا جواز ويرمه مشدر. حق و حقيقت، شرف و أوستونلك، منسوب اولديغمز عرقه ، صوي و صوپه  كوره  دگل، خالقمز، ربّمز اولان اللهڭ كوندرمش اولديغي دينه ، كتابه ، اخلاق، فضيلت و اردمه  كوره  شكللنير. ربّمز، ”اي انسانلر! شبهه سزكه  بز، سزي بر اركك و بر ديشيدن (آدم ايله  حوادن) ياراتدق. بربريڭزي طانيمه ڭز ايچون ده  سزي، ملّتلر و قبيله لر قيلدق. طوغريسي الله قاتنده  سزڭ اڭ أوستون اولانڭز، اڭ تقوالي اولانڭزدر. محقّقكه  الله، علیم (هر شيئي حقّيله  بيلن) در، خبير (هر شيدن خبردار اولان) در.“ بويورمقده در. اوت، انساني، الله قاتنده  أوستون و دگرلي قيلان و ده  آخرت سعادتنه  اولاشديراجق اولان عائد اولديغي عرق، منسوب اولديغي صوي، صاحب اولديغي تن رنكي، قونوشديغي ديل دگلدر. كيشينڭ أوستونلگي تقواده ؛ هر دائم اللهه  قارشي قوللق و مسئوليت شعوري طاشيمه سنده  و بو شعوري بتون حياتنه  داخل ايتمه سنده در. بوڭا كوره  كيم اللهه  ايمان ايدر، اونڭ امرلرينه  اويار، ياساقلرندن قاچينير و ايي ايشلر ياپارسه ، او انسان تقوا صاحبيدر. پيغمبريمز (ص ع و) ڭ افاده سيله ، ”حال و داورانيشلري كنديسني كري بيراقان كيمسه يي، صويي صوپي، قبيله سي ايلريه  كوتورمز.“  قيامت كوني انسانلر عرقلرندن ويا قبيله لرندن دگل، اينانج و عمللرندن حسابه  چكيله جكلردر. اونلرڭ بدنلرينه  و ماللرينه  دگل، قلبلرينه  و عمللرينه  باقيلاجقدر. انسانلر اللهڭ حضورينه  كلدكلرنده  هركس كندي عمليله  باش باشه  قالاجق، صوي صوپڭ هيچ بر أونمي اولماياجقدر. پيغمبريمز (ص ع و) بو كرچگي وداع خطبه سنده  شويله  ديله  كتيرمشدر: ”اي انسانلر! شوني ايي بيلڭكه ، ربّڭز بردر، آتاڭز بردر. عربڭ عرب اولمايانه ، عرب اولمايانڭ عربه ، بياضڭ سياحه ، سياهڭ ده  بياضه  أوستونلگي يوقدر. أوستونلك آنجق تقواده در.“ بوكون اسلام قرداشلگنڭ أوڭنده كي اڭ بيوك انكللردن بريسي ده  عرقجيلق و آيريمجيليق ذهنيتيدر. بو ذهنيت، بعضًا كندي عرقنى، صويني، قبيله سني، رنكني أوستون كورمه  شكلنده  تظاهر ايتمكده در. بعضًا ده  كندي مذهبنى، مشربنى، ايده ئولوژيسني أوستون كورمه  شكلنده  اورته يه  چيقمقده در. بو آڭلايش، دوستلق و قرداشلگڭ يرينه  كين و نفرتي، عدالت و مرحمتڭ يرينه  ظلم و حقسزلغي، برلك و برابرلگڭ يرينه  تفرقه  و آيريمجيلغي كتيرر. اونوتمايالمكه  ايلك دفعه  أوستونلك ادّعاسنده  بولونان؛ ”بن آتشدن ياراتيلديغم ايچون طوپراقدن ياراتيلان آدمدن داها خيرلي يم“ ديين و اللهڭ امرينه  قارشي كلن شيطاندر. عرقجيلق، اساسنده  هم انسانلغه  قارشي ايشلنن بر صوچ هم ده  اللهه  قارشي بر حرمتسزلكدر. بو نه دنله دركه  دينمز اسلام، باغنازلق، عصبيت و عرقجيلغي توم عنصرلريله  ردّ ايتمشدر. حال بويله يكن، بو جاهليه  آڭلايشي سببيله  تاريخ بوينجه  اسلام جغرافيه سنده  دشمانلق و خصومت، كين و نفرت، قان و كوز ياشي هيچ اكسيك اولمامشدر. اويسه  پيغمبريمز (ص ع و)، عرقجيلق دويغولريله  حركت ايدرك اسلام طوپلومندن آيريلان، عصبيت دويغوسيله  صاواشان و بو دعوا اوغرنده  مجادله  ايدركن ئولن كيمسه نڭ بو ئولومني، ”جاهليه  ئولومي“ اولارق توصيف ايتمشدر. أونملي بر قونو ده  شودر: أوزرنده  ياشاديغمز بو طوپراقلر، أوته دن بري بر هجرت يورديدر. جومردلك و فداكارلغيله  نام صالمش اولان بو نجيب ملّت، هر دائم كوگنلي بر ليمان اولمشدر. صوڭ ييللرده  جغرافيه مزده  ميدانه  كلن ايچ صواش، وحشت و قتل عاملردن قاچان ميليونلرجه  قرداشمز، زورونلي اولارق طوپراقلريمزه  صيغينمشدر. ملّتمز، ير يوزنده كي بتون طوپلوملري قيصقانديراجق بر جومردلكله  كنديلرينه  يارديم النى اوزاتمشدر. اونلري اڭ كوزل شكلده  آغيرلامشدر. آغيرلامه يه  دوام ايتمكده در. آنجق صوڭ زمانلرده  ملّتمزڭ بو عالي جنابلغنه  كولگه  دوشوره جك برطاقيم اولومسزلقلره  أوزونتويله  شاهد اولمقده يز. بعض چوره لرجه  قرداشلك و مسافرپرورلگمزه  يوڭليك آلغي اوپراسيونلري يوروتولمكده در. چوغي مسندسز ادّعا و پايلاشملرله  كين و نفرت دويغولري كوروكلنمه يه ، ملّتمزڭ برلك و برابرلگي، حضور و محبّتي زده لنمه يه  چاليشيلمقده در. بو قونوده  هر مؤمن قرداشمز دقّتلي و فراستلي اولمق طورومنده در. پيغمبريمز (ص ع و) ڭ افاده سيله  ”مؤمنلر، بربرلريني سومه ده ، بربرلرينه  مرحمت و شفقت كوسترمه ده ، طبقي بر اورغاني راحتسزلانديغنده  ديگر اورغانلري ده  بو آجي يي پايلاشان بر بدنه  بڭزر.“ أويله يسه  كليڭز! مسافر قرداشلريمزي كلفت دگل، رحمت وسيله سي اولارق كوره لم. بعضیلرينڭ ياڭليشلريني تمامنه  يوكلمه يه لم. ”الله هيچ كيمسه يه ، هيچ بر ملّته  بويله  آغير بر امتحان ياشاتماسين!“ دييه  دعا ايده لم. ايچندن كچديگمز بو زورلي سورچده  ملّتجه  بزي آياقده  طوتان و اڭ فضله  احتياج دويديغمز دگرلرڭ فراست، بصيرت و صاغ دويو اولديغني اونوتمايالم. بيله لمكه ؛ قرداشلگمز، برلگمز، ديرلگمز، حضوريمز بزلره  امانتدر. مرحمتمزه  صيغينان، بزدن يارديم اومان هر بر جان، ايمانمز، اسلاممز و انسانلغمزڭ بر امتحانيدر. كليڭز، بو فرقنده لقله  بر كز داها ذهن و كوڭل دنيامزي اسلامڭ يوجه  حقيقتلريله  تزيين ايده لم. كنديمزي دينمزڭ تصويب ايتمديگي باغنازلق، عصبيت و عرقجيلغه  اصلا محكوم ايتمه يه لم. عرقجيلغڭ، قرآنه ، پيغمبره  كوڭل ويرن مؤمنلره  ياقيشمديغني بيله لم. پيغمبريمز (ص ع و) ڭ ”عرقجيلق، ظالم ده  اولسه  كندي قومنه  آرقه  چيقمه ڭدر“ حديث شريفنى هيچ بر زمان اونوتمايالم. قوملر و قبيله لر حالنده  ياراتيلمه مزڭ، ديللريمزڭ و رنكلريمزڭ فرقلي فرقلي اولوشنڭ حكمتنى قاورامه يه  چاليشالم. بتون انسانلري حضرت آدمڭ چوجقلري اولارق كوره لم. هركسي خلقتده  اش، دينده  قرداش قبول ايده لم. افنديمز (ص ع و) ڭ شو ايقاظنى هر دائم خاطريمزده  طوتالم: ”عرقجيلغه  چاغيران بزدن دگلدر. عرقجيلق دعواسي اوغرينه  صواشان بزدن دگلدر. عرقجيلق دعواسي اوغرينه  ئولن ده  بزدن دگلدر.“ Bir gün Resul-i Ekrem (sav)’in müezzini Bilâl-i Habeşi ve sahabeden Ebû Zer el-Gıfârî (ra) tartışmışlardı. Tartışma esnasında Ebû Zer, siyahî olan annesinden dolayı Hz. Bilâl’i küçümseyip ayıplamıştı. Buna çok üzülen ve içerleyen Hz. Bilâl, Allah Resulüne bu durumu bildirmiş, bunun üzerine Peygamberimiz (sav) Ebu Zer el-Gıfari’yi çağırarak ona şöyle demişti: “Ey Ebû Zer! Bilal’i siyahi annesinden dolayı mı küçümsüyor ve ayıplıyorsun? Demek ki sen, kendisinde hâlâ cahiliyeden kalıntı bulunan bir kimsesin.”2 Cahiliye döneminde insanlar etnik kökeni, mensup oldukları kavim ve kabileleriyle övünürlerdi. Haksız da olsa kendi kabilesini savunur, kendilerini başkalarından üstün görürlerdi. Irk ve renginden dolayı insanlar hor ve hakir görülür, toplumdan dışlanır ve aşağılanırlardı. Dinimiz İslam’ın en önemli özelliklerinden birisi de bir ırkın başka bir ırka, bir grubun veya topluluğun bir başka grup veya topluluğa üstünlük taslamasını ortadan kaldırmış olmasıdır. Hz. Âdem ile Hz. Havva’nın çocukları olmakta eşitlenen insanların, soy ve soplarını, etnik kökenlerini esas alarak birbirlerine karşı üstünlük iddiasında bulunmalarına İslam asla cevaz vermemiştir. Hak ve hakikat, şeref ve üstünlük, mensup olduğumuz ırka, soy ve sopa göre değil, Halikımız, Rabbimiz olan Allah’ın göndermiş olduğu dine, kitaba, ahlak, fazilet ve erdeme göre şekillenir. Rabbimiz, “Ey insanlar! Şüphesiz ki biz, sizi bir erkek ve bir dişiden (Âdem ile Havva’dan) yarattık. Birbirinizi tanımanız için de sizi, milletler ve kabileler kıldık. Doğrusu Allah katında sizin en üstün olanınız, en takvalı olanınızdır. Muhakkak ki Allah, Alîm (her şeyi hakkıyla bilen)dir, Habîr (her şeyden haberdar olan)dır.”3 buyurmaktadır. Evet, insanı, Allah katında üstün ve değerli kılan ve de ahiret saadetine ulaştıracak olan ait olduğu ırk, mensup olduğu soy, sahip olduğu ten rengi, konuştuğu dil değildir. Kişinin üstünlüğü takvada; her daim Allah’a karşı kulluk ve mesuliyet şuuru taşımasında ve bu şuuru bütün hayatına dahil etmesindedir. Buna göre kim Allah’a iman eder, O’nun emirlerine uyar, yasaklarından kaçınır ve iyi işler yaparsa, o insan takva sahibidir. Peygamberimiz (sav)’in ifadesiyle, “Hal ve davranışları kendisini geri bırakan kimseyi, soyu sopu, kabilesi ileriye götürmez.”4 Kıyamet günü insanlar ırklarından veya kabilelerinden değil, inanç ve amellerinden hesaba çekileceklerdir. Onların bedenlerine ve mallarına değil, kalplerine ve amellerine bakılacaktır. İnsanlar Allah’ın huzuruna geldiklerinde herkes kendi ameliyle baş başa kalacak, soy sopun hiçbir önemi olmayacaktır. Peygamberimiz (sav) bu gerçeği Veda Hutbesinde şöyle dile getirmiştir: “Ey insanlar! Şunu iyi bilin ki, Rabbiniz birdir, atanız birdir. Arap’ın Arap olmayana, Arap olmayanın Arap’a, beyazın siyaha, siyahın da beyaza üstünlüğü yoktur. Üstünlük ancak takvadadır.” Bugün İslâm kardeşliğinin önündeki en büyük engellerden birisi de ırkçılık ve ayrımcılık zihniyetidir. Bu zihniyet, bazen kendi ırkını, soyunu, kabilesini, rengini üstün görme şeklinde tezahür etmektedir. Bazen de kendi mezhebini, meşrebini, ideolojisini üstün görme şeklinde ortaya çıkmaktadır. Bu anlayış, dostluk ve kardeşliğin yerine kin ve nefreti, adalet ve merhametin yerine zulüm ve haksızlığı, birlik ve beraberliğin yerine tefrika ve ayrımcılığı getirir. Unutmayalım ki ilk defa üstünlük iddiasında bulunan; “Ben ateşten yaratıldığım için topraktan yaratılan Âdem’den daha hayırlıyım”5 diyen ve Allah’ın emrine karşı gelen şeytandır. Irkçılık, esasında hem insanlığa karşı işlenen bir suç hem de Allah’a karşı bir hürmetsizliktir. Bu nedenledir ki dinimiz İslâm, bağnazlık, asabiyet ve ırkçılığı tüm unsurlarıyla reddetmiştir. Hal böyleyken, bu cahiliye anlayışı sebebiyle tarih boyunca İslâm coğrafyasında düşmanlık ve husumet, kin ve nefret, kan ve gözyaşı hiç eksik olmamıştır. Oysa Peygamberimiz (sav), ırkçılık duygularıyla hareket ederek İslâm toplumundan ayrılan, asabiyet duygusuyla savaşan ve bu dava uğrunda mücadele ederken ölen kimsenin bu ölümünü, “cahiliye ölümü”6 olarak tavsif etmiştir. Önemli bir konu da şudur: Üzerinde yaşadığımız bu topraklar, öteden beri bir hicret yurdudur. Cömertlik ve fedakârlığıyla nam salmış olan bu necip millet, her daim güvenli bir liman olmuştur. Son yıllarda coğrafyamızda meydana gelen iç savaş, vahşet ve katliamlardan kaçan milyonlarca kardeşimiz, zorunlu olarak topraklarımıza sığınmıştır. Milletimiz, yeryüzündeki bütün toplumları kıskandıracak bir cömertlikle kendilerine yardım elini uzatmıştır. Onları en güzel şekilde ağırlamıştır. Ağırlamaya devam etmektedir. Ancak son zamanlarda milletimizin bu alicenaplığına gölge düşürecek birtakım olumsuzluklara üzüntüyle şahit olmaktayız. Bazı çevrelerce kardeşlik ve misafirperverliğimize yönelik algı operasyonları yürütülmektedir. Çoğu mesnetsiz iddia ve paylaşımlarla kin ve nefret duyguları körüklenmeye, milletimizin birlik ve beraberliği, huzur ve muhabbeti zedelenmeye çalışılmaktadır. Bu konuda her mümin kardeşimiz dikkatli ve ferasetli olmak durumundadır. Peygamberimiz (sav)’in ifadesiyle “Müminler, birbirlerini sevmede, birbirlerine merhamet ve şefkat göstermede, tıpkı bir organı rahatsızlandığında diğer organları da bu acıyı paylaşan bir bedene benzer.”7 Öyleyse geliniz! Misafir kardeşlerimizi külfet değil, rahmet vesilesi olarak görelim. Bazılarının yanlışlarını tamamına yüklemeyelim. “Allah hiç kimseye, hiçbir millete böyle ağır bir imtihan yaşatmasın!” diye dua edelim. İçinden geçtiğimiz bu zorlu süreçte milletçe bizi ayakta tutan ve en fazla ihtiyaç duyduğumuz değerlerin feraset, basiret ve sağduyu olduğunu unutmayalım. Bilelim ki; kardeşliğimiz, birliğimiz, dirliğimiz, huzurumuz bizlere emanettir. Merhametimize sığınan, bizden yardım uman her bir can, imanımız, İslam’ımız ve insanlığımızın bir imtihanıdır. Geliniz, bu farkındalıkla bir kez daha zihin ve gönül dünyamızı İslâm’ın yüce hakikatleriyle tezyin edelim. Kendimizi dinimizin tasvip etmediği bağnazlık, asabiyet ve ırkçılığa asla mahkûm etmeyelim. Irkçılığın, Kur’an’a, Peygambere gönül veren müminlere yakışmadığını bilelim. Peygamberimiz (sav)’in “Irkçılık, zalim de olsa kendi kavmine arka çıkmandır”8 hadis-i şerifini hiçbir zaman unutmayalım. Kavimler ve kabileler halinde yaratılmamızın, dillerimizin ve renklerimizin farklı farklı oluşunun hikmetini kavramaya çalışalım. Bütün insanları Hz. Âdem’in çocukları olarak görelim. Herkesi hilkatte eş, dinde kardeş kabul edelim. Efendimiz (sav)’in şu ikazını her daim hatırımızda tutalım: “Irkçılığa çağıran bizden değildir. Irkçılık davası uğruna savaşan bizden değildir. Irkçılık davası uğruna ölen de bizden değildir.” 1- DİB Cuma Hutbelerinden derlenmiştir2- Müslim, Eymân, 383- Hucurat, 134- Tirmizi, Kıraat, 105- A’raf, 126- Müslim, “İmâre”, 57; Nesâî, “Taḥrîm”, 28; İbn Mâce, “Fiten”, 7; Müsned, II, 306, 4887- Müslim, Birr, 66; B6011 Buhârî, Edeb, 278- Ebû Dâvûd, Edeb, 111-112

İmparatorluk dilleri üzerine çalışmalar yapan, dilimizin inceliklerini çok iyi bilen değerli edebiyatçılarımızdan rahmetli Nihad Sami Banarlı “Türkçenin Sırları” isimli kıymetli eserinde yeryüzünde ve cihan tarihinde imparatorluk dili olmamış, olamamış dillerin pek çok olduğunu fakat imparatorluk dili olabilmeyi başarmış dillerin nadir olduğunu söyler. Ve bu konuda şöyle der: “Türkçe daha Orta Asya’daki kuruluş asırlarında bile, özdil değil, bir imparatorluk diliydi. Bir dilin doğuşunda, karakterinde, ananesinde ve dehasında başka dillerden kelimeleri millileştirme hayatı ve kudreti varsa, artık o dili Özdil yapmaya kalkmak, dili kendi tabiatından ve dehasından uzaklaştırmaktır ki bunu ancak cehaletin ve dalaletin elleri yapar.” İşte biz de yine, dilimize girmiş, artık bizden bir parça olmuş, millileşmiş, Türkçeleşmiş kelimelerimizin kökenlerine yolculuk yapmaya devam edeceğiz. İlk kelimemiz “çapraz” ایمپراطورلق ديللري أوزرينه  چاليشمه لر ياپان، ديلمزڭ اينجه لكلريني چوق ايي بيلن دگرلي ادبياتجيلريمزدن رحمتلي نهاد سامی بانارلي ”تركجه نڭ سرلري“ اسملي قيمتلي اثرنده  ير يوزنده  و جهان تاريخنده  ايمپراطورلق ديلي اولمامش، اولامامش ديللرڭ پك چوق اولديغني فقط ايمپراطورلق ديلي اولابيلمه يي باشارمش ديللرڭ نادر اولديغني سويلر. و بو قونوده  شويله  دير: ”تركجه  داها اورته  آسيه ده كي قورولوش عصرلرنده  بيله ، أوز ديل دگل، بر ايمپراطورلق ديليدي. بر ديلڭ طوغوشنده ، قراقترنده ، عنعنه سنده  و دهاسنده  باشقه  ديللردن كلمه لري ملّيلشديرمه  حياتي و قدرتي وارسه ، آرتيق او ديلي أوز ديل ياپمه يه  قالقمق، ديلي كندي طبيعتندن و دهاسندن اوزاقلاشديرمقدركه  بوني آنجق جهالتڭ و ضلالتڭ اللري ياپار.“ ايشته  بز ده  يينه ، ديلمزه  كيرمش، آرتيق بزدن بر پارچه  اولمش، ملّيلشمش، تركجه لشمش كلمه لريمزڭ كوكنلرينه  يولجيلق ياپمه يه  دوام ايده جگز. ايلك كلمه مز ”چاپراز“ ÇAPRAZ: Aslı “çeprast” olan bu kelime dilimize Farsçadan geçmiş birleşik bir kelimedir. Sol anlamındaki “Çep” ve sağ anlamındaki “rast” kelimelerinin izdivacından meydana gelmiştir. “Birbirine aykırı olan, zıt düşen” anlamındaki çapraz kelimesi Türkçemizde yaygın bir şekilde kullanılmaya başlamıştır. Mesela Güreşte bir kolu veya her iki kolu rakibin koltuk altından geçirip sarma şeklindeki oyun için “Çapraza almak”, “Çapraza getirmek” yine savaş ifadesi olarak “Çapraz ateş”, edebiyatta “Çapraz kâfiye” iktisatta “Çapraz kur” bu kullanımlardan sadece birkaç tanesidir. KARGA TULUMBA: ilginç bir hikayesi olan bu deyim “birkaç kişi, birini kollarından bacaklarından tutup elleri üzerinde havaya kaldırarak özensiz taşımak” anlamında kullanılıyor. Lakin deyim dilimize İtalyan ve Venedikli denizciler vesilesiyle girmiştir. İtalyanlar arasında “karga la trompa” deyimi gemicilikte “yelkenleri indirip, bohça ederek sarıp sarmalayıp topla!” anlamında bir emirdir. Bu deyim nasıl olmuşsa olmuş ne karga ile ne de tulumba ile ilgisi olmaz bir şekilde Türkçemize mal olmuştur. KAPUSKA: Kelime dilimize Rusçadan geçmiştir. Rusçada kapuska “lahana” anlamına gelmektedir. Dilimizde ise “etli, kıymalı lahana” yemeğine bu isim verilmektedir. MANİFATURA: Bu kelime İtalyancadan dilimize geçmiş birleşik bir kelimedir. “El işi, imalat” anlamındadır. Latince “el” anlamındaki “manuel” kelimesi ile “yapmak, işlemek” manasındaki “factura” kelimesinin bir araya gelmesi ile oluşmuştur. Osmanlıda fabrika işi kumaş, bez ve bunlarla ilgili malzemeleri satan yerlere manifaturacı denirdi. BARİ: Bu kelime Farsçadan dilimize geçmiş bir kelimedir. “Bar” kelimesi çok farklı anlamlara gelen bir kelimedir. Bir anlamı da “defa, kerre” manasındadır. Mesela “Bâr-ı evvel” ilk defa demektir. “Hezar bar” Bin kere, bin defa demektir. İşte “bari” kelimesi de “hiç olmazsa bir defa, bir kerecik” manasına gelmektedir. ÖTEBERİ: Bu kelime Türkçe kökenli bir yapıya sahiptir. Öteberi, küçük ve önemsiz, ikinci derecedeki nesne veya eşyalara, çeşitli ufak tefek şeylere verilen isimdir. Aslı “ötesi ve berisi, hepsi” anlamındadır. FİSKE: Yunanca kökenli olan kelimenin aslı “phouska”dır. Parmaklardan birinin, bilhassa orta parmağın tırnak kısmını başparmağın ucuna dayadıktan sonra birdenbire ileri doğru fırlatmak suretiyle yapılan “minik vuruşa” denir. Dilimizde zamanla fiske şeklini almıştır. BERHUDAR: Bu kelime Farsça bir kelimedir. “Berhur”“faydalanmak” “ berhūrdār” ise “faydalanan” anlamındadır. “Tuttuğu işten semere gören, feyizlenen, mesut olan kişiye “berhurdar” denilir. Ecdadımız bunu “Berhurdar ol!” şeklinde “hayır gör, hayır üzere ol!” manasında dua kalıbıyla söylemişlerdir. Zamanla bu söyleyiş “berhudar” olarak yerleşmiştir.

ملتجي مقامندن دعا انسان مدنئ بالطبعدر. مدنيدر. بر آراده  ياشامه  كولتوريله  مجهّزدر. زمان زمان انسانڭ قوردي انسان اولسه  ده  انسان انسانڭ علاجيدر. انساني بر آراده  طوتان ايسه  اورتاق نقطه لريدر. قوم، قبيله ، ديل، وطن، بايراقدر… زورده  قالان انسانه  قوجاق آچه  يينه  انساندر. صواشده  بيله  اولسه  صويني دشمان صفنده  اولانله  پايلاشان ده  انسان اوغلي انساندر. چشيتلي سببلرله  بر آراده  اولمه  وسيله سي وطنندن آيريلمق زورنده  قالاني كندي اورتاغنه ، پايده سنه  طاشييان ده  انسان و انسانله  متشكّل وطن و اداره سيدر. زيرا انسان ايلك انساندن بو يانه  ملتجيدر. قوجاغنه  دوشديگي دنيانڭ قاليجيسي دگل، گچيجي مسافريدر. ملتجي اولديغي دنياده  التجا ايده جگي يگانه  وارلق آنجق هر شيئڭ صاحبي اولان اللّٰهدر. ارجعي امري كلنه  قدر، انسانه  قول قنات كرمه  مسئوليتيله  موظّف اولان انساندر. اللّٰه كيمسه يي يرندن، يوردندن، انسانندن، الفتندن محروم ايلمه سين. كلڭ بوني عارف نهاد آسيه نڭ دعاسيله  سسلنديره لم و آمين دييه لم… بز، قيصيق سسلرز. . . مناره لري،سن، اذانسز بيراقما اللّٰهم!يا چاغير شوراده  بال ياپانلريڭي،يا قوغانسز بيراقما اللّٰهم!ماهيه سزدر مناره لر. . . كوگي ده ،كهكشانسز بيراقما اللّٰهم!مسلمانلقله  يوغرولان يوردي،مسلمانسز بيراقما اللّٰهم!بزه  كوچ وير... جهاد ميداننى،پهلوانسز بيراقما اللّٰهم!قهرمان بكله ين ييغينلريڭي،قهرمانسز بيراقما اللّٰهم!بيله لم خصمه  قارشي قويمه سني،بزي جانسز بيراقما اللّٰهم!يارينڭ يوللرنده  ييللري ده ،رمضانسز بيراقما اللّٰهم!يا طاغيت كيمسه سز قالان سوروڭي،يا چوبانسز بيراقما اللّٰهم!بزي سن سوكيسز، صوسز، هواسز؛و وطنسز بيراقما اللّٰهم!مسلمانلقله  يوغرولان يوردي،مسلمانسز بيراقما اللّٰهم! İnsan medeni-i bittab’dır. Medenidir. Bir arada yaşama kültürüyle mücehhezdir. Zaman zaman insanın kurdu insan olsa da insan insanın ilacıdır. İnsanı bir arada tutan ise ortak noktalarıdır. Kavim, kabile, dil, vatan, bayraktır… Zorda kalan insana kucak aça yine insandır. Savaşta bile olsa suyunu düşman safında olanla paylaşan da insanoğlu insandır. Çeşitli sebeplerle bir arada olma vesilesi vatanından ayrılmak zorunda kalanı kendi ortağına, paydasına taşıyan da insan ve insanla müteşekkil vatan ve idaresidir. Zira insan ilk insandan bu yana mültecidir. Kucağına düştüğü dünyanın kalıcısı değil, geçici misafiridir. Mülteci olduğu dünyada iltica edeceği yegâne varlık ancak her şeyin sahibi olan Allah’tır. İrciî emri gelene kadar, insana kol kanat germe mesuliyetiyle muvazzaf olan insandır. Allah kimseyi yerinden, yurdundan, insanından, ülfetinden mahrum eylemesin. Gelin bunu Arif Nihad Asya’nın duasıyla seslendirelim ve amin diyelim… Biz, kısık sesleriz...minareleri,Sen, ezansız bırakma Allah’ım!Ya çağır şurada bal yapanlarını,Ya kovansız bırakma Allah’ım!Mahyasızdır minareler... göğü de,Kehkeşansız bırakma Allah’ım!Müslümanlıkla yoğrulan yurdu,Müslümansız bırakma Allah’ım!Bize güç ver... cihad meydanını,Pehlivansız bırakma Allah’ım!Kahraman bekleyen yığınlarını,Kahramansız bırakma Allah’ım!Bilelim hasma karşı koymasını,Bizi cansız bırakma Allah’ım!Yarının yollarında yılları da,Ramazansız bırakma Allah’ım!Ya dağıt kimsesiz kalan sürünü,Ya çobansız bırakma Allah’ım!Bizi sen sevgisiz, susuz, havasız;Ve vatansız bırakma Allah’ım!Müslümanlıkla yoğrulan yurdu,Müslümansız bırakma Allah’ım!

Savaş, zulüm, can güvenliği ve doğal afet gibi sebeplerden ötürü vatanlarından göç etmek zorunda kalan insanların başka bir devlet tarafından himaye edilmesiyle ortaya çıkan mültecilik kavramı tarih boyunca pek çok kez karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde uluslararası hukukta bir kişinin mülteci statüsüne kavuşması için üç şart bulunmaktadır: baskıya maruz kalmış olmak, ülkesine geri dönme imkân veya isteğinin olmaması, terör ve insanlık suçu işlememiş olması. Bu üç şartı taşıyanlar mültecilik korumasından faydalanabilmektedir. İslam hukukunda ise iltica kavramı üç kurum içerisinde yer bulmaktadır: Başka bir devletin vatandaşı olan gayrimüslimin siyasi veya ticari nedenlerle İslam ülkesine girmesine izin verilmesi (eman), cizye karşılığında gayrimüslime ikamet hakkının verilmesi (zimmîlik), gayrimüslim bir yerden göç eden Müslümanların kabul edilerek vatandaşlık hakkının verilmesi (muhacirlik). Bu himaye kurumlarının günümüzdeki mültecilik kavramı ile ortak ve farklı yönleri bulunmakla birlikte, himaye talebinde bulunan kişiye gerekli şartları taşıması halinde güven içinde yaşama imkânı vermesi İslam devletinin dinî ve insani vazifelerinden biri sayılmıştır. Mazlum ve çaresizlere gönül kapılarının açılması, Anadolu Müslümanlarının karakteristik özelliği olmuştur. Yüzlerce yıldır kitlesel göç, kıtlık, savaş, afet gibi durumlardan ötürü bu topraklarda misafir edilen birçok millet güven içinde yaşamış, kimisi ülkelerindeki şartlar düzelince misafirliğini bitirerek geri dönmüş, kimisi de kardeşçe yaşamaya devam etmiştir. Osmanlı döneminde bu himayelerin sayısız örneği bulunmaktadır. Bunlardan biri, 1709 Poltova Savaşıʼnda İsveç Kralı XII. Şarlʼın (Charles) Ruslara yenilmesi neticesinde günümüzde Ukrayna ve Moldova sınırları içerisinde yer alan Özi ve Bender üzerinden Osmanlıʼya sığınması hadisesidir. Kralın 8 gün kalmayı planladığı bu iltica, değişik nedenlerden ötürü 1714 yılına kadar sürmüştür. Padişah III. Ahmed, XII. Şarlʼa bir mülteci konumunda olmasına rağmen kendi ülkesindeymiş gibi muamelede bulunarak Benderʼdeki ikameti süresince tüm masraflarını karşılamıştır. Bu arada Rusya, bizzat çarın ağzından XII. Şarlʼın bir an önce kendilerine teslim edilmesini talep etmiş, ancak bu talep geri çevrilmiş, hatta bu nedenle 1711 yılında Rusya ile Osmanlı arasında meşhur Prut Savaşı patlak vermiştir. İsveç Kralı bir gayrimüslim olmasına rağmen kendisine Osmanlı topraklarında eman verilmesi ve ikametine izin verilmesi, İslamʼda insan hayatının ne kadar önemli olduğunu ortaya koymaktadır. Günümüzde Ukraynaʼda yaşanan savaştan kaçan insanların ülkemize sığınması bu insani tavrımızı kaybetmediğimizi gösteriyor. Güncel konu olduğu için şunu da vurgulamakta fayda görüyoruz. İsveçʼte ikamet ve sığınma talepleri kabul edilen PKK ve FETÖ terör örgütleri mensupları, terör ve insanlık suçu işledikleri sabit olduğundan mülteci konumunda değildir ve aynı kategoride tutulmamalıdır. İsveç, tarihte kendi kralına kucak açan Türkiyeʼye karşı bu ayrımı iyi yapmalıdır. Öte yandan can güvenliği tehlikesi bulunan Müslümanlara sığınma hakkının verilmesi (muhacirlik) Müslümanlar için daha öncelikli bir durumdur. Tarihte pek çok mazluma kucak açan bu toprakların evlatları olan bizlerin, kendi dindaşlarımıza en azından aynı alicenaplığı göstermesi İslam kardeşlik kültürünün bir gereğidir. 1. Vesika İsveç ve Rusya arasındaki muharebede İsveç kralının mağlup olarak Özi suyunun öbür tarafına kaçtığı ve Ruslara birçok esir verdiğine dair Boğdan voyvodasından Kapı Kethüdası Koparoğluʼna gelen mektup özeti (22 Temmuz 1709). İE_HR_00015_01458_001_001 (1) Boğdan voyvodasından kapu kethüdâsı Koparoğluʼna gelen mektûbun hülâsasıdır ki Cemâziyeʼl-ûlânın on dördünde tahrîr olunmuştur. (2) Bundan akdem tahrîr olunduğu üzere cenk-i azîm vâkiʻ olduğu mukarrer olup sonra bize böyle haber vâsıl oldu ki, İsveç kralı (3) mağlûb oldukda mahall-i maʻrekeden bir sâʻat baʻîd mesâfede olan taburuna sığındı. Baʻdehû nısfuʼl-leylde bakiyyetüʼs-süyûf (4) bütün askeriyle firâr edip bundan akdem Kaş kazaklarının zabıtlarında olup çar harâb eylediği Pervolosna nâm (5) palangaya ki Özi Suyunun öte canibindedir, geldi. Akablerince irsâl olunan Moskof ceneralleri teʻâkub ederek gelip ihâta eylediler. (6) İsveç kralı dahi muhâtara-i azîmeden hazer edip necât bulmağiçün kendüsü ve Mazepa ve Perlovkaʼnın başı Polkovnik ve (7) Kaş kazaklarının başı Kosovey ve sâir belli başlı iki yüz mikdârı adamlarıyla Cemâziyeʼl-ûlânın ikisinde (8) Özi Suyunun beri yakasına geçtiler. Ve bunlar beri yakaya mürûr eyledikten sonra tabur muhât iken çar dahi ılgar ile yetişip (9) tabur üzerine geldikte tabur üzerine taʻyîn olunan İsveç cenerali Levenhavot bu musibet-i uzmâyı müşâhede eyledikde (10) nakl olunduğu üzere on bin yahud iki bin piyâde ve süvâr askeriyle biʼz-zarûre çara itâʻat eylediler. Baʻdehû çar (11) mecmûʻunu Poltava nam kalʻaya gönderdi. Ve mukaddemâ işâret olunduğu üzere Mihailʼin karındaşı Kanz Dimitri Galinci asker ile (12) Özi Suyunun beri yakasına geçenleri zabt edip İsveç kralını ve Mazepaʼyı ahz eylemek içün gönderdiler. Ve her kim ki (13) kralı ahz ederse kendüye iki yüz kese ve Mazepaʼyı ahz edene yüz kese ve müjde getirene on kese verilir deyü (14) nidâ ettirdi. Ve nakl olunur ki maʻrekede maktûl ve esîr olanlar süvâr ve piyâde on iki bin yahud on üç bin adam (15) mikdârıdır. Moskof askerinden maktûl mektûmdur lâkin vukûʻu üzere haber alıp ne mikdâr olduğu iʻlâm olunur. (16) Ve bundan akdem iʻlâm olunduğu üzere Moskof askeri Leh hatmanlarıyla kral-ı cedîd İstanislavsʼı teʻâkub etmişlerdir. Ve nakl (17) olunur ki, kral-ı cedîd Vorsklaʼyı geçmiştir. Ve yine söylenir ki Nalkıran sınırlara İslovenskaʼya dek geldi. Leh içinde (18) dahi mahsûs câsûslarımız vardır. Ol tarafta her ne zuhûr ederse aleʼl-acele iʻlâm olunur. İE_HR_00015_01458_001_001 2. Vesika Rus çarından gelen namenin tercümesinin sureti olup, İsveç Kralı 12. Karl ve Kazak lideri İvan Mazepaʼnın Osmanlı Devletiʼnce himaye edilmesinden bahisle bu kişilerin bir an önce kendilerine teslim edilmesine ilişkin Rus çarının yazdığı mektubun tercümesi (27 Temmuz 1709).   A_{DVNSNMH_d_00006_00095 (1) Rikâb-ı Hümâyûn-ı Şehriyârîye çar-ı mûmâ-ileyh tarafından gelen âhar nâmenin tercümesidir. (2) Şevketlü kudretlü azametlü şehinşâh-ı aʻzam hazretlerinin huzûr-ı mülûkânelerine Moskof çarı (3) tarafından taʻzîm ve tekrîm birle dostâne inhâ olunan oldur ki, işbu temmuzun onuncu gününde (4) cânib-i şehriyârîlerine nâmemiz yazılıp mefhûmunda Allâhu teʻâlâ hazretleri hak üzere eylediğimiz (5) cenkde bize muʻîn olup düşmanımız olan İsveç kralı üzerine kemâl-i şân ile küllî gâlibiyet (6) bulduğumuzu ifâde ve İsveç kralı birkaç yüz adam ile Özi Suyunu ubûr ve Devlet-i Aliyyelerinin (7) memleketine girmekle düşmanımız olan kral-ı mûmâ-ileyhi kabul eylemeyip ve bir vechile geçid vermeyip (8) ve Mazepaʼnın etbâʻıyla ahz ve bize teslîm oluması bâbında Devlet-i Aliyyeleri serhadlerinde olan (9) hükkâma teʼkîd üzere emr ü fermân buyurmaları iltimâs olunmuş idi. Der-i Devlet-i Aliyyelerinde meks üzere (10) olan elçimizin vesâtatıyla zikr olunan nâmemiz teblîğ ve taraf-ı mülûkânelerinde meʼmûl mültemisimize binâen (11) bu husus içün cümle serhad hükkâmına hitâben evâmir-i aliyyeleri sâdır olduğu indimizde (12) cidden meşkûk değildir. Ammâ kral-ı mezbûr ve hâin Mazepa ve birkaç refîkleriyle maʻan askerimizden (13) firâr eder iken Özi sâbıtının emriyle Devlet-i Aliyyeʼnin reʻâyâsı ihzâr eyledikleri kayıklara (14) binip Aksuʼyun öte yakasına ubûr ve Özi Kalʻasına firâr ve taraf-ı mülûkânelerinden (15) ol mahalde oturan paşadan veyahut beyden kabûl olunduğu düşmanımızı taʻkîb içüb (16) asker ile irsâl olunan ceneralimizin ihbârıyla hâliyâ maʻlûmumuz oldu. Düşmanımızı ve hâinimizi (17) himâyeye kabûl ile geçirmek dost hizmetkârına münâsib hareket değildir. Ve eğerçi cümle (18) tavâifin kavânîn ve merâsimi muktezâsınca dahi ilerü yürümek ve düşmanı her ne mahalde bulmak (19) mümkün ise aramak her yerde âdet olduğu üzere askerimize memnûʻ değil idi. Lâkin (20) bunun birle tarafımızdan bir dürlü izin olmayıp bu takrîb ile düşmanlığa sebeb olur bir nesne (21) zuhûr eylememekiçün ceneral-ı mezbûr Devlet-i Aliyyeleri memleketine duhûle cesâret etmeyip (22) Aksu kurbunda tevakkuf eyledi. Binâen alâ-zâlik minvâl-i meşrûh üzere askerimizden firâr (23) eyleyen İsveç kralı hâin Mazepa ile maʻan bendelerinin vesâtatıyla nehr-i mezbûrdan ubûr ettirilip (24) memleketlerinde kabûl olunmağla mâbeynde cârî olan dostluk ve meveddet ve münʻakid olan (25) sulh ve salâh hürmetine İsveç kralı Devlet-i Aliyyelerinde alıkonulup ilerü yürümesine izin (26) verilmemesi taraf-ı şehriyârîlerinden dostâne matlûbumuzdur. Bu arzumuzu taraf-ı mülûkânelerine (27) mûmâ-ileyh elçimiz tafsîl üzere takrîr edecektir. Ve hâin Mazepaʼnın etbâʻıyla bilâ-teʼhîr (28) tarafımıza teslîm olunması tenbîh buyurula. Ve bu vechile tarafımıza dostluk ve meveddetlerine sulh (29) ve salâhın aleʼl-istikrâr hıfz ve hırâsetine alâmet-i muʻayyene izhâr buyurmaları (30) meʼmûlümüzdür. Bâkî sıhhat ve âfiyet-i dâime ile devlet ve saltanat-ı aliyyeleri kâim olmasına (31) duʻâ olunur. (32) Mîlâd-ı Hazret-i Îsâʼnın bin yedi yüz dokuzuncu çarlığımızın yirmi sekizinci senesinde (33) mâh-ı temmuzun on dördüncü gününde Poltava kurbunda taburumuzda yazılmıştır. Kelimeler Bakiyyetüʼs-süyûf: Artakalan askerlerBinâen alâ-zâlik: Bundan dolayıBirle: BirlikteEtbâʻ: Bir kimseye uyanlarHazer: KaçınmakHırâset: KorumaHükkâm: HakimlerMaʻreke: Harp meydanıMeks: Durma, dinlenmeMektûm: GizliMeʼmûl: Umulan, ümit edilenMeşkûk: ŞüpheliMeveddet: Sevme, sevgiMuhât: Kuşatılmış, sarılmışMuhâtara: TehlikeMültemis: Kayıran, arka çıkanNısfuʼl-leyl: Gecenin yarısıRikâb: HuzurTavâif: Topluluklar, bölüklerTeʻâkub: Birbirini takip etmeTeʼkîd: SağlamlaştırmaTevakkuf: DurmaUbûr: Geçip gitmekVesâtat: Vasıta

ايلك مودرن بلديه : آلتنجي دائرۀ بلديه  بوكونكي آڭلاديغمز آڭلامده  ايلك مودرن بلديه  بك اوغلینده  ١٨٥٨ سنه سنده  قورولمشدر. تنظيماتدن أوڭجه  شهرلرڭ بلديه  باشقانلغي كوروينى قاضيلر يرينه  كتيريرلردي. تنظيماتدن صوڭره  أوڭجه  بلدي خدمتلري يرينه  كتيرمك أوزره  شهرامانتي قورولدي. آردندن ده  دائرۀ بلديه لر قورولمه يه  باشلاندي. استانبول، ١٤ بلديه  دائره سنه  بولوندي. بونلردن بك اوغلينه باقاجق اولاننه ، آلتنجي دائرۀ بلديه  اسمي ويريلدي. بك اوغلي، غير مسلم و يبانجي كوكنلي نفوسڭ چوغونلقده  اولديغي بر بولكه يدي. بو آچيدن ايلك بلديه  تشكيلاتلانمسي ده  بوراده  باشلادى. پاريسڭ اڭ معمور و مودرن بولكه سي اولان ‘Sixieme de arrondissement ’ده  آلتنجي بولكه  اولارق اسملنديريلمشدي. بو بولگه ده  بر مدّت ياشايان مصطفي رشيد و علي پاشالر، بك اوغلينه آلتنجي دائره  دينيلمه سنده  اتكيلي اولمشلردر. آلتنجي دائرۀ بلديه نڭ ايلك مديري اولارق محمد كامل بك آتانمشدر. بلديه  مجلسي ايسه  بك اوغلينڭ نفوس ياپيسيله  اورانتيلي اولارق داها زياده  غير مسلملردن اولوشمقده يدي. ايلك مدير محمد كامل بك دونمندن باشلايارق بك اوغلينڭ احتياج دويديغي بلدي خدمتلر، يورورلگه  كيرن نظامنامه لر چرچوه سنده  يرينه  كتيريلمه يه  چاليشيلمشدر. صوقاقلرڭ تميزلنمسي، جادّه لرڭ آيدينلاتيلمسي، صو و آتيق صو يوللرينڭ ياپيمي كبي خدمتلر بونلرڭ باشنده  كلمكده يدي. بلدي خدمتلرڭ كوروله بيلمه سي ايچون، بلديه لرڭ كليرلرينڭ اولمه سنڭ محقّق اولديغي كرچگندن حركتله ، آلتنجي دائرۀ بلديه  ده  كلير صاغلامق آماجيله  ويركي طوپلامقده يدي. بلديه  مديري و مجلس أويه لرينڭ مهرلرينڭ بولونديغي ١٠ شباط ١٨٥٩ تاريخلي بر بلكه ده  (٤٢٩/٢٨٣٨٦-١-١) بلديه جه  قونتراتو خرجي اولارق طوپلانان ٪٢،٥ اوراننده كي ويركينڭ يوكسك اولديغي و ٪٠،٥ اوراننه  اينديريلمسي كركديگي افاده  ايديلمكده يدي. Bugünkü anladığımız anlamda ilk modern belediye Beyoğlu’nda 1858 senesinde kurulmuştur. Tanzimat’tan önce şehirlerin belediye başkanlığı görevini kadılar yerine getirirlerdi. Tanzimat’tan sonra önce beledî hizmetleri yerine getirmek üzere Şehremaneti kuruldu. Ardından da Daire-i Belediyeler kurulmaya başlandı. İstanbul, 14 belediye dairesine bölündü. Bunlardan Beyoğlu’na bakacak olanına, Altıncı Daire-i Belediye ismi verildi. Beyoğlu, gayrimüslim ve yabancı kökenli nüfusun çoğunlukta olduğu bir bölgeydi. Bu açıdan ilk belediye teşkilatlanması da burada başladı. Paris’in en mamur ve modern bölgesi olan ‘Sixieme de arrondissement’ de altıncı bölge olarak isimlendirilmişti. Bu bölgede bir müddet yaşayan Mustafa Reşid ve Ali Paşalar, Beyoğlu’na Altıncı Daire denilmesinde etkili olmuşlardır. Altıncı Daire-i Belediye’nin ilk müdürü olarak Mehmed Kâmil Bey atanmıştır. Belediye meclisi ise Beyoğlu’nun nüfus yapısıyla orantılı olarak daha ziyade gayrimüslimlerden oluşmaktaydı. İlk müdür Mehmed Kâmil Bey döneminden başlayarak Beyoğlu’nun ihtiyaç duyduğu beledî hizmetler, yürürlüğe giren nizamnameler çerçevesinde yerine getirilmeye çalışılmıştır. Sokakların temizlenmesi, caddelerin aydınlatılması, su ve atık su yollarının yapımı gibi hizmetler bunların başında gelmekteydi. Beledî hizmetlerin görülebilmesi için, belediyelerin gelirlerinin olmasının muhakkak olduğu gerçeğinden hareketle, Altıncı Daire-i Belediye de gelir sağlamak amacıyla vergi toplamaktaydı. Belediye müdürü ve meclis üyelerinin mühürlerinin bulunduğu 10 Şubat 1859 tarihli bir belgede (BOA, İ.DH, 429/28386-1-1) belediyece kontorato harcı olarak toplanan %2,5 oranındaki verginin yüksek olduğu ve %0,5 oranına indirilmesi gerektiği ifade edilmekteydi. Belge no: BOA, İ.DH, 429/28386-1-1Tarih: Hicrî 7 Receb 1275 (Miladî 10 Şubat 1859) (1)Hû (2)Ma’lûm-ı âli-i vekâletpenâhîleri buyurulduğu vechile altıncı dâire dâhilinde bulunan emlâk ve akârın usûl-i tahrîriye ve tahmîniyesi resîde-i hitâm olanlardan nizâmname (3)iktizâsınca vergi tahsîline mübâşeret kılınmış ve bir tarafdan dahî itmâm-ı usûl-i muharrereye ikdâm olunmakda bulunmuş ise de beyâna hâcet olmadığı üzere işbu vergi-yi cedîdin  (4)takarrürü hasbe’l-îcâb kontorato harcının ta’dîlini muktezî olup şöyle ki şimdiye kadar meşhûd ve müdellel olduğuna göre yüzde iki buçuk harc-ı kontorato (5)herkese kerrât gelmesiyle kimse tarafından memnûniyetle akd-i kontoratoya rağbet gösterilmemekde olduğu hâlde bunun ba’de-zîn vergi-yi cedîdden başkaca i’tâsı (6)daha ziyâde ağır gelerek ve giderek hiç kontorato dahî olunmayarak vâridâtının zarûrî tenâkusunu müstelzim olacağından mâadâ ma’rifet-i hükûmetle akd-i (7)kontoratodan asıl maksad-ı hakîkî olan umûr-ı inzibatiye-i belediyeyi dahî ihlâl eyleyeceği bedîhî ve gerçi kontorato harcı olarak fakat yüzde (8)yarım hesabıyla alınacak olur ise cüz’iyyâtdan görünmesi cihetiyle cümle cânibinden hoşnûdiyetle kabul ve i’tâ ve bu vesîle ile kâffe-i akârın kontoratosu (9)icrâ olunarak bu suret hem şimdiki vâridâtından fazla akçe istihsâlini ve hem de nizâmât-ı inzibâtiyenin istimrâr ve istikmâlini mûcib olacağı zâhir ve celî (10)olmakla bu sûretle icrâsıyla vâridât-ı müstahsalanın ber-mûcib-i irâde-i seniyye rub’u bi’t-tevkîf kusûru veyahûd kontoratonun idâre-i sâbıkası hengâmında (11)dâire-i dâhilinde bulunan kâffe-i emlâk ve akârın üç sene zarfında vukû’ bulmuş olan hâsılâtının teslîsen bir seneliği ne mikdâra resîde olur ise yine rub’u tevkîf ile (12)mâadâsı maktûiyet sûretinde beher sene hazîne-i celîleye teslîm olunması şıklarından hangisi nezd-i sâmî-i Sadâretpenâhîlerinde tensîb buyurulur ise îfâ-yı muktezâsının (13)irâdesi bâbında emr ve irâde hazret-i men lehü’l-emrindir (14)Fî 7 Receb sene 1275 (15)Bende Es-Seyyid Mehmed Kâmil (16)Bende Miltiyadi (17)Bende … Antuan (18)Bende Frankini … (19)Bende … (20)Bende … (21)Bende Mihail Naum … (22)Bende … (23)Bende … (24)Bende Ohannes …

Bu sayımızda öğrendiğimiz harflerden “م” (Mim)’in diğer harflerle birlikte nasıl yazılacağını göreceğiz. Harfleri yazarken, daha önce öğrendiğimiz başlama ve bitiş şekillerini unutmayalım.

طوپ قاپي باب السلام قاپي قله لري طوپ قاپي سراينڭ أوچ بيوك قاپيسندن بري و سيمكه سي اولان باب السلام يعني سلام قاپيسي، دولتڭ يوڭتيلديگي يره  آچيليردي. سرای همايون آنجق بو قاپيدن اعتبارًا باشلامقده در. باب السلام، دولته  دويولان صايغينڭ قاپيسي ايدي. بو هيبتلي قاپينڭ هر ايكي ياننده  بولونان قله لر؛ دولت آل عثمانڭ قراقترينى و تمثيل ايتديگي شيئي كوسترن عدالت قله لريدر. قاپينڭ هر ايكي طرفنه  قونوملانديريلمش بو كسمه  طاشدن قله لر، قانوني دونمنده  ياپيلمشدر. بو قله لرڭ اصالتنڭ ياننده  باشقه  وظيفه لري ده  بولونويوردي. قله لرڭ ايچنده  بعض اوطه لر بولونوردي. دولتڭ أوڭده  كلن مقام صاحبلرندن اولان قاپيجيباشيلره  دركاه عالي قاپيجيلري دينيليردي. پادشاهڭ حضورينه  كيرمك أوزره  كلن يبانجي ايلچيلر بو قاپيدن كيردكلرنده  أوڭجه  بر سوره  قاپيجيباشي آغانڭ دائره سنده  مسافر ايديليردي. دولتڭ برچوق أونملي ايشلري ده  قاپيجيباشيلره  حواله  ايديليردي. بو يوڭيله  قله لرڭ آلت طرفي بر چشيد بكله مه  صالوني وظيفه سي كورويوردي. قاپينڭ ايكي ياننده كي اوطه لر و ١٦نجی يوز ييلده  قله لر ياپيلدقدن صوڭره  بونلرڭ زمين قاتنده كي حجره لر، كوزدن دوشن و حقلرنده  قرار آليناجق دولت ايلري كلنلرينڭ قيصه  سوره  قپاتيلدقلري يرلردى. سلام قاپيسي اسمنى، دولت بيوكلري و ايلچيلرڭ، پروطوقول آلايلري صيره سنده ، آولي چوره سنده  عسكرلري سلاملامه لرندن آلمشدر. Topkapı Sarayının üç büyük kapısından biri ve simgesi olan Babüsselam yani Selam kapısı, devletin yönetildiği yere açılırdı. Sarây-ı Hümâyun ancak bu kapıdan itibaren başlamaktadır. Babüsselam, devlete duyulan saygının kapısı idi. Bu heybetli kapının her iki yanında bulunan kuleler; Devlet-i Âl-i Osmanın karakterini ve temsil ettiği şeyi gösteren Adalet Kuleleridir. Kapının her iki tarafına konumlandırılmış bu kesme taştan kuleler, Kanuni döneminde yapılmıştır. Bu kulelerin asaletinin yanında başka vazifeleri de bulunuyordu. Kulelerin içinde bazı odalar bulunurdu. Devletin önde gelen makam sahiplerinden olan kapıcıbaşılara dergâh-ı âlî kapıcıları denilirdi. Padişahın huzuruna girmek üzere gelen yabancı elçiler bu kapıdan girdiklerinde önce bir süre kapıcıbaşı ağanın dairesinde misafir edilirdi. Devletin birçok önemli işleri de kapıcıbaşılara havale edilirdi. Bu yönüyle kulelerin alt tarafı bir çeşit bekleme salonu vazifesi görüyordu. Kapının iki yanındaki odalar ve 16. yüzyılda kuleler yapıldıktan sonra bunların zemin katındaki hücreler, gözden düşen ve haklarında karar alınacak devlet ileri gelenlerinin kısa süre kapatıldıkları yerlerdi.1 Selam Kapısı ismini, devlet büyükleri ve elçilerin, protokol alayları sırasında, avlu çevresinde askerleri selamlamalarından almıştır. 1- DİB, İslam Ansiklopedisi, c. 4, s. 410

Transkripsiyon Fî Beyâniʼl-Erkâniʼl-Erbaʻa İnsânın ve sâir hayvânın bedeni aslında dört nesneden yoğrulmuşdur ki anâsır ve erkân derler. Ol dört nesnenin ikisi hafîfdir yaʻnî yenlidir. Biri âteş ve biri havâdır. Ve ikisi sakîldir yaʻnî ağırdır ki ol toprak ile sudur. Toprak sakîl-i mutlakdır yaʻnî aşağıya mâildir. Tabîʻatı bârid ve yâbisdir. Fâidesi, kendüsi yerinde karâr tutub ol üç unsuru kendüsünde eğletmekdir. Yaʻnî âteş ve havâ ve suya mekân-ı mahal olub ve ne şekil olsa kabûl etmekdir. Sunun tabîʻatı bârid ve ratbdır. Yaʻnî savık ve sıvıkdır. Toprağile cemʻ oldukda suyun yumuşaklığı toprağın yenliliğin giderir. Toprak dahi suyu akmadan alıkor. Su dahi toprağı her şekle girmeğe kâbil eder. Havânın tabîʻatı hârr ve ratbdır. Yaʻnî ısıcak ve sıvıkdır. Fâidesi toprağı yüklü ve mütehalhil ve latîf etmekdir. Nârın tabîʻat hârr ve yâbisdir. Yaʻnî ısıcak ve kurudur. Fâidesi sâir anâsırı bişürmekdir. Ve suyun ve toprağın savıklığın bir mikdâr gidermekdir. Aʻzâ tekevvününün yaʻnî vücuda gelmesinin ve bir yerde sâkin olmağının illeti su ile topraktır. Ervâhın tekevvününe yaʻnî vücuda gelmesine ve hareketine ve dahi aʻzânın hareketine illet havâ ile âteşdir. Eğerçi muharrik-i aʻzâ nefisdir, Hakk Teʻâlâ hazretlerinin izni ile. Hüveʼl-Hakîmüʼl-Kadîr. Metnin Güncel Çevirisi Dört Unsurun Açıklaması İnsanın ve hayvanların bedeni dört unsurdan mürekkeptir: Ateş, hava, su, toprak. Buna unsurlar ve rükünler denir. Bu dört nesnenin ikisi hafiftir (ateş-hava) ikisi de ağırdır (toprak-su). Toprak tam ağırdır. Tabiatı soğuk ve kurudur. Ağırlığı ile diğer üç unsuru dengeler ve onların formuna göre şekil alabilir. Suyun tabiatı soğuk ve nemlidir. Toprakla karıştığında suyun yumuşaklığı onu hafifletir, toprak da suyun akmasını engeller. Su toprağı her biçime sokabilir. Havanın mizacı sıcak ve nemlidir. Faydası diğer unsurları pişirip kıvama getirmektir. Ayrıca su ve toprağın soğukluğunu gidermektir. Organların oluşumunda ve bir yerde karar etmesinde asıl etken su ile topraktır. Ruhların yani bedendeki manevi enerjinin meydana gelmesinde ve organların hareket etmesinde etken ise hava ile ateştir. Tabii ki organları hareket ettiren, Yüce Allahʼın izniyle insanın kendisidir. O hikmetli iş yapandır, gücü yetendir. Kelimeler: Savık: SoğukSıvık: SuluYenli: HafifEğletmek: BekletmekIsıcak: SıcakMütehalhil: Araları açık olan, gevşekTekevvün: Vücuda gelme, oluşumMuharrik: Harekete geçiren Kaynak: Şemseddin-i İtâkî Şirvânî, Teşrîhuʼl-Ebdân, 7a-7b

Bâkî Hû Yâ ilâhî ol Muhammed hakkîçünOl şefâ‘at-kân Ahmed hakkîçünAfv idüb cümle günâhım kıl himmetiOl Habîbin nur veçhi hürmetiHâcegân-ı dîvân-ı HümâyûndanSâbık Amasya mal müdürüEs-seyyid el-Hâc Hüsyein Hüsnü BeyEfendinin vâlidesi el-muhtâcatü ilâRahmet-i Rabbihâ el-Afüvv el-Gafûr el-HâceÂişe Sıddîka Hanımın Rûhîçün şey’en lillahi’l-Fâtiha Fî 3 Rebiülevvel Sene 1269 El-Bâkî Bâğ-ı gülşende bir tâze gül ikenBâd-ı ecel şimdi eyledi hazânBir gül-i dîbâ-yı nâzenîn ikenEyledi hak beni hâkle yeksânEl-Hâc İbrâhîm Ağa zâde Merhûm Muhammed Ağa ruhunaEl-Fâtiha Hüve’l-Bâkî Âh kim bu âlem içre tende şâdân olmadımÇâresiz derde düşdüm def‘e imkân bulmadımGeçti ömrüm görmedim sıhhat yüzünBir müsâfir gibi geldim mihmân olmadımAkşemseddin evlâdlarındanAbdî beyin zevcesi merhûmeFâtıma Hanım ruhuna Fâtiha Sene 1360 Kelimeler: Bâkî Hû: Ölümsüz olan O’dur (Allah’tır)Şefâ‘at-kân: Şefaat kaynağıHâcegân-ı dîvân-ı Hümâyûn: Osmanlı Devleti’nde devlet işlerini yöneten, sadrâzamın başkanlığında toplanan büyük meclis hocalarındanSâbık: EvvelkiEl-muhtâcatü ilâ Rahmet-i Rabbihâ el-Afüvv el-Gafûr: Bağışlayıcı ve affedivi Rabbinin rahmetine mutaç (olan)Bâğ-ı gülşen: Gül bahçesiBâd-ı ecel: Ecel rüzgarıGül-i dîbâ-yı nâzenîn: Narin bir çiçekHâkle yeksân: Yerle birŞâdân: Mesrur, sevinçliDef‘e: KovmayaMüsâfir: YolcuMihmân: Misafir

Mülteci ve muhacir iaşelerinin bu husustaki talimata uygun olarak yürütülmesine dair belgedeki işaretli kelimeleri Latin harfli olarak boşluklara yazınız ve oradaki sıraya göre işaretlenmiş harfleri bir araya getirerek oluşacak cümleyi Osmanlı Türkçesiyle yazınız.                              C E V A P                        “Muhacir ise Allah’ın yasakladıklarını terk eden kimsedir.”(Buhari, İman, 4)

Gaye-i Hilkat İnsan bu cedelgâh-ı dünyada (çekişme yerinde) feylesof olsun, bütün manasıyla hayret-i fikriyeye malik bulunsun, hüner sahibi olsun, ne olursa olsun esbab-ı maişetle (yaşamak içn gerekli olan şeylerle) mukayyed (bağlı) olmaktan kurtulamaz. Bütün mevcudiyetiyle ve doymaz bir hisle uğraşmaktan, didinmekten, düşünmekten, aramaktan, bulmaktan, koşmaktan, atılmaktan, bağırmaktan vareste kalamaz. Rahatla vakit geçirmeğe meydan bulamaz. Hangi işe başlarsa, hangi tarafa atf-ı nigah-ı ibret eylerse (ibret gözüyle bakarsa) nakş-ı temâsîl-i kâinatın seyr-i bî-vukufu, zeminin şekl-i acîbi, kendisinin aczi daha birçok garaib ve mihnet-i hayat onu hayrette bırakır, şaşırtır, yese sokar, hayattan usandırır. Bir an evvel her şeyden sıyrılmak istenir. Biraz geçince yine bir şu‘le-i ümîd (ümit ışığı) kaplar; yeni bir fikir, yeni bir emel baş gösterir. Hayat hayat diye çırpınır; her saniyesi, her dakikası zehir olsa yine yaşamak ister ve yaşamanın levazımını tedarike koyulur. Bir nebzecik saadet için can atar. Nakaisi (noksanları) ikmal (tamamlamak) için durmaz, çabalar. Hemen çabalar. Her gün bir menfaat peşinde gezer. Çok şeyler düşünür; bazısını beğenir, bazısını beğenmez, bir kısmını yapar, diğerini yapmak ister fakat yapamaz. Zaman olur ataletle geçirir, zaman olur nazarrubâ (nazar çeken), dilrubâ (gönül alan) manzaralar temaşasında gezer. Bazen sükunetle, bazen de mücadele ile… hulasa, daha birçok hallerle imrar-ı hayat eder (hayat sürer), yaşar. Fakat “Gaye-i hilkat nedir?” demez, onu düşünmez. Halbuki insanın en ziyade i‘mâl-i fikir edeceği bir mesele varsa o da gaye-i hilkattir. Bu kâinat, lisan-ı hal ve kaliyle suret-i beliğane ve hakimanede gaye-i hilkati ihtar ediyor ve Fâtır-ı âlemi bilmektir diyor. İşte gaye-i hilkat budur. Bunu sadece akıl -selim olmak şartıyla- bulmakta güçlük çekmez. Fakat hasr-ı dikkat, ahz-ı ibret lazım. Elmalılı Mustafa Şefik İlanat Simav tamim-i maarif encümeninden: Müftî-i belde Hacı Arif Efendi hazretlerinin teşebbüs ve delaleti, halkın muavenet ve gayreti eseri olarak (1)319’da inşasına başlanıp (1)321’de küşadına (yapımına) -lehü’l-hamd- muvaffak olunan beldemizde vakı kargir “Kütüphane-i Umumi” el-yevm ahalinin okumak ihtiyacını tatmin ve teskin edecek kitaba malik olamamış. Halbuki iki sene evvelki harik-i hailde (yok edici yangında) kasabamızın kamilen yanması neticesi olarak kitapsız kalan kocaman bir belde halkının okumak ihtiyacı bir vakit daha şiddetini artırmış olması hasebiyle kitap ihdası sevdasını besleyen ashab-ı hayırla, müellif ve muharrirlere, maarif ve tamim-i maarif muhiblerine (sevenlerine) arz olunur.

سرايم يوقكه كيجه يي سوه يم أوچنجي سليم بر كون صدر اعظم زعفرانبوليلي عزّت محمد پاشا ايله ساعتلرجه دولت ايشلرندن بحث ايتدكدن صوڭره يورغونلق حسّ ايتمه يه باشلاينجه، پاشايه شويله بويله بر شي سويله مش: - امان پاشا هر كون صباحدن آقشامه قدر دولت غائله لري بني چوق متأثّر و بي تاب ايتديگي ايچون بن كوندوزي سومم، كيجه يي سورم! بنم باشمي ده، اعصابمي ده ايشته سوكيلي كيجه ديڭلنديرر. سن ده أويله ميسڭ؟ عزّت محمد پاشا ده خفيفجه كولومسه يه رك شويله جواب ويرمش: - سلطانم، قولڭز ایركن ياتمق آليشقانلغندن طولايي كيجه ايله طانيشمه م، نه بن اوني طانيرم، نه او بني طانير! تام او صيره ده أوچنجي سليمڭ چوق سوديگي و صيق صيق سرايه دعوت ايدوب صحبت ايتديگي بيوك شاعر شيخ غالب حضوره چيقنجه، پادشاه عين صوري يي اوڭا ده صورمش و او ده شويله جواب ويرمش: - امان پادشاهم، قولڭزڭ سرايم يوقكه كيجه يي سوه يم!.. Sarayım Yok Ki Geceyi Seveyim Üçüncü selim bir gün sadrazam safranbolulu İzzet mehmed Paşa ile saatlerce devlet işlerinden bahsettikten sonra yorgunluk hissetmeye başlayınca, Paşa’ya şöyle böyle bir şey söylemiş: - Aman Paşa her gün sabahtan akşama kadar devlet gaileleri beni çok müteessir ve bitab ettiği için ben gündüzü sevmem, geceyi severim! Benim başımı da, asabımı da işte sevgili gece dinlendirir. sen de öyle misin? İzzet mehmed Paşa da hafifçe gülümseyerek şöyle cevap vermiş: - sultanım, kulunuz erken yatmak alışkanlığından dolayı gece ile tanışmam, ne ben onu tanırım, ne o beni tanır! Tam o sırada Üçüncü selim’in çok sevdiği ve sık sık saraya davet edip sohbet ettiği büyük şair şeyh Galib huzura çıkınca, Padişah aynı soruyu ona da sormuş ve o da şöyle cevap vermiş: - Aman Padişahım, kulunuzun sarayım yok ki geceyi seveyim!.. اگري بوگري آرقداش ايسته مم اورمانڭ برنده تيلكي ايله ييلان آرقداش اولور و برلكده اوزون بر يولجيلغه چيقمه يه قرار ويررلر. آنجق بر سوره صوڭره ييلانڭ يوزي آصيلير. تيلكي خير اولا دييه صورار؟ ييلان: ”تيلكي قرداش يولمز چوق اوزون؛ سنڭ كبي قوشامام و سڭا انكل اولورم بن دوشوندمده سن اڭ اييسي يوله تك باشڭه قويول“ دير! تيلكي: ”هيچ اولورمي أويله شي دوشونديگڭ شيئه باق صاريل بلمه “دير. صوڭنده يوله قويولورلر؛ كونلرجه يورومكدن پريشان اولان تيلكي خسته لانير آنجق هدفه اولاشيرلر، آراده ساده جه آشمه لري كركن بر ايرماق قالير. ايرماغڭ كنارينه كلدكلرنده ايسه ييلان تيلكي يه ”تيلكي قرداش؛ بن يوزمه بيل­مم، بورايه قدرمش، هادي سن كچ اوغورلر اولسون بن باشمڭ چاره سنه باقارم“ دير!. بونڭ أوزرينه تيلكي: ”بن كيمسه يي ياري يولده قومم، صاريل بوينمه قارشي قيي يه برابر كچه لم! “دير. أه قيرمايايم ديين ييلان تيلكينڭ بويننه صاريلير و قارشي قيي يه كچرلر. ييلان تيلكينڭ بوينني صيقمغه باشلار و ”تيلكي قرداش قصوره باقما سني صوقمق زورونده يم بو بنم فطرتم“ دير! نه يه اوغراديغني شاشيران تيلكي ”ييلان قرداش! بز سنڭله آرقداش دگلمي يز؟ باق، بن سڭا بونجه اييلك ايتدم، بلمده طاشيدم، سني بوينمه آلماسه م ايرماغي كچه مزدڭ! “دييه نه قدر ديل دوكمه يه چاليشديسه ده ييلان هيچ اورالي اولماز و ”بو بنم خويم نه ياپايم“ دير. بونڭ أوزرينه تيلكي بر آن طورور، صوڭره ييلانه ”پكي ييلان قرداش! صوق، نه ياپا­لم؟ بو بنم قدرممش. يالڭز يوزيمه بر دفعه جق باقكه، ئولمدن أوڭجه او كوزل كوز­لريڭي صوڭ بر دفعه كوره يم“ دير. ييلان، بويني بنم المده ناصل اولسه دييه دوشونور و باشني اوزاتير! او آن تتيكده طوران تيلكي درحال آتيلوب باشني قاپيویرر. صوڭره ده ئولن ييلاني ايرماغڭ كنارنده، قوملرڭ أوزرينه بويلي بوينجه اوزاتير و كندي حيله سنه قربان كيدن يول آرقداشنه شويله دير: ”يوق ييلان قر­داش! بن أويله اگري بوگري آرقداش ايسته مم! بنمله آرقداش اولاجقسه ڭ، بويله طوس طوغري اولاجقسڭ! Eğri Büğrü Arkadaş İstemem Ormanın birinde Tilki ile Yılan arkadaş olur ve birlikte uzun bir yolculuğa çıkmaya karar verirler. Ancak bir süre sonra Yılanın yüzü asılır. Tilki hayrola diye sorar? Yılan: “Tilki kardeş yolumuz çok uzun; senin gibi koşamam ve sana engel olurum ben düşündümde sen en iyisi yola tek başına koyul” der! Tilki: “Hiç olur mu öyle şey düşündüğün şeye bak sarıl belime” der. Sonunda yola koyulurlar; günlerce yürümekten perişan olan Tilki hastalanır ancak hedefe ulaşırlar, arada sadece aşmaları gereken bir ırmak kalır.. Irmağın kenarına geldiklerin­de ise yılan tilkiye "Tilki kardeş; ben yüzme bil­mem, buraya kadarmış, hadi sen geç uğurlar olsun ben başımın çaresine bakarım” der!. Bunun üzerine Tilki: “Ben kimseyi yarı yolda komam, sarıl boynuma karşı kıyıya beraber geçelim!" der. Eh kırmayayım diyen Yılan tilkinin boynuna sarılır ve karşı kıyıya geçerler. Yılan Tilkinin boynunu sıkmağa başlar ve "Tilki kardeş kusura bakma seni sokmak zorundayım bu benim fıtratım” der!. Neye uğradığını şaşıran tilki "Yılan kardeş! Biz seninle arkadaş değil miyiz? Bak, ben sana bunca iyilik ettim, belimde taşıdım, seni boynuma almasam ırmağı geçemezdin!" diye ne kadar dil dökmeye çalıştıysa da yılan hiç oralı olmaz ve "Bu benim huyum ne yapayım” der. Bunun üzerine tilki bir an durur, sonra yılana "Peki yılan kardeş! Sok, ne yapa­lım? Bu benim kaderimmiş. Yalnız yüzüme bir defacık bak ki, ölmeden önce o güzel göz­lerini son bir defa göreyim" der. Yılan, boynu benim elimde nasıl olsa diye düşünür ve başını uzatır! O an tetikte duran tilki derhal atılıp başını kapıverir. Sonra da ölen yılanı ırmağın kenarında, kumların üzerine boylu boyunca uzatır ve kendi hilesine kurban giden yol arkadaşına şöyle der: "Yoook yılan kar­deş! Ben öyle eğri büğrü arkadaş istemem! Benimle arkadaş olacaksan, böyle dosdoğru olacaksın! قاقاوان فرانسه قرالي دردنجي هنري بر كون ”لويوره “ سراينده أوستي باشي پريشان بر حريفله قارشيلاشمش؛ هيچ طانيماديغي بو حريفه شويله بر باقدقدن صوڭره كيمڭ كوله سي اولديغني صورمش. حريف ده تام بر عظمتله شويله جواب ويرمش: - بن كندي كنديمڭ كوله سي يم! بو لزومسز عظمته حيرت ايدن قرال ده شويله بر قارشيلق ويرمش: - او حالده چوق قاقاوان بر افنديڭ وارمش، آجيدم سڭا! Kakavan Fransa Kralı Dördüncü Henri bir gün “Louvre” sarayında üstü başı perişan bir herifle karşılaşmış; Hiç tanımadığı bu herife şöyle bir baktıktan sonra kimin kölesi olduğunu sormuş. Herif de tam bir azametle şöyle cevap vermiş: - Ben kendi kendimin kölesiyim! Bu lüzumsuz azamete hayret eden kral da şöyle bir karşılık vermiş: - O hâlde çok kakavan bir efendin varmış, acıdım sana!... بن شيمدي نه ياپارم؟ روايت اودركه امت اللّه رابعه گل نوش والده سلطان، بر كون عذاب قاپي طرفلرندن كچركن، ايكي كوزي ايكي چشمه آغلامقده اولان كوچك بر قيز چوجغي كورور. آرابه جي يه طورديرمه سني سويلر، اينوب چوجغڭ ياننه واريرلر. چوجق تستيسنڭ قيريلديغني، اوه صو كوتوره جك تك كيشي كنديسي اولديغني و بو چشمه نڭ ده اوه اڭ ياقين چشمه اولديغندن بحث ايدر. والده سلطان تسلّي ايتمك ايسته سه ده چوجغڭ اوه صو كوتوره ميه جگندن بحثله أوزونتوسي آزالماز. والده سلطان قيزڭ حالندن خشنود اولور و عائله سندن قيزلريني سرايه ، ياننه آلمق ايچون اذن ايستر. صالحه آرتيق سرايده در و كركلي اگيتيملردن صوڭره والده سلطان اوني اوغلي ٢نجی مصطفي ايله اولنديرر. كوچك صالحه ، صالحه سلطان اولور، فقط نه محله سني نه ده بو نقطه يه كلمه سنده كي او كوني هيچ اونوتماز. نهايت بورايه حالنه ياقيشير بر چشمه ياپديرير… ايشته بو چشمه صالحه سلطان چشمه سيدر. Ben Şimdi Ne Yaparım? Rivayet odur ki Emetullah Râbia Gülnuş Valide Sultan, bir gün Azapkapı taraflarından geçerken, iki gözü iki çeşme ağlamakta olan küçük bir kız çocuğu görür. Arabacıya durdurmasını söyler, inip çocuğun yanına varırlar. Çocuk testisinin kırıldığını, eve su götürecek tek kişi kendisi olduğunu ve bu çeşmenin de eve en yakın çeşme olduğundan bahseder. Valide Sultan teselli etmek istese de çocuğun eve su götüremeyeceğinden bahisle üzüntüsü azalmaz. Valide Sultan kızın halinden hoşnud olur ve ailesinden kızlarını saraya, yanına almak için izin ister. Saliha artık saraydadır ve gerekli eğitimlerden sonra Valide Sultan onu oğlu 2. Mustafa ile evlendirir. Küçük Saliha, Saliha Sultan olur, fakat ne mahallesini ne de bu noktaya gelmesindeki o günü hiç unutmaz. Nihayet buraya haline yakışır bir çeşme yaptırır… İşte bu çeşme Saliha Sultan Çeşmesidir.

Sürgün Ülkeden Başkentler Başkentine  Dağların yıkılışını gördüm bir Venüs bardağındaKöle gibi satıldım pazarlar pazarındaGüneşin sarardığını gördüm Konstantin duvarındaSenin hayallerinle yandım düşlerin civarındaGölgendi yansıyıp duran bengisu pınarındaÖlüm düşüncesinin beni sardığı şu andaVerilmemiş hesapların korkusuylaSana geldim ayaklarına kapanmaya geldim Af dilemeye geldim affa layık olmasam daSevgiliEn sevgiliEy sevgili Uzatma dünya sürgünümü benim Sezai Karakoç      Ç  Ö  Z  Ü  M      سوركون ئولكه دن باش كنتلر باش كنتنه   طاغلرڭ ييقيليشنى كوردم بر ونوس بارداغنده كوله  كبي صاتيلدم پازارلر پازارنده كونشڭ صارارديغني كوردم قسطنطين ديوارنده سنڭ خياللرڭله  ياندم دوشلرڭ جوارنده كولكه ڭدي ياڭسييوب طوران بنگيصو پيڭارنده ئولوم دوشونجه سنڭ بني صارديغي شو آنده ويريلمه مش حسابلرڭ قورقوسيله سڭا كلدم آياقلريڭه  قاپانمه يه  كلدم عفو ديله مه يه  كلدم عفوه  لايق اولماسه م ده سوكيلياڭ سوكيلياي سوكيلي اوزاتما دنيا سوركونمي بنم

Köşe Penceresi ( وَحْدَهُ ) شو كلمه ده  شفالي و سعادتلي بر مژده  واردر. شويله كه : كائناتڭ اكثر انواعيله  علاقه دار و او علاقه دارلق يوزندن پريشان و كشماكشلك ايچنده  بوغولمق درجه سنه  كلن روح بشر و قلب انسان، ( وَحْدَهُ )  كلمه سنده  بر ملجأ و بر خلاصكار بولوركه ، اوني بتون او كشماكشلكدن، او پريشانيتدن قورتارير.  ( وَحْدَهُ )  معنًا دير: اللّٰه بردر. باشقه  شيلره  مراجعت ايدوب يورولما. اونلره  تذلّل ايدوب منّت چكمه . اونلره  تملّق ايدوب بويون اگمه . اونلرڭ آرقه سنه  دوشوب زحمت چكمه . اونلردن قورقوب تيتره مه . چونكه  سلطان كائنات، بردر. هر شيئڭ آناختاري اونڭ ياننده ، هر شيئڭ ديزكيني اونڭ النده در. هر شي، اونڭ امريله  حلّ ايديلير. اوني بولسه ڭ، هر مطلوبڭي بولدڭ، حدسز منّتلردن و قورقولردن قورتولدڭ. ( وَحْدَهُ ) Şu kelimede şifâlı ve saadetli bir müjde vardır. Şöyle ki: Kâinâtın ekser envâıyla alâkadâr ve o alâkadârlık yüzünden perişan ve keşmekeşlik içinde boğulmak derecesine gelen rûh-u beşer ve kalb-i insan, ( وَحْدَهُ)  kelimesinde bir melce’ ve bir halâskâr bulur ki, onu bütün o keşmekeşlikten, o perişaniyetten kurtarır.  ( وَحْدَهُ)  ma‘nen der: Allah birdir. Başka şeylere mürâcaat edip yorulma. Onlara tezellül edip minnet çekme. Onlara temelluk edip boyun eğme. Onların arkasına düşüp zahmet çekme. Onlardan korkup titreme. Çünki Sultân-ı Kâinât, birdir. Her şeyin anahtarı onun yanında, her şeyin dizgini onun elindedir. Her şey, onun emriyle halledilir. Onu bulsan, her matlûbunu buldun, hadsiz minnetlerden ve korkulardan kurtuldun.  (Osmanlıca Lem’alar, s. 201) 1. Beyit سلطنت دیدكلری آنجق جهان غوغاسیدراولمیه بخت سعادت دنیاده وحدت كبی Saltanat didükleri ancak cihân gavgâsıdurOlmaya baht u sa’âdet dünyada vahdet gibi Muhibbi (5) * Sultanlık dedikleri ne ola ki? Ancak (insanın hevesatına bakan şu kısacık fani) cihan(-ı elde etme) kavgası. Hâlbuki (esma-yı ilahiye bakan yüzüne teveccüh eden insan için) dünyada vahdet gibi baht ve saadet olur mu ki? (İşte hakiki insan olmanın, belki sultan olmanın yolu!) * Saltanat: Hükümdarlık, sultanlıkBaht: Allah tarafından ezelde belirlendiği kabul edilen kısmet ve nasip, uygun tâlihVahdet:1. Bütün yaratılışta kendisinden başka bir varlık bulunmayan Allah’ın varlığının bir ve tek olması, Allah’ın varlıktaki birliği2. Allah’a ulaşıp Allah’la bir olma durumu 2. Beyit فهم ایتمدكسه وحدت وكثرت مآلنیسیر ایله اقتداسن امامه جماعتك Fehm itmedünse vahdet ü kesret meâliniSeyr eyle iktidâsın imâma cemâ‘atün Nabi (5) * Eğer daha da vahdet ve kesret arasındaki farkı anlamadıysan, (kesretten yüzünü vahdete çeviremediysen) işte sana müşahhas bir misal: Cemaatin imama iktidası… Seyreyle! (Anla ki: Hem vahdete hem kudrete nice şahidler var.) * Fehm: Anlama, anlayış, idrakKesret: Cenabıhakk’ın tecellisiyle zuhura gelmiş olan çokluk, mahlukatın çokluğu.İktidâ: Tabi olma, uyma   3. Beyit وحدت اهلی جمله ده بر یوزی سیران ایتدیلرلیك كورمز اول یوزی كثرتده طغیان ایلین Vahdet ehli cümlede bir yüzi seyrân itdilerLîk görmez ol yüzi kesretde tuğyân eyleyen Niyazi-i Mısri (4) * Vahdet ehli, (sikkesi bir, turrası bir) cümle yaradılmışlarda (vahidiyet sırrıyla)  bir yüzü seyreder. Lakin kesrette boğulanlar (hak söyleyen âyetlerin nur âlemi olan) o yüzü görmez olurlar (işitemez olurlar). * Lîk: LakinTuğyân: Haddi aşma, azgınlık 4. Beyit كثرت امواجنه آلدانور صانماوحدت دریاسنه كیروب كلنلربر دخی فانیه نظر ایلهمزحقّك دیدارینی كورب كلنلر Kesret emvâcına aldanur sanmaVahdet deryâsına girüb gelenlerBir dahî fâniye nazar eylemezHakk’ın dîdârını görüb gelenler Hüdayi (8) * Ya, vahdet deryâsına girip gelen(insan olan insan)ler, (yüz bin burhânda) Hakk’ın didarını görenler? Ne kesret dalgalarına aldanır ne de faniye nazar eyler. * Emvâc: DalgalarDîdâr: Cenabıhakk’ın müminlere vadettiği görünüşü, tecellisi 5. Beyit الله بردر ایكی جهان وحدت اوزره درعبرت كوزیله باق هله بركرّه یك تن اولترك ایله ماسوایی كوزت سرِ وحدتیبنلك خیالن ایلمه زنهار سن سن اول Allah birdir iki cihân vahdet üzeredir‘İbret göziyle bak hele bir kerre yek ten olTerk eyle mâsivâyı gözet sırr-ı vahdetiBenlik hayâlin eyleme zinhâr sen sen ol Kadıasker Mustafa İzzet Efendi (2) * Allah birdir, iki cihan birlik aynası. (Dünya, ahiretin mezrası değil mi? Dünya, ahiret fidanlarını yetiştirmiyor mu? Hem Seyyid-i Kevneyn (asm) Fahr-i Kevneyn değil mi?) İbret gözüyle bak hele sen, (nasıl da) yek ten o(lacaksın). (Vücudunda vahdet sikkesini okutacaksın.) Hele ondan gayrisini terk eyle, vahdet sırrını gözet, benlik dava etme sen! Aman ha! (Gör o zaman nasıl kemalat ve terakkiyat ile) sen sen ol(acaksın)! * Mâsivâ: Allah’ın zatı dışındaki bütün varlıklarZinhâr: Sakın, asla, aman 6. Beyit رو ضۀوحدت كلیسن لی مع الله بلبلیجانلره جانان جهانه جان محمّد مصطفا  Ravza-i vahdet gülisin lî-ma’allâh bülbüliCânlara cânân cihâna cân Muhammed Mustafâ Abdulahad Nuri (6) * Vahdet bahçesin gülü mü? “Sen” (asm): Cemâl-i Hüsn-i Bahâ. Hakka yakınlık bülbülü mü? “Sen” (asm): Burhan-ı Nâtık. Ya; canlara canan, cihana can? Yine “Sen” (asm): Mahbûb-ı Kulûb * Lî-ma’allâh: “Benim, Allah ile öyle bir vaktim var ki, ne mukarreb bir melek ne de mürsel bir nebi benimle birlikte o vaktin içine sığar.” hadisinden iktibas. Allah ile olan yakınlığı ifade eder: “Allah benimledir” manasına. 7. Beyit كاه بر ملك ایچره برلك ایلیم اول بریلهكاه دونم دریا اولم قطره اولم عمّان اولم Gâh bir mülk içre birlik eyleyem ol biriyleGâh dönem deryâ olam katre olam ‘ummân olam Yunus (3) * Mülk içre “Malikü’l Mülk”ü bulabilmek… Hem mülkü sahibine teslim edebilmek… Cefaya değil safaya talip olmak: coşkun hissiyat ile hâlden hâle, kâinat misali. * Deryâ: DenizUmmân: Okyanus Kaynakça BEDİÜZZAMAN, Said Nursi, (2007), Osmanlıca Lem’alar, İstanbul: Altınbaşak Neşriyat Divan-ı Hüdayi, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, No: TY 01405 (v. 44B)  Divan-ı Muhibbi, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, No: TY 00689 (v. 72B-Derkenar) Divan-ı Nabi-i Yusuf, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, No: TY 01257 (v. 149A)  Divan-ı Niyazi-i Mısri, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, No: TY 03930 (v. 45B)  Divan-ı Nuri Abdulahad, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, No: TY 01350 (v. 2A) Divan-ı Yunus, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, No: TY 02927 (v. 127B) Hat Levha, Muhsinzâde Abdullah Efendi, (1291) http://katalog.istanbul.edu.tr/ https://kulliyat.risale.online/ http://lugatim.com/